Khởi kiện và thụ lý vụ án hành chính theo quy định của pháp luật tố tụng hành chính việt nam

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KHỞI KIỆN VÀ THỤ LÝ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH

KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, VAI TRÒ CỦA KHỞI KIỆN VỤ ÁN HÀNH CHÍNH

1.1.1 Khái niệm vụ án hành chính và khởi kiện vụ án hành chính a Khái niệm vụ án hành chính

Theo thuật ngữ, "vụ" chỉ những sự việc không hay, rắc rối cần giải quyết, trong khi "án" là vụ việc được đưa ra xét xử tại tòa án "Hành chính" liên quan đến việc quản lý nhà nước và các công việc giấy tờ trong cơ quan nhà nước Do đó, VAHC hiểu là sự việc cần giải quyết tại tòa án thuộc lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước.

Dưới góc độ pháp lý, theo cuốn Từ điển giải thích thuật ngữ luật học thì VAHC là:

Vụ án tại tòa hành chính phát sinh khi cá nhân, cơ quan nhà nước hoặc tổ chức khởi kiện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, hoặc khi viện kiểm sát khởi tố trong trường hợp quyết định hành chính, hành vi hành chính liên quan đến quyền lợi của người chưa thành niên và người có nhược điểm về thể chất, tâm thần mà không có ai khác khởi kiện.

Khái niệm VAHC bao gồm các yếu tố quan trọng như thẩm quyền giải quyết vụ án, chủ thể khởi kiện và khởi tố, cũng như đối tượng khởi kiện Mục đích của các chủ thể này khi tham gia vào quá trình giải quyết VAHC là nhằm đạt được kết quả công bằng và hợp lý trong từng vụ việc.

Các tranh chấp tại tòa án bao gồm nhiều lĩnh vực như dân sự, lao động, kinh doanh và thương mại Trong đó, tranh chấp dân sự thường liên quan đến quyền sở hữu tài sản, thừa kế, đòi tài sản cho mượn, và bồi thường thiệt hại về tài sản hoặc sức khỏe Riêng tranh chấp hành chính có những đặc điểm riêng, khác biệt với các vụ án dân sự, kinh tế và lao động, tạo nên sự đặc thù cho loại tranh chấp này.

VAHC xảy ra khi cá nhân, tổ chức, cán bộ, công chức bị ảnh hưởng trực tiếp bởi quyết định hành chính (QĐHC), hành vi hành chính (HVHC) hoặc quyết định kiện toàn bộ máy tổ chức (QĐKLBTV) tiến hành khởi kiện Người khởi kiện có thể là cá nhân hoặc tổ chức, trong khi người bị kiện luôn là cơ quan nhà nước, cơ quan hành chính nhà nước, hoặc cá nhân có thẩm quyền trong những cơ quan đó Đây là đặc điểm nổi bật, tạo sự khác biệt so với các loại vụ án khác.

Vụ án dân sự, kinh tế, lao động khác với vụ án hành chính (VAHC) ở chỗ chúng liên quan đến các tranh chấp về tài sản và quyền nhân thân giữa cá nhân, hoặc tranh chấp hợp đồng thương mại giữa doanh nghiệp, hay tranh chấp quyền lợi giữa người lao động và người sử dụng lao động Các đương sự có quyền khởi kiện tại tòa để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình Bên khởi kiện trong VAHC có thể tự mình khởi kiện hoặc thông qua người đại diện theo pháp luật khi cho rằng quyền lợi của họ bị xâm hại bởi các quyết định hành chính (QĐHC) hoặc hành vi hành chính (HVHC) Trong trường hợp khởi kiện qua đại diện, người khởi kiện vẫn được xác định là cá nhân hoặc tổ chức chịu tác động trực tiếp từ các quyết định này.

VAHC chỉ được xem xét khi tòa án có thẩm quyền tiếp nhận vụ án, với điều kiện việc khởi kiện đáp ứng đầy đủ các yêu cầu và thuộc thẩm quyền thụ lý của tòa án.

VAHC là vụ tranh chấp hành chính mà tòa án có thẩm quyền tiếp nhận theo yêu cầu khởi kiện của cá nhân hoặc tổ chức Mục đích của việc khởi kiện này là nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ đối với quyết định hành chính và hành vi hành chính.

Quá trình giải quyết vụ án hành chính (VAHC) diễn ra theo trình tự thủ tục do pháp luật quy định, bao gồm các bước: khởi kiện và thụ lý, chuẩn bị xét xử, xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm, và thi hành bản án Trong một số trường hợp, còn có thể qua giai đoạn xem xét lại bản án theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm Thủ tục tố tụng hành chính bắt đầu khi cá nhân hoặc tổ chức khởi kiện, tạo ra quan hệ pháp lý với tòa án Khởi kiện là bước đầu tiên cần thiết để phát sinh VAHC; nếu không có khởi kiện, quá trình này không thể bắt đầu Khái niệm khởi kiện VAHC chính thức xuất hiện trong hệ thống pháp luật Việt Nam từ năm 1996 với sự ra đời của Pháp lệnh TTGQCVAHC Do đó, việc nghiên cứu khởi kiện VAHC, các điều kiện và vai trò của nó là rất cần thiết để hiểu rõ hơn về quy trình này.

Khởi kiện vụ án hành chính (VAHC) theo Từ điển Luật học được định nghĩa là yêu cầu tòa án giải quyết vụ án nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của cá nhân hoặc tổ chức Tuy nhiên, khái niệm này chưa làm rõ chủ thể và đối tượng khởi kiện, điều này cần được làm sáng tỏ để hiểu rõ hơn về quy trình khởi kiện trong lĩnh vực hành chính.

Khởi kiện VAHC được định nghĩa là hành động của cá nhân, cơ quan nhà nước, hoặc tổ chức yêu cầu tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình theo quy định pháp luật Khái niệm này tập trung vào việc yêu cầu của các bên liên quan đối với tòa án có thẩm quyền nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của họ Tuy nhiên, định nghĩa này vẫn chưa làm rõ bản chất của khởi kiện VAHC.

Trong cuốn sách “Thẩm quyền xét xử khiếu kiện hành chính của tòa án – Sự bảo đảm công lý trong quan hệ giữa Nhà nước và công dân”, tác giả Nguyễn Thanh Bình đã đưa ra định nghĩa về vai trò của tòa án trong việc bảo vệ quyền lợi của công dân và đảm bảo công lý trong mối quan hệ với Nhà nước.

Khởi kiện VAHC là quyền của cá nhân, cơ quan nhà nước, tổ chức hoặc cán bộ, công chức từ Vụ trưởng trở xuống, theo quy trình pháp luật, để yêu cầu Tòa án xem xét các quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật mà họ cho là trái pháp luật Hành động này nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ khi có đủ căn cứ cho rằng những quyết định hoặc hành vi đó vi phạm pháp luật.

Khởi kiện VAHC là hành động mà cá nhân, cơ quan, tổ chức thực hiện theo quy định của pháp luật TTHC, nhằm yêu cầu tòa án có thẩm quyền bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của mình trước các quyết định hành chính (QĐHC), hành vi hành chính (HVHC) và quyết định xử phạt vi phạm hành chính (QĐKLBTV) từ cơ quan, tổ chức hoặc người có thẩm quyền Khi có căn cứ cho rằng các quyết định hoặc hành vi đó vi phạm pháp luật và xâm phạm đến quyền lợi hợp pháp của họ, khởi kiện VAHC trở thành một biện pháp cần thiết Để hiểu rõ hơn về khởi kiện VAHC, cần so sánh nó với các hoạt động khiếu nại và khởi kiện trong các vụ án khác.

Khi so sánh khiếu nại hành chính và khởi kiện vụ án hành chính (VAHC), ta nhận thấy cả hai đều có những điểm tương đồng và khác biệt rõ rệt Theo khoản 1, Điều 2 của Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998 (được sửa đổi, bổ sung vào các năm 2004 và 2005), các quy định và thủ tục liên quan đến khiếu nại và khởi kiện được xác định một cách cụ thể, tạo ra cơ sở pháp lý cho việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân.

KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, VAI TRÒ CỦA THỤ LÝ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH

1.2.1 Khái niệm thụ lý vụ án hành chính

Thụ lý vụ án là quá trình bắt đầu tiếp nhận và giải quyết một vụ việc, trong đó thẩm phán có thẩm quyền sẽ xem xét các vấn đề liên quan đến khởi kiện của cá nhân hoặc tổ chức đối với các quyết định hành chính, hành vi hành chính và các vấn đề khác theo quy định của pháp luật Để thụ lý vụ án hành chính, tòa án cần xác định quyền khởi kiện của người khởi kiện, nội dung và yêu cầu khởi kiện, cũng như thẩm quyền và hình thức khởi kiện có phù hợp với quy định pháp luật hay không Khi được chấp nhận, tòa án sẽ thông báo cho người khởi kiện nộp tạm ứng án phí, và việc thụ lý chính thức sẽ diễn ra khi biên lai nộp án phí được xuất trình Quá trình thụ lý vụ án hành chính là một giai đoạn quan trọng trong thủ tục tố tụng hành chính, yêu cầu tuân thủ các quy định pháp lý để đảm bảo tính hợp pháp và hiệu quả của việc giải quyết vụ án.

Thụ lý VAHC là quá trình mà tòa án có thẩm quyền tiếp nhận đơn khởi kiện từ người khởi kiện, dựa trên các căn cứ và thủ tục theo quy định của pháp luật TTHC Khi tòa án thực hiện thụ lý VAHC, điều này sẽ dẫn đến việc phát sinh VAHC.

Trong tố tụng dân sự, thụ lý vụ án là quá trình mà tòa án dân sự tiếp nhận đơn yêu cầu từ các đương sự nhằm xem xét và giải quyết vụ việc, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của cá nhân, pháp nhân, tổ chức hoặc cơ quan.

Thụ lý vụ án là quá trình mà tòa án có thẩm quyền tiếp nhận và giải quyết vụ án thông qua quyết định truy tố của Viện kiểm sát nhân dân, kèm theo bản cáo trạng và hồ sơ vụ án Hoạt động thụ lý vụ án hành chính (VAHC), vụ án dân sự và vụ án hình sự đều nhằm mục đích chính thức giải quyết các tranh chấp, được ghi chép vào sổ thụ lý vụ án Các tòa án và phân tòa chuyên trách hành chính là những cơ quan có thẩm quyền thụ lý, bao gồm Tòa án nhân dân cấp tỉnh và cấp huyện Tuy nhiên, thụ lý VAHC có những điểm khác biệt so với các loại vụ án khác, với yêu cầu và thủ tục thụ lý phải tuân thủ theo quy định của pháp luật tố tụng hành chính Việc thụ lý VAHC bắt đầu khi có đơn khởi kiện từ cá nhân, cơ quan hoặc tổ chức bị xâm hại quyền và lợi ích hợp pháp bởi các quyết định hành chính, danh sách cử tri, hoặc quyết định giải quyết khiếu nại về xử lý vụ việc cạnh tranh.

1.2.2 Đặc điểm của thụ lý vụ án hành chính a Thụ lý vụ án hành chính là việc tòa án có thẩm quyền tiếp nhận giải quyết vụ án hành chính theo yêu cầu của người khởi kiện

Việc thụ lý vụ án hành chính (VAHC) phải được thực hiện bởi tòa án có thẩm quyền, bao gồm thẩm quyền theo loại việc, thẩm quyền lãnh thổ và thẩm quyền theo sự lựa chọn của đương sự Tòa án chỉ tiếp nhận đơn khởi kiện khi có yêu cầu từ người khởi kiện, khi họ cho rằng quyết định hoặc hành vi của cơ quan có thẩm quyền xâm hại đến quyền lợi của mình Sau khi nhận đơn, tòa án sẽ xem xét để xác định xem đơn khởi kiện có đủ điều kiện hay cần sửa đổi, bổ sung, hoặc có thuộc trường hợp bị trả lại hay không Nếu đơn khởi kiện đáp ứng đầy đủ yêu cầu, tòa án sẽ tiến hành thụ lý vụ án thông qua việc thẩm phán có thẩm quyền xem xét đơn và các tài liệu liên quan.

Khi nhận đơn khởi kiện từ đương sự, thẩm phán được phân công bởi chánh án sẽ thực hiện việc thụ lý Thẩm phán cần xem xét đơn và tài liệu kèm theo trong thời hạn nhất định, đảm bảo đơn khởi kiện đáp ứng đủ điều kiện theo quy định Nếu hợp lệ, thẩm phán sẽ tiến hành thủ tục thụ lý hoặc chuyển, trả lại đơn cho người khởi kiện Việc xem xét phải thận trọng và khẩn trương để tránh sai sót và ảnh hưởng đến thời hiệu khởi kiện, bảo vệ quyền lợi của người dân Các căn cứ và thủ tục thụ lý vụ án hành chính được quy định bởi pháp luật tố tụng hành chính.

VAHC không thể thụ lý vụ án một cách tùy tiện mà cần có căn cứ pháp lý vững chắc Quy định về thụ lý không nên do các tòa án tự đặt ra, vì điều này có thể dẫn đến sự không thống nhất và thiếu minh bạch, gây khó khăn cho người dân khi khởi kiện Những hoạt động không tuân thủ quy định pháp luật tố tụng sẽ bị coi là trái pháp luật, ảnh hưởng đến quá trình thụ lý vụ án Để đảm bảo thụ lý được thực hiện nhanh chóng và chính xác, cần phải tuân thủ căn cứ và thủ tục thụ lý theo quy định của pháp luật TTHC.

Để tòa án thụ lý vụ án, cần có các căn cứ sau: chủ thể khởi kiện phải có quyền và năng lực pháp luật cũng như năng lực hành vi theo quy định; việc khởi kiện phải tuân thủ điều kiện và hình thức pháp luật; vụ việc phải thuộc thẩm quyền của tòa án về lãnh thổ và loại việc; không nằm trong trường hợp tòa án phải trả lại đơn khởi kiện; và người khởi kiện phải hoàn thành nghĩa vụ nộp tiền tạm ứng án phí nếu có yêu cầu Nếu đủ các căn cứ này, tòa án sẽ thụ lý vụ án, ngược lại, tòa án có quyền từ chối thụ lý nếu không đủ căn cứ.

Hình thức thụ lý hiện nay được thực hiện thông qua việc ghi chép vào sổ thụ lý, trong đó cần ghi đầy đủ các thông tin như số thứ tự, ngày thụ lý, họ tên, ngày sinh, địa chỉ của người khởi kiện, người bị kiện, cũng như các bên liên quan và người bảo vệ quyền lợi hợp pháp Ngoài ra, sổ thụ lý có thể bao gồm các nội dung khác để theo dõi quá trình giải quyết vụ án Sau khi hoàn tất việc ghi chép, tòa án phải gửi thông báo về việc thụ lý vụ án cho các đương sự và viện kiểm sát nhân dân cùng cấp.

1.2.3 Vai trò, ý nghĩa của việc thụ lý vụ án hành chính a Thụ lý vụ án hành chính là cơ sở làm phát sinh trách nhiệm của tòa án có thẩm quyền trong việc bảo vệ quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức

Hiến pháp năm 1992 xác định rõ chức năng của Tòa án nhân dân, bao gồm nhiệm vụ bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa và quyền làm chủ của nhân dân Tòa án còn có trách nhiệm bảo vệ tài sản của Nhà nước và tập thể, cũng như bảo vệ tính mạng, tài sản, tự do, danh dự và nhân phẩm của công dân.

Luật Tổ chức tòa án nhân dân quy định chức năng xét xử của tòa án hành chính (VAHC), nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân trước các cơ quan nhà nước Việc thụ lý vụ án là cơ sở chính thức để tòa án có trách nhiệm giải quyết các tranh chấp Sau khi thụ lý, tòa án phải tiến hành thu thập chứng cứ trong thời hạn nhất định để đưa vụ án ra xét xử Hoạt động xét xử là trung tâm của các hoạt động tố tụng, và không có thụ lý vụ án thì không thể tiến hành các hoạt động tố tụng tiếp theo, từ đó đảm bảo quyền lợi cho cá nhân và tổ chức Điều này cũng tạo điều kiện cho người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình.

Sau khi tòa án thụ lý vụ án hành chính, người khởi kiện sẽ được xác định là “người khởi kiện”, trong khi cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân bị khởi kiện sẽ là “người bị kiện” Những người không khởi kiện nhưng có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan sẽ được gọi là “người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan” Tất cả những đối tượng này được gọi chung là đương sự Ngoài ra, trong một số vụ án còn có người đại diện, người bảo vệ quyền lợi hợp pháp, người làm chứng, người giám định và người phiên dịch Tư cách pháp lý này chỉ phát sinh khi tòa án thụ lý vụ án, từ đó các bên mới có quyền và nghĩa vụ theo quy định của pháp luật tố tụng hành chính Thụ lý vụ án hành chính là bước đầu tiên trong quá trình tố tụng, tạo điều kiện cho tòa án thực hiện các hoạt động cần thiết để giải quyết vụ án.

Trước khi tòa án tiếp nhận vụ án, tranh chấp giữa người dân và cơ quan nhà nước chưa được gọi là vụ án hành chính (VAHC) Những tranh chấp này có thể được giải quyết qua khiếu nại hành chính VAHC chỉ được xác định khi người khởi kiện chính thức khởi kiện ra tòa và vụ việc được tòa án thụ lý Thụ lý VAHC là hành vi tố tụng hành chính, mở đường cho tòa án thực hiện các hoạt động tố tụng khác Sau khi thụ lý, tòa án sẽ tiến hành các hoạt động cần thiết như xác minh, thu thập chứng cứ, lấy lời khai, và áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời nếu cần.

THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KHỞI KIỆN, THỤ LÝ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH VÀ CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÀNH CHÍNH VỀ KHỞI KIỆN, THỤ LÝ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH Ở NƯỚC TA

THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KHỞI KIỆN, THỤ LÝ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH

KHỞI KIỆN, THỤ LÝ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH Ở NƯỚC TA

2.1 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KHỞI KIỆN, THỤ LÝ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH

2.1.1 Thực trạng khởi kiện vụ án hành chính của các đương sự

Hiện nay, chưa có văn bản chính thức nào từ ngành tòa án tổng kết về số lượng khởi kiện của các đương sự, nhưng có thể dựa vào số vụ án mà tòa án thụ lý để nắm bắt tình hình khởi kiện hành chính (VAHC) Theo số liệu của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, từ năm 1996 đến 2009, tòa án đã thụ lý tổng cộng 10,488 vụ VAHC, trong đó giai đoạn từ tháng 7/1996 đến tháng 5/2006 là 7,437 vụ, với 5,128 vụ ở cấp huyện và 2,309 vụ ở cấp tỉnh Giai đoạn từ tháng 6/2006 đến 2009, tòa án thụ lý 3,051 vụ VAHC, trong đó có 2,407 vụ ở cấp huyện và 644 vụ ở cấp tỉnh Số vụ khởi kiện đáp ứng đầy đủ các yêu cầu pháp luật TTHC ngày càng tăng, từ 117 vụ năm 1997 lên 715 vụ năm 2006, gấp 6,1 lần Năm 2009, số vụ khởi kiện tăng lên 965 vụ, gấp 8,2 lần so với năm 1997 Số liệu cho thấy rằng số vụ việc thực tế có thể cao hơn số vụ án đã thụ lý và xét xử sơ thẩm Trong những năm gần đây, số vụ khởi kiện và được tòa án thụ lý theo thủ tục sơ thẩm có xu hướng tăng, với 786 vụ năm 2003, 1,006 vụ năm 2004, nhưng giảm xuống còn 710 vụ năm 2005.

296 vụ, năm 2006 khởi kiện, thụ lý xét xử 717 vụ, năm 2007 thụ lý xét xử 997 vụ, năm

Năm 2008, hệ thống tư pháp đã khởi kiện và thụ lý xét xử tổng cộng 819 vụ án, giảm 178 vụ so với năm 2007 Tuy nhiên, từ năm 2008 trở đi, số lượng vụ khởi kiện được đưa ra xét xử đã có xu hướng tăng lên.

Trong năm 2009, tòa án đã thụ lý và xét xử 869 vụ, trong khi năm 2010 con số này tăng lên 976 vụ Đặc biệt, năm 2011, khi Luật TTHC năm 2010 có hiệu lực từ ngày 01/7/2011, số vụ khởi kiện và thụ lý theo thủ tục sơ thẩm đã tăng đáng kể, đạt 1236 vụ [nguồn: http://toaan.gov.vn/portal/page/portal/tandtc/5901712]

Theo số liệu tổng kết của ngành kiểm sát và tòa án trong những năm gần đây, số lượng vụ việc khởi kiện của các đương sự đang có xu hướng gia tăng, cho thấy quyền khởi kiện của họ được tòa án thụ lý và giải quyết Tuy nhiên, tỷ lệ vụ việc khởi kiện về hành chính (VAHC) vẫn còn thấp so với hàng chục nghìn đơn khiếu nại mà các cơ quan hành chính nhà nước tiếp nhận hàng năm Chỉ trong ba năm từ 2006 đến 2008, các cơ quan này đã nhận 303 nghìn đơn khiếu nại liên quan đến gần 235 nghìn vụ việc Cụ thể, Ủy ban nhân dân các cấp đã tiếp nhận hơn 214 nghìn đơn về hơn 182 nghìn vụ việc, trong khi các bộ ngành tiếp nhận gần 89 nghìn đơn về khoảng 53 nghìn vụ việc Thực trạng này cho thấy sự hiểu biết của các đương sự về pháp luật và thủ tục hành chính còn hạn chế, dẫn đến việc họ chưa nhận thức rõ vai trò của tòa án trong việc giải quyết các tranh chấp hành chính giữa cơ quan hành chính và cá nhân, tổ chức.

Các đương sự có quyền khởi kiện vụ án hành chính theo quy định của pháp luật TTHC đối với nhiều loại việc thuộc thẩm quyền của tòa án, bao gồm khởi kiện quyết định xử phạt vi phạm hành chính, quyết định hành chính liên quan đến việc buộc tháo dỡ công trình xây dựng trái phép, cấp và thu hồi giấy phép xây dựng, giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, cũng như các quyết định liên quan đến thương mại hàng hóa quốc tế và trong nước Họ cũng có thể khởi kiện các quyết định về trưng dụng, tịch thu tài sản, áp dụng thuế và phí, quản lý đất đai, bồi thường, hỗ trợ tái định cư, và quyết định kỷ luật cán bộ, công chức.

Theo thống kê của Tòa án nhân dân tối cao, trong hai năm 2006 và 2007, tỷ lệ khởi kiện liên quan đến quyết định hành chính (QĐHC) trong lĩnh vực quản lý đất đai và xử lý vi phạm hành chính chiếm ưu thế Cụ thể, năm 2006, khởi kiện QĐHC về quản lý đất đai chiếm 35,2%, trong khi quyết định xử lý vi phạm hành chính chiếm 42,9% Năm 2007, các tỷ lệ tương ứng là 33% và 38% Nguyên nhân chính dẫn đến tỷ lệ khởi kiện cao trong lĩnh vực quản lý đất đai là do sự phát triển kinh tế, đô thị hóa và việc ra quyết định thu hồi đất, giải phóng mặt bằng, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, trong khi quy định quản lý đất đai còn nhiều hạn chế Đối với khởi kiện quyết định xử phạt vi phạm hành chính, điều này xuất phát từ việc vi phạm hành chính diễn ra phổ biến trong xã hội, với nhiều quyết định xử phạt được ban hành, dẫn đến những tranh chấp và khởi kiện tại tòa án.

Sự gia tăng vụ khởi kiện trong những năm gần đây cho thấy nhiều trường hợp không đáp ứng yêu cầu pháp luật về thủ tục hành chính Một ví dụ điển hình là vụ kiện của ông Cù Huy Hà Vũ đối với quyết định cấp phép đầu tư xây dựng khách sạn Life Resort trên đồi Vọng Cảnh, nơi ông cho rằng là "di tích văn hoá bất khả xâm phạm" Mặc dù không có quyền lợi hợp pháp bị xâm phạm, ông Vũ vẫn khởi kiện UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế để bảo vệ di sản văn hóa Tuy nhiên, theo quy định pháp luật, ông không đủ điều kiện khởi kiện.

+ Khởi kiện không đúng đối tượng khởi kiện

Vụ tranh chấp ngõ đi tại phường LX, quận TĐ giữa các hộ gia đình và gia đình ông H chưa được giải quyết thì ông H nhận Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và giấy phép xây dựng từ UBND quận TĐ Một số hộ gia đình trong ngõ đã gửi đơn yêu cầu xem xét lại việc cấp giấy tờ cho ông H UBND quận TĐ đã quyết định giao cho UBND phường LX giải quyết tranh chấp và yêu cầu Phòng Tài nguyên và môi trường kiểm tra, thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, cùng với việc xem xét thu hồi giấy phép xây dựng Ông H sau đó khởi kiện ra TAND quận TĐ để yêu cầu hủy quyết định này Tuy nhiên, việc khởi kiện của ông H không đúng, vì quyết định của UBND quận chỉ là giải quyết khiếu nại lần đầu và không thu hồi giấy tờ của ông.

+ Về thời hiệu khởi kiện:

Nhiều cá nhân, cơ quan và tổ chức không nắm rõ thời hiệu khởi kiện, dẫn đến việc gửi đơn khởi kiện đến tòa án khi thời gian khởi kiện đã hết Hệ quả là đơn khởi kiện sẽ bị tòa án trả lại do không tuân thủ quy định của pháp luật về thời hiệu khởi kiện.

+ Khởi kiện không đúng loại việc thuộc thẩm quyền xét xử VAHC của tòa án, hình thức khởi kiện không đúng theo các quy định của pháp luật

Khi đương sự nộp đơn khởi kiện tại tòa án, hình thức của đơn có thể là đơn khiếu nại hoặc đơn đề nghị, nhưng thường nội dung lại quá chung chung, không rõ ràng về người bị kiện, quyết định hành chính (QĐHC), hành vi hành chính (HVHC) và các yêu cầu cụ thể mà tòa án cần giải quyết Nhiều trường hợp, khi được hướng dẫn để sửa đổi, bổ sung yêu cầu khởi kiện, đương sự vẫn không hiểu hoặc không đồng thuận, gây khó khăn trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ.

+ Về việc gửi tài liệu, chứng cứ

Tài liệu và chứng cứ kèm theo đơn khởi kiện thường không được đương sự chú ý đầy đủ Khi tiếp nhận đơn, tòa án thường yêu cầu đương sự bổ sung các tài liệu và chứng cứ cần thiết để chứng minh tính hợp pháp của việc khởi kiện.

Những hạn chế trong việc khởi kiện hành chính xuất phát từ nhiều nguyên nhân Đầu tiên, trình độ hạn chế của đương sự, đặc biệt là sự hiểu biết về pháp luật TTHC, dẫn đến việc khởi kiện không đáp ứng yêu cầu Thứ hai, pháp luật TTHC hiện hành vẫn còn nhiều quy định hạn chế quyền khởi kiện của người dân, như việc yêu cầu thực hiện thủ tục khiếu nại trước khi khởi kiện theo quy định của Pháp lệnh TTGQCVAHC Sự không đồng bộ giữa các văn bản pháp luật, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai và TTHC, cũng gây khó khăn cho đương sự Hiện tại, các quy định về điều kiện khởi kiện không được tập trung trong một điều khoản cụ thể của Luật TTHC 2010, mà phân tán trong nhiều điều khoản khác nhau, do đó cần có hướng dẫn giải thích để giúp đương sự nắm rõ điều kiện khởi kiện và thực hiện đúng theo yêu cầu của pháp luật.

2.1.2 Thực trạng thụ lý vụ án hành chính của Tòa án nhân dân

Trong quá trình thụ lý vụ án, các tòa án đã áp dụng hiệu quả các quy định pháp luật, nâng cao chất lượng thụ lý và giảm thiểu số vụ án bị đình chỉ hoặc hủy do thụ lý sai Xu hướng số lượng vụ án hành chính (VAHC) mà tòa án thụ lý cũng đang gia tăng đáng kể.

Trong hai năm đầu tiên áp dụng Pháp lệnh TTGQCVAHC (1997-1998), số vụ án thụ lý của ngành tòa án rất thấp, với 117 vụ vào năm 1997 và 282 vụ vào năm 1998.

Từ năm 1999 đến 2006, Pháp lệnh TTGQCVAHC đã trải qua sửa đổi, bổ sung, trong đó số lượng nhóm việc thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án đã tăng từ 8 lên 10 nhóm Sự thay đổi này đã dẫn đến sự gia tăng dần dần số lượng vụ án được thụ lý trong giai đoạn này.

1999 thụ lý 408 vụ, đến năm 2006 thụ lý 1232 vụ [31]

CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÀNH CHÍNH VỀ KHỞI KIỆN, THỤ LÝ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH Ở NƯỚC TA

2.2.1 Các quy định về khởi kiện vụ án hành chính a Chủ thể khởi kiện vụ án hành chính

Theo quy định tại khoản 5 Điều 4 Pháp lệnh TTGQCVAHC, người khởi kiện bao gồm cá nhân, cơ quan, tổ chức cho rằng quyền lợi hợp pháp của mình bị xâm phạm bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc cán bộ, công chức Điều này cho thấy sự phân biệt giữa các chủ thể khởi kiện tùy theo loại đối tượng Trong khi đó, Luật TTHC quy định rộng hơn, xác định người khởi kiện là cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền khởi kiện về các quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh và việc lập danh sách cử tri.

Chủ thể khởi kiện cần đáp ứng các điều kiện chung theo Điều 48 Luật TTHC, bao gồm năng lực pháp luật và năng lực hành vi trong thủ tục hành chính.

Năng lực pháp luật trong thủ tục hành chính (TTHC) được hiểu là khả năng mà cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền và nghĩa vụ theo quy định của pháp luật Tất cả các chủ thể này đều có năng lực pháp TTHC tương đương nhau trong việc yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền lợi và lợi ích hợp pháp của mình.

2 Năng lực hành vi TTHC là khả năng tự mình thực hiện quyền, nghĩa vụ TTHC hoặc ủy quyền cho người đại diện tham gia TTHC

3 Trường hợp đương sự là người từ đủ 18 tuổi trở lên có đầy đủ năng lực hành vi TTHC, trừ người mất năng lực hành vi dân sự hoặc pháp luật có quy định khác

4 Trường hợp đương sự là người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự thực hiện quyền, nghĩa vụ của đương sự trong TTHC thông qua người đại diện theo pháp luật

5 Trường hợp đương sự là cơ quan, tổ chức thực hiện quyền, nghĩa vụ TTHC thông qua người đại diện theo pháp luật”

Một số trường hợp cần chú ý về chủ thể khởi kiện:

Theo quy định của Luật Bầu cử Quốc hội và Hội đồng nhân dân, những người có quyền khiếu nại về danh sách cử tri là các chủ thể khởi kiện VAHC.

- Chủ thể khởi kiện QĐKLBTV công chức là công chức giữ chức vụ từ Tổng cục trưởng và tương đương trở xuống

Theo quy định tại khoản 1 Điều 115 Luật Cạnh tranh năm 2004, chủ thể khởi kiện đối với quyết định giải quyết khiếu nại liên quan đến quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh được xác định rõ ràng Điều này đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan trong quá trình giải quyết tranh chấp cạnh tranh.

Trong trường hợp không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại về xử lý vụ việc cạnh tranh, các bên liên quan có quyền khởi kiện VAHC tại Toà án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có thẩm quyền Những người có quyền khởi kiện bao gồm cá nhân, tổ chức bị xử phạt bởi cơ quan quản lý cạnh tranh vì hành vi cạnh tranh không lành mạnh và các vi phạm pháp luật khác, cùng với các bên tham gia tố tụng như bên khiếu nại, bên bị điều tra, và những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.

Các điều kiện khởi kiện không được quy định trong một điều luật cụ thể mà phân bổ ở nhiều điều luật khác nhau Theo Luật Tố tụng hành chính, người khởi kiện cần đáp ứng các điều kiện nhất định để tiến hành khởi kiện.

Theo quy định trước đây tại Pháp lệnh TTGQCVAHC, cá nhân, cơ quan, tổ chức chỉ được khởi kiện yêu cầu tòa án bảo vệ quyền lợi hợp pháp sau khi thực hiện thủ tục khiếu nại, điều này đã hạn chế quyền khởi kiện của công dân Tuy nhiên, Luật TTHC quy định rằng cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền khởi kiện để yêu cầu tòa án bảo vệ quyền lợi của mình khi có căn cứ cho rằng quyền lợi hợp pháp bị xâm hại bởi quyết định hành chính (QĐHC) Người có quyền khởi kiện thường là người có tên trong QĐHC bị khởi kiện, nhưng nếu không có tên, họ vẫn có quyền khởi kiện nếu có chứng cứ chứng minh quyền lợi của mình bị xâm hại Điều này được hướng dẫn bởi Nghị quyết số 02/2011/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.

02) thì “Trường hợp cá nhân, cơ quan, tổ chức không phải là đối tượng bị tác động trực tiếp bởi QĐHC, HVHC và họ không phải là đối tượng được nhận quyết định và thực tế là họ không nhận được quyết định đó thì thời điểm bắt đầu tính thời hiệu khởi kiện là kể từ ngày họ biết được quyết định đó” Như vậy, quy định trên đã gián tiếp thừa nhận quyền khởi kiện của những người không có tên trong QĐHC nhưng có quyền, lợi ích bị xâm phạm bởi QĐHC đó

Quy định quyền khởi kiện tại Điều 5 Luật TTHC tương tự như Điều 1 của Pháp lệnh TTGQCVAHC, nhưng đã khắc phục những bất hợp lý liên quan đến điều kiện bắt buộc trong thủ tục khiếu nại trước đây Cụ thể, Điều 103 Luật TTHC nêu rõ những điều chỉnh này.

“1 Cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền khởi kiện VAHC đối với

Trong trường hợp không đồng ý với quyết định hành chính (QĐHC), hành vi hành chính (HVHC) hoặc quyết định xử lý khiếu nại (QĐKLBTV), cá nhân có quyền khiếu nại đến người có thẩm quyền Nếu sau thời gian quy định mà khiếu nại không được giải quyết hoặc đã được giải quyết nhưng không thỏa đáng, người khiếu nại có thể tiếp tục phản đối kết quả giải quyết đó.

2 Cá nhân, tổ chức có quyền khởi VAHC đối với quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh trong trường hợp không đồng ý với quyết định đó

3 Cá nhân có quyền khởi VAHC về danh sách cử tri bầu cử đại biểu Quốc hội, danh sách cử tri bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân trong trường hợp đã khiếu nại với cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, nhưng hết thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật mà khiếu nại không được giải quyết hoặc đã được giải quyết, nhưng không đồng ý với cách giải quyết khiếu nại”

MỘT SỐ BẤT CẬP CỦA CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÀNH CHÍNH VỀ KHỞI KIỆN VỤ ÁN HÀNH CHÍNH

Mặc dù Luật TTHC năm 2010 đã cải tiến nhiều quy định nhằm khắc phục những hạn chế của Pháp lệnh TTGQCVAHC, như việc loại bỏ yêu cầu khiếu nại trước khi khởi kiện, tăng thời hiệu khởi kiện và mở rộng loại việc được khởi kiện, nhưng vẫn còn một số hạn chế nhất định trong quy định về khởi kiện VAHC.

2.3.1 Quy định về người khởi kiện

Khoản 6 Điều 3 Luật TTHC quy định “Người khởi kiện là cá nhân, cơ quan, tổ chức khởi kiện VAHC đối với QĐHC, HVHC, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh, việc lập danh sách cử tri” Quy định như vậy dễ gây ra sự hiểu lầm giữa người khởi kiện và người đại diện của người có quyền khởi kiện Theo quy định của luật tố tụng (Khoản 2 Điều 54 Luật TTHC) việc khởi kiện VAHC có thể do chính đương sự khởi kiện hoặc được thực hiện thông qua người đại diện hợp pháp (đại diện theo pháp luật và đại diện theo ủy quyền) Người khởi kiện ở đây phải là người có quyền, lợi ích hợp pháp bị xâm phạm nên đã khởi kiện thông qua người đại diện hợp pháp Nếu theo quy định tại khoản 6 Điều 3 của Luật TTHC thì trong trường hợp việc khởi kiện do người đại diện theo ủy quyền hoặc theo pháp luật để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức và khi xác định tư cách người khởi kiện nếu theo đúng quy định trên, tòa án sẽ xác định người khởi kiện chính là người làm đơn chứ không phải là người đại diện theo pháp luật Khi làm đơn khởi kiện theo quy định tại khoản 1 Điều 105 thì tên, địa chỉ người người khởi kiện cũng dễ bị hiểu lầm là tên, địa chỉ của người đại diện đã thực hiện việc khởi kiện Thực chất thì cho dù có tự mình khởi kiện hoặc khởi kiện thông qua người đại diện theo pháp luật thì người khởi kiện được xác định phải là người có quyền, lợi ích bị tác động trực tiếp bởi QĐHC, HVHC

2.3.2 Quy định hạn chế về loại việc thuộc thẩm quyền giải quyết vụ án hành chính của tòa án nên tòa án không có thẩm quyền giải quyết đối với tranh chấp xảy ra giữa viên chức và các đơn vị sự nghiệp nơi viên chức làm việc

Luật TTHC không xác định thẩm quyền giải quyết khiếu kiện của viên chức đối với QĐKLBTV, dẫn đến việc mất quyền khởi kiện của họ trong các cơ quan nhà nước Theo Điều 52 Luật Viên chức 2010, viên chức bị kỷ luật buộc thôi việc do vi phạm pháp luật trong công việc, trong khi QĐKLBTV chỉ có thể được khiếu nại đến người đứng đầu đơn vị hoặc cấp có thẩm quyền Kỷ luật đối với viên chức là kỷ luật hành chính, không phải kỷ luật lao động, và hình thức buộc thôi việc là nặng nhất, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và sự nghiệp của họ, do đó cần có quyền khởi kiện VAHC tại tòa án Điều 58 Luật Viên chức quy định chuyển đổi giữa viên chức và công chức, nhưng điều này hạn chế quyền khởi kiện của viên chức đối với QĐKLBTV và mâu thuẫn với Luật cán bộ, công chức 2008 và Luật viên chức 2010, không đảm bảo công bằng giữa công chức và viên chức trong việc giải quyết quyền lợi.

2.3.3 Phương thức gửi đơn khởi kiện chưa tạo ra sự chủ động cho đương sự

Theo khoản 1 Điều 106 Luật TTHC, việc gửi đơn khởi kiện chỉ được thực hiện qua hai phương thức: nộp trực tiếp tại tòa án hoặc gửi qua bưu điện, nhưng quy định này chưa thực sự phù hợp Việc nộp đơn trực tiếp tại tòa án thường yêu cầu đương sự phải bổ sung nhiều loại giấy tờ, dẫn đến việc phải đi lại nhiều lần, gây tốn thời gian và chi phí Theo khoản 2 Điều 105 Luật TTHC, đơn khởi kiện cần kèm theo các tài liệu chứng minh yêu cầu khởi kiện là hợp pháp, bao gồm bản sao các quyết định hành chính, quyết định giải quyết khiếu nại và hồ sơ liên quan Ngoài ra, tòa án còn yêu cầu các giấy tờ khác như giấy ủy quyền tham gia tố tụng, bản sao hộ khẩu và chứng minh thư của người khởi kiện Điều này khiến đương sự phải mất nhiều thời gian và công sức để hoàn thiện hồ sơ, đặc biệt là ở những vùng nông thôn, miền núi, nơi việc di chuyển gặp nhiều khó khăn.

Việc gửi đơn khởi kiện qua bưu điện dễ dẫn đến thất lạc, gây mất quyền khởi kiện của cá nhân, tổ chức và tạo ra sự không minh bạch trong tiếp nhận đơn Khi đơn khởi kiện và tài liệu kèm theo bị thất lạc, không rõ ai sẽ chịu trách nhiệm, và việc thông báo nhận đơn từ bưu điện không được quy định rõ ràng Thông báo chỉ diễn ra khi thẩm phán được phân công xem xét đơn khởi kiện Đây là khoảng trống trong Luật tố tụng cần bổ sung Cần thiết phải quy định thêm phương thức gửi đơn khởi kiện qua cổng thông tin điện tử của tòa án, nhằm tạo thuận lợi cho người dân trong việc thực hiện quyền khởi kiện.

NHỮNG HẠN CHẾ TRONG HOẠT ĐỘNG THỤ LÝ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH VÀ MỘT SỐ BẤT CẬP CỦA CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÀNH CHÍNH ĐỐI VỚI THỤ LÝ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH

2.4.1 Những hạn chế trong hoạt động thụ lý vụ án hành chính và nguyên nhân của những hạn chế đó a Những hạn chế trong hoạt động thụ lý vụ án hành chính

Bên cạnh những kết quả đã đạt được thì hoạt động thụ lý VAHC còn tồn tại một số hạn chế nhất định

- Việc thụ lý VAHC chưa đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi của xã hội

Theo quy định mới của Luật TTHC, thẩm quyền giải quyết VAHC của tòa án đã được mở rộng, nhưng số vụ án được thụ lý vẫn chưa đáp ứng nhu cầu khởi kiện của người dân Sự gia tăng này không đồng đều, chỉ xảy ra ở một số địa phương, trong khi nhiều nơi, đặc biệt là các huyện miền núi, vẫn chưa có chuyển biến tích cực Tại nhiều TAND các huyện vùng sâu, vùng xa, vẫn chưa thụ lý được bất kỳ VAHC nào Các tòa án địa phương gặp khó khăn trong quá trình thụ lý vụ án, mặc dù đã nhận được đơn khởi kiện nhưng chưa thể tiến hành thủ tục thụ lý Chẳng hạn, tại TAND các huyện miền núi như Lạng Sơn, cho đến đầu năm 2012, mặc dù đã nhận hàng chục đơn khởi kiện, nhưng chỉ mới thụ lý được một hoặc hai vụ án.

- Tình trạng đơn khởi kiện tồn đọng, không được xem xét, giải quyết

Trong quá trình thụ lý, tòa án thường vi phạm thủ tục nhận đơn khởi kiện, mặc dù Điều 107 Luật TTHC đã quy định rõ ràng Các tòa án thường không cấp giấy xác nhận cho đương sự khi nhận đơn, và thời gian xem xét đơn của thẩm phán thường kéo dài quá 5 ngày kể từ khi được phân công Hơn nữa, việc thông báo kịp thời cho đương sự về việc sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện khi thiếu nội dung cần thiết không được thực hiện, dẫn đến tình trạng đơn khởi kiện bị tồn đọng và không được giải quyết.

Chất lượng thụ lý vụ án còn hạn chế do không yêu cầu đương sự cung cấp đầy đủ tài liệu, dẫn đến hồ sơ chưa hoàn chỉnh Điều này gây khó khăn trong quá trình chuẩn bị xét xử và có thể dẫn đến việc thụ lý sai, làm cho nhiều trường hợp bị đình chỉ hoặc hủy bản án sơ thẩm.

Thực trạng hoạt động thụ lý vụ án hành chính (VAHC) tại một số tòa án hiện nay chưa đáp ứng được kỳ vọng của người dân và các tổ chức Để cải thiện tình hình này, cần tích cực tìm kiếm biện pháp khắc phục nhằm đưa Luật Tố tụng hành chính (TTHC) vào cuộc sống một cách hiệu quả Những hạn chế này cần được phân tích để tìm ra nguyên nhân và giải pháp phù hợp.

Hiện nay, các tòa án chưa có bộ phận chuyên môn để tiếp nhận và hướng dẫn đương sự trong việc khởi kiện và thực hiện thủ tục thụ lý vụ án Thẩm phán, người thực hiện việc thụ lý VAHC, thường không có đủ thời gian do phải xử lý nhiều hoạt động tố tụng khác Việc tiếp nhận đơn khởi kiện hiện nay phụ thuộc vào từng địa phương; có nơi giao cho thư ký tiếp dân, trong khi nơi khác lại giao cho thư ký bộ phận án hành chính Sau khi nhận đơn, thường thẩm phán phải yêu cầu đương sự sửa đổi, bổ sung, dẫn đến việc thụ lý bị kéo dài và có thể gây ra tình trạng đơn khởi kiện bị tồn đọng do đương sự không kịp thời sửa đổi.

Đội ngũ thẩm phán ngành tòa án hiện nay gặp khó khăn do năng lực và trình độ về pháp luật TTHC còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc thụ lý các vụ án hành chính (VAHC) Việc giải quyết VAHC yêu cầu thẩm phán phải vận dụng nhiều loại văn bản pháp luật, trong khi mỗi lĩnh vực quản lý nhà nước có nhiều quy định khác nhau, thường thiếu hướng dẫn cụ thể hoặc có sự chồng chéo và xung đột pháp luật Hơn nữa, các văn bản hướng dẫn thường xuyên thay đổi, gây khó khăn trong áp dụng Thực tế cho thấy, nhiều tòa án ở các tỉnh, huyện miền núi, vùng sâu vùng xa thụ lý rất ít VAHC, dẫn đến thiếu kinh nghiệm Nguyên nhân chủ quan là các thẩm phán chưa chủ động nghiên cứu và nắm bắt Luật TTHC để áp dụng hiệu quả trong quá trình thụ lý và giải quyết VAHC.

Sự bất cập trong cơ chế phối hợp giữa tòa án và các cơ quan quản lý nhà nước dẫn đến việc tòa án thường gặp khó khăn trong quá trình xử lý đơn khởi kiện VAHC Khi nhận được đơn khởi kiện, tòa án thường thông báo cho cơ quan bị khởi kiện và yêu cầu cung cấp hồ sơ vụ việc, đồng thời xác minh xem người khởi kiện có khiếu nại đến cơ quan có thẩm quyền hay không Tuy nhiên, nhiều cơ quan này thường chậm trễ và thiếu hợp tác, thậm chí tìm cách gây khó khăn cho tòa án ngay từ giai đoạn thụ lý vụ án.

Quá trình triển khai tập huấn áp dụng Luật TTHC trong ngành tòa án đang diễn ra chậm, không đáp ứng nhu cầu của các tòa án Mặc dù luật đã có hiệu lực gần nửa năm, nhiều tòa án địa phương vẫn chưa nhận được hoặc tổ chức triển khai cho cán bộ Lãnh đạo một số đơn vị tòa án chưa thực sự quan tâm đến việc tổng kết, rút kinh nghiệm, dẫn đến việc chưa đáp ứng yêu cầu quản lý và lãnh đạo trong việc giải quyết các VAHC hiện nay.

2.4.2 Những bất cập của các quy định pháp luật tố tụng hành chính đối với thụ lý vụ án hành chính và nguyên nhân của những hạn chế đó a Những bất cập của các quy định pháp luật tố tụng hành chính đối với thụ lý vụ án hành chính

Trong quy định pháp luật về thủ tục hành chính (TTHC) liên quan đến việc thụ lý vụ án hành chính (VAHC), vẫn tồn tại một số bất cập, gây khó khăn trong quá trình xem xét và thực hiện thụ lý VAHC.

Hiện tại, chưa có hướng dẫn và quy định cụ thể nào về phạm vi của các quyết định hành chính (QĐHC) và hành vi hành chính (HVHC) liên quan đến bí mật nhà nước, cũng như các quyết định hành chính mang tính nội bộ của các cơ quan, tổ chức.

Khoản 1 Điều 28 Luật TTHC quy định các loại khiếu kiện thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án là: “Khiếu kiện QĐHC, HVHC trừ các QĐHC, HVHC thuộc phạm vi bí mật nhà nước trong các lĩnh vực quốc phòng, an ninh, ngoại giao theo danh mục do Chính phủ quy định và các QĐHC, HVHC mang tính nội bộ của cơ quan, tổ chức”

Việc hướng dẫn kịp thời mà không chờ văn bản hướng dẫn là yêu cầu cấp thiết nhưng vẫn chưa được thực hiện Khi xây dựng Luật TTHC, các loại QĐHC, HVHC không được quy định ngay trong luật do sự phức tạp trong việc liệt kê hành vi Tuy nhiên, hiện tại vẫn chưa có văn bản hướng dẫn nào, dẫn đến việc tòa án không có căn cứ để thụ lý hoặc phải trả lại đơn khởi kiện Do đó, cần sớm ban hành văn bản quy định chi tiết để tạo thuận lợi cho tòa án trong việc thụ lý VAHC.

- Quy định về việc nhận đơn khởi kiện chưa phù hợp với thực tế nhận đơn tại tòa án

Theo quy định tại khoản 1 Điều 107 Luật TTHC, tòa án chỉ nhận đơn khởi kiện qua hai phương thức: nộp trực tiếp tại tòa án hoặc gửi qua bưu điện Tuy nhiên, quy định này chưa đáp ứng được yêu cầu hiện đại hóa trong hoạt động của các cơ quan nhà nước, đặc biệt trong bối cảnh công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ Ở Việt Nam, Chính phủ điện tử đã được triển khai, cho thấy sự cần thiết phải tin học hóa hoạt động tố tụng của tòa án Hơn nữa, việc nhận đơn trực tiếp có thể dẫn đến quá tải cho thẩm phán và tạo ra sự không minh bạch trong quá trình tiếp nhận đơn khởi kiện.

YÊU CẦU, KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI VIỆC TIẾP TỤC XÂY DỰNG, HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÀNH CHÍNH VỀ KHỞI KIỆN, THỤ LÝ VỤ ÁN HÀNH CHÍNH