NH Ữ NG V ẤN ĐỀ LÝ LU Ậ N VÀ TH Ự C TI ỄN QUY ĐỊ NH PHÁP LU Ậ T, QU ẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐ I V Ớ I T Ổ CH Ứ C VÀ HO ẠT ĐỘ NG KINH DOANH BÁN L Ẻ XĂNG DẦ U T Ạ I
Khái ni ệm và đặc điể m c ủ a ho ạt độ ng kinh doanh bán l ẻ xăng dầ u
1.1.1 Khái niệm hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Xăng dầu là sản phẩm được tạo ra từ quy trình lọc dầu mỏ, bao gồm hỗn hợp dễ cháy của các hydrocacbon như hexan, heptan và chỉ số octan Nó được chiết xuất từ dầu mỏ và thường được sử dụng làm dung môi cũng như nhiên liệu cho động cơ đốt trong Theo Nghị định 83/2014/NĐ-CP ban hành ngày 03/09/2014 của Chính phủ, các quy định liên quan đến xăng dầu được quy định rõ ràng.
Xăng dầu là thuật ngữ chỉ các sản phẩm từ quá trình lọc dầu thô, được sử dụng làm nhiên liệu cho động cơ Các loại nhiên liệu này bao gồm xăng động cơ, dầu điêzen, dầu hỏa, dầu ma dút, nhiên liệu bay, nhiên liệu sinh học và các sản phẩm khác, nhưng không bao gồm khí hóa lỏng và khí nén thiên nhiên.
Xăng dầu có những đặc điểm cơ bản như sau: (i) Là chất lỏng dễ cháy nổ, chỉ cần va chạm mạnh có thể gây ra hỏa hoạn; (ii) Dễ hao hụt trong quá trình vận chuyển và lưu kho do khả năng bốc hơi cao; (iii) Là sản phẩm độc hại, có thể gây rò rỉ và tai nạn trong quá trình khai thác và vận chuyển, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và môi trường; (iv) Là nguồn nhiên liệu thiết yếu cho nhiều ngành kinh tế, thiếu hụt xăng dầu sẽ ảnh hưởng đến quy mô hoạt động kinh tế.
Khi giá xăng dầu tăng cao, chi phí sản xuất các mặt hàng xăng dầu như yếu tố đầu vào tăng lên [6].
1.1.1.2 Khái niệm hoạt động kinh doanh xăng dầu
Kinh doanh là một thuật ngữ phổ biến trong nền kinh tế toàn cầu, thường được hiểu là các hoạt động tìm kiếm lợi nhuận thông qua mua bán hàng hóa Theo Luật Thương mại Việt Nam, khái niệm này tương đồng với thương mại, thể hiện sự quan trọng của kinh doanh trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế.
Khái niệm "kinh doanh" đã được pháp luật Việt Nam công nhận chính thức từ năm 1990 với sự ra đời của Luật Công ty và Luật Doanh nghiệp tư nhân Đến năm 1999, khái niệm này được làm rõ hơn trong Luật Doanh nghiệp, định nghĩa kinh doanh là việc thực hiện một hoặc nhiều công đoạn trong quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường với mục đích sinh lợi.
Kinh doanh bao gồm các hoạt động mua bán, sản xuất, gia công, đầu tư và các hoạt động khác nhằm mục đích sinh lợi, tương tự như khái niệm thương mại trong Luật Thương mại sửa đổi năm 2005 Theo luật này, hoạt động thương mại được định nghĩa là các hoạt động nhằm sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ và xúc tiến thương mại Do đó, khái niệm kinh doanh hiện nay được hiểu rộng rãi như thương mại Kinh doanh là thuật ngữ phổ biến trong đời sống kinh tế ở Việt Nam cũng như trên toàn thế giới, và có nhiều cách hiểu khác nhau.
Kinh doanh, theo cách hiểu thông thường, là các hoạt động tìm kiếm lợi nhuận thông qua mua bán hàng hóa Theo Luật Doanh nghiệp 2014, kinh doanh được định nghĩa là việc thực hiện liên tục một hoặc nhiều công đoạn trong quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi.
Từ cách hiểu và định nghĩa “kinh doanh” theo Luật Thương mại và Luật Doanh nghiệp, Nghị định số 83/2014/NĐ-CP, ngày 03/09/2014 của Chính phủquy định:
Kinh doanh xăng dầu bao gồm nhiều hoạt động quan trọng như xuất khẩu và nhập khẩu xăng dầu cùng nguyên liệu sản xuất, tạm nhập tái xuất, chuyển khẩu, và gia công xuất khẩu Ngoài ra, nó còn liên quan đến sản xuất và pha chế xăng dầu, phân phối sản phẩm trong thị trường nội địa, cũng như cung cấp dịch vụ cho thuê kho, cảng, tiếp nhận, bảo quản và vận chuyển xăng dầu.
1.1.1.3 Khái niệm hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Hoạt động kinh doanh bán lẻ là một phương thức phân phối hàng hóa đặc trưng, trong đó nhà phân phối cung cấp sản phẩm trực tiếp đến tay người tiêu dùng Dịch vụ bán lẻ đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng, giúp kết nối sản phẩm với khách hàng cuối cùng.
Theo Nghị định số 23/2007/NĐ-CP, bán lẻ được định nghĩa là hoạt động bán hàng hóa trực tiếp cho người tiêu dùng cuối cùng, quy định này áp dụng cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.
Bán lẻ là hoạt động dịch vụ đưa hàng hóa đến tay người tiêu dùng cuối cùng, bao gồm cả tiêu dùng trong sản xuất và tiêu dùng cá nhân hoặc gia đình Nó bao hàm tất cả các hoạt động liên quan đến việc bán hàng hóa trực tiếp cho người tiêu dùng với mục đích sử dụng cá nhân, không nhằm vào kinh doanh Người tiêu dùng ở đây là người cuối cùng mua sản phẩm để tiêu dùng, làm cho bán lẻ trở thành một hoạt động thiết yếu trong chuỗi cung ứng hàng hóa.
Hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, ảnh hưởng đến an ninh năng lượng và sự phát triển kinh tế của quốc gia Tại Việt Nam, ngành này được xếp vào loại có điều kiện và chịu sự quản lý chặt chẽ từ Nhà nước, bao gồm các khâu nhập khẩu, hình thành giá và phân phối Để đảm bảo quản lý hiệu quả, Nhà nước đã ban hành các cơ chế cụ thể, quy định rõ trách nhiệm và phương thức phối hợp giữa các đơn vị quản lý.
Bán lẻ hàng hóa là hình thức bán hàng trực tiếp đến tay người tiêu dùng hoặc các tổ chức kinh tế, nhằm phục vụ nhu cầu tiêu dùng nội bộ Trong đó, xăng dầu là loại hàng hóa đặc biệt, được sử dụng bởi cá nhân và các tổ chức để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng thiết yếu.
Kinh doanh bán lẻ xăng dầu tương tự như các hoạt động bán lẻ hàng hóa khác, bao gồm việc cung cấp xăng dầu trực tiếp cho người tiêu dùng, như cá nhân, tổ chức và đơn vị kinh tế, với mục tiêu tiêu dùng nội bộ và tạo ra lợi nhuận.
1.1.2 Đặc điểm của hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Để kinh doanh xăng dầu, cơ sở kinh doanh cần đáp ứng các điều kiện nhất định, bao gồm việc sở hữu thiết bị và phương tiện chuyên dụng Công tác phòng cháy chữa cháy phải được tích hợp vào toàn bộ quy trình hoạt động, đồng thời có biện pháp giảm thiểu tác động đến môi trường Hoạt động này cũng liên quan chặt chẽ đến cơ sở hạ tầng kinh tế.
Mô hình t ổ ch ứ c và ho ạt độ ng kinh doanh bán l ẻ xăng dầ u
1.2.1 T ổ chức và hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Tổ chức và hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu tại Việt Nam được xác định là hệ thống phân phối xăng dầu qua các cửa hàng bán lẻ, thuộc quyền quản lý của các thương nhân kinh doanh xăng dầu, tuân thủ theo các quy định pháp luật hiện hành.
Nghị định số 83/2014/NĐ-CP, ban hành ngày 03/09/2014, quy định rõ các loại hình thương nhân kinh doanh xăng dầu, bao gồm: thương nhân xuất khẩu và nhập khẩu xăng dầu, thương nhân sản xuất, phân phối, tổng đại lý, đại lý bán lẻ xăng dầu, cũng như thương nhân nhận quyền bán lẻ và kinh doanh dịch vụ xăng dầu.
Theo Nghị định số 83/2014/NĐ-CP, doanh nghiệp kinh doanh bán lẻ xăng dầu phải là tổ chức kinh tế hợp pháp, đã đăng ký kinh doanh và đủ điều kiện hoạt động Cửa hàng bán lẻ xăng dầu phải thuộc sở hữu hoặc đồng sở hữu của các thương nhân như đại lý, tổng đại lý, hoặc các thương nhân nhận quyền bán lẻ, phân phối, xuất nhập khẩu xăng dầu Ngoài ra, thương nhân sản xuất xăng dầu chỉ được tổ chức kinh doanh bán lẻ nếu có nhu cầu và phải tuân thủ các quy định của Nghị định này.
Để hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu tại Việt Nam hiệu quả, các thương nhân cần xây dựng mô hình phân phối bao gồm các cửa hàng bán lẻ thuộc sở hữu hoặc đồng sở hữu, được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện Hệ thống phân phối này cũng phải bao gồm tổng đại lý và đại lý bán lẻ xăng dầu, với số lượng và điều kiện cụ thể của các cửa hàng phụ thuộc vào loại hình kinh doanh của từng thương nhân.
Ngoài ra, các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu thường phải đảm bảo các điều kiện chung sau về cửa hàng bán lẻ:
Cửa hàng bán lẻ xăng dầu phải được thiết kế và xây dựng theo đúng quy định hiện hành về tiêu chuẩn an toàn, phòng cháy chữa cháy và bảo vệ môi trường, đảm bảo tuân thủ các quy chuẩn của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền.
Cán bộ quản lý và nhân viên kinh doanh trực tiếp được đào tạo và huấn luyện chuyên sâu, có chứng chỉ về phòng cháy chữa cháy và bảo vệ môi trường, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật hiện hành.
Tại các cửa hàng bán lẻ, hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu thường được thực hiện dưới các hình thức sau:
- Hình thức bán hàng thu tiền trực tiếp: Nhân viên bán hàng trực tiếp bán xăng dầu cho khách và thu tiền.
Hình thức bán hàng thu tiền tập trung cho phép khách hàng mua xăng dầu và nhận hóa đơn từ nhân viên Nhân viên bán hàng sẽ dựa vào hóa đơn và tích kê để kiểm kê số hàng đã bán trong ngày và thu tiền từ khách hàng.
Hình thức bán hàng trả góp cho phép khách hàng mua xăng dầu và thanh toán thành nhiều lần Doanh nghiệp thương mại không chỉ thu tiền theo hóa đơn giá bán hàng hóa mà còn nhận thêm khoản lãi từ việc trả chậm của khách hàng.
Hình thức bán hàng tự động đang dần xuất hiện tại Việt Nam, đặc biệt trong ngành xăng dầu với các cây xăng tự động tại các trung tâm thành phố lớn Khách hàng có thể tự động thanh toán bằng thẻ tín dụng mà không cần nhân viên đứng quầy, tạo sự tiện lợi và nhanh chóng trong việc giao nhận hàng hóa Mặc dù chưa phổ biến rộng rãi, nhưng xu hướng này hứa hẹn sẽ phát triển trong tương lai.
1.2.2 Mô hình kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Nghị định số 83/2014/NĐ-CP ngày 3/9/2014 của Chính phủ quy định quản lý hệ thống kinh doanh xăng dầu từ thương nhân đầu mối đến cửa hàng bán lẻ, nhằm đảm bảo số lượng và chất lượng xăng dầu từ nguồn cung đến tay người tiêu dùng Nghị định cũng xác định rõ trách nhiệm của các thương nhân trong việc cung cấp xăng dầu trong hệ thống phân phối, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
1.2.2.1 Tổng đại lý kinh doanh xăng dầu
Mô hình tổ chức và hoạt động của tổng đại lý kinh doanh xăng dầu được quy định tại khoản 13 Điều 3 Nghị định số 83/2014/NĐ-CP Tổng đại lý không chỉ tự tiêu thụ xăng dầu tại các cửa hàng bán lẻ mà còn phải tổ chức hệ thống đại lý trực thuộc để bán xăng dầu cho thương nhân đầu mối và hưởng thù lao Để được cấp giấy xác nhận đủ điều kiện làm tổng đại lý, thương nhân cần đáp ứng các tiêu chí do cơ quan quản lý nhà nước quy định.
- Doanh nghiệp được thành lập theo quy định của pháp luật, trong giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp có đăng ký kinh doanh xăng dầu.
Để đáp ứng yêu cầu về kho, bể xăng dầu, doanh nghiệp cần sở hữu hoặc đồng sở hữu hoặc thuê sử dụng một kho, bể có dung tích tối thiểu 2.000 mét khối Điều này áp dụng cho các thương nhân kinh doanh dịch vụ xăng dầu đã hoạt động từ năm năm trở lên.
Doanh nghiệp cần sở hữu hoặc đồng sở hữu phương tiện vận tải xăng dầu, hoặc thuê phương tiện này từ thương nhân kinh doanh dịch vụ xăng dầu trong ít nhất năm (05) năm.
Doanh nghiệp cần có hệ thống phân phối xăng dầu với ít nhất năm cửa hàng bán lẻ thuộc sở hữu hoặc đồng sở hữu, cùng với tối thiểu mười cửa hàng đại lý bán lẻ xăng dầu đã được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện theo quy định pháp luật.
Hệ thống phân phối của tổng đại lý kinh doanh xăng dầu phải thuộc về hệ thống phân phối của thương nhân đầu mối và phải tuân thủ sự kiểm soát từ thương nhân này.
Qu ản lý nhà nước đố i v ớ i ho ạt độ ng bán l ẻ xăng dầ u
Xăng dầu là mặt hàng chiến lược, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế và ổn định xã hội của Việt Nam Là yếu tố đầu vào thiết yếu cho sản xuất và là nguồn năng lượng không tái sinh, xăng dầu hiện chưa có sự thay thế Ngoài việc phục vụ cho phát triển kinh tế – xã hội, xăng dầu còn là mặt hàng dự trữ chiến lược quốc gia Trong bối cảnh mở cửa thị trường xăng dầu, cần đảm bảo thị trường vận động theo quy luật cung cầu và tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh Điều này đòi hỏi Nhà nước phải điều chỉnh cơ chế, chính sách phù hợp để bảo vệ lợi ích doanh nghiệp và người tiêu dùng, đồng thời đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.
1.3.1 Cấp phép cho hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Xăng dầu là một loại hàng hóa đặc biệt, yêu cầu việc bảo quản, vận chuyển và mua bán phải tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt Do đó, kinh doanh xăng dầu cần đáp ứng những điều kiện nhất định, và các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu phải có năng lực, quy mô và trình độ tối thiểu theo quy định.
Hiện nay, tại Việt Nam, kinh doanh xăng dầu là lĩnh vực có điều kiện, yêu cầu các doanh nghiệp tuân thủ Nghị định số 83/2014/NĐ-CP của Chính phủ Mỗi loại hình kinh doanh xăng dầu sẽ cần các giấy phép khác nhau, và mỗi giấy phép này phải đáp ứng các điều kiện cụ thể theo khoản 1 Điều 6 Thông tư số 38/2014/TT-BCT, được sửa đổi tại Điều 1 Thông tư số 28/2017/TT-BCT.
Cấp phép kinh doanh bán lẻ xăng dầu là quy trình mà các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền cấp giấy xác nhận và giấy chứng nhận đủ điều kiện cho từng mô hình kinh doanh Tại Việt Nam, Bộ Công thương là cơ quan chịu trách nhiệm chính trong việc cấp phép này.
Thương nhân có nhu cầu cấp mới, bổ sung, sửa đổi hoặc cấp lại giấy xác nhận đủ điều kiện làm tổng đại lý và đại lý bán lẻ xăng dầu cần gửi hồ sơ đăng ký đến Bộ Công Thương hoặc Sở Công Thương Hồ sơ có thể được nộp qua công văn hoặc trực tuyến theo địa chỉ được thông báo trên trang thông tin điện tử của Bộ và Sở Công Thương.
Trong đó, thẩm quyền cấp phép cho hoạt động bán lẻ xăng dầu được quy định cụ thểđối với BộCông thương và SởCông thương như sau:
Bộ Công Thương chịu trách nhiệm thẩm định và kiểm tra năng lực thực tế của thương nhân để cấp giấy xác nhận đủ điều kiện làm tổng đại lý kinh doanh xăng dầu Điều này áp dụng cho các thương nhân có hệ thống phân phối xăng dầu hoạt động trên hai tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trở lên.
Sở Công Thương có nhiệm vụ xem xét và thẩm định năng lực thực tế của các doanh nghiệp, từ đó cấp giấy xác nhận đủ điều kiện làm tổng đại lý kinh doanh xăng dầu, đại lý bán lẻ xăng dầu, và giấy chứng nhận cho cửa hàng đủ điều kiện bán lẻ xăng dầu tại các tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương.
Như vậy đối với các mô hình kinh doanh bán lẻ xăng dầu tại Việt Nam,
Bộ Công thương chỉ cấp giấy xác nhận đủ điều kiện cho thương nhân xin cấp phép làm Tổng đại lý kinh doanh xăng dầu nếu có hệ thống phân phối trên hai tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương trở lên Đối với các đề nghị cấp giấy xác nhận đủ điều kiện làm tổng đại lý xăng dầu tại một tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương, cũng như giấy chứng nhận cho đại lý bán lẻ xăng dầu, thẩm quyền thuộc về Sở Công thương.
Sau khi nhận bộ hồ sơ đăng ký của thương nhân, Bộ Công thương và
Sởcông thương có trách nhiệm triển khai các công việc sau:
(i) Thẩm định, kiểm tra năng lực thực tế của thương nhân
- Đối với Bộ Công thương: Tùy từng trường hợp cụ thể, Bộ Công
Thương nhân cần phối hợp hoặc ủy quyền cho Sở Công Thương nơi đặt trụ sở chính và Sở Công Thương nơi có cơ sở kinh doanh xăng dầu để thực hiện việc thẩm định và kiểm tra năng lực thực tế Sau khi hoàn tất, các Sở này sẽ lập văn bản gửi về Bộ Công Thương để xem xét cấp giấy xác nhận đủ điều kiện làm tổng đại lý kinh doanh xăng dầu.
- Đối với Sở Công thương: Phải trực tiếp thực hiện việc xem xét, thẩm định, kiểm tra năng lực thực tế của các thương nhân thuộc thẩm quyền của
Sở Đối với công việc do Bộ Công thương ủy quyền hoặc đề nghị phối hợp,
Sở Công thương thực hiện nhiệm vụ được ủy quyền và lập văn bản gửi kết quả kiểm tra, thẩm định đến Bộ Công Thương để xem xét cấp giấy xác nhận đủ điều kiện làm tổng đại lý kinh doanh xăng dầu.
(ii) Cấp giấy xác nhận, giấy chứng nhận cho thương nhân đủđiều kiện:
Bộ Công thương sẽ cấp giấy xác nhận cho thương nhân đủ điều kiện làm tổng đại lý kinh doanh xăng dầu nếu kết quả kiểm tra thực tế phù hợp với hồ sơ đề nghị của thương nhân.
Nếu kết quả kiểm tra không đạt yêu cầu, Bộ Công thương sẽ thông báo bằng văn bản, nêu rõ lý do từ chối cấp giấy xác nhận cho thương nhân.
Sở Công Thương sẽ cấp giấy xác nhận và Giấy chứng nhận cho thương nhân nếu kết quả kiểm tra thực tế phù hợp với hồ sơ đề nghị của họ.
Nếu kết quả kiểm tra thực tế không khớp với hồ sơ đề nghị của thương nhân, Sở Công Thương sẽ thông báo bằng văn bản nêu rõ lý do từ chối cấp giấy xác nhận hoặc giấy chứng nhận cho thương nhân.
1.3.2 Quản lý về đo lường, chất lượng trong kinh doanh xăng dầu
Thông tư số 38/2014/TT-BCT quy định chi tiết về việc đo lường và chất lượng xăng dầu trong kinh doanh, đồng thời xác định rõ trách nhiệm của các thương nhân bán lẻ xăng dầu cũng như các cơ quan nhà nước, tổ chức và cá nhân liên quan.
Th ự c tr ạ ng t ổ ch ứ c và ho ạt độ ng kinh doanh bán l ẻ xăng dầ u ở Vi ệ t Nam hi ệ n nay
2.1.1 Khái quát tình hình hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu ở Việt Nam
Nước, điện và xăng dầu là những mặt hàng thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong đời sống xã hội và ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển kinh tế Những mặt hàng này cũng rất nhạy cảm trước các biến động chính trị và kinh tế toàn cầu.
Tại Việt Nam, Nhà nước quản lý nguồn nhập khẩu, điều phối giá và dự trữ chiến lược cho mặt hàng xăng dầu Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) và Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil) là hai doanh nghiệp lớn nhất trong lĩnh vực kinh doanh và bán lẻ xăng dầu, đồng thời sở hữu số lượng điểm bán lẻ và cây xăng nhiều nhất trên toàn quốc.
Báo cáo thường niên của Petrolimex cho biết, tính đến cuối năm 2018, tập đoàn này sở hữu gần 6.000 cửa hàng xăng dầu trên toàn quốc, chiếm 50% thị phần nội địa, trong đó hơn 2.500 cửa hàng thuộc sở hữu trực tiếp của Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam.
Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil) đặt mục tiêu xây dựng 1.000 cửa hàng kinh doanh xăng dầu trên toàn quốc, tăng 1,85 lần so với hiện tại Từ đầu năm 2019, PV Oil đã chú trọng vào lĩnh vực bán lẻ, mở mới và cải tạo 44 cửa hàng xăng dầu với tổng giá trị đầu tư khoảng 195 tỷ đồng.
Nghị định của Chính phủ đã giảm bớt nhiều rào cản cho doanh nghiệp tham gia thị trường phân phối xăng dầu, như việc bãi bỏ quy hoạch phát triển hệ thống kinh doanh xăng dầu và các điều kiện sản xuất Tuy nhiên, thị trường phân phối và kinh doanh bán lẻ xăng dầu hiện tại vẫn chủ yếu nằm trong tay một số ít "ông lớn".
Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) hiện chiếm gần 50% thị phần bán lẻ xăng dầu, trong khi Tổng công ty Dầu Việt Nam cũng đóng góp đáng kể vào thị trường này.
- CTCP (PV Oil) trên 20% [12] Nếu tính thêm thị phần của một số doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu lâu năm như Công ty TNHH MTV Dầu khí TP
Thị phần xăng dầu tại Việt Nam hiện nay chủ yếu do Hồ Chí Minh (Saigon Petro) và Tổng công ty Xăng dầu Quân đội nắm giữ, chiếm khoảng 6-7% Trong khi đó, hơn 20 thương nhân kinh doanh xuất khẩu và nhập khẩu xăng dầu chỉ còn lại hơn 20% thị phần, ngoại trừ 3 doanh nghiệp chuyên cung cấp nhiên liệu máy bay.
PV Oil và các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu khác đang gặp khó khăn trong việc mở rộng thị phần do sự chi phối mạnh mẽ của Petrolimex Mặc dù Petrolimex có lợi thế lớn, nhưng họ cũng bị hạn chế bởi Luật Cạnh tranh, không thể tự do gia tăng thị phần.
Thị trường bán lẻ xăng dầu Việt Nam đã chứng kiến sự tham gia của Idemitsu Q8 Petroleum LLC, đơn vị 100% vốn nước ngoài, nổi bật với hình ảnh Tổng giám đốc kiên trì chào khách hàng dưới mưa Kể từ khi ra mắt tại Khu công nghiệp Thăng Long - Hà Nội vào ngày 5/10/2017, Idemitsu Q8 đã mở rộng với 4 cửa hàng xăng dầu.
IQ 8 mang đến những cải tiến vượt bậc cho các trạm dịch vụ bán lẻ xăng dầu, dựa trên kinh nghiệm từ Nhật Bản và Châu Âu Hệ thống phần mềm quản lý cho phép kiểm soát chính xác lượng nhiên liệu đến 0,01 lít và cung cấp báo cáo chi tiết cho khách hàng Với tính năng thanh toán qua thẻ POS, khách hàng có thể dễ dàng thanh toán mà không cần tiền mặt Các trạm được trang bị công nghệ tiên tiến như bể chứa nhiên liệu hai lớp và hệ thống ống dẫn bằng vật liệu tổng hợp để ngăn ngừa rò rỉ Đặc biệt, nhân viên luôn thể hiện thái độ tôn trọng và lịch sự khi chào đón khách hàng.
Idemitsu Kosan là cổ đông lớn với 35,1% vốn tại Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn ở Thanh Hóa, do đó, sản phẩm từ nhà máy này sẽ được phân phối chính thức bởi Idemitsu Q8 Petroleum LLC.
Sự xuất hiện của nhân tố mới đã đánh dấu một bước chuyển mình quan trọng trong kỷ nguyên mới của Ngành Xăng dầu.
Việt Nam đang chứng kiến sự gia nhập của hai đối tác lớn trong lĩnh vực bán lẻ xăng dầu là Kuwait Petroleum và Idemitsu, những tên tuổi thành công tại châu Âu và Nhật Bản Sự hiện diện của họ không chỉ tạo ra cơ hội kinh doanh mà còn thúc đẩy các doanh nghiệp trong nước nâng cao dịch vụ và tiện ích cho khách hàng Điều này dẫn đến việc cải thiện cơ sở hạ tầng, công nghệ và thái độ phục vụ tại các cửa hàng bán lẻ, nhằm cạnh tranh với các thương hiệu quốc tế như IQ8 Kết quả là thị trường bán lẻ xăng dầu Việt Nam ngày càng sôi động, phát triển, đồng thời quyền lợi của người tiêu dùng được nâng cao, nhất là trong bối cảnh thị trường này đang đối mặt với nhiều vấn đề như gian lận và thiếu minh bạch.
IQ8 gia nhập thị trường xăng dầu, nơi các tập đoàn lớn như Petrolimex và PV Oil đang chiếm ưu thế Thay vì cạnh tranh trực tiếp, IQ8 chọn các địa điểm kinh doanh vùng ven, tập trung vào các khu công nghiệp, nơi có lượng khách hàng công nghiệp dồi dào Mục tiêu của công ty trong năm 2020 là mở thêm 10 cây xăng, chủ yếu tại miền Bắc.
Thị trường bán lẻ xăng dầu trị giá 6 tỉ USD đang thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài Nhiều nhà đầu tư, dù không trực tiếp mở cây xăng như IQ8, vẫn tìm cách mua cổ phần tại các doanh nghiệp xăng dầu Điển hình, JX Nippon Oil & Energy đã đầu tư 8% cổ phần vào Petrolimex, một trong những "ông lớn" trong ngành Hiện tại, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) đang đề xuất tăng tỷ lệ sở hữu cho nhà đầu tư ngoại lên 49%.
2.1 2 Những kết quả đạt được trong tổ chức và hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Th ự c tr ạ ng qu ản lý nhà nước đố i v ớ i ho ạt độ ng kinh doanh bán l ẻ xăng dầ u ở Vi ệ t Nam hi ệ n nay
2.2.1 Những ưu điểm trong quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Thời gian gần đây, hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu đã phát triển mạnh mẽ, góp phần quan trọng vào việc đảm bảo nguồn nhiên liệu cho đời sống và sản xuất của người dân, đồng thời thúc đẩy sự phát triển kinh tế quốc gia Những ưu điểm trong quản lý Nhà nước đối với lĩnh vực này thể hiện rõ nét qua nhiều khía cạnh khác nhau.
Thứ nhất, về thực hiện các nội dung quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Các cơ quan quản lý kinh doanh bán lẻ xăng dầu trên toàn quốc đã xây dựng một hệ thống văn bản quy phạm pháp luật chi tiết, nhằm quản lý hiệu quả hoạt động kinh doanh Những quy định này được thiết kế theo hướng cởi mở và thông thoáng, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tham gia thị trường Điều này không chỉ đảm bảo sự bình đẳng trong kinh doanh mà còn góp phần thúc đẩy nền kinh tế quốc gia phát triển.
Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã ban hành nhiều văn bản nhằm tăng cường quản lý kinh doanh bán lẻ xăng dầu, giúp các doanh nghiệp nhanh chóng tiếp cận thông tin và thực hiện hiệu quả các quy định Các cơ quan quản lý đang rà soát và điều chỉnh các quy định để phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội, đồng thời tạo môi trường cạnh tranh công bằng cho các doanh nghiệp Thủ tục hành chính trong lĩnh vực kinh doanh bán lẻ xăng dầu được đánh giá cao, với việc cấp phép thành lập doanh nghiệp diễn ra nhanh chóng trên toàn quốc.
Các nguyên tắc công khai, minh bạch trong quản lý và sự thống nhất giữa lãnh đạo chính trị và kinh tế được các cơ quan quản lý thực hiện hiệu quả Hệ thống công cụ quản lý kinh doanh bán lẻ xăng dầu trên toàn quốc rất đa dạng, bao gồm các văn bản quản lý, thuế, phí, quy hoạch và kế hoạch phát triển Việc áp dụng linh hoạt các nguyên tắc và công cụ quản lý giúp các cơ quan nhà nước tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong lĩnh vực kinh doanh bán lẻ xăng dầu.
Thứ hai, về bộ máy quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Hiện nay, cả nước đã có sự phân công rõ ràng về quyền hạn và nhiệm vụ của các bộ, ban, ngành trong quản lý kinh doanh xăng dầu, giúp tránh chồng chéo và mâu thuẫn Công tác phối hợp giữa các cơ quan diễn ra chặt chẽ và nhịp nhàng, mang lại hiệu quả trong quản lý kinh doanh bán lẻ xăng dầu.
Công tác quy hoạch và kế hoạch hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu đã được thực hiện rõ ràng và chi tiết, phù hợp với tình hình phát triển thực tế Điều này đã giúp nâng cao hiệu quả giám sát, kiểm tra và thúc đẩy sự phát triển hợp lý về số lượng và chất lượng của các doanh nghiệp trong ngành.
Công tác thanh tra và kiểm tra của các lực lượng quản lý đã diễn ra tích cực và đạt hiệu quả cao, phát hiện nhiều sai phạm tại các cơ sở kinh doanh xăng dầu Nhiều vụ gian lận thương mại như bán hàng không đúng chất lượng, bán thiếu hàng và tình trạng găm hàng đã được xử lý kịp thời.
Bộ máy quản lý thị trường đang nỗ lực nâng cao đạo đức nghề nghiệp và trình độ chuyên môn, tập trung vào việc cải thiện chất lượng kiểm tra và giám sát Điều này nhằm bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh, phù hợp với định hướng phát triển.
Thứ ba, về các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với hoạt dộng kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Cán bộ quản lý nhà nước trong lĩnh vực kinh doanh bán lẻ xăng dầu đã được trang bị kiến thức chuyên sâu và thường xuyên củng cố về thị trường này Họ được đào tạo và tập huấn để nhận thức đúng đắn về vai trò của mình trong nền kinh tế thị trường, từ đó góp phần tạo lập môi trường kinh doanh lành mạnh cho các doanh nghiệp.
2.2.2 Những điểm bất cập, hạn chế trong quản lý n hà nước đối với hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Một là, về thực hiện các nội dung quản lý nhà nước
Hệ thống văn bản quản lý kinh doanh bán lẻ xăng dầu hiện nay tuy phong phú nhưng hiệu lực thực thi còn hạn chế Công tác áp dụng các văn bản vào thực tiễn gặp nhiều khó khăn, chủ yếu dựa vào Nghị định số 83/2014/NĐ-CP từ Trung ương Địa bàn kinh doanh bán lẻ xăng dầu trên toàn quốc khá rộng và phức tạp.
… nên việc thực hiện các nội dung quản lý nhà nước với hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu còn chậm chạp và gặp nhiều khó khăn.
Nhiều phương tiện kinh doanh xăng dầu nhỏ lẻ không có giấy chứng nhận đủ điều kiện, tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ cao, nhưng cơ quan quản lý nhà nước không thể kiểm tra triệt để Nhiều cửa hàng bán lẻ xăng dầu chưa công khai giấy chứng nhận kinh doanh và giấy kiểm định phương tiện đo Tình trạng vi phạm trong lĩnh vực này vẫn phổ biến, và hầu hết cán bộ quản lý cũng như nhân viên chưa được đào tạo về an toàn phòng cháy chữa cháy và bảo vệ môi trường Công tác thanh tra và giám sát hoạt động kinh doanh xăng dầu còn yếu, chưa thường xuyên và đồng đều.
Việc thực thi các văn bản quản lý kinh doanh bán lẻ xăng dầu hiện nay đang gặp nhiều khó khăn và chỉ mang tính hình thức Mặc dù có nhiều nguyên tắc và công cụ quản lý, nhưng hiệu quả thực tế vẫn chưa đạt yêu cầu Các nguyên tắc thường được áp dụng một cách cứng nhắc, đặc biệt là nguyên tắc công khai, minh bạch Doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận thông tin và các văn bản sửa đổi, thay mới do cách thức tuyên truyền và phổ biến còn lạc hậu và thiếu hiệu quả.
Hai là, về bộ máy quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Mặc dù còn ý kiến cho rằng thủ tục cấp phép kinh doanh bán lẻ xăng dầu còn nhiều và mất thời gian, thực tế cho thấy công tác này đã được thực hiện hiệu quả Tuy nhiên, trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ quản lý trên cả nước chưa đồng đều, dẫn đến sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý địa phương gặp nhiều khó khăn và hạn chế, dù đã có sự phân công quyền hạn và nhiệm vụ rõ ràng.
Công tác thanh tra, kiểm tra và quản lý thị trường xăng dầu hiện nay gặp nhiều bất cập, với tình trạng xây dựng cửa hàng không theo quy hoạch và chưa được cấp phép diễn ra phổ biến Nhiều cửa hàng không đáp ứng tiêu chí chất lượng, dẫn đến dịch vụ kém Một số doanh nghiệp tự ý bán hàng từ trạm cấp phát nội bộ, trong khi các cửa hàng không nằm trong hệ thống vẫn được cung cấp hàng hóa Mặc dù một số cơ quan quản lý thực hiện tốt nhiệm vụ riêng, nhưng sự phối hợp giữa các cơ quan còn hạn chế, dẫn đến chồng chéo trong quản lý quy hoạch kinh doanh xăng dầu Tình trạng xây dựng trái phép vẫn tiếp diễn do phối hợp lỏng lẻo, cùng với đội ngũ quản lý mỏng, gây khó khăn trong việc kiểm soát và xử lý vấn đề một cách hiệu quả.
Ba là, về cácnhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với hoạt dộng kinh doanh bán lẻ xăng dầu
Nhiều cán bộ quản lý nhà nước chưa nắm vững cơ chế thị trường, dẫn đến tư duy can thiệp hành chính vào hoạt động của doanh nghiệp xăng dầu Việc điều tiết thị trường và quy hoạch các cửa hàng xăng dầu còn gặp khó khăn, làm chậm quá trình giải quyết các bất cập phát sinh.