NỘI DUNG
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT HUY NHỮNG GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC
TRUYỀN THỐNG CỦA DÂN TỘC CHO SINH VIÊN
TRƯỜNG CAO ĐẲNG 1.1 Các khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài
1.1.1 Khái niệm giá trị và giá trị đạo đức
Trước thế kỷ XIX, giá trị học chủ yếu gắn liền với triết học, nhưng vào đầu thế kỷ XX, nó bắt đầu hình thành thành một khoa học riêng Khái niệm về giá trị đã được tiếp cận và sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như triết học, xã hội học, tâm lý học, đạo đức học và kinh tế học, với nội dung khác nhau tùy thuộc vào góc độ khoa học và mục đích nghiên cứu của từng người Mặc dù có sự đa dạng trong cách tiếp cận, vẫn có những điểm chung trong quan niệm về giá trị.
Giá trị được định nghĩa là ý nghĩa của các hiện tượng vật chất hoặc tinh thần có khả năng đáp ứng nhu cầu tích cực của con người, đồng thời là những thành tựu quan trọng góp phần vào sự phát triển của xã hội.
Giá trị lịch sử khách quan tồn tại độc lập với ý thức con người, phản ánh sự xuất hiện, tồn tại hoặc mất đi của các giá trị theo yêu cầu của từng thời đại Những giá trị này gắn liền với bối cảnh lịch sử mà con người sống và hoạt động.
Giá trị bao gồm các yếu tố nhận thức, tình cảm và hành vi của cá nhân trong mối quan hệ với các sự vật, hiện tượng có giá trị Nó thể hiện sự đánh giá và lựa chọn của chủ thể đối với những điều xung quanh.
Giá trị được xác định thông qua mối quan hệ thực tiễn của con người, phản ánh sự đánh giá đúng đắn và xuất phát từ thực tiễn, đồng thời được kiểm nghiệm qua thực tiễn Thực tiễn không chỉ là tiêu chuẩn cho chân lý về bản chất của khách thể mà còn là tiêu chuẩn cho chân lý về giá trị của con người.
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT HUY NHỮNG GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG CHO SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG
Những quan điểm chung về các giá trị đạo đức
1.2.1 Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về các giá trị đạo đức
Chủ nghĩa Mác nhấn mạnh rằng đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, nó phát triển song hành với sự tồn tại xã hội và phản ánh những điều kiện sống của xã hội đó.
Đạo đức có một quá trình phát triển lịch sử lâu dài và thay đổi theo sự biến động của xã hội Mối quan hệ giữa đạo đức và tồn tại xã hội là biện chứng, tuy nhiên, các quan niệm trước Mác chưa nhận ra sự ảnh hưởng của yếu tố kinh tế đối với sự phát triển của xã hội và đạo đức Chủ nghĩa Mác đã khắc phục hạn chế này, chỉ ra rằng nguồn gốc của đạo đức bắt nguồn từ lao động Quá trình lao động không chỉ hình thành giá trị đạo đức mà còn là điều kiện cơ bản của đời sống con người Theo Mác, lao động không chỉ tạo ra con người sinh vật mà còn hình thành con người xã hội với các năng lực và phẩm chất như nhận thức, thẩm mỹ và đạo đức Do đó, đạo đức, theo quan niệm của chủ nghĩa Mác, là sản phẩm của điều kiện sinh hoạt vật chất xã hội và sự chi phối của kinh tế.
Chủ nghĩa Mác - Lênin xem đạo đức là một phần không thể tách rời từ phương thức sản xuất và đời sống thực tiễn của con người, đồng thời kế thừa có chọn lọc tri thức nhân loại Dựa trên thực tiễn và lý luận đạo đức trong lịch sử, các nhà kinh điển Mác đã phát triển một phương pháp luận khoa học, sử dụng quan điểm duy vật lịch sử và duy vật biện chứng để khắc phục những sai lầm và hạn chế của các quan điểm trước đó.
Bản chất con người không phải là điều trừu tượng mà là tổng hòa của các quan hệ xã hội, theo quan điểm của Mác Ông gắn đạo đức với phương thức sản xuất, cho rằng sự thay đổi trong phương thức sản xuất sẽ dẫn đến sự thay đổi trong quan niệm đạo đức Khi con người lao động để thỏa mãn nhu cầu sống, các biểu hiện của đạo đức xuất hiện Chủ nghĩa Mác - Lênin nhìn nhận đạo đức một cách khoa học, coi con người là chủ thể của đạo đức và khuyến khích họ tự giác cải tạo đời sống đạo đức của mình Đạo đức được xem là tổng hợp các nguyên tắc và quy tắc xã hội, giúp con người điều chỉnh hành vi vì lợi ích xã hội và hạnh phúc chung của nhân loại.
1.2.2 Quan điểm của Hồ Chí Minh về giá trị đạo đức
Tư tưởng Hồ Chí Minh là niềm tin và ngọn cờ dẫn dắt cách mạng Việt Nam, trở thành tài sản quý giá của Đảng và dân tộc Trong hệ thống quan điểm của Người, đạo đức được đặc biệt chú trọng, hình thành từ truyền thống dân tộc và kế thừa tinh hoa đạo đức phương Đông Bằng cách vận dụng sáng tạo lý luận đạo đức của chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn Việt Nam, Hồ Chí Minh đã để lại một di sản tinh thần vô giá, bao gồm tư tưởng đạo đức sâu sắc của Người.
Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng đạo đức cách mạng là nền tảng thiết yếu của người cách mạng, ví như nguồn nước là điều kiện cần thiết cho dòng sông Ông cho rằng, nếu không có đạo đức, người lãnh đạo dù tài giỏi đến đâu cũng không thể dẫn dắt nhân dân.
Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Đảng ta đã nhấn mạnh quyết tâm xây dựng đất nước Việt Nam theo con đường xã hội chủ nghĩa, dựa trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh Trong lĩnh vực đạo đức, Hồ Chí Minh đã kế thừa có chọn lọc các quan niệm đạo đức trước đó và phát triển những quan niệm mới Người so sánh đạo đức cũ như người đầu ngược xuống đất, trong khi đạo đức mới là hai chân đứng vững dưới đất, đầu ngẩng lên trời.
Hồ Chí Minh đã xây dựng một nền đạo đức mới dựa trên thực tiễn Việt Nam, kết hợp giá trị đạo đức truyền thống với những giá trị hiện đại, tạo nên sự hòa quyện giữa dân tộc và nhân loại Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao đạo đức trong Đảng, khẳng định rằng Đảng phải là biểu tượng của đạo đức và văn minh để hoàn thành sứ mệnh vẻ vang Cán bộ cách mạng cần có tâm trong sáng và đức cao đẹp, vì họ có trách nhiệm giác ngộ và lãnh đạo quần chúng nhân dân đấu tranh cho sự nghiệp cách mạng.
Muốn xây dựng xã hội mới tốt đẹp thì phải có đạo đức cách mạng mới hoàn thành đƣợc nhiệm vụ vẻ vang đó
Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh thể hiện sự kết hợp giữa đạo đức cách mạng và trách nhiệm công dân, với các nguyên tắc cốt lõi như cần, kiệm, liêm, chính Bản chất đạo đức của Người bao gồm các chuẩn mực trung với nước, hiếu với dân, yêu thương con người và tin tưởng tuyệt đối vào nhân dân Tấm gương đạo đức của Hồ Chí Minh nổi bật với tính nhân đạo và nhân văn, nhấn mạnh vai trò giải phóng con người Đặc biệt, Người đề cao đức độ và lòng thương người, nhất là đối với những người nghèo khổ và bị áp bức Hồ Chí Minh cũng chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ vừa có tâm huyết vừa có chuyên môn, khuyến khích cán bộ đảng viên phục vụ lợi ích cách mạng và nhân dân, đồng thời loại bỏ chủ nghĩa cá nhân.
Hồ Chí Minh đã để lại một tấm gương sáng về đạo đức qua cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của mình, trở thành hình mẫu cho cán bộ, đảng viên và nhân dân noi theo Người không chỉ là một vị lãnh tụ gần gũi với nhân dân mà còn thể hiện tinh thần dân tộc và sự hiện đại.
Chủ Tịch Hồ Chí Minh hiểu rõ quy luật hình thành đạo đức và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng đạo đức cách mạng Ông khuyến khích việc này phải dựa trên tinh thần tự giác và tự nguyện, cùng với lương tâm và ý kiến của quần chúng Như Người đã nói: “Đạo đức cách mạng không từ trên trời rơi xuống Nó do đấu tranh bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố, cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong.”
Đạo đức Hồ Chí Minh, kết tinh từ truyền thống dân tộc và tinh hoa đạo đức nhân loại, nhấn mạnh việc kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân, coi đây là nguồn gốc của nhiều vấn đề nguy hiểm Đạo đức của Người không chỉ mang tính cách mạng và khoa học của giai cấp công nhân, mà còn trở thành nền tảng giá trị to lớn cho dân tộc Việt Nam, góp phần xây dựng đạo đức mới trong công cuộc đổi mới đất nước.
1.2.3 Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về các giá trị đạo đức trong giai đoạn hiện nay
Trên quan điểm đạo đức của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí
Minh, Đảng ta đang đối mặt với nhiệm vụ khó khăn và phức tạp trong việc xây dựng nền đạo đức mới phù hợp với bối cảnh kinh tế thị trường hiện nay Việc hình thành con người mới với nhân cách mới, trong đó đạo đức là yếu tố cốt lõi, là một yêu cầu thiết yếu để phát triển xã hội.
Trong bối cảnh xã hội hiện nay, thế hệ trẻ đang thiếu quan tâm đến truyền thống và giá trị dân tộc, dẫn đến lối sống thực dụng và cá nhân vị kỷ Điều này đã làm suy giảm nhiều thuần phong mỹ tục của dân tộc Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VII tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gìn giữ và nâng cao bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời kế thừa và phát huy truyền thống đạo đức và lòng tự hào dân tộc Cần tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới để làm giàu đẹp nền văn hóa Việt Nam, đồng thời đấu tranh chống lại các loại văn hóa độc hại và tâm lý sùng bái đồng tiền, coi thường các giá trị nhân văn.
Để phát huy giá trị truyền thống dân tộc trong bối cảnh kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, cần giữ vững bản sắc văn hóa và đạo đức của dân tộc Việc kết hợp giữa công nghiệp hóa, hiện đại hóa và tiếp thu tinh hoa nhân loại phải đi đôi với việc bảo tồn và nâng cao những giá trị văn hóa, nghệ thuật của các dân tộc Cần tạo sự thống nhất trong sự đa dạng văn hóa Việt Nam, khuyến khích những hành vi tốt đẹp trong quan hệ xã hội, đồng thời phê phán cái xấu và cái ác Việc biểu dương những hành vi tích cực và đưa các yếu tố văn hóa nhân văn vào đời sống xã hội là rất quan trọng, từ gia đình đến các hoạt động sản xuất và giao tiếp.
Đặc điểm của sinh viên trường cao đẳng
1.3.1 Về đặc điểm tâm sinh lí của sinh viên Cao đẳng
Sinh viên Việt Nam là những trí thức tương lai, đóng vai trò chủ chốt trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước Thế kỷ XXI đòi hỏi những người trẻ tuổi có trình độ cao, khả năng sáng tạo và thích nghi nhanh chóng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, đại diện cho thế hệ tiên tiến mới.
Sinh viên, thường từ 18 đến 25 tuổi, đang trong giai đoạn hình thành nhân cách và có xu hướng thích giao tiếp, khám phá cái mới và sáng tạo Họ dễ tiếp thu thông tin và nhạy cảm với các vấn đề chính trị-xã hội, có thể trở nên cực đoan nếu không được định hướng tốt Tâm lý quan trọng nhất ở lứa tuổi này là sự phát triển tự ý thức, giúp sinh viên có khả năng đánh giá bản thân và điều chỉnh sự phát triển theo xu thế xã hội Là những trí thức tương lai, sinh viên có khát vọng thành đạt và tìm kiếm cơ hội trải nghiệm bản thân qua học tập tại các trường Đại học, Cao đẳng Họ thích khám phá, bộc lộ thế mạnh, học hỏi và trang bị kiến thức, đồng thời dám đối mặt với thử thách để khẳng định giá trị bản thân.
1.3.2 Về đặc điểm hoạt động học tập Đa số sinh viên đều rời xa gia đình và bỡ ngỡ trước ngưỡng cửa của môi trường sống tự lập với bao khó khăn, vất vả nhưng cũng đầy hăm hở và háo hức Bước vào học tập, các em đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác và hết sức ngỡ ngàng trước tri thức mới, những môn học mới Tuy nhiên, các em thích nghi khá nhanh chóng với cuộc sống và môi trường hoạt động mới: nội dung học tập mang tính chất chuyên ngành; phương pháp học tập mang tính chất nghiên cứu khoa học; môi trường sinh hoạt mở rộng phạm vi quốc gia, thậm chí quốc tế, nội dung và cách thức giao tiếp với thầy cô giáo, bạn bè và các tổ chức xã hội phong phú đa dạng…
Hoạt động học tập của sinh viên yêu cầu tính năng động và độc lập cao hơn so với học sinh THPT, với sự phát triển rõ rệt trong tư duy lý luận ở lứa tuổi này Hứng thú học tập của sinh viên có sự thay đổi bền vững, liên quan đến xu hướng nghề nghiệp và nâng cao trình độ dân trí, văn hóa, khoa học Sinh viên đã thể hiện rõ ràng thái độ lựa chọn nghề nghiệp, với sự phân chia giữa các ngành xã hội và tự nhiên Tổng quan, thái độ học tập của sinh viên gắn liền với động cơ thực tiễn và nhận thức, đồng thời phản ánh ý nghĩa của việc chọn ngành nghề cho tương lai.
1.3.3 Đặc điểm của sự phát triển trí tuệ
Sinh viên ở lứa tuổi mới lớn phát triển trí tuệ mạnh mẽ với khả năng tư duy sâu sắc, lập luận logic và trí tưởng tượng phong phú Thời kỳ này chứng kiến sự hình thành ý tưởng trừu tượng, nhu cầu học hỏi cao và khả năng phán đoán tốt Với sự nhạy bén và kinh nghiệm, sinh viên có thể giải thích và hình thành ý nghĩa từ những ấn tượng cảm tính Dưới sự hướng dẫn của giảng viên, hoạt động học tập mang tính nghiên cứu giúp sinh viên nắm vững kiến thức và kỹ năng cần thiết cho nghề nghiệp tương lai Quá trình học tập và rèn luyện tại trường góp phần phát triển khả năng trí tuệ, tư duy độc lập và sáng tạo, đồng thời làm phong phú thêm khối lượng tri thức và thông tin của sinh viên, tạo nền tảng vững chắc cho việc học tập và nghiên cứu khoa học.
1.3.4 Về sự phát triển ý thức
Một trong những đặc điểm tâm lý quan trọng của sinh viên là sự phát triển khả năng tự ý thức, điều này giúp họ điều chỉnh nhận thức và đánh giá bản thân cũng như vị trí trong cuộc sống Tự ý thức là điều kiện cần thiết để hoàn thiện nhân cách, hướng đến các yêu cầu xã hội Quá trình này diễn ra mạnh mẽ và đặc thù, khi sinh viên tìm hiểu và đánh giá các đặc điểm tâm lý dựa trên mục đích và hoài bão của mình Sự tự ý thức xuất phát từ yêu cầu cuộc sống, vị trí mới trong tập thể và các mối quan hệ mới Nội dung tự ý thức phức tạp, bao gồm nhận thức về cái tôi hiện tại và vị trí trong xã hội, cả hiện tại lẫn tương lai Sinh viên có khả năng đánh giá sâu sắc phẩm chất của bản thân và người khác, nhưng cũng có khuynh hướng độc lập trong phân tích bản thân, dẫn đến việc tự đánh giá có thể chưa khách quan Do đó, cần hỗ trợ khéo léo để họ hình thành hình ảnh khách quan về nhân cách của mình.
1.3.5 Về đời sống tình cảm Đây là giai đoạn đang phát triển mạnh về thể chất, tinh thần và tình cảm của các em Với đặc điểm tâm lý của lứa tuổi này, các em rất dễ bị kích động, lôi kéo Các em có nhu cầu giao tiếp rất lớn, đặc biệt là sự giao tiếp với bạn bè, từ đó hình thành nên các nhóm bạn cùng sở thích Về quan hệ xã hội, ở lứa tuổi này các em đƣợc đi bầu cử, đủ tuổi nghĩa vụ quân sự, nghĩa vụ lao động, nam nữ đủ tuổi kết hôn, đó là những cái đích đến của cuộc đời các em Vì vậy, nhà trường phải chuẩn bị cho các em một hành trang hoàn chỉnh trước khi bước vào cuộc sống cộng đồng Đối với nhà trường, sinh viên là nòng cốt trong các phong trào, tham gia tổ chức Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh Hệ thống tri thức mà sinh viên đƣợc tiếp nhận ngày càng phong phú Sinh viên có lòng khao khát muốn có vị trí bình đẳng trong cuộc sống với mọi người trong xã hội Các em thích giao lưu với bạn bè cùng lứa tuổi, cùng lớp, cùng trường hoặc ngoài trường Trong công tác giáo dục giá trị đạo đức truyền thốngcàng chú ý tới ảnh hưởng của nhóm Nhà trường phải lưu ý đến những hoạt động phong trào nhằm thu hút các em quan tâm việc sinh hoạt tự phát ngoài nhà trường Đời sống tình cảm của thanh niên rất phong phú Đặc biệt ở lứa tuổi này, các em có nhu cầu về tình bạn chân thật, tin tưởng và giúp đỡ lẫn nhau Tình bạn của các em mang tính xúc cảm cao, đôi lúc lý tưởng hóa tình bạn, tình bạn hóa tình yêu Để phát huy giá trị đạo đức truyền thống, lối sống lành mạnh cho các em, chúng ta cần chú ý xây dựng mối quan hệ tốt đẹp Mối quan hệ bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau, tin tưởng nhau, tạo điều kiện để các em phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo độc lập, giúp các em nâng cao tinh thần trách nhiệm của bản thân và tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển nhân cách
Học sinh có thể tham gia vào nhiều nhóm và tổ chức khác nhau, vì vậy giáo viên cần chú ý đến ảnh hưởng của các nhóm này Việc tổ chức các hoạt động tập thể cho Đoàn thanh niên, Hội sinh viên và các câu lạc bộ học thuật sẽ giúp phát triển kỹ năng và sự gắn kết giữa các em.
Vai trò của việc phát huy giá trị đạo đức truyền thống cho sinh viên…
Phát huy giá trị đạo đức truyền thống đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển những phẩm chất tốt đẹp cho sinh viên, như lòng nhiệt huyết, sống nhân nghĩa, trung thực, tâm trong sáng và lối sống lành mạnh Những phẩm chất này giúp sinh viên vững bước trên con đường xây dựng tương lai cá nhân và góp phần gìn giữ nét đẹp của giá trị truyền thống dân tộc.
1.4.1 Phát huy những giá trị đạo đức truyền thống là cơ sở để xây dựng lối sống lành mạnh cho sinh viên
Lối sống lành mạnh của con người phản ánh nền tảng đạo đức và giá trị văn hóa qua các thời kỳ lịch sử Nó thể hiện sự liên kết giữa quá khứ và hiện tại, cho thấy rằng không thể phát triển lối sống mới mà không tôn trọng các giá trị đạo đức truyền thống Dựa trên những truyền thống này, chúng ta có thể xây dựng lối sống mới, phù hợp với quy luật phát triển tự nhiên của xã hội Các giá trị đạo đức truyền thống không chỉ là nền tảng cho sự hình thành lối sống mới mà còn góp phần tạo nên bản sắc văn hóa và tâm hồn của người Việt Nam Đặc biệt, sinh viên cũng kế thừa và phát huy những giá trị này, đồng thời tiếp thu những giá trị đạo đức mới, góp phần vào sự phát triển bền vững của xã hội.
Hiện nay, sự phát triển kinh tế thị trường và toàn cầu hóa đã làm thay đổi lối sống của con người, đặc biệt là sinh viên Do đó, cần nhận thức rõ vai trò của giá trị đạo đức truyền thống, kế thừa và phát huy những giá trị phù hợp với công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội Một số giá trị đạo đức truyền thống không còn phù hợp cần được loại bỏ, trong khi những giá trị mới như lòng yêu nước, lòng nhân ái, sự chia sẻ, yêu thương, giá trị cá nhân, tính năng động sáng tạo, sự quyết đoán và khả năng thích nghi với điều kiện mới cần được khẳng định và đề cao.
Lối sống mới không thể phát triển bền vững nếu không dựa trên các giá trị đạo đức truyền thống và không hướng tới sự phát triển toàn diện của con người Việc xây dựng nền văn hóa mới cần dựa trên những giá trị này để truyền lại cho thế hệ trẻ, giúp họ kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, tạo ra lối ứng xử văn hóa cao Theo V.I Lênin, nhiệm vụ của giai cấp vô sản là bảo tồn và chuyển hóa các di sản văn hóa thành tài sản chung, phục vụ cho việc xây dựng một nền văn hóa xã hội chủ nghĩa cao hơn Giá trị đạo đức truyền thống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển tài năng của sinh viên; nếu thiếu nền tảng đạo đức, tài năng khó có thể phát triển đúng hướng Động lực yêu nước và yêu quê hương sẽ khuyến khích các em học tập, lao động sáng tạo, từ đó phát triển cả tài và đức để phục vụ đất nước.
1.4.2 Phát huy những giá trị đạo đức truyền thống tạo nhiệt tình, tâm huyết, tích cực tham gia các hoạt động chính trị, xã hội, nhân đạo, từ thiện
Trong bối cảnh kinh tế hội nhập hiện nay, con người đối diện với nhiều cơ hội và thách thức, đặc biệt là những biến đổi về đạo đức và lối sống Đồng tiền trở thành yếu tố quan trọng trong việc điều tiết mối quan hệ xã hội, ảnh hưởng sâu sắc đến suy nghĩ của sinh viên Với sự non nớt và thiếu kinh nghiệm, sinh viên dễ bị cám dỗ bởi giá trị vật chất, rơi vào vòng xoáy của lợi ích tiền bạc và quên đi những giá trị nhân văn, đánh mất lương tâm và danh dự Đồng thời, các thế lực thù địch luôn tìm cách phá hoại những thành quả cách mạng, đặc biệt trong lĩnh vực tư tưởng và văn hóa, khiến thế hệ trẻ dễ bị tác động.
Các thủ đoạn thâm độc như mua chuộc, dụ dỗ thanh niên sinh viên tiếp cận với yếu tố phản văn hóa đang ngày càng gia tăng, dẫn đến hình thành tư tưởng hưởng thụ, lối sống lệch lạc và vô cảm Để đối phó với tình trạng này, các giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc cần được khôi phục và phát huy, nhằm khơi dậy lòng nhiệt huyết của sinh viên trong các hoạt động chính trị, xã hội và từ thiện Sinh viên cần tích cực tham gia vào các tổ chức như Đoàn Thanh niên, Hội Liên hiệp thanh niên và Hội Sinh viên, thể hiện lòng yêu nước và trách nhiệm với cộng đồng thông qua nhiều phong trào như “Tuổi trẻ tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng” và “Sinh viên với văn hóa giao thông” Việc củng cố các đội tình nguyện, tổ chức các hoạt động ý nghĩa như hiến máu nhân đạo và xây dựng mô hình cổng trường an toàn giao thông sẽ giúp sinh viên thể hiện sự quan tâm và chia sẻ với xã hội Qua đó, sinh viên không chỉ tự hào về bản sắc dân tộc mà còn có ý chí vượt qua thử thách, góp phần xây dựng lối sống tốt đẹp của con người Việt Nam trong thời đại mới.
Giá trị đạo đức truyền thống là nền tảng vững chắc giúp các em tự tin bước vào tương lai, xây dựng đội ngũ trí thức Đồng thời, những giá trị này khuyến khích lòng nhân ái, sự chan hòa và tinh thần giúp đỡ mọi người, tạo điều kiện cho các em tham gia tích cực vào các phong trào tình nguyện và từ thiện, góp phần xây dựng xã hội tốt đẹp hơn.
1.4.3 Phát huy giá trị đạo đức truyền thống là cơ sở, yếu tố quyết định để sinh viên hình thành nhiều phẩm chất tốt đẹp, tiến bộ, trung thực, sống nhân nghĩa
Chúng ta luôn tự hào về tấm gương Hồ Chí Minh, người đã kế thừa và phát huy những giá trị truyền thống dân tộc Những nguyên tắc này đã được vận dụng một cách nhuần nhuyễn, trở thành định hướng trong việc tiếp thu các giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc và những giá trị tích cực từ nhân loại, nhằm xây dựng nền đạo đức và lối sống mới.
Các giá trị đạo đức truyền thống là sản phẩm của sự phát triển xã hội, mang tính lịch sử, và được xác định là cái tốt, cái đúng, cái tích cực, cái hay, cái đẹp Chúng đóng vai trò điều chỉnh hành vi con người, góp phần vào sự phát triển và tiến bộ của xã hội Các giá trị này hướng dẫn người Việt Nam vươn tới cái đúng, cái thiện, và cái đẹp, từ đó xây dựng một xã hội nhân văn và nhân ái Trong quan niệm của người Việt, trung thực là một đức tính rất quan trọng; khi sống chân thành và ngay thẳng, cái "Thiện" sẽ tự nhiên xuất hiện và hòa quyện với cuộc sống.
“Chân” tưởng chừng giữa chúng không còn ranhgiới, đó là lối sống ngay thẳng,
“làm điều lành, lánh điều ác”, sống có đạo lý, nhân nghĩa Khi đạt đến cái
Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, lối sống con người đang có xu hướng tiêu cực với sự gia tăng của chủ nghĩa vị kỷ và thực dụng Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát huy giá trị đạo đức truyền thống, đặc biệt là trong việc định hướng cho thế hệ sinh viên Việc hướng tới những giá trị Chân - Thiện - Mỹ sẽ giúp sinh viên xây dựng lý tưởng sống lành mạnh, tích cực, và trở thành hình mẫu thanh niên mới với tâm hồn trong sáng, trí tuệ sáng suốt và hoài bão lớn.
1.4.4 Phát huy giá trị đạo đức truyền thống góp phần xây dựng đời sống tinh thần cho sinh viên, giúp sinh viên đứng vững trước tác động tiêu cực của kinh tế thị trường và toàn cầu hóa hiện nay
Nhân cách sinh viên được hình thành và phát triển dưới ảnh hưởng của điều kiện kinh tế xã hội, trong đó lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội đóng vai trò quan trọng Lợi ích cá nhân thúc đẩy hoạt động tích cực của sinh viên, trong khi lợi ích xã hội định hướng cho việc thực hiện lợi ích cá nhân Sự hài hòa giữa hai loại lợi ích này là động lực phát triển nhân cách Sinh viên tiếp thu giá trị đạo đức truyền thống, giúp nâng cao nhận thức và hành động trong việc cân bằng giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội Sự phát triển kinh tế thị trường và toàn cầu hóa tạo điều kiện cho sự cải thiện đời sống vật chất, từ đó làm phong phú đời sống tinh thần Tuy nhiên, toàn cầu hóa cũng có thể dẫn đến những rủi ro như sự tha hóa và lối sống tiêu cực, ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội Sinh viên cần phải đấu tranh để vượt qua những tác động tiêu cực này, với giá trị đạo đức truyền thống làm nền tảng để phát triển bản thân Kinh nghiệm cho thấy, việc chiến thắng những tiêu cực từ xã hội đã khó, nhưng việc vượt qua những tiêu cực trong chính bản thân còn khó khăn hơn.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, các quốc gia buộc phải hòa nhập với thế giới, dẫn đến sự giao thoa và xung đột giữa các hệ thống giá trị truyền thống và hiện đại Sự ảnh hưởng từ một số quốc gia đến các quốc gia khác có thể gây ra sự áp đặt về giá trị và lối sống, làm cho tư duy con người trở nên khô khan và lạnh lùng hơn Đồng thời, sự du nhập của các quan điểm phương Tây trái ngược với truyền thống đạo đức dân tộc đã kích thích những ham muốn hưởng lạc, khiến cho những giá trị như lòng nhân ái và sự hy sinh bị lấn át bởi lối sống vị kỷ Sự thay đổi nhanh chóng của các chuẩn mực xã hội cũng làm cho người lớn tuổi khó thích nghi với cái mới, trong khi thế hệ trẻ lại dễ dàng tiếp thu và tạo ra xung đột giữa các thế hệ Do đó, việc phát huy các giá trị đạo đức truyền thống như một "hệ chuẩn giá trị" là cần thiết, giúp sinh viên phân biệt đúng - sai, từ đó lựa chọn và tiếp thu những giá trị tiến bộ, góp phần xây dựng lối sống mới trong xã hội hiện đại.
Nội dung các giá trị đạo đức truyền thống cần phát huy cho sinh viên hiện nay
Chủ nghĩa yêu nước là tình yêu và lòng trung thành với Tổ quốc, thể hiện qua khát vọng và hành động tích cực phục vụ đất nước Đây là một tình cảm phổ biến của nhân dân các dân tộc trên thế giới V.I Lênin đã khẳng định rằng "Chủ nghĩa yêu nước là một trong những tình cảm sâu sắc nhất đã được củng cố qua hàng trăm, hàng nghìn năm tồn tại của các tổ quốc biệt lập."
Sự hình thành của chủ nghĩa yêu nước ở Việt Nam phụ thuộc vào điều kiện lịch sử đặc thù của từng dân tộc Lịch sử Việt Nam đã chứng minh sức mạnh to lớn của lòng yêu nước, khi mỗi người dân sẵn sàng hy sinh vì lợi ích của Tổ quốc trong những lúc khó khăn và nỗ lực xây dựng quê hương trong hòa bình Lòng yêu nước không chỉ là tình cảm tự nhiên mà còn trở thành triết lý sống và hệ thống tư tưởng định hướng cho nhận thức đúng sai, tốt xấu, từ đó chỉ đạo nhiều phương thức xây dựng và bảo vệ đất nước.
Chủ nghĩa yêu nước của dân tộc Việt Nam, được hình thành qua nhiều thử thách trong lịch sử, là một giá trị truyền thống bền vững Nó được coi là "sợi chỉ đỏ xuyên qua toàn bộ lịch sử Việt Nam" và trở thành triết lý xã hội, nhân sinh trong tâm hồn người Việt Yêu nước không chỉ là mạch tư tưởng chủ đạo mà còn chi phối đời sống đạo đức và tinh thần, là chuẩn mực đạo đức và kim chỉ nam cho hoạt động của người Việt Truyền thống yêu nước luôn gắn liền với lòng thương yêu và quý trọng con người, đặc biệt là người lao động.
1.5.2 Lòng thương người, bao dung
Lòng thương người và bao dung là truyền thống đạo đức quý báu của dân tộc Việt Nam Từ xa xưa, trong lao động và đấu tranh dựng nước, người Việt đã thể hiện tinh thần đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau để vượt qua khó khăn Những tình cảm này đã hình thành triết lý sống nhân văn, nhân ái, thể hiện bản sắc văn hóa sâu sắc của dân tộc.
Lòng nhân ái và truyền thống đạo đức của người Việt Nam được thể hiện qua những câu tục ngữ như “Thương người như thể thương thân” và “Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ” Những giá trị này không chỉ thể hiện sự chia sẻ, giúp đỡ lẫn nhau mà còn bao hàm lòng vị tha đối với những người lầm lạc, khuyến khích họ trở về với chính nghĩa Quan niệm "đánh kẻ chạy đi, không ai đánh người chạy lại" và "mở đường hiếu sinh" với kẻ thù sau thất bại cho thấy sự cao cả trong lòng nhân ái Từ đó, lòng thương người trở thành nền tảng vững chắc cho chủ nghĩa nhân đạo trong xã hội Việt Nam, khẳng định giá trị tốt đẹp của dân tộc.
1.5.3 Ý thức cộng đồng, tinh thần đoàn kết Ý thức cộng đồng, tinh thần đoàn kết là nhân tố tinh thần đƣợc bắt nguồn từ chủ nghĩa yêu nước và nó trở thành động lực thúc đẩy quá trình phát triển của lịch sử dân tộc…Nhờ đoàn kết mà cha ông ta đã tạo nên sức mạnh tổng hợp của cả cộng đồng dân tộc trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Muốn tồn tại và phát triển, vƣợt qua đƣợc những thử thách và gian nguy, chúng ta phải “chung lƣng đấu cật”, trong chiến đấu chống kẻ thù xâm lƣợc, nhân dân ta nhận thức sâu sắc rằng “đoàn kết thì sống, chia rẽ thì chết”, “Một cây làm chẳng nên non Ba cây chụm lại nên hòn núi cao” Tinh thần đoàn kết cộng đồng hình thành một cách tất yếu và đáp ứng đòi hỏi khách quan của lịch sử Đoàn kết sẽ là nguồn sức mạnh lớn lao để nhân dân ta đánh thắng mọi thế lực ngoại xâm Ý thức cộng đồng, tinh thần đoàn kết của nhân dân ta là một điểm tựa tinh thần vững chắc, là động lực to lớn trong sự nghiệp giải phóng dân tộc cũng nhƣ trong sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa ở nước ta Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định:
"Đoàn kết là một truyền thống quý báu của Đảng và dân tộc, cần được gìn giữ như con ngươi của mắt mình Trước khi ra đi, Người đã nhấn mạnh tầm quan trọng của sự đoàn kết, khẳng định rằng thành công chỉ đến từ sự đoàn kết và thống nhất."
1.5.4 Truyền thống cần cù, tiết kiệm, sáng tạo trong lao động
Truyền thống cần cù, sáng tạo của dân tộc Việt Nam là một giá trị đạo đức lâu đời, thể hiện sự nỗ lực trong việc tạo ra của cải vật chất và giá trị tinh thần Đức tính này được các thế hệ gìn giữ và phát triển, hình thành qua những thăng trầm của lịch sử và hoàn cảnh sản xuất, đấu tranh xã hội Nhân dân ta đã khéo léo tận dụng các yếu tố tự nhiên để phát triển kinh tế, mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức từ biến đổi khắc nghiệt của tự nhiên và các cuộc chiến tranh xâm lược gây thiệt hại nặng nề về người và của Lịch sử đã chứng kiến sự tàn phá do các thế lực ngoại xâm, nhưng tinh thần kiên cường và nỗ lực vượt khó vẫn luôn là động lực để con người tiến lên.
Người Việt Nam luôn coi trọng lao động, coi đó là con đường để vượt qua thử thách và khẳng định bản thân trên hành trình tiến hóa của dân tộc Với tinh thần "một nắng hai sương", họ không ngừng cải tạo tự nhiên, đồng thời phê phán thói lười biếng như "ăn no lại nằm" Phẩm chất đạo đức được đánh giá cao hơn vẻ bề ngoài, thể hiện qua sự chăm chỉ, cần cù, thông minh và khéo léo Những tấm gương lao động miệt mài như nhà bác học Lê Quý Đôn, lương y Hải Thượng Lãn Ông, trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, và nhà sử học Lê Văn Hưu là minh chứng cho tinh thần vươn lên của dân tộc Việt Nam, khẳng định quyền làm chủ cuộc sống của chính mình.
Truyền thống cần cù và tiết kiệm của người Việt Nam được thể hiện qua câu nói: "Tiền vào nhà khó như gió vào nhà trống" Ông cha ta thường nhắc nhở rằng: "Được mùa chớ phụ ngô khoai Đến khi thất bát lấy ai bạn cùng" Hồ Chủ tịch đã khẳng định rằng con người cần có bốn đức tính: Cần, kiệm, liêm, chính, tương tự như bốn mùa của trời và bốn phương của đất; thiếu một đức tính thì không thể trở thành người.
“Trời có bốn mùa: Xuân - hạ - thu - đông; Đất có bốn phương: Đông - Tây - Nam - Bắc;
Người có bốn đức: Cần - kiệm - liêm - chính
Thiếu một mùa thì không thành trời;
Thiếu một hướng thì không thành đất;
Thiếu một đức thì không thành người”[43; tr 631]
Người cho rằng cần, kiệm, liêm, chính là thước đo văn minh của một dân tộc giàu về vật chất và mạnh về tinh thần, đồng thời là nền tảng của đạo đức xã hội mới Trong Di chúc, Người nhấn mạnh rằng mỗi đảng viên và cán bộ cần thấm nhuần đạo đức cách mạng, giữ gìn sự trong sạch của Đảng và xứng đáng là người lãnh đạo, người đầy tớ trung thành của nhân dân Hồ Chí Minh là tấm gương sáng về thực hành tiết kiệm, thể hiện phong cách sống cần, kiệm, liêm, chính ở mọi lúc, mọi nơi.
Cần cù và sáng tạo là những giá trị đạo đức truyền thống lâu đời của dân tộc Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được thành công trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước.
1.5.5 Lòng dũng cảm, tinh thần bất khuất
Lòng dũng cảm và tinh thần bất khuất của người Việt Nam là những phẩm chất nổi bật trong giá trị đạo đức truyền thống, giúp dân tộc ta vượt qua mọi thiên tai và địch họa Lịch sử Việt Nam gắn liền với việc dựng nước và giữ nước, ghi dấu những chiến công vang dội trong cuộc chiến chống ngoại xâm Ông cha ta đã kiên trì đấu tranh để giành và bảo vệ độc lập dân tộc, từ những trận chiến lịch sử như Bạch Đằng, Chi Lăng đến chiến dịch Điện Biên Phủ Những anh hùng như Võ Thị Sáu, Nguyễn Thị Út, và Nguyễn Viết Xuân đã thể hiện tinh thần kiên cường, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc, góp phần vào sự nghiệp đấu tranh giành độc lập và tự do cho dân tộc.
Truyền thống hiếu học của người Việt Nam đã hình thành từ lâu và trở thành nét đẹp trong văn hóa dân tộc Ngay từ nhỏ, người Việt đã hiểu rằng cần phải “tôn sư trọng đạo” và nhận thức sâu sắc về vai trò của người thầy Hiếu học không chỉ là quyền lợi mà còn là nghĩa vụ của mỗi cá nhân Câu nói “Ngọc bất trác bất thành khí, nhân bất học bất tri đạo” nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học Bia tiến sĩ tại Văn miếu Quốc Tử Giám ghi nhận rằng hiền tài là nguyên khí của Nhà nước, và việc chăm lo bồi đắp nhân tài là nhiệm vụ của các đấng minh vương, bởi nguyên khí vững mạnh sẽ làm cho đất nước thịnh vượng.
1.5.7 Truyền thống khát khao hòa bình, yêu hòa bình Đất nước Việt Nam là một dân tộc từng chịu nhiều đau thương, mất mát do chiến tranh,hơn ai hết, người Việt Nam thấm thía giá trị của hòa bình, đó là bình yên và hạnh phúc cho mỗi con người, ổn định và phát triển cho mỗi quốc gia, dân tộc Vì vậy, từ xưa đến nay, trong quan hệ với các nước khác, dân tộc ta luôn giữ gìn tình hòa hữu, hữu nghị, hữu tình Và, truyền thống khát khao hòa bình, yêu hòa bình trở thành giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam Yêu hòa bình, sống bình yên trong độc lập tự do trở thành nguyên tắc sống, đạo lý của người Việt Nam