NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ THỰC THI CHÍNH SÁCH PHÕNG, CHỐNG BUÔN LẬU VÀ GIAN LẬN THƯƠNG MẠI CỦA HẢI QUAN
Khái niệm và sự cần thiết phải phòng, chống buôn lậu gian lận thương mại
1.1.1 Khái niệm về buôn lậu và gian lận thương mại
- Khái niệm về buôn lậu
Buôn lậu là một hiện tượng kinh tế - xã hội tiêu cực, xuất hiện song song với các hàng rào thuế quan và sự ra đời của bộ máy nhà nước, ảnh hưởng đến hoạt động thương mại toàn cầu Hoạt động này vi phạm pháp luật, nhằm mục đích tối đa hóa lợi nhuận trong thương mại.
Việc đánh giá hiện tượng buôn lậu thay đổi theo từng giai đoạn lịch sử và quốc gia Tại Việt Nam, thuật ngữ "buôn lậu" đã tồn tại từ lâu trong văn hóa dân gian và được các nhà ngôn ngữ học Việt Nam định nghĩa rõ ràng.
Buôn lậu được định nghĩa là hành vi buôn bán hàng hóa trốn thuế hoặc hàng cấm, bao gồm cả việc mua bán những mặt hàng bị cấm và gian lận thuế Quan niệm này vẫn phổ biến trong nhận thức của nhiều người Việt Nam, thường gắn liền với hình ảnh buôn bán không minh bạch, trốn thuế và các hoạt động gian lận khác.
Khác với nhận thức thông thường, trong Từ điển tiếng Anh, "buôn lậu" (smuggling) được định nghĩa là hành vi vận chuyển hàng hóa một cách bí mật và trái phép vào hoặc ra khỏi một quốc gia mà không phải nộp thuế quan.
Trong Từ điển Bách khoa Việt Nam buôn lậu là:
Hành vi buôn bán trái phép qua biên giới bao gồm việc giao dịch hàng hóa, ngoại tệ, kim khí, đá quý, và các vật phẩm di tích lịch sử, văn hóa mà Nhà nước cấm xuất khẩu hoặc nhập khẩu Những hoạt động này không chỉ vi phạm luật pháp mà còn trốn thuế và né tránh sự kiểm tra của Hải quan, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh kinh tế và văn hóa quốc gia.
- Hành vi buôn bán trốn thuế, lậu thuế những hàng hóa ở trong nước mà Nhà nước cấm kinh doanh
Vào ngày 09/6/1977, tại thủ đô Nairobi, Cộng hòa Kenya, Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO) đã thống nhất đưa ra khái niệm về buôn lậu, được biết đến với tên gọi Công ước Nairobi Theo đó, buôn lậu được định nghĩa là hành vi gian lận thương mại nhằm che giấu sự kiểm tra và kiểm soát của Hải quan, sử dụng mọi thủ đoạn và phương tiện để đưa hàng hóa lén lút qua biên giới.
Buôn lậu xuất hiện do mâu thuẫn trong phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội, đặc biệt là sự lạc hậu kinh tế và sự không đồng nhất giữa các nước về sản xuất, tiêu dùng và giá cả Trong bối cảnh quốc tế hóa và chuyên môn hóa sản xuất, sự chênh lệch giá thành sản phẩm giữa các quốc gia trong khu vực đã tạo ra lợi nhuận siêu ngạch cho những người tham gia lưu thông hàng hóa Điều này chính là nguyên nhân sâu xa dẫn đến sự tồn tại và phát triển của buôn lậu như một tất yếu khách quan.
Buôn lậu, một hoạt động kinh tế bất hợp pháp mang tính xã hội, chịu ảnh hưởng từ các quy luật kinh tế và có sự khác biệt trong quan niệm giữa các quốc gia tùy thuộc vào giai đoạn và điều kiện chính trị, văn hóa, xã hội Các nước phát triển thường khuyến khích xuất khẩu hàng hóa cạnh tranh để chiếm lĩnh thị trường và tối đa hóa lợi nhuận, đồng thời chỉ ngăn chặn những mặt hàng nhập khẩu gây hại cho xã hội như ma túy và chất nổ Ngược lại, tại các quốc gia nghèo, với sức sản xuất thấp và giá cả hàng hóa cao, buôn lậu và công tác chống buôn lậu trở thành vấn đề phức tạp và khó khăn.
Buôn lậu được định nghĩa là hoạt động buôn bán trái phép qua biên giới, bao gồm hàng hóa, tiền Việt Nam, ngoại tệ, kim khí quý, đá quý, hoặc các vật phẩm thuộc di tích lịch sử văn hóa và hàng cấm Xuất phát từ các yếu tố khách quan và thực tiễn tình hình, việc đấu tranh chống buôn lậu ở Việt Nam trở nên cấp thiết.
- Khái niệm về gian lận thương mại
Gian lận thương mại là hành vi dối trá và lừa lọc trong lĩnh vực thương mại, diễn ra qua các hoạt động mua, bán, kinh doanh và xuất nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ với mục đích thu lợi bất chính Hành vi này có thể xảy ra từ cả người mua lẫn người bán, tập trung vào việc thực hiện các mánh khóe nhằm đạt được lợi nhuận không chính đáng.
Gian lận thương mại là một hiện tượng lịch sử, chỉ xuất hiện khi có sản xuất hàng hóa và giao dịch trên thị trường giữa người mua và người bán Khi sản xuất hàng hóa phát triển và thị trường mở rộng với nhiều sản phẩm đa dạng, gian lận thương mại cũng trở nên phức tạp và tinh vi hơn Dù khó có thể thực hiện xã hội hóa toàn cầu, nhưng toàn cầu hóa kinh tế là một quá trình khách quan, dẫn đến gian lận thương mại mang tính toàn cầu, xuất phát từ sự khác biệt giữa các quốc gia độc lập.
Gian lận thương mại ở Việt Nam không phải là vấn đề mới, mà đã tồn tại từ lâu với câu nói "Buôn gian, bán lận" như một lời cảnh tỉnh về những thủ đoạn lừa dối trong kinh doanh Trong bối cảnh nền kinh tế hàng hóa phát triển theo cơ chế thị trường, cạnh tranh trở thành động lực chính, nhưng cũng là nguyên nhân dẫn đến các hình thức gian lận thương mại tinh vi như trốn thuế, buôn lậu, lừa đảo và hối lộ Mục đích của những hành vi này là nhằm thu lợi nhuận không chính đáng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường và người tiêu dùng.
Gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan là hành vi gian lận nhằm mục đích trốn tránh sự kiểm soát của cơ quan Hải quan, từ đó lẩn tránh nghĩa vụ thuế xuất nhập khẩu.
Gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan được định nghĩa bởi Hội đồng hợp tác Hải quan quốc tế (WCO) vào ngày 9/6/1977 trong cuộc họp tại Nairobi, Kenya Theo đó, gian lận thương mại là hành vi vi phạm pháp luật Hải quan nhằm lừa dối cơ quan Hải quan, từ đó trốn tránh một phần hoặc toàn bộ thuế xuất nhập khẩu, cũng như vi phạm các biện pháp cấm hoặc hạn chế theo quy định của pháp luật Hải quan, nhằm thu lợi bất chính từ những hành vi này.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của thương mại quốc tế, gian lận thương mại ngày càng trở nên phức tạp Tại hội nghị quốc tế lần thứ 5 về chống gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan do WCO tổ chức ở Brussels vào ngày 9/10/1995, một định nghĩa mới về gian lận thương mại đã được đưa ra: "gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan là hành vi vi phạm các điều khoản pháp lý nhằm trốn tránh nộp thuế Hải quan và các khoản thu khác liên quan đến hàng hóa thương mại." Hội nghị cũng đã phân tích và liệt kê 16 loại hành vi gian lận thương mại chủ yếu, nhằm nâng cao nhận thức và cải thiện các biện pháp phòng chống.
Chính sách phòng, chống buôn lậu gian lận thương mại của cơ quan Hải quan
1.2.1 Khái niệm chính sách phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại
Chính sách phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại bao gồm các chủ trương, nghị quyết và chương trình mục tiêu của Đảng và Nhà nước nhằm đảm bảo môi trường sản xuất kinh doanh tuân thủ pháp luật và các quy luật kinh tế Mục tiêu là ngăn chặn hoạt động kinh tế phi pháp, bảo vệ nền kinh tế quốc dân, và xây dựng môi trường cạnh tranh lành mạnh Nhiều cơ quan thực thi chính sách đang hoạt động tích cực để phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại, bao gồm việc không sử dụng hàng hóa không rõ nguồn gốc, không tiêu thụ hàng cấm, hàng giả và các mặt hàng bị Nhà nước cấm.
Chính sách của nhà nước về phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại là sự can thiệp có tổ chức của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhằm kiểm soát các yếu tố và hoạt động liên quan đến buôn lậu Mục tiêu chính là bảo vệ lợi ích hợp pháp của các chủ thể kinh tế, đồng thời đảm bảo sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
1.2.2 Nội dung của chính sách phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại
1.2.2.1 Phạm vi điều chỉnh của chính sách
Nhà nước có vai trò quan trọng trong việc phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại thông qua việc ban hành pháp luật và chính sách kinh tế Chức trách và nhiệm vụ của Nhà nước bao gồm tổ chức thực hiện, quản lý, giám sát và điều chỉnh các hoạt động kinh doanh Mục tiêu là bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng và doanh nghiệp, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội của quốc gia.
Buôn lậu và gian lận thương mại là hoạt động kinh tế phi pháp gây ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế quốc dân, do đó cần có sự quản lý chặt chẽ từ phía nhà nước để ngăn chặn và hạn chế tình trạng này Nhà nước đã ban hành nhiều quy định pháp luật nhằm kiểm soát buôn lậu và gian lận thương mại, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển bền vững của đất nước Tuy nhiên, việc thực thi pháp luật trong lĩnh vực này gặp nhiều khó khăn và phức tạp, đòi hỏi sự nỗ lực liên tục từ các cơ quan công vụ.
Nhà nước ta áp dụng nhiều công cụ và phương tiện khác nhau để phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại, dựa trên luật pháp, lợi ích kinh tế và khoa học Mục tiêu là tạo ra môi trường kinh doanh lành mạnh và cạnh tranh công bằng Việc lựa chọn công cụ và phương pháp quản lý sẽ phụ thuộc vào tính chất của đối tượng quản lý và nội dung vấn đề cụ thể, nhằm đảm bảo hiệu quả tối ưu trong công tác này.
Phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại cần phải thể hiện quyền lực của nhà nước và đáp ứng các yêu cầu quản lý, kiểm soát, xử lý một cách thường xuyên, kịp thời và hợp pháp Các biện pháp này phải phù hợp với khả năng và điều kiện thực tế của quốc gia, địa phương, đồng thời tập trung vào việc ngăn ngừa và hạn chế gia tăng các hành vi vi phạm, với mục tiêu phòng ngừa là chủ đạo.
Chính sách phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại bao gồm những biện pháp cụ thể mà Nhà nước thực hiện để quản lý hiệu quả hoạt động này Các nội dung chính của chính sách tập trung vào việc ngăn chặn, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm, nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế và đảm bảo môi trường kinh doanh công bằng.
- Xây dựng và chỉ đạo thực hiện các chiến lược, chương trình, chính sách, kế hoạch phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại
- Ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật về công tác phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại
- Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại
- Phối hợp, hợp tác giữa các ngành, khu vực và quốc tế trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại
- Tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại cho quần chúng nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp
- Kiểm tra, kiểm soát, giám sát, trinh sát, xử lý vi phạm
1.2.2.2 Mục tiêu của chính sách
Quản lý và kiểm soát tình trạng buôn lậu và gian lận thương mại là cần thiết để giảm thiểu các hành vi như buôn bán hàng cấm, hàng nhập lậu, sản xuất và buôn bán hàng giả, cũng như hàng kém chất lượng Cần tạo ra hành lang pháp lý và cơ chế chính sách cho lực lượng chức năng hoạt động tích cực và chủ động, đồng thời đảm bảo chế tài đủ sức răn đe Việc xử lý các hành vi buôn lậu và gian lận thương mại cần phải kịp thời và công bằng, nhằm bảo vệ môi trường sản xuất kinh doanh lành mạnh.
Nguyên tắc thực thi chính sách nhà nước đối với buôn lậu và gian lận thương mại nhằm xây dựng nền kinh tế phát triển lành mạnh và cạnh tranh công bằng, theo định hướng xã hội chủ nghĩa Cần kết hợp các mục tiêu quốc tế, quốc gia và cộng đồng dân cư, đồng thời áp dụng nhiều biện pháp và công cụ tổng hợp phù hợp Việc phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại cần được ưu tiên hơn là xử lý hậu quả của chúng Nhà nước khuyến khích toàn dân tích cực tham gia vào các hoạt động này.
Để nâng cao hiệu quả chỉ đạo của Đảng và Nhà nước trong công tác chống buôn lậu và gian lận thương mại, cần tăng cường sự phối hợp giữa các ngành, các cấp và toàn thể nhân dân, doanh nghiệp.
Ban Chỉ đạo Quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389 quốc gia) đang tăng cường kiểm tra và đôn đốc công tác chống buôn lậu, gian lận và hàng giả, nhằm giúp các cơ quan chức năng dự báo tình hình và xử lý các hành vi vi phạm Để đảm bảo ổn định thị trường, Ban Chỉ đạo sẽ tổ chức lực lượng và phương tiện kiểm tra tại biên giới, cửa khẩu và nội địa, tập trung vào các mặt hàng như ma túy, vũ khí, pháo nổ, ngoại tệ và xăng dầu Đồng thời, các đoàn liên ngành sẽ được thành lập để giám sát và phối hợp hiệu quả trong công tác chống buôn lậu và gian lận thương mại.
Các ngành, địa phương cần chủ động xây dựng kế hoạch để triệt phá các đường dây buôn bán hàng nhập lậu, hàng giả và hàng cấm Cần nhanh chóng điều tra, làm rõ và đề nghị truy tố các vụ án liên quan đến buôn lậu và gian lận thương mại Đồng thời, xác định rõ trách nhiệm của từng ngành, địa phương, tập thể và cá nhân liên quan trong việc để hàng hóa nhập lậu từ biên giới vào nội địa, cũng như việc hình thành các tụ điểm chứa chấp hàng nhập lậu và hàng giả.
1.2.2.3 Các công cụ, biện pháp thực thi chính sách trong hoạt động Hải quan
Với sự phức tạp của buôn lậu và gian lận thương mại, các biện pháp nghiệp vụ Hải quan ngày càng đa dạng và hoàn thiện Các biện pháp này được phân chia theo cơ sở pháp lý, bao gồm các quy định từ luật hành chính, luật hình sự và các quy định khác Hiện nay, lực lượng Hải quan căn cứ vào nhiều văn bản pháp luật như Quyết định 65/2004/QĐ-CP, Thông tư 728/2018/TT-BTC và Quyết định 450/QĐ-TCHQ để xây dựng các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát Hầu hết các biện pháp này tập trung vào việc thu thập và xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan.
Thu thập và xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan là hoạt động quan trọng của lực lượng kiểm soát Hải quan, thông qua việc áp dụng các biện pháp kiểm soát và công nghệ thông tin để phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại, cũng như hỗ trợ thông quan và kiểm tra sau thông quan Điều tra nghiên cứu nắm tình hình là biện pháp cơ bản, giúp lực lượng kiểm soát Hải quan chủ động đề ra các phương án phòng ngừa và đấu tranh hiệu quả Trong đó, công tác phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại đóng vai trò chủ yếu trong việc điều tra và nghiên cứu tình hình.
Công tác cơ sở bí mật là yếu tố quan trọng nhất trong công tác trinh sát, quyết định sự sống còn của hoạt động này Để được phê duyệt, các cơ sở bí mật phải trải qua quá trình tuyển chọn và xây dựng, do Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu và Cục trưởng Cục Hải quan các tỉnh, liên tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đề xuất, và phải được Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan chấp thuận.
Thực thi chính sách phòng, chống buôn lậu gian lận thương mại của cơ
1.3.1 Khái niệm thực thi chính sách
Theo nguồn giáo trình Chính sách công –Những vấn đề cơ bản.Nhà xuất bản Chính trị quốc gia sự thật, PGS.TS Nguyễn Hữu Hải
Thực thi chính sách là quá trình chuyển hóa ý chí của chủ thể thành hiện thực thông qua các đối tượng quản lý, nhằm đạt được mục tiêu của Nhà nước Trong quá trình này, các nguồn lực vật chất, tài chính, khoa học công nghệ và con người được huy động để thực hiện các hoạt động định hướng, từ đó sử dụng hiệu quả các nguồn lực theo mục tiêu đã đề ra.
Thực thi chính sách đóng vai trò quan trọng trong quy trình chính sách, vì nó là giai đoạn không thể thiếu Nếu thiếu giai đoạn này, quy trình chính sách sẽ không thể hoạt động hiệu quả.
Tổ chức thực thi chính sách đóng vai trò trung tâm trong việc kết nối các giai đoạn của quy trình chính sách thành một hệ thống thống nhất Nó bao gồm ba giai đoạn chính: hoạch định chính sách, thực thi chính sách và đánh giá chính sách Vị trí của tổ chức thực thi chính sách đặc biệt quan trọng vì đây là bước chuyển đổi chính sách từ lý thuyết sang thực tiễn Giai đoạn thực thi chính sách quyết định sự thành công hay thất bại của chính sách, mang lại những ý nghĩa to lớn cho việc thực hiện và quản lý hiệu quả các chính sách trong đời sống.
- Thực thi chính sách là giai đoạn biến ý đồ chính sách thành hiện thực
- Thực thi chính sách để từng bước thực hiện mục tiêu chính sách và mục tiêu chung
Thực thi chính sách nhằm khẳng định tính đúng đắn của chính sách đó Quá trình thực thi bao gồm các giai đoạn quan trọng như tuyên truyền chính sách, lập kế hoạch, chuẩn bị cơ sở vật chất, tổ chức, thực hiện chính sách, triển khai toàn diện, và cuối cùng là điều phối cùng kiểm soát.
Các biện pháp thực thi chính sách cơ bản: bao gồm biện pháp hành chính; biện pháp kinh tế; biện pháp thuyết phục; biện pháp cƣỡng chế
Vấn đề thực thi chính sách công đòi hỏi sự chủ động và sáng tạo, cần đạt được sự thống nhất giữa tính nguyên tắc và tính linh hoạt Điều này bao gồm việc "hoạt biến" chính sách để thích ứng với thực tiễn, nhằm đảm bảo hiệu quả trong quá trình thực hiện.
“trên có chính sách, dưới có đối sách”
Hiệu quả thực thi chính sách chịu ảnh hưởng bởi nhiều nhân tố quan trọng, bao gồm nhân tố tự thân của chính sách, nguồn lực chính sách, các chủ thể thực hiện chính sách, đối tượng chính sách và các biện pháp thực thi được áp dụng Những yếu tố này quyết định đến khả năng triển khai và thành công của chính sách trong thực tiễn.
1.3.2 Quy trình thực thi chính sách phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại
1.3.2.1 Lập kế hoạch thực thi chính sách phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại Đây là nội dung rất quan trọng trong thực thi chính sách chống buôn lậu và gian lận thương mại vì nó gắn liền với việc lựa chọn mục tiêu và chương trình hành động cụ thể trong tương lai, giúp cho ngành, địa phương xác định đƣợc các chức năng khác còn lại nhằm đạt đƣợc mục tiêu đề ra Từ chính sách được Nhà nước hoạch định và ban hành, ngành, địa phương sẽ dựa trên điều kiện tự nhiên, kinh tế đặc trƣng riêng của tỉnh để xác định mục tiêu trong ngắn hạn và dài hạn tại địa phương và lập kế hoạch thực hiện chính sách chống buôn lậu và gian lận thương mại cụ thể
Kế hoạch đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguồn lực cần thiết, các hoạt động can thiệp cần triển khai và thu hút các bên liên quan tham gia thực thi chính sách tại ngành và địa phương.
Để thực hiện chính sách chống buôn lậu và gian lận thương mại một cách hiệu quả, cần lên kế hoạch chi tiết về thời gian, nhân lực và nguồn lực cơ sở vật chất Việc lập kế hoạch cụ thể sẽ giúp tối ưu hóa quá trình thực thi và đạt được kết quả tốt nhất.
1.3.2.2 Tuyên truyền chính sách chống buôn lậu và gian lận thương mại các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, các tổ chức, người dân
Sau khi kế hoạch thực thi chính sách chống buôn lậu và gian lận thương mại được phê duyệt, các cơ quan nhà nước đã triển khai thực hiện theo kế hoạch Một trong những nhiệm vụ quan trọng đầu tiên là tuyên truyền và vận động các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, người dân buôn bán qua biên giới, cũng như cư dân ở các vùng giáp ranh biên giới tham gia vào chính sách này Hoạt động tuyên truyền có ý nghĩa lớn đối với cơ quan nhà nước và các đối tượng thực thi chính sách, bao gồm các cơ quan ban ngành và người thụ hưởng Để đạt hiệu quả cao trong tuyên truyền, cần sử dụng các phương tiện truyền thông đại chúng như áp phích, truyền hình, báo chí và các kênh truyền thông khác.
Tuyên truyền chính sách hiệu quả giúp các đối tượng và người dân hiểu rõ mục đích, yêu cầu của chính sách, đồng thời nhận thức được tính đúng đắn và khả thi của các biện pháp chống buôn lậu và gian lận thương mại trong bối cảnh cụ thể.
Việc tuyên truyền chính sách chống buôn lậu và gian lận thương mại cần được thực hiện thường xuyên và đa dạng, bao gồm cả tiếp xúc trực tiếp và gián tiếp qua các phương tiện truyền thông Để nâng cao hiệu quả tuyên truyền, cần tăng cường đầu tư vào trình độ chuyên môn, trang thiết bị kỹ thuật và nguồn lực.
1.3.2.3 Chuẩn bị nguồn lực để thực thi chính sách chống buôn lậu và gian lận thương mại
Dựa trên điều kiện tự nhiên và tình hình kinh tế, xã hội, ngành cần chuẩn bị cơ sở vật chất hợp lý để thực thi hiệu quả chính sách chống buôn lậu và gian lận thương mại Việc sử dụng nguồn lực tài chính và công nghệ thông tin, truyền thông sẽ hỗ trợ quá trình tuyên truyền và thực hiện chính sách này.
Nguồn tài chính là yếu tố thiết yếu để thực hiện chính sách, bao gồm ngân sách nhà nước và sự đóng góp từ các tổ chức xã hội cũng như tư nhân.
1.3.2.4 Phân công phối hợp để thực thi chính sách chống buôn lậu và gian lận thương mại
Các đơn vị cần được phân công rõ ràng trong việc chuẩn bị và quản lý nguồn lực tài chính, nguồn nhân lực, cơ sở vật chất và vật tư kỹ thuật để thực thi hiệu quả các chính sách.
Tuyên truyền, phát động đến các doanh nghiệp và người dân cùng tham gia chống buôn lậu và gian lận thương mại qua biên giới
Phân công đơn vị phụ trách kiểm tra, giám sát, đốc thúc việc thực hiện và có trách nhiệm báo cáo theo định kỳ
Xây dựng chương trình hành động: căn cứ nhiệm vụ được giao để xây dựng chương trình hành động để đưa chính sách vào thực tế
Kinh nghiệm thực thi chính sách phòng, chống buôn lậu gian lận thương mại của Hải quan tỉnh Quảng trị và bài học cho Hải quan Điện Biên
1.4.1 Kinh nghiệm phòng chống buôn lậu tại Hải quan tỉnh Quảng Trị
Tỉnh Quảng Trị có tuyến biên giới đường bộ giáp với nước bạn Lào dài
Quảng Trị có chiều dài biên giới 206 km, chủ yếu là đồi núi hiểm trở, với hai cửa khẩu quốc tế Lao Bảo và La Lay cùng ba cửa khẩu phụ (Thanh, Cheng, Tà Rùng) Khu vực này có nhiều đường mòn và lối mở không chính thức, nơi cư dân biên giới thường xuyên qua lại để mua bán và trao đổi hàng hóa địa phương Ngoài ra, khoảng 10 km biên giới đường sông Sê Pôn từ cửa khẩu quốc tế Lao Bảo đến xã Tân Thành, huyện Hướng Hóa, là nơi tập trung nhiều hộ dân và bến đò tự phát, gây khó khăn cho các cơ quan chức năng trong việc kiểm soát buôn bán và vận chuyển hàng hóa, cũng như các chất ma túy qua biên giới.
Tại cặp cửa khẩu Lao Bảo (Quảng Trị, Việt Nam) - Đensavan (Savannakhet, Lào), mô hình "kiểm tra một cửa, một lần dừng" đã được triển khai thí điểm theo thỏa thuận giữa Chính phủ hai nước, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại và giao lưu văn hóa, kinh tế giữa Việt Nam và Lào cũng như các nước trong Hành lang kinh tế Đông Tây và tiểu vùng sông Mêkong Tuy nhiên, các tuyến đường qua Lao Bảo và La Lay gần với khu vực "Tam giác vàng", nơi có hoạt động sản xuất và vận chuyển ma túy phức tạp, đặt ra thách thức lớn về an ninh và tội phạm ma túy.
Tại khu vực tiếp giáp giữa Khu kinh tế thương mại đặc biệt Lao Bảo và nội địa Việt Nam, đường ranh giới dài hàng chục km với địa hình rừng núi hiểm trở tạo điều kiện cho nhiều hoạt động buôn bán và vận chuyển hàng hóa, cũng như các chất ma túy trái phép Điều này đặt ra thách thức lớn cho các cơ quan chức năng trong việc thực hiện các biện pháp kiểm soát hiệu quả.
Trên bờ biển dài khoảng 75 km thuộc cảng Cửa Việt và các xã ven biển, các cơ quan chức năng đã không phát hiện hoạt động buôn lậu, vận chuyển hàng hóa hay ma túy trái phép trong nhiều năm qua.
Lực lượng kiểm soát chống buôn lậu trên tuyến đường bộ và đường sông Sê pôn, khu vực biên giới thương mại Lao Bảo, chủ yếu bao gồm Hải quan, Công an và Bộ đội Biên phòng.
Cục Hải quan tỉnh Quảng Trị, với đặc thù địa bàn quản lý được xem là “điểm nóng” về buôn lậu, luôn xác định công tác chống buôn lậu và vận chuyển hàng hóa trái phép là nhiệm vụ trọng tâm Đơn vị đã nỗ lực tập trung trí tuệ, công sức và lực lượng để đạt kết quả cao trong công tác này Lực lượng chống buôn lậu của Cục luôn tiên phong, sẵn sàng đối mặt với những đối tượng và hành vi ngày càng nguy hiểm, kiểm soát tình hình địa bàn Trung bình hàng năm, Cục phát hiện và bắt giữ từ 800-1.000 vụ buôn lậu, với giá trị hàng phạm pháp ước tính khoảng 10 tỷ đồng.
Trong năm 2016, Cục Hải quan tỉnh Quảng Trị đã phát hiện và xử lý 752 vụ buôn lậu và gian lận thương mại, với tổng giá trị hàng tạm giữ lên đến 11,2 tỷ đồng Cơ quan này đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính 1,63 tỷ đồng và phối hợp với lực lượng Công an, Biên phòng để phát hiện 11 vụ buôn bán, vận chuyển ma túy, tạm giữ 15 đối tượng cùng với 3.743 viên ma túy tổng hợp và 9 kg cần sa Đặc biệt, trong tháng 3, lực lượng kiểm soát Hải quan Quảng Trị đã triệt phá một đường dây vận chuyển nguy hiểm với tang vật là thuốc lá ngoại và các loại hàng hóa khác, trị giá hơn 170 triệu đồng, đồng thời chuyển hồ sơ cho Công an huyện Hướng Hóa để khởi tố vụ án và tạm giữ 02 đối tượng.
1.4.2 Kinh nghiệm chống gian lận thương mại tại Cục hải quan tỉnh Đồng Nai
Tỉnh Đồng Nai, nằm trong khu vực Đông Nam Bộ và là vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, có vị trí địa lý thuận lợi, tiếp giáp với sáu tỉnh và thành phố lớn, bao gồm Thành phố Hồ Chí Minh và Bình Dương Với điều kiện tự nhiên phong phú và tốc độ phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng, Đồng Nai thu hút nhiều nguồn lao động và có cơ hội lớn để thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) Tuy nhiên, sự phát triển này cũng kéo theo nhiều thách thức, đặc biệt là trong công tác phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại, ngày càng trở nên phức tạp và tinh vi Do đó, việc nghiên cứu và rút ra bài học kinh nghiệm từ tỉnh Đồng Nai trong lĩnh vực này là hết sức cần thiết Đồng Nai còn có hệ thống giao thông đa dạng, bao gồm đường bộ, đường sắt và đường thủy, kết nối với các địa phương trong cả nước và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
- Nam đi qua Đồng Nai - thành phố Hồ Chí Minh; quốc lộ 20 đi từ Lâm Đồng
Đồng Nai, nằm gần thành phố Hồ Chí Minh, có các tuyến sông Đồng Nai và Thị Vãi kết nối các cảng Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu với miền Tây Nam Bộ Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình trung chuyển và trao đổi hàng hóa với lưu lượng lớn, nhưng cũng dẫn đến tình trạng buôn lậu và gian lận thương mại diễn ra thường xuyên trong khu vực.
Để nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống gian lận thương mại, Đồng Nai đã chú trọng vào việc kiểm tra và giám sát hàng hóa xuất, nhập khẩu, đặc biệt là trong việc kiểm soát định mức tiêu hao nguyên phụ liệu nhập gia công và sản xuất xuất khẩu Tỉnh đã tập trung vào các doanh nghiệp có dấu hiệu ngừng hoạt động, vi phạm thuế, và những doanh nghiệp đã bị xử lý vi phạm để có biện pháp quản lý chặt chẽ Các cơ quan chức năng như Cục Hải quan, Công an và Quản lý thị trường đã phối hợp hiệu quả trong việc đấu tranh chống gian lận thương mại thông qua các Quy chế phối hợp đã ký kết Ngành Hải quan cũng đã tổ chức các cuộc họp để thống nhất tiêu chí quản lý doanh nghiệp, từ đó xây dựng bộ tiêu chí đồng bộ nhằm quản lý và giám sát hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn một cách toàn diện.
1.4.2 Một số bài học kinh nghiệm về thực thi chính sách phòng, chống buôn lậu gian lận thương mại đối với Hải quan tỉnh Điện Biên
Dựa trên hoạt động phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại của Hải Quan tỉnh Quảng Trị cũng như nghiên cứu từ các quốc gia khác, một số bài học kinh nghiệm quý giá cho Hải Quan Điện Biên có thể được rút ra như sau:
Để nâng cao hiệu quả công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, cần sắp xếp lại lực lượng kiểm soát theo hướng chuyên sâu Một trong những vấn đề hiện tại là đội ngũ cán bộ, công chức chưa đủ chuyên nghiệp và yếu về chuyên môn, đặc biệt trong lĩnh vực trinh sát bí mật, thu thập thông tin và đấu tranh chuyên án.
Trong bối cảnh kinh tế thị trường mở cửa, tình trạng gian lận thương mại ngày càng gia tăng do nhiều doanh nghiệp chạy theo lợi nhuận cá nhân Để phòng chống hiệu quả các hành vi này, Việt Nam cần xây dựng một hệ thống pháp luật đồng bộ, không quá chi tiết nhưng vẫn chặt chẽ, với các chế tài rõ ràng và nghiêm khắc nhằm ngăn chặn và răn đe những hoạt động kinh doanh trái phép, bảo vệ an ninh kinh tế và trật tự xã hội.
Để phòng, chống gian lận thương mại hiệu quả, Hải quan Điện Biên cần hoàn thiện quy trình nghiệp vụ theo hướng đơn giản hóa và nâng cao hiệu quả Việc giảm bớt thủ tục hành chính phức tạp và kéo dài thời gian thông quan sẽ giúp cải thiện hiệu suất kinh doanh xuất nhập khẩu và hạn chế các hiện tượng tiêu cực Đồng thời, cần ứng dụng công nghệ thông tin và trang bị kỹ thuật hiện đại để nâng cao khả năng phát hiện và ngăn chặn kịp thời các hành vi gian lận thương mại.
Để phát triển nguồn nhân lực cho ngành Hải quan, cần chú trọng đào tạo cả về chuyên môn nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp Cán bộ Hải quan có chuyên môn vững vàng là rất cần thiết để phát hiện và ngăn chặn gian lận thương mại, đặc biệt trong thời đại công nghệ thông tin Bên cạnh trình độ chuyên môn, phẩm chất nghề nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong hiệu quả công tác phòng chống gian lận thương mại.