CƠ SỞ LÝ LUẬN
Khái niệm ngoại giao
Ngoại giao đã có từ lâu, bắt nguồn từ nền văn minh Ai Cập cổ đại vào khoảng thế kỷ 14 trước Công nguyên Các khu vực như Trung Quốc, Ấn Độ, Địa Trung Hải và Trung Đông cũng đã phát triển ngoại giao sớm từ thế kỷ 3 trước Công nguyên Trong bối cảnh hiện đại, Công ước Viên về quan hệ ngoại giao 1986 thiết lập khuôn khổ cho quan hệ giữa các quốc gia độc lập, điều này rất quan trọng cho sự tồn tại và phát triển của quốc gia Ngoài nhiệm vụ đối ngoại, các quốc gia cần thực hiện tốt nhiệm vụ đối nội, vì hai nhiệm vụ này có mối liên hệ chặt chẽ Ngoại giao đóng vai trò quyết định trong sự tồn tại và phát triển của một quốc gia, đặc biệt trong thời kỳ toàn cầu hóa, khi mà hợp tác và phát triển cùng mối quan hệ hòa bình, hữu nghị trở nên thiết yếu.
Nhìn từ góc độ chính trị quốc tế, các nhà ngoại giao châu Âu đã đưa ra nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm ngoại giao Một số học giả phương Tây định nghĩa ngoại giao là nghệ thuật đàm phán, một kỹ năng quan trọng trong việc quản lý các mối quan hệ Theo từ điển Oxford, ngoại giao được hiểu là hoạt động của đại diện quốc gia trong việc thực hiện các mối quan hệ quốc tế Học giả Nicholas Cull mô tả ngoại giao như một cơ chế “chiến tranh mức độ thấp” nhằm kiểm soát môi trường quốc tế Cuốn sách "Guide to diplomatic practice" của Ernest M Satow, xuất bản năm 1917, định nghĩa ngoại giao là việc áp dụng sự thông minh và khéo léo trong các mối quan hệ chính thức giữa các chính phủ Cựu cố vấn an ninh quốc gia Mỹ, Henry A Kissinger, nhìn nhận ngoại giao như nghệ thuật giải quyết vấn đề giữa các quốc gia thông qua thỏa thuận mà không cần sử dụng bạo lực.
Ngoại giao, theo định nghĩa của một số học giả phương Đông, là hoạt động của quốc gia trong quan hệ quốc tế, bao gồm việc thành lập đại sứ quán, viếng thăm lãnh đạo nước ngoài, tham dự hội nghị quốc tế, đàm phán và ký kết hiệp ước Những hoạt động này thường được thực hiện bởi các nhà lãnh đạo quốc gia.
Ngoài ngoại giao song phương, còn tồn tại nhiều hình thức ngoại giao khác như ngoại giao đa phương và ngoại giao kênh 1, kênh 2 Các phương thức này rất đa dạng trong các lĩnh vực, ví dụ như ngoại giao văn hóa thông qua bóng bàn, hoa anh đào, hay gấu trúc Để đạt được mục tiêu trong ngoại giao, các quốc gia cần lựa chọn biện pháp phù hợp và điều chỉnh chính sách ngoại giao về kinh tế, chính trị Đặc biệt, việc tăng cường hoạt động ngoại giao văn hóa là rất quan trọng, nhất là khi ranh giới quốc gia ngày càng mờ nhạt Để khẳng định vị thế trong cộng đồng quốc tế, các quốc gia cần chú trọng nâng cao ảnh hưởng của văn hóa nước mình trong mối quan hệ với các quốc gia khác.
Ngoại giao là hoạt động đối ngoại của quốc gia nhằm thiết lập các chính sách bảo vệ lợi ích của Việt Nam và công dân Việt Nam Qua các biện pháp đàm phán và thương lượng hòa bình, ngoại giao giúp xây dựng mối quan hệ tích cực với các chủ thể khác trong quan hệ quốc tế.
Khái niệm văn hóa
Văn hóa là yếu tố nội tại, song hành cùng sự hình thành và phát triển của dân tộc và đất nước Trong bối cảnh này, bốn nền văn minh cổ đại vĩ đại gồm Lưỡng Hà, Ấn Độ, Hoàng Hà và Ai Cập đã có ảnh hưởng sâu rộng Đông Nam Á, khu vực chịu tác động mạnh mẽ từ các nền văn hóa toàn cầu, đã trải qua bốn làn sóng văn hóa chính: Ấn Độ, Trung Hoa, Hồi giáo và phương Tây Thương mại đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy giao lưu văn hóa giữa các quốc gia trong khu vực, với những ảnh hưởng rõ rệt trong tôn giáo (như Phật giáo, Hồi giáo, Cơ đốc giáo), ngôn ngữ (chữ Phạn), phong tục tập quán, tín ngưỡng và các yếu tố khác như kiến trúc và nghệ thuật.
Dưới tác động của văn hóa, nhiều nền kinh tế Đông Nam Á đã đạt được những thành tựu phát triển ấn tượng Singapore, quốc gia hải đảo giành độc lập vào những năm 1960, đã vươn lên trở thành một trong những nền kinh tế phát triển hàng đầu khu vực.
Singapore, cùng với Hàn Quốc, Đài Loan và Hong Kong, được gọi là "bốn con hổ châu Á", nổi bật với sự phát triển kinh tế ấn tượng Đất nước này còn chịu ảnh hưởng sâu sắc từ làn sóng văn hóa và kinh tế của Trung Hoa.
Văn hóa là yếu tố cốt lõi và không thể thiếu trong quá trình hình thành và phát triển của một quốc gia, đóng vai trò quan trọng trong việc định hình bản sắc dân tộc Đối với Việt Nam, một quốc gia có lịch sử chống giặc ngoại xâm hàng ngàn năm, văn hóa là công cụ thiết yếu giúp dân tộc tồn tại và phát triển Theo Hồ Chí Minh, truyền thống yêu nước là một trong những yếu tố quan trọng giúp Việt Nam đạt được những kỳ tích trong cuộc chiến giành độc lập từ các đế quốc xâm lược.
Dân tộc Việt Nam luôn có lòng yêu nước nồng nàn, một truyền thống quý báu Mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, tinh thần yêu nước lại bùng cháy mạnh mẽ, tạo thành làn sóng lớn lao, vượt qua mọi nguy hiểm và khó khăn Chủ nghĩa dân tộc chính là động lực lớn lao cho sự phát triển của đất nước, giúp chúng ta vượt qua thử thách và chống lại mọi thế lực xâm lược.
Văn hóa là một khái niệm phức tạp với nhiều định nghĩa khác nhau, phản ánh qua các góc độ và cách đánh giá riêng biệt A.L Kroeber và Kluckhohn, trong tác phẩm "Culture, a critical review of concept and definitions," đã nghiên cứu sâu sắc về các khía cạnh của văn hóa, chỉ ra rằng sự đa dạng trong định nghĩa văn hóa là điều không thể tránh khỏi.
Văn hóa, điểm lại bằng cái nhìn phê phán các khái niệm và định nghĩa) xuất bản năm
1952 đã nêu ra khoảng 200 định nghĩa khác nhau về văn hóa [9] Điều này cho thấy mức độ đa dạng và phong phú của khái niệm văn hóa
Văn hóa được hiểu là tổng hợp các thành quả của con người trong quá trình phát triển, bao gồm cả phương diện vật chất và tinh thần Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh tầm quan trọng của văn hóa trong sự phát triển của xã hội.
Văn hóa là tổng hợp mọi sáng tạo và phát minh của con người, bao gồm ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, cùng các công cụ phục vụ sinh hoạt hàng ngày Những yếu tố này được hình thành nhằm đáp ứng nhu cầu sống và yêu cầu sinh tồn của con người.
Văn hóa bao gồm cả giá trị vật chất và tinh thần, trong đó giá trị vật chất là những sản phẩm do con người tạo ra để đáp ứng nhu cầu hàng ngày Giá trị tinh thần bao gồm tư tưởng, ngôn ngữ, phẩm chất cao quý và ý nghĩa của con người trong cộng đồng Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh rằng “nhân dân ta rất anh hùng, dũng cảm, hăng hái, cần cù,” phản ánh những giá trị văn hóa truyền thống, là yếu tố quan trọng tạo nên sức mạnh của quốc gia và dân tộc.
Văn hóa có thể được định nghĩa là tổng thể các giá trị vật chất và tinh thần, cũng như những tiến bộ mà con người đã tạo ra trong mối quan hệ giữa con người với xã hội.
Khái niệm ngoại giao văn hóa
1.1.3.1 Mối quan hệ giữa ngoại giao và văn hóa
Ngoại giao và văn hóa đã xuất hiện từ rất sớm trong nền văn minh nhân loại, nhưng trong bối cảnh các nền văn minh cổ đại, sự giao lưu văn hóa chưa thực sự mạnh mẽ và chưa ảnh hưởng lớn đến an ninh quốc gia Tuy nhiên, trong kỷ nguyên toàn cầu hóa hiện đại, sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia đã làm cho giao lưu văn hóa trở thành xu hướng quan trọng, giúp bảo tồn văn hóa truyền thống và khẳng định bản sắc dân tộc Sự bùng nổ công nghệ thông tin đã thu hẹp khoảng cách địa lý và làm thay đổi đáng kể ngoại giao văn hóa, khiến nó trở thành phương tiện thực hiện các mục tiêu đối ngoại Giáo sư Joseph S Nye tại Harvard đã định nghĩa sức mạnh mềm, cho rằng nó giúp đạt được mục đích thông qua sức hấp dẫn từ giá trị văn hóa, chính trị và chính sách ngoại giao Do đó, văn hóa trở thành nguồn lực quan trọng trong việc xây dựng sức mạnh mềm, làm cho ngoại giao văn hóa ngày càng khẳng định vai trò thiết yếu trong quan hệ quốc tế và chính sách đối ngoại của các quốc gia.
Ngoại giao và văn hóa là hai khái niệm khác nhau nhưng có mối quan hệ chặt chẽ Ngoại giao đóng vai trò là con đường giúp văn hóa lan tỏa, trong khi văn hóa được sử dụng như công cụ ngoại giao để tăng cường ảnh hưởng và thúc đẩy quan hệ hợp tác Đồng thời, việc thúc đẩy hoạt động ngoại giao cũng nhằm nâng cao giá trị văn hóa của dân tộc Tóm lại, ngoại giao không chỉ là phương tiện để văn hóa phát triển ra bên ngoài mà còn củng cố sự phát triển văn hóa bên trong.
Văn hóa là cầu nối tinh thần giữa các quốc gia, giúp các dân tộc trở nên gần gũi hơn và thúc đẩy sự hợp tác trên nhiều lĩnh vực Trong bối cảnh hội nhập và giao lưu văn hóa quốc tế, văn hóa đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối và tăng cường sức ảnh hưởng Ngoại giao văn hóa, do đó, trở thành một yếu tố thiết yếu trong việc truyền tải giá trị văn hóa, quảng bá hình ảnh đất nước và gia tăng sức mạnh mềm.
1.1.3.2 Khái niệm ngoại giao văn hóa
Ngoại giao văn hóa, mặc dù đã tồn tại từ hàng thế kỷ, nhưng vẫn là một khái niệm mới mẻ trong quan hệ quốc tế sau Chiến tranh thế giới thứ hai Sự gia tăng các hoạt động văn hóa quy mô lớn chứng tỏ điều này, như mô hình “ngoại giao bóng bàn” đã thành công trong việc thiết lập quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc Một ví dụ khác là Nhật Bản tặng 3000 cây hoa anh đào cho Washington DC, tạo nên mối quan hệ hữu nghị tốt đẹp giữa hai quốc gia, với cây anh đào trở thành biểu tượng kết nối.
Ngoại giao văn hóa là một khái niệm phức tạp, tương tự như văn hóa, và được hiểu qua nhiều góc độ khác nhau Một số học giả cho rằng nó chỉ là công cụ trong chính sách đối ngoại, trong khi những người khác nhìn nhận nó như một tiến trình dài hạn bao gồm các chính sách, sáng kiến và hoạt động nhằm nâng cao lợi ích phát triển của quốc gia Từ khía cạnh chính trị, ngoại giao văn hóa được coi là một lĩnh vực trong hoạt động ngoại giao, sử dụng văn hóa như một phương tiện để thực hiện các mục tiêu ngoại giao.
Ngoại giao văn hóa là quá trình trao đổi tư tưởng, thông tin, nghệ thuật và các khía cạnh văn hóa giữa các quốc gia và dân tộc, nhằm xây dựng sự hiểu biết lẫn nhau Khái niệm này nhấn mạnh tầm quan trọng của giao lưu văn hóa trong việc nâng cao sự hiểu biết và thúc đẩy hợp tác trên nhiều lĩnh vực khác nhau.
Ngoại giao văn hóa, theo "Institute for Cultural Diplomacy", được định nghĩa là quá trình sử dụng sự trao đổi tư tưởng, giá trị và truyền thống văn hóa để thắt chặt quan hệ và nâng cao hợp tác trong lĩnh vực văn hóa - xã hội, phục vụ lợi ích quốc gia Văn hóa là công cụ thiết yếu để đạt được mục tiêu an ninh và phát triển của quốc gia Ngoại giao văn hóa không chỉ giới hạn trong lĩnh vực công mà còn mở rộng ra lĩnh vực tư nhân và xã hội, tạo ra sự hợp tác sâu rộng hơn trong các lĩnh vực xã hội, chính trị và kinh tế, đồng thời giảm thiểu xung đột và xây dựng nền tảng tin tưởng lẫn nhau giữa các quốc gia.
Trong cuốn "Ngoại giao văn hóa Hồ Chí Minh và sự vận dụng của Đảng Cộng sản Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế," Nghiên cứu sinh Trịnh Thanh Mai đã định nghĩa ngoại giao văn hóa là một lĩnh vực ngoại giao đặc thù, trong đó văn hóa vừa là phương tiện, vừa là đối tượng và mục đích trong quan hệ ngoại giao, nhằm đạt được các mục tiêu và lợi ích của mỗi quốc gia.
Ngoại giao văn hóa trong quan hệ quốc tế được hiểu là hoạt động ngoại giao của một quốc gia, trong đó văn hóa đóng vai trò vừa là công cụ vừa là đối tượng nhằm đạt được mục tiêu tồn tại và phát triển Hoạt động này rất đa dạng, bao gồm nhiều lĩnh vực và hình thức như nghệ thuật, phim ảnh, âm nhạc và ẩm thực.
Tầm quan trọng của ngoại giao văn hóa
Trong thời đại hiện đại, ngoại giao văn hóa ngày càng được các quốc gia chú trọng, đặc biệt trong bối cảnh hòa bình và xu hướng "đối thoại thay cho đối đầu" Văn hóa đóng vai trò quan trọng trong ngoại giao, như được khẳng định trong Đại hội Đảng lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhấn mạnh sự cần thiết phải phối hợp chặt chẽ giữa các hoạt động đối ngoại của Đảng, ngoại giao Nhà nước và ngoại giao nhân dân, cũng như sự liên kết giữa ngoại giao chính trị, kinh tế và văn hóa với quốc phòng, an ninh.
[52] Hơn nữa, ngoại giao văn hóa cũng được xem là một trong ba trụ cột của ngoại giao Việt Nam đương đại [17]
Ngoại giao văn hóa là cầu nối giữa các nền văn hóa, thúc đẩy hợp tác và tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau, phù hợp với xu thế hòa bình và phát triển Nó ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực, đặc biệt là chính trị, kinh tế và xã hội.
Văn hóa đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập và thúc đẩy mối quan hệ giữa các quốc gia, như minh chứng trong quan hệ Mỹ – Trung Kể từ khi Đảng Cộng sản Trung Quốc ra đời năm 1946, quan hệ giữa hai nước đã xấu đi, dẫn đến sự đối đầu Tuy nhiên, sự kiện "ngoại giao bóng bàn" vào năm 1971, khi Trung Quốc mời đội tuyển bóng bàn Mỹ, đã tạo ra một bước ngoặt quan trọng, mở đường cho việc thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai quốc gia tám năm sau đó Sự kiện này không chỉ ảnh hưởng đến quan hệ Mỹ – Trung mà còn tác động đến cán cân quyền lực toàn cầu, đặc biệt là giữa Mỹ, Trung Quốc và Liên Xô Qua đó, ngoại giao văn hóa đã trở thành yếu tố then chốt giúp phá vỡ rào cản chính trị và chuyển từ thế thù địch sang bình thường hóa quan hệ.
Ngoại giao văn hóa đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút du lịch và đầu tư nước ngoài bằng cách quảng bá hình ảnh quốc gia Ví dụ, Nhật Bản, nổi tiếng với cây hoa anh đào, đã sử dụng biểu tượng này như một món quà để củng cố quan hệ với Mỹ Nhờ vào chiến lược quảng bá hiệu quả, Nhật Bản đã thu hút lượng lớn du khách hàng năm đến chiêm ngưỡng vẻ đẹp của hoa anh đào.
Sự tương tác trong xã hội giúp văn hóa quốc gia tiếp nhận những yếu tố mới và tiến bộ, từ đó nâng cao hiệu quả và chất lượng cuộc sống của con người và cộng đồng.
Văn hóa đóng vai trò quan trọng trong ngoại giao, ngày càng được áp dụng rộng rãi Ngoại giao văn hóa không chỉ kết nối các dân tộc mà còn gia tăng sức mạnh mềm cho các quốc gia lớn Ngoài ra, nó còn giúp quảng bá hình ảnh, thu hút du lịch và đầu tư nước ngoài, từ đó phát triển kinh tế và xây dựng lòng tin giữa các quốc gia Việc tiếp thu kinh nghiệm và văn hóa từ nước ngoài cũng làm cho văn hóa trong nước trở nên phong phú và đa dạng hơn.
Ngoại giao văn hóa là công cụ quan trọng trong việc thực hiện chính sách quốc gia, kết hợp nhiều lĩnh vực để quảng bá hình ảnh đất nước ra thế giới Nó không chỉ giới thiệu giá trị văn hóa dân tộc mà còn thu hút du lịch và thúc đẩy giao lưu văn hóa, đồng thời gia tăng sức mạnh mềm một cách hiệu quả.
KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH CỦA VIỆT NAM TỪ KHI GIA NHẬP ASEAN
Sự gia nhập của Việt Nam vào ASEAN
Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) được thành lập vào ngày 08/08/1967 với 5 nước thành viên sáng lập là Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore và Thái Lan Đến nay, sau 4 lần mở rộng vào các năm 1984, 1995, 1997 và 1999, ASEAN đã có 10 quốc gia Đông Nam Á tham gia và đóng góp.
Năm 1992, Việt Nam tham gia Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông – Nam Á (TAC), trở thành quan sát viên của ASEAN, đánh dấu bước đầu hội nhập quan trọng sau Đổi mới Sự kiện này là tiền đề để Việt Nam gia nhập ASEAN ba năm sau đó Việt Nam đã sớm hợp tác với ASEAN thông qua việc tham gia các hoạt động của các Ủy ban hợp tác chuyên ngành Quan hệ Việt Nam – ASEAN ngày càng được cải thiện, đặc biệt khi Việt Nam được mời tham dự cuộc họp đầu tiên và trở thành một trong những thành viên sáng lập Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) năm 1994.
Ngày 28/07/1995, Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ 7 của ASEAN tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 28 ở Brunei, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam Kể từ đó, hợp tác giữa Việt Nam và ASEAN đã được thúc đẩy mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực, với Việt Nam đóng góp lớn vào sự phát triển chung của ASEAN và nâng cao vị thế của tổ chức này trên trường quốc tế Việt Nam cam kết thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ thành viên, với Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng nhấn mạnh rằng Việt Nam đứng thứ 2 sau Singapore trong việc thực hiện các mục tiêu của Cộng đồng Kinh tế ASEAN.
ASEAN đang nỗ lực thúc đẩy sự liên kết nội khối một cách sâu rộng và toàn diện hơn, nhằm hướng tới việc hình thành Cộng đồng ASEAN với ba trụ cột chính: Cộng đồng An ninh – Chính trị ASEAN (APSC), Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) và Cộng đồng Văn hóa – Xã hội ASEAN (ASCC).
Từ năm 2015, dựa trên Hiến chương ASEAN, khu vực Đông Nam Á đã đạt được những thành tựu ấn tượng nhờ vị trí địa chính trị quan trọng và sự quan tâm ngày càng tăng từ các quốc gia và tổ chức quốc tế Nằm trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương, Đông Nam Á có vai trò then chốt trong việc kết nối Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, đồng thời là "thỏi nam châm" thu hút đầu tư và hợp tác nhờ vào các mô hình phát triển kinh tế, chính trị và xã hội hiện đại ASEAN luôn khuyến khích đầu tư nước ngoài và phát triển tự do thương mại trong khu vực, đồng thời thúc đẩy các hoạt động ngoại giao văn hóa nhằm tăng cường sự gắn kết và phát triển bền vững.
Những thành tựu Việt Nam đã đạt được kể từ khi gia nhập ASEAN
Kể từ khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã chủ động đổi mới tư duy đối ngoại, áp dụng tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh về “thêm bạn, bớt thù” để hình thành chính sách đối ngoại rộng mở, đa phương hóa và đa dạng hóa Việt Nam ưu tiên cải thiện và phát triển quan hệ với các nước láng giềng, đặc biệt trong khối ASEAN, và chú trọng hợp tác trên mọi lĩnh vực như kinh tế, an ninh quốc phòng và văn hóa – xã hội Vai trò của Việt Nam ngày càng được khẳng định qua các thành công và đóng góp sâu sắc, giúp tổ chức ASEAN lớn mạnh và nâng cao vị thế của mình trong khu vực, đặc biệt trong việc xây dựng Cộng đồng ASEAN Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã nhấn mạnh tầm quan trọng này.
Việt Nam đã tích cực tham gia xây dựng và thực thi các mục tiêu của Cộng đồng ASEAN, trở thành một trong những quốc gia đi đầu trong việc đạt được các chỉ tiêu của Cộng đồng ASEAN 2015 Với gần 95% các dòng hành động được triển khai, những đóng góp của Việt Nam là rất quan trọng cho sự hình thành và phát triển của Cộng đồng ASEAN.
Kể từ khi gia nhập ASEAN, Việt Nam luôn ghi nhận thâm hụt thương mại nhưng ASEAN vẫn là đối tác kinh tế hàng đầu của nước này, đứng thứ 4 trong các thị trường tiêu thụ hàng hóa Tính đến năm 2018, tỷ lệ xóa bỏ thuế quan của Việt Nam trong Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) đạt 98%, cao nhất so với các hiệp định thương mại tự do khác Kim ngạch xuất khẩu giữa Việt Nam và các nước ASEAN đã tăng từ 2,58 tỷ đô la Mỹ năm 1996 lên 24,96 tỷ đô la Mỹ vào năm 2019, trong khi nhập khẩu đạt 32,056 tỷ đô la Mỹ Gia nhập ASEAN cũng giúp Việt Nam thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và sự thành lập AEC đã tác động tích cực đến nền kinh tế ASEAN đóng vai trò cầu nối kinh tế, tạo cơ hội cho Việt Nam hợp tác với các quốc gia Đông Bắc Á, châu Á – Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương thông qua các cơ chế hợp tác như ASEAN+1, ASEAN+3 và ARF Nhờ đó, Việt Nam đã đạt được 12 hiệp định thương mại tự do với nhiều đối tác, góp phần xây dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh.
Mục tiêu hàng đầu của Việt Nam khi gia nhập ASEAN là tăng cường an ninh và đảm bảo hòa bình, ổn định trong khu vực Ngay khi gia nhập, Việt Nam đã thúc đẩy Lào, Campuchia và Myanmar trở thành thành viên của ASEAN, tạo nên một Cộng đồng 10 nước gắn kết Là một thành viên có trách nhiệm, Việt Nam luôn đề cao sự ổn định và hòa bình, thực hiện Hiến chương ASEAN trong thực tiễn Việt Nam cũng góp phần xây dựng hòa bình, đặc biệt ở Biển Đông, thông qua việc thực hiện hiệp ước thân thiện và hợp tác (TAC) và giải quyết các tranh chấp theo các hiệp ước đã ký Đặc biệt, Việt Nam thực hiện Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và thúc đẩy đàm phán Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông với Trung Quốc (COC), đồng thời xúc tiến Hiệp ước Khu vực Đông – Nam Á không có vũ khí hạt nhân (SEANWFZ).
Với vai trò chủ tịch ASEAN, Việt Nam đã mời Mỹ và Nga tham gia vào Diễn đàn Đông Á (EAS), điều này thể hiện sự khẳng định vị thế ngày càng tăng của ASEAN trên trường quốc tế.
Sau 25 năm gia nhập ASEAN, Việt Nam đã tích cực hội nhập với các nước trong khối không chỉ về kinh tế và chính trị, mà còn trong lĩnh vực văn hóa – xã hội Việt Nam đã tổ chức nhiều hoạt động giao lưu văn hóa, quảng bá hình ảnh đất nước nhằm nâng cao tình đoàn kết và hợp tác giữa các quốc gia trong Hiệp hội Đặc biệt, trong vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2010, Việt Nam đã chủ trì xây dựng và thông qua hai văn kiện quan trọng của ASCC: Tuyên bố Hà Nội về Phúc lợi và Phát triển cho phụ nữ và trẻ em, cùng Tuyên bố về Phát triển nguồn nhân lực và kỹ năng nghề Ngoài ra, Việt Nam cũng tích cực tham gia vào các tuyên bố khác như Tuyên bố ASEAN về Tăng cường an sinh xã hội và Tuyên bố về xóa bỏ bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em.
Để nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân, mục tiêu là xây dựng một Cộng đồng ASEAN dựa trên các quy định pháp luật, với sự chú trọng đặc biệt vào việc đặt người dân làm trung tâm.
NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG NGOẠI GIAO VĂN HÓA CỦA VIỆT NAM ĐỐI VỚI
Xu thế toàn cầu hóa
Kể từ khi Chiến tranh lạnh kết thúc, thế giới đã trải qua nhiều biến đổi, với hòa bình và ổn định trở thành xu hướng chính trong chính sách đối ngoại của các quốc gia Toàn cầu hóa đã diễn ra mạnh mẽ, mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế toàn cầu và các lĩnh vực khác, đặc biệt là văn hóa Sự gia tăng giao lưu và hợp tác giữa các quốc gia đã làm cho mối quan hệ quốc tế trở nên phong phú và đa dạng hơn Đồng thời, toàn cầu hóa cũng tạo ra sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia, trong khi sự lan tỏa và tiếp biến văn hóa giúp các nền văn hóa trở nên đa dạng và hấp dẫn hơn, từ đó gia tăng sức mạnh mềm của mỗi quốc gia trong quan hệ quốc tế.
Văn hóa đóng vai trò thiết yếu trong việc xác định bản sắc dân tộc và bảo tồn các giá trị truyền thống, đồng thời có mối liên hệ chặt chẽ với sức mạnh mềm Trong bối cảnh hiện nay, khi đối thoại thay thế cho đối đầu, sức mạnh mềm trở thành yếu tố quan trọng mà các quốc gia cần chú trọng để phát triển và khẳng định vị thế của mình Do đó, việc kết nối văn hóa với các ngành công nghiệp như âm nhạc và điện ảnh không chỉ giúp gia tăng sức mạnh mềm và ảnh hưởng của quốc gia mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững trong tương lai.
Toàn cầu hóa trong thời đại 4.0 đang tác động mạnh mẽ đến lĩnh vực văn hóa – xã hội, thúc đẩy các quốc gia thay đổi quan điểm về đời sống chính trị và ảnh hưởng trực tiếp đến ngoại giao văn hóa Sự phát triển của khoa học – kỹ thuật và công nghệ thông tin đã xóa nhòa rào cản không gian, tạo điều kiện cho giao lưu văn hóa diễn ra mạnh mẽ Điều này không chỉ giúp nâng cao hiểu biết lẫn nhau và thúc đẩy tiến bộ mà còn làm giảm sự khác biệt, mở ra cơ hội cho sự chung sống hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển.
Văn hóa đóng vai trò quan trọng trong chính trị toàn cầu, trở thành vũ khí mạnh mẽ cho các quốc gia lớn thực hiện lợi ích của mình Nó là yếu tố then chốt giúp các quốc gia hướng tới một nền văn hóa chung, đa dạng và thịnh vượng Tuy nhiên, sự đồng hóa văn hóa có thể dẫn đến sự suy vong của một quốc gia, vì vậy việc bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa là cần thiết Các quốc gia cần duy trì tính độc lập văn hóa, tiếp thu có chọn lọc những giá trị phù hợp và loại bỏ những giá trị không tương thích Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc kết hợp tinh hoa văn hóa nhân loại với việc gìn giữ các giá trị cốt lõi của văn hóa dân tộc là rất quan trọng Để đạt được điều này, các quốc gia cần đầu tư vào ngoại giao văn hóa, đặc biệt là trong khối ASEAN, nơi mà giao lưu và hợp tác văn hóa đang ngày càng phát triển mạnh mẽ với sự hình thành của Cộng đồng ASEAN.
Năm 2015 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong lĩnh vực văn hóa - xã hội của khối, khi toàn cầu hóa tác động mạnh mẽ đến quá trình hội nhập của các quốc gia thành viên Sự ảnh hưởng này không chỉ thúc đẩy ngoại giao văn hóa mà còn góp phần làm tăng cường sự đoàn kết giữa các quốc gia trong khối, giúp họ cùng nhau đối phó với những thách thức đang cản trở sự phát triển.
Bối cảnh trong nước
Sau hơn 20 năm đổi mới, Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu lớn, thoát khỏi khủng hoảng kinh tế và ổn định hệ thống chính trị Quốc phòng và an ninh được cải thiện, trong khi ngoại giao có những bước tiến quan trọng, đặc biệt với các nước ASEAN Ngành ngoại giao Việt Nam đã đóng vai trò then chốt, giúp nền kinh tế phát triển vượt bậc và thoát nghèo.
Sau khi đổi mới tư duy về phát triển kinh tế, Đại hội Đảng lần thứ VI đã xác định nhiệm vụ chính trong chính sách đối ngoại của Việt Nam, bao gồm việc tạo dựng môi trường hòa bình, ổn định để bảo vệ Tổ quốc, tranh thủ điều kiện quốc tế thuận lợi cho phát triển đất nước, nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế, và tích cực tham gia vào cuộc đấu tranh vì hòa bình và dân chủ Nhiệm vụ hàng đầu là giải quyết vấn đề Campuchia và cải thiện quan hệ với các nước láng giềng Từ Đại hội VII (1991) đến Đại hội VIII (1996), ngoại giao Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng, đa dạng hóa quan hệ và thiết lập quan hệ ngoại giao với Mỹ, gia nhập ASEAN Những thành tựu này đã tạo nền tảng cho sự phát triển của ngoại giao Việt Nam, trong đó ngoại giao văn hóa đóng vai trò quan trọng, góp phần vào nền kinh tế và khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhận thức rõ tầm quan trọng của văn hóa thông qua việc ban hành “Đề cương về văn hóa Việt Nam”, định hướng cho hoạt động văn hóa, văn nghệ của toàn Đảng và toàn dân Đây được xem là “kim chỉ nam” cho ngoại giao văn hóa từ khi đất nước được thành lập Qua các kỳ Đại hội Đảng và cuộc họp cấp cao, Đảng và nhà nước ngày càng chú trọng hơn đến ngoại giao văn hóa, khẳng định vai trò của nó trong phát triển kinh tế và nâng cao vị thế quốc gia Đặc biệt, Đảng và nhà nước đang tập trung vào nhiệm vụ xây dựng và phát triển văn hóa, con người, cũng như thúc đẩy giao lưu và hội nhập quốc tế.
THỰC TIỄN TRIỂN KHAI HOẠT ĐỘNG NGOẠI GIAO VĂN HÓA CỦA VIỆT NAM ĐỐI VỚI ASEAN GIAI ĐOẠN 2009-2020
TRÊN LĨNH VỰC NGHỆ THUẬT BIỂU DIỄN
Trong những năm qua, hợp tác văn hóa với ASEAN đã giúp nâng cao hình ảnh Việt Nam như một quốc gia năng động với bản sắc dân tộc phong phú Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong các hoạt động trao đổi văn hóa và nghệ thuật Kể từ khi gia nhập ASEAN năm 1995, Việt Nam đã đóng góp tích cực vào việc xây dựng một ASEAN đoàn kết, hướng tới hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững.
Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch Việt Nam đã tổ chức nhiều buổi triển lãm nhằm nâng cao nhận thức của công chúng về giá trị lịch sử, văn hóa và tự hào dân tộc, đồng thời giúp cộng đồng quốc tế hiểu biết sâu sắc về Việt Nam Mục tiêu là xây dựng Cộng đồng ASEAN hòa bình, ổn định và phát triển, với trọng tâm là con người và các giá trị văn hóa Đảng và Nhà nước xác định giao lưu văn hóa nghệ thuật là hoạt động quan trọng cho sự phát triển văn hóa dân tộc Việc thúc đẩy giao lưu văn hóa nghệ thuật sẽ khẳng định bản sắc và bản lĩnh của các dân tộc, đồng thời tạo cơ hội để nâng cao tính hiện đại và quốc tế của văn hóa đa dạng trong khu vực ASEAN và văn hóa Việt Nam.
Hằng năm, các nước ASEAN tổ chức nhiều hoạt động nghệ thuật để giới thiệu văn hóa và con người, đồng thời thúc đẩy giao lưu văn hóa giữa các quốc gia Sự đa dạng trong hình thức tổ chức ngày càng phong phú, góp phần làm cho quan hệ văn hóa đa phương giữa Việt Nam và ASEAN trở nên gần gũi hơn Kể từ đầu thế kỷ 21, Việt Nam đã tích cực tham gia vào các hoạt động giao lưu văn hóa nghệ thuật với các nước ASEAN Một ví dụ tiêu biểu là vào tháng 7 năm 2009, nghệ sĩ Cao Ngọc Ánh và học sinh khiếm thị Dương Thị Vui đã đại diện Việt Nam tham gia diễn đàn "Nghệ thuật cho mọi người" tại Thái Lan, dành cho nghệ sĩ khuyết tật Với vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2010, Việt Nam đã thể hiện sự chủ động và trách nhiệm, nâng cao uy tín và vị thế quốc tế của mình.
Từ năm 2010 đến 2019, Việt Nam đã tổ chức nhiều sự kiện văn hóa quan trọng trong khuôn khổ ASEAN, bao gồm “Liên hoan ca múa nhạc ASEAN” tại Việt Nam, Liên hoan giọng ca truyền hình ASEAN ở Thành phố Hồ Chí Minh năm 2012, và Liên hoan nghệ thuật ASEAN tại Huế năm 2014, nhằm thắt chặt tình đoàn kết và hữu nghị giữa các quốc gia Ngày hội Đại đoàn kết ASEAN với chủ đề "Một tầm nhìn, một bản sắc, một Cộng đồng" diễn ra tại Hà Nội, cùng với Liên hoan âm nhạc truyền thống các nước ASEAN năm 2015 tại Thanh Hóa Năm 2016, Liên hoan nghệ thuật 5 nước Việt Nam, Lào, Campuchia, Myanmar và Thái Lan được tổ chức tại Quảng Trị, tiếp theo là Liên hoan âm nhạc ASEAN năm 2019 tại Hải Phòng, tất cả đều góp phần nâng cao sự hiểu biết và giao lưu văn hóa trong khu vực.
Thông qua các hoạt động giao lưu văn hóa và biểu diễn nghệ thuật, các nước ASEAN đã tăng cường tinh thần đoàn kết và sự hiểu biết lẫn nhau giữa các dân tộc Những nỗ lực này không chỉ tạo cơ hội cho việc học hỏi và trao đổi các nét văn hóa độc đáo mà còn làm phong phú thêm di sản văn hóa chung của khu vực Nghệ thuật biểu diễn đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các quốc gia ASEAN, giúp họ hiểu rõ hơn về lịch sử và văn hóa của nhau.
Bộ VHTTDL nhấn mạnh rằng việc xây dựng Quy hoạch tổng thể phát triển Nghệ thuật biểu diễn Việt Nam đến năm 2020, với định hướng đến năm 2030, là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của ngành VHTTDL.
Chủ thể chính mà ASCC hướng tới là con người, với mục đích tổ chức các buổi giao lưu nghệ thuật nhằm tăng cường mối quan hệ giữa các quốc gia và hỗ trợ những người có hoàn cảnh khó khăn, như người khuyết tật và trẻ em mồ côi Những tiết mục biểu diễn không chỉ giúp người dân hiểu biết về văn hóa lẫn nhau mà còn thể hiện sự hòa hợp và quyết tâm của các thành viên ASEAN trong việc xây dựng cộng đồng thông qua nghệ thuật Hội nghị Bộ trưởng phụ trách Văn hóa và Nghệ thuật ASEAN lần thứ 8 tại Indonesia vào năm 2018 đã đánh dấu những bước tiến quan trọng trong hợp tác văn hóa giữa ASEAN và các nước đối thoại, đồng thời thúc đẩy lợi ích thiết thực cho người dân Các Bộ trưởng đã thảo luận về vai trò của văn hóa và nghệ thuật, ghi nhận thành công của nhiều dự án như thành phố văn hóa ASEAN và các chương trình tình nguyện viên trẻ, nhằm tăng cường nhận thức về ASEAN và phát triển bản sắc khu vực.
Các hoạt động giao lưu văn hóa nghệ thuật là cơ hội để các quốc gia thể hiện bản sắc văn hóa và quảng bá hình ảnh của mình Những sự kiện này giúp giới thiệu về đất nước, truyền thống, con người và di sản văn hóa đang được bảo tồn và phát triển Đồng thời, giao lưu văn hóa nghệ thuật cũng nâng cao vai trò và khẳng định giá trị của ASEAN, đặc biệt là Việt Nam.
Các quốc gia ASEAN đang nỗ lực xây dựng hình ảnh về một ASEAN bền vững và thống nhất trong sự đa dạng Đây là cơ hội cho Việt Nam giới thiệu văn hóa phong phú của mình đến các nước ASEAN và thế giới Việc tổ chức thành công các hoạt động văn hóa lớn tại Việt Nam và tham gia tích cực vào các sự kiện ở nước khác đã nâng cao vị thế và hình ảnh của đất nước Thông qua các hoạt động văn hóa nghệ thuật, nghệ sĩ và những người làm công tác văn hóa Việt Nam có cơ hội giao lưu, học hỏi kinh nghiệm và tăng cường thông tin truyền thông Việt Nam cũng đã thành công trong việc tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa nghệ thuật trong khuôn khổ hợp tác đa phương và song phương với các nước như Thái Lan, Lào, Campuchia, Singapore, Myanmar, Philippines, Malaysia, v.v Điều này đánh dấu bước tiến quan trọng trong ngoại giao Việt Nam, nâng cao tình hữu nghị và đoàn kết giữa các quốc gia ASEAN.
Hợp tác song phương của Việt Nam đối với một số nước ASEAN trên lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn:
Việt Nam và Campuchia, hai nước láng giềng với hơn 1.000 km đường biên giới, đang chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ trong quan hệ hợp tác trên nhiều lĩnh vực Đặc biệt, quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư giữa hai nước ngày càng được củng cố Ngoài ra, lĩnh vực văn hóa – xã hội cũng đang phát triển không kém, góp phần thắt chặt mối quan hệ hữu nghị giữa hai quốc gia.
Năm 2012, Việt Nam và Campuchia đã ký kết “Kế hoạch hợp tác về văn hóa nghệ thuật” giai đoạn 2012 – 2017, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong quan hệ hai nước trong năm Hữu nghị Việt Nam – Campuchia Kế hoạch này nhằm tăng cường hợp tác văn hóa nghệ thuật và đánh giá kết quả hợp tác trong năm 2012 Một sự kiện nổi bật trong Tuần Văn hóa Việt Nam tổ chức tại Campuchia năm 2012 đã thể hiện sự cam kết mạnh mẽ trong việc thúc đẩy hợp tác lâu dài trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật giữa hai quốc gia.
Lễ khánh thành và bàn giao Tổ hợp Công trình Rạp xiếc, Sân khấu tròn là món quà ý nghĩa của Chính phủ Việt Nam dành cho nhân dân Campuchia, nhân kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước Sự kiện này không chỉ đánh dấu bước tiến mới trong quan hệ hợp tác mà còn thúc đẩy sự phát triển trong tương lai, để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng khán giả.
Mối quan hệ hợp tác văn hóa giữa Việt Nam và Campuchia đang ngày càng phát triển, được hai Chính phủ đánh giá cao như một cách thúc đẩy sự gắn kết bền vững và ổn định trong khu vực Nhiều sự kiện văn hóa đã diễn ra, bao gồm Tuần văn hóa Campuchia năm 2009, Ngày hội giao lưu văn hóa Việt Nam – Campuchia năm 2012, và các chương trình văn hóa khác tại hai nước, góp phần vào sự phát triển và hòa bình chung.
2016, Tuần văn hóa Campuchia tại Việt Nam năm 2017, Tuần văn hóa Campuchia tại Việt Nam năm 2019, v.v
Ngày 11/9/2018 trong khuôn khổ Tuần Văn hóa Việt Nam tại Campuchia,
Bộ trưởng Bộ Văn hóa và Nghệ thuật Campuchia, Phoeurng Sackona, nhấn mạnh rằng văn hóa là cầu nối quan trọng giữa nhân dân hai nước, góp phần thắt chặt mối quan hệ hợp tác bền vững Sự phát triển của mối quan hệ này cho thấy văn hóa đóng vai trò thiết yếu trong ngoại giao và là yếu tố quan trọng giúp ASEAN trở nên gắn kết hơn Do đó, việc hợp tác văn hóa nghệ thuật giữa Việt Nam và Campuchia, cũng như trong khu vực ASEAN, là vô cùng cần thiết.
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh cam kết của Việt Nam trong việc cùng Campuchia bảo vệ và phát triển mối quan hệ giữa hai nước, vì lợi ích chung của nhân dân và vì hòa bình, ổn định trong khu vực và trên thế giới Lãnh đạo cấp cao hai nước đã nhất trí hỗ trợ người dân trong việc cải thiện cuộc sống, tạo điều kiện cho họ yên tâm và có nhiều cơ hội hơn, đồng thời tăng cường hợp tác hữu nghị giữa hai quốc gia.
TRÊN LĨNH VỰC AUDIO-VISUAL (NGHE NHÌN)
Lĩnh vực audio-visual đóng vai trò quan trọng trong hợp tác giữa Việt Nam và ASEAN, giúp giới thiệu hình ảnh đa dạng về con người và văn hóa Việt Nam ra thế giới Hoạt động này không chỉ tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa các quốc gia ASEAN mà còn thúc đẩy tình đoàn kết và hữu nghị trong khu vực Trong những năm qua, Việt Nam và ASEAN đã đẩy mạnh hợp tác, tổ chức nhiều hoạt động trình chiếu phim nhằm quảng bá văn hóa và con người của các nước trong khối, đồng thời mở rộng hợp tác với các quốc gia ngoài khu vực như Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc.
Trong những năm qua, Việt Nam đã đầu tư mạnh mẽ vào việc quảng bá hình ảnh đất nước thông qua các video, chương trình phát thanh và băng đĩa CD-ROM Đặc biệt, vào năm 2008, Việt Nam đã chi 7 triệu USD để kênh NBC (Mỹ) sản xuất và phát sóng một video dài 9 phút nhằm giới thiệu về đất nước Video này đã có độ phủ sóng rộng khắp tại Mỹ và trên toàn thế giới, giúp hình ảnh đất nước, con người và văn hóa Việt Nam được biết đến ở nhiều nơi.
Năm 2015, Việt Nam đã cho ra mắt clip "Welcome to Vietnam" nhằm quảng bá hình ảnh các danh lam thắng cảnh và nét văn hóa đặc sắc của đất nước ra thế giới Clip này đã tạo ra nhiều hiệu ứng tích cực trong lĩnh vực ngoại giao văn hóa và thể hiện sự đầu tư mạnh mẽ của Việt Nam vào lĩnh vực audio-visual, đặc biệt là video quảng bá.
Việt Nam đã hợp tác chặt chẽ với các nước ASEAN trong lĩnh vực audio-visual để phát triển và quảng bá hình ảnh của mình cũng như của toàn khối Qua việc kết hợp với Ủy ban Văn hóa Thông tin ASEAN, Việt Nam đã thực hiện nhiều dự án như chương trình phát thanh “Hành động ASEAN” và chương trình truyền hình thiếu nhi ASEAN Nổi bật là chương trình “Duyên dáng truyền hình ASEAN” được tổ chức lần đầu tại TP Hồ Chí Minh năm 2009, phát sóng trên các kênh truyền hình ASEAN, nhằm giới thiệu văn hóa đặc sắc và thúc đẩy hợp tác giữa các thành viên.
Năm 2017, Việt Nam đã tổ chức liên hoan phim lần thứ 20 nhân dịp 50 năm thành lập ASEAN với chủ đề “Điện ảnh kết nối Cộng đồng ASEAN”, nhằm kết nối điện ảnh Việt Nam với quốc tế qua Giải thưởng Phim ASEAN Chương trình này là sáng kiến quan trọng để thúc đẩy tương tác văn hóa và quảng bá hình ảnh Việt Nam trong khu vực và toàn cầu Phó tổng thư ký ASEAN Vongthep Arthakaivalvatee nhấn mạnh rằng điện ảnh là phương tiện hiệu quả để thúc đẩy tinh thần công dân ASEAN và tăng cường hội nhập văn hóa Năm 2019, Việt Nam tiếp tục tham gia liên hoan phim ASEAN lần thứ 4 tại Malaysia với hai bộ phim, thể hiện sự phát triển và hội nhập của điện ảnh Việt Nam trong khu vực.
Tác phẩm “Song lang” đã giành giải kịch bản xuất sắc nhất tại Liên hoan phim ASEAN, một sự kiện tôn vinh tình yêu và niềm tự hào điện ảnh của các quốc gia trong khu vực Liên hoan phim này không chỉ thúc đẩy hợp tác và giao lưu văn hóa, mà còn tôn vinh các truyền thống và di sản, tăng cường kết nối giữa các nước ASEAN trong ngành công nghiệp điện ảnh.
Việt Nam hợp tác với các nước trong khuôn khổ ASEAN như Nhật Bản và Hàn Quốc, đặc biệt thông qua các sự kiện văn hóa như “Liên hoan phim thiếu nhi quốc tế lần thứ 13” tại tỉnh Hyogo, nhằm thúc đẩy quan hệ Nhật Bản – ASEAN Nhân kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ASEAN – Trung Quốc, ASEAN đã tổ chức Tuần lễ phim ASEAN tại Trung Quốc, và cũng phối hợp với Hàn Quốc tổ chức sự kiện tương tự nhân kỷ niệm 30 năm quan hệ đối tác Những hoạt động này không chỉ giúp các đối tác hiểu rõ hơn về văn hóa Việt Nam mà còn tăng cường sự giao lưu văn hóa giữa ASEAN với Hàn Quốc, Trung Quốc và Nhật Bản.
Việt Nam và ASEAN đã hợp tác tổ chức nhiều hoạt động văn hóa như Liên hoan quốc tế ảnh và phim tài liệu về đất nước và con người ASEAN năm 2010, Liên hoan phim Luang Prabang tại Lào, và các sự kiện về bảo vệ môi trường và biến đổi khí hậu vào năm 2013 Những sự kiện này không chỉ giúp quảng bá hình ảnh đất nước Việt Nam mà còn tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa các quốc gia trong ASEAN, góp phần nâng cao tình đoàn kết và hợp tác vì một cộng đồng ASEAN hòa bình và thịnh vượng.
Việt Nam tích cực thúc đẩy hợp tác song phương trong lĩnh vực audio-visual với các nước ASEAN Năm 2019, Việt Nam đã tham gia Liên hoan phim Bangkok, Thái Lan với bộ phim "Vợ ba" của đạo diễn Nguyễn Phương Anh, và tác phẩm này đã nhận được giải Special Mention.
Việt Nam đã tích cực hợp tác với Lào trong lĩnh vực điện ảnh, bắt đầu từ việc tham gia Liên hoan Phim Quốc tế Luang Prabang năm 2010, nơi trung tâm văn hóa Việt Nam tại Lào phối hợp với Đài truyền hình quốc gia Lào phát sóng phim "Hồ Chí Minh chân dung một con người" nhân kỷ niệm 123 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh Đến năm 2014, nhân dịp 60 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, trung tâm này đã hợp tác với Báo Quân đội nhân dân để thực hiện bộ phim tư liệu "Điện Biên Phủ – Nghĩa tình Việt – Lào", khẳng định mối quan hệ hữu nghị truyền thống giữa hai nước Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gìn giữ mối quan hệ đặc biệt này Gần đây, Việt Nam đã hỗ trợ Lào sản xuất bộ phim lịch sử về 70 năm hình thành và phát triển của Quân đội Nhân dân Lào, cùng với nhiều bộ phim tài liệu khác như "Việt Lào nụ cười sáng mãi" và "Tình hữu nghị Việt Nam – Lào" Những tác phẩm này không chỉ là tư liệu quý giá mà còn thể hiện tình anh em gắn bó giữa hai dân tộc, thúc đẩy quan hệ hợp tác ngày càng sâu sắc hơn.
Liên hoan phim Việt Nam được tổ chức trong khuôn khổ Liên hoan phim quốc tế Singapore lần thứ 30, với chương trình đặc biệt mang tên “Phim ngắn Việt Nam đương đại” Việt Nam tham gia với 5 bộ phim dài 89 phút và 4 phim ngắn khác, trong đó tác phẩm “Ngọt, mặn” dài 18 phút đã giành giải phim ngắn hay nhất Những tác phẩm này giúp nhân dân Singapore hiểu rõ hơn về đất nước và con người Việt Nam.
Việt Nam; đồng thời thúc đẩy mối quan hệ hai bên phát triển bền vững, và hơn hết là tăng cường tình đoàn kết trong khối ASEAN.
TRÊN LĨNH VỰC GIÁO DỤC
Giáo dục đóng vai trò quan trọng trong ngoại giao văn hóa Việt Nam hiện đại, với chiến lược đến năm 2020 nhấn mạnh việc tăng cường giao lưu văn hóa giữa học sinh, sinh viên và thanh niên Việt Nam với các nước Họ là đại diện cho trí thức, quyết định tương lai đất nước Giáo dục không chỉ cung cấp kiến thức mà còn thúc đẩy sự hiểu biết và đoàn kết giữa các dân tộc Hợp tác giữa Việt Nam và ASEAN là cần thiết để xây dựng một Cộng đồng ASEAN đa dạng nhưng thống nhất Thế hệ trẻ sẽ dẫn dắt ASEAN phát triển thịnh vượng và nâng cao vị thế tổ chức này trong khu vực và quốc tế.
Kể từ khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã tích cực tham gia vào các hoạt động hợp tác giáo dục đa phương với các nước thành viên Từ cuối thế kỷ 20, Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam đã trở thành thành viên của Tổ chức các Bộ trưởng Giáo dục Đông Nam Á (SEAMEO) và tham gia các Hội nghị Hội đồng Bộ trưởng Giáo dục ASEAN (ASED) cũng như Hội nghị Hội đồng Bộ trưởng Giáo dục các nước Đông Nam Á (SEAMEC) hàng năm Năm 2013, Việt Nam tổ chức Hội nghị SEAMEC lần thứ 47, trong đó đã quyết định thành lập Trung tâm Khu vực về Học tập suốt đời (SEAMEO CELLL) tại TP Hồ Chí Minh Năm 2016, Việt Nam tiếp tục tham gia Hội nghị Bộ trưởng Giáo dục ASEAN lần thứ 9, diễn ra cùng với Hội nghị Bộ trưởng Giáo dục ASEAN+3 và Hội nghị Bộ trưởng Giáo dục các nước tham gia Cấp cao Đông Á.
Hội nghị EAS lần thứ 3 đã thu hút sự tham gia của các nước ASEAN cùng các đối tác như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Nga, Mỹ, Ấn Độ, Australia và New Zealand Tại hội nghị, nhiều quyết định quan trọng đã được thông qua, trong đó có Kế hoạch Hành động Giáo dục ASEAN nhằm tăng cường hợp tác lâu dài giữa các nước ASEAN và các đối tác.
Trong những năm qua, Việt Nam đã tích cực hợp tác và trao đổi sinh viên, giảng viên với các nước ASEAN để thúc đẩy học tập và giao lưu văn hóa Đặc biệt, các chương trình học bổng song phương với các nước ASEAN, như học bổng ASEAN trung học phổ thông, được tổ chức hàng năm, đã tạo điều kiện cho học sinh Việt Nam có cơ hội học tập tại các quốc gia trong khu vực.
Việt Nam tham gia Hệ thống Đại học ASEAN (AUN), một mạng lưới kết nối các trường đại học trong khu vực nhằm thực hiện kiểm định chất lượng và thúc đẩy hợp tác học thuật AUN đã thành lập Hệ thống trao đổi tín chỉ ASEAN (AUN-ACTS) vào năm 2011, tập trung vào việc nâng cao kỹ năng mềm cho sinh viên và tạo cơ hội trao đổi kinh nghiệm quốc tế Một số trường đại học tại Việt Nam như Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh đã liên kết với AUN, qua đó tổ chức các khóa học dài hạn, học bổng, diễn đàn sinh viên và các hoạt động giao lưu học thuật.
Từ năm 2000 đến 2015, các trường Đại học trọng điểm tại Việt Nam đã đón nhận khoảng 650 giảng viên và nhà khoa học quốc tế đến giảng dạy và trao đổi học thuật Đồng thời, hơn 300 sinh viên và học sinh từ các nước thành viên cũng đã tham gia học tập và giao lưu văn hóa tại đây.
Việt Nam tích cực tham gia hợp tác trong khuôn khổ ASEAN và các đối tác thông qua các cơ chế như ASEAN+3 và Hội nghị cấp cao EAS Đặc biệt, Việt Nam hợp tác với Thái Lan trong dự án Thiết lập Mạng lưới Học tập suốt đời cho các nước ASEAN+3, đồng thời nhận hỗ trợ ODA từ Hàn Quốc để triển khai dự án thành lập trường Đại học ASEAN qua mạng (Cyber University), nhằm đào tạo nguồn nhân lực cho các quốc gia Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam (CLMV).
Việt Nam tích cực tham gia các hoạt động giáo dục trong khuôn khổ ASEAN, bao gồm Đại hội thể thao học sinh Đông Nam Á, Mạng lưới Trao đổi Thực tập sinh ASEAN, và nhiều hội thảo như “Enhancing Student Development and Mobility in ASEAN” Đặc biệt, vào năm 2019, Việt Nam đã tổ chức chuyến tham quan học tập cho các nhà lãnh đạo trẻ ASEAN, nhằm nâng cao sự phát triển và giao lưu giữa sinh viên trong khu vực.
Việt Nam và Lào đã thiết lập quan hệ hợp tác toàn diện trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là giáo dục Hai nước đã thực hiện nhiều hoạt động như trao đổi kinh nghiệm, tổ chức dạy tiếng Việt tại Lào, hỗ trợ cơ sở vật chất và cấp học bổng Tính đến tháng 3 năm 2019, có hơn 16.000 sinh viên Lào đang học tập tại Việt Nam, chiếm gần 80% tổng số lưu học sinh quốc tế tại đây Mỗi năm, Việt Nam cấp hơn 1.000 học bổng cho sinh viên Lào Năm 2011, Chính phủ Việt Nam phê duyệt Đề án Nâng cao chất lượng hợp tác giáo dục với Lào giai đoạn 2011 – 2020, nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Năm 2013, Việt Nam hỗ trợ Lào xây dựng Khoa Tiếng Việt tại Đại học Quốc gia Lào Gần đây, thỏa thuận hợp tác đào tạo giữa Bộ Giáo dục và Thể thao Lào và Đại học Kiên Giang đã được ký kết, cung cấp hơn 50 suất học bổng cho sinh viên Lào và 20 suất cho Đại học Quốc gia Lào Cuối năm 2019, hai nước đã ký thỏa thuận hợp tác giáo dục giai đoạn 2021 – 2030.
Quan hệ Việt Nam và Campuchia mang tính chiến lược và toàn diện, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục Năm 2011, hai nước đã ký Nghị định thư hợp tác giáo dục giai đoạn 2011 – 2015, bao gồm việc hỗ trợ dạy tiếng Việt tại Campuchia và tăng cường giao lưu sinh viên Việt Nam cung cấp trung bình 100 suất học bổng mỗi năm, với hàng trăm suất học bổng khác trong nhiều lĩnh vực Đến năm 2019, có khoảng 4.000 lưu học sinh Campuchia đang học tại Việt Nam, chiếm gần 1/5 tổng số lưu học sinh nước ngoài tại đây Cũng trong năm 2019, Việt Nam và Campuchia đã ký kết kế hoạch hợp tác giáo dục nhằm thúc đẩy các chương trình học bổng và giao lưu văn hóa giữa sinh viên, học sinh.
Việt Nam và Thái Lan đã thiết lập mối quan hệ hợp tác toàn diện từ năm 2013, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục Năm 2014, hai nước đã ký Bản ghi nhớ về hợp tác giáo dục và tiến hành nhiều hoạt động trao đổi cán bộ, sinh viên Đoàn Việt Nam gồm 10 cán bộ, giảng viên đã được mời sang tỉnh Sakon Nakhon để tìm hiểu về ngôn ngữ và văn hóa Thái Lan Thái Lan cũng đã cung cấp học bổng cho sinh viên và giảng viên Việt Nam, đồng thời hỗ trợ giảng dạy tiếng Thái tại các trường đại học Việt Nam và tổ chức bồi dưỡng phương pháp giảng dạy tiếng Việt cho giảng viên Thái Năm 2015, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh đã thành lập Trung tâm nghiên cứu Thái Lan nhằm tăng cường hợp tác và hiểu biết giữa hai dân tộc, đặc biệt trong lĩnh vực văn hóa Các trường đại học Thái Lan cũng kết nối với một số trường đại học Việt Nam thông qua AUN, thúc đẩy mạnh mẽ các hoạt động giao lưu sinh viên và giáo viên.