Tính cấp thiết của đề tài
Ngân hàng nhà nước đóng vai trò chủ đạo trong hệ thống tài chính quốc gia, là điều kiện vật chất thiết yếu để thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước Nó không chỉ thúc đẩy sự phát triển kinh tế nhanh chóng và bền vững mà còn đảm bảo an ninh quốc phòng và thực hiện các chính sách xã hội Qua ngân sách nhà nước, Nhà nước huy động và phân phối các nguồn lực xã hội, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội và hỗ trợ công cuộc đổi mới đất nước.
Ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng và đối ngoại của đất nước Là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế-xã hội, ngân sách nhà nước định hướng phát triển sản xuất, điều tiết thị trường, ổn định giá cả và cải thiện đời sống xã hội Tại Việt Nam, luật ngân sách nhà nước thừa nhận ngân sách của cơ quan hành chính là một phần cấu thành của ngân sách nhà nước, thực hiện vai trò và chức năng của nó Việc tổ chức và quản lý thu chi ngân sách của cơ quan hành chính một cách hiệu quả sẽ góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giải quyết các vấn đề cấp thiết tại cơ quan này.
Trong những năm qua, quản lý ngân sách nhà nước đã có những đổi mới quan trọng để phù hợp với nền kinh tế hội nhập toàn cầu Việc phân cấp quản lý ngân sách ngày càng được hoàn thiện, tạo điều kiện cho chính quyền địa phương phát huy tính năng động, sáng tạo và quyền tự chủ trong quản lý ngân sách trên địa bàn.
Ngân sách huyện đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện chức năng và nhiệm vụ của chính quyền cấp huyện Nó cung cấp phương tiện vật chất cần thiết để chính quyền hoạt động hiệu quả Đồng thời, ngân sách cũng là công cụ giúp quản lý toàn diện các hoạt động kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh và quốc phòng tại địa phương.
Huyện Si Ma Cai, nằm ở vị trí chiến lược của tỉnh Lào Cai, được đánh giá là đơn vị có tiềm năng phát triển kinh tế - xã hội Trong nhiều năm qua, công tác quản lý ngân sách huyện đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, góp phần quan trọng vào việc thực hiện thành công các nhiệm vụ phát triển kinh tế.
Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện đang đối mặt với một số hạn chế cần khắc phục, bao gồm việc lập dự toán ngân sách, phân cấp ngân sách và nâng cao ý thức tiết kiệm, chống lãng phí Cần chú trọng đến kỷ luật tài chính và cơ chế chính sách để triển khai hiệu quả các nguồn lực hiện có Điều này không chỉ tạo ra môi trường đầu tư thuận lợi mà còn nâng cao chất lượng công tác thanh tra, kiểm tra ngân sách, góp phần nâng cao đời sống nhân dân.
Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai” là hết sức cần thiết.
Mục tiêu của đề tài
Luận văn đi phân tích thực trạng công tác quản lý NSNN tại huyện Si
Ma Cai, tỉnh Lào Cai, đã đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) tại huyện, từ đó nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý NSNN Những giải pháp này không chỉ giúp cải thiện quy trình quản lý mà còn đảm bảo sử dụng ngân sách một cách hiệu quả và minh bạch, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai.
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơản về quản lý NSNN cấp huyện.
- Phân tích thực trạng công tác quản lý NSNN tại huyện Si Ma Cai, tỉnh
Lào Cai từ đ đ nh gi thực trạng công tác quản lý NSNN đ rút ra những ưu nhược đi m và nguyên nhân cơ ản.
- Đề xuất một số quan đi m và giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý NSNN tại huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai.
3 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là tập trung vào công tác quản lý NSNN tại huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai.
Phạm vi nghiên cứu về không gian: nghiên cứu được thực hiện tại huyện
Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai.
Phạm vi nghiên cứu về mặt thời gian: đề tài nghiên cứu về thực trạng công tác quản lý NSNN tại huyện Si Ma Cai từ năm 2017-2019.
Đề tài nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá thực trạng quản lý ngân sách tại huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai, theo quy trình và nội dung quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện.
4 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Luận văn đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận liên quan đến quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) một cách tổng quát, đồng thời tập trung phân tích quản lý NSNN cấp huyện Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý NSNN tại cấp huyện.
Luận văn đã phân tích thực trạng quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) tại huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai, nêu bật những kết quả đạt được cũng như các hạn chế trong công tác này Từ đó, bài viết đề xuất một số giải pháp nhằm cải thiện hiệu quả quản lý NSNN tại huyện Si Ma Cai trong thời gian tới.
Nghiên cứu và luận văn này sẽ trở thành tài liệu tham khảo quý giá, hỗ trợ cho công tác quản lý ngân sách nhà nước, đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai.
Kết cấu của luận văn
Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu
Hệ thống chỉ tiêu được phân thành 2 nhóm: nhóm chỉ tiêu thu NSNN; nhóm chỉ tiêu chi NSNN.
Chỉ tiêu thu NSNN th hiện giá trị khoản thu NSNN trên địa bàn huyện Si
Trong giai đoạn 2016 – 2019, Ma Cai, tỉnh Lào Cai đã đạt được nhiều chỉ tiêu quan trọng về tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN) Bài viết không chỉ đề cập đến tổng thu mà còn phân tích các khoản thu chi tiết như thu nội địa, các khoản thu từ quản lý, khoản thu huy động đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, thu kết dư ngân sách và thu chuyển nguồn.
Tiêu chí đ nh gi kết quả công tác quản lý thu chi NSNN trên địa bàn a) Tiêu chí về khối lƣợng
Tiêu chí này được thể hiện qua các số liệu trong các Nghị quyết và quyết định của Hội đồng nhân dân tỉnh cùng với Ủy ban nhân dân tỉnh, liên quan đến việc phê duyệt dự toán thu, chi ngân sách và quyết toán thu, chi ngân sách hàng năm.
- Tổng thu, chi NSNN qua c c năm
Từ việc dự toán thu, chi ngân sách và quyết toán hàng năm, cần thực hiện so sánh tuyệt đối và tỷ lệ giữa các năm để đánh giá công tác lập dự toán cũng như việc chấp hành dự toán thu, chi ngân sách, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội ngày càng cao Đồng thời, cần đánh giá công tác điều hành nguồn ngân sách trong tổng thể quản lý thu, chi ngân sách nhà nước của UBND huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai.
Số chi chuyển nguồn sẽ đánh giá khả năng dự kiến nhu cầu ngân sách nhà nước (NS) trong năm kế hoạch và hiệu quả quản lý chi NSNN Nếu chi chuyển nguồn tăng, điều này cho thấy nguồn lực NS trong năm còn nhàn rỗi nhưng chưa được sử dụng kịp thời và hiệu quả Chỉ tiêu chi NSNN phản ánh giá trị khoản chi NSNN trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2016.
Năm 2019, tác giả không chỉ đề cập đến chỉ tiêu tổng chi ngân sách nhà nước (NSNN) mà còn trình bày chi tiết các nội dung chi, bao gồm: chi đầu tư phát triển, trích lập quỹ phát triển đất từ nguồn thu sử dụng đất, chi thường xuyên, chi cho các chương trình mục tiêu, chi từ nguồn huy động xây dựng cơ sở hạ tầng, chi chuyển nguồn, và chi nộp ngân sách.
- Cơ cấu thu, chi NSNN của từng năm
Việc tính toán tỷ trọng thu, chi ngân sách (NS) của từng lĩnh vực trong tổng thu, chi là rất quan trọng trong công tác lập dự toán và quyết toán NS Điều này giúp xác định những lĩnh vực được chính quyền địa phương ưu tiên trong từng năm và toàn bộ giai đoạn Qua tỷ lệ này, chúng ta có thể thấy sự biến động và thay đổi của các chính sách, chế độ liên quan đến từng lĩnh vực thu, chi ngân sách.
- Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch dự toán thu, chi NS
Tỷ lệ này là yếu tố đ nh gi việc hoàn thành nhiệm vụ được giao đầu năm
Tỷ lệ đạt 100% th hiện công tác dự báo nguồn NS đ thực hiện nhiệm vụ chính trị sát với thực tế. b) Tiêu chí đánh giá chất lƣợng
- Đ nh gi trong: tiêu chí này được thực hiện bởi UBND huyện
Chất lượng quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) của UBND huyện được đánh giá qua các quy trình cụ thể như lập dự toán thu, chi NSNN, thực hiện dự toán, quyết toán thu, chi NSNN và thanh tra quyết toán.
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NSNN TẠI HUYỆN SI MA CAI, TỈNH LÀO CAI
Thực trạng quản lý NSNN tại huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai
3.2.1 Cơ sở thực tiễn về quản lý NSNN tại huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai
Theo quy định của Luật NSNNsố 83/2015/QH13 gồm 7 chương, 77 điều, có hiệu lực thi hành từ năm ngân s ch 2017
HĐND tỉnh Lào Cai đang tiến hành xem xét xây dựng thời kỳ ổn định ngân sách địa phương, bao gồm việc phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi Đồng thời, sẽ xác định tỷ lệ (%) phân chia nguồn thu ngân sách giữa các cấp chính quyền địa phương và định mức phân bổ dự toán chi thường xuyên Thời gian quyết định dự toán và phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương trong giai đoạn 2016-2020 cũng sẽ được xem xét.
- Đối với huyện Si Ma Cai:
Trong quá trình lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị và phát triển kinh tế, huyện đã gặp nhiều khó khăn nhưng cấp ủy, chính quyền vẫn nỗ lực phát huy tinh thần đoàn kết và sáng tạo Họ đã xác định các nhiệm vụ trọng tâm và xây dựng các chương trình, đề án sát thực tế địa phương Sự quyết tâm của các cấp, ngành và sự ủng hộ của nhân dân đã giúp huyện hoàn thành tốt các mục tiêu, nhiệm vụ theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện.
Cơ cấu kinh tế đang chuyển dịch tích cực, đặc biệt trong lĩnh vực nông lâm nghiệp với sự phát triển mạnh mẽ của cây ngô lai và các giống ngô tiên tiến, giúp tăng năng suất và sản lượng Người dân đã chủ động áp dụng tiến bộ khoa học vào sản xuất và chăn nuôi, đưa nhiều giống lúa mới và ngô kỹ thuật vào canh tác, thúc đẩy thâm canh và tăng vụ Công tác xây dựng cơ bản được giám sát chặt chẽ để đảm bảo chất lượng công trình, cùng với việc duy tu, sửa chữa sau đầu tư Chương trình xây dựng nông thôn mới được thực hiện hiệu quả, đặc biệt là trong việc mở rộng giao thông nông thôn và huy động nguồn lực từ cộng đồng.
Lĩnh vực văn hóa - xã hội đã có nhiều tiến bộ, với sự phát triển mạnh mẽ trong giáo dục và đào tạo về cả quy mô lẫn chất lượng Chương trình công tác xóa đói giảm nghèo được triển khai hiệu quả, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống trên 8,25% mỗi năm Nhờ đó, đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được cải thiện.
Quốc phòng và an ninh được củng cố, bảo vệ chủ quyền biên giới quốc gia, đồng thời công tác bám nắm cơ sở được duy trì thường xuyên Nhiều hộ tuyên truyền đạo trái pháp luật đã bị ngăn chặn kịp thời Khu vực phòng thủ huyện được củng cố, đảm bảo an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội Các vụ việc phát sinh được giải quyết ngay từ cơ sở, không để xảy ra tình trạng "đi mòn ng" hay đơn thư kéo dài, vượt cấp.
Mặc dù là huyện nông nghiệp, huyện vẫn đối mặt với nhiều khó khăn do xuất phát điểm thấp và điều kiện vị trí tự nhiên không thuận lợi.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn diễn ra chậm, với việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất còn hạn chế Mặc dù có nhiều mô hình sản xuất thành công, nhưng việc nhân rộng gặp khó khăn Tốc độ tăng trưởng đàn gia súc chậm lại do ảnh hưởng của thời tiết khắc nghiệt Trong xây dựng hạ tầng, một số công trình tiến độ chậm và quản lý sau đầu tư chưa hiệu quả Tình trạng lấn chiếm đất công, tranh chấp đất đai và nguồn nước vẫn chưa được giải quyết triệt để Ngoài ra, sa mạc hóa đất đai, suy giảm chất lượng rừng và đa dạng sinh học đang ảnh hưởng tiêu cực đến canh tác nông lâm nghiệp trong khu vực.
Thu ngân sách trên địa bàn vẫn còn ở mức thấp, chủ yếu phụ thuộc vào nguồn bổ sung từ ngân sách cấp trên Trình độ chuyên môn của đội ngũ kế toán tại các cơ quan, đặc biệt là ở các xã, còn hạn chế, điều này ảnh hưởng không nhỏ đến công tác quản lý ngân sách địa phương.
3.2.2 Quy định về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi NSNN huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai
3.2.2.1 Tỷ lệ phân chia nguồn thu ngân sách
Thuế giá trị gia tăng:
+ Đối tượng do cấp tỉnh quản lý: Ngân sách huyện hưởng 30%, ngân sách tỉnh hưởng 70%.
+ Đối tượng do huyện quản lý: Ngân sách huyện hưởng 100%.
- Thuế thu nhập doanh nghiệp:
+ Đối tượng do cấp tỉnh quản lý: Ngân sách huyện hưởng 30%, ngân sách tỉnh hưởng 70%.
+ Đối tượng do huyện quản lý: Ngân sách huyện hưởng 100%.
- Thuế thu nhập cá nhân: Ngân sách huyện hưởng 70%; ngân sách xã hưởng 30%.
- Thu phí và lệ phí (trừ phí trước bạ và phí Bảo vệ môi trường đối với khai thác khoáng sản):
+ Do cơ quan cấp huyện thực hiện thu: Ngân sách huyện hưởng 100%.
+ Do cấp xã thu: Ngân s ch xã hưởng 100%
+ Tài nguyên nước: Do huyên quản lý thu, ngân sách huyện hưởng 100%.
+ Tài nguyên khoáng sản phi kim loại (Trừ Apatite): Do huyện quản lý thu, ngân sách huyện hưởng 80%, ngân s ch xã hưởng 20%.
+ Tiền sử dụng đất: Ngân sách tỉnh hưởng 10%, ngân sách huyện hưởng 90%.
- Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp: Ngân s ch xã hưởng 100%.
+ Thu từ doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp ngoài quốc doanh: Ngân sách huyện hưởng 100%.
+ Thu từ cá nhân, hộ kinh doanh: Ngân sách huyện hưởng 20%, ngân sách xã hưởng 80%.
- Thuế sử dụng đất nông nghiệp:
+ Thu từ các doanh nghiệp: Ngân sách huyện hưởng 100%.
+ Thu từ cá nhân, hộ gia đình: Ngân s ch huyện hưởng 20%, ngân sách xã hưởng 80%.
- Lệ phí trước bạ (Không k trước bạ nhà đất): Ngân sách huyện hưởng 100%.
- Lệ phí trước bạ nhà, đất: Trên địa bàn xã, Ngân sách huyện hưởng 20%, ngân s ch xã hưởng 80%.
3.2.2.2 Nhiệm vụ chi NSNN cấp huyện
* Chi đầu tư xây dựng cơ bản:
- Chi đầu tư xây dựng cơ ản từ nguồn thu tiền sử dụng đất.
- Chi đầu tư xây dựng cơ ản từ nguồn thu của ngân sách huyện.
- Chi bổ sung vốn điều lệ cho Quỹ phát tri n đất.
- Chi đầu tư từ nguồn bổ sung có mục tiêu của ngân sách tỉnh.
Các hoạt động sự nghiệp do cấp huyện quản lý bao gồm giáo dục thường xuyên, giáo dục trung học cơ sở, tiểu học, mầm non, dạy nghề và đào tạo ngắn hạn Ngoài ra, các hoạt động y tế như phòng bệnh, chữa bệnh cũng thuộc phạm vi quản lý của cấp huyện và cấp xã Huyện còn quản lý các trung tâm xã hội, hoạt động cứu tế xã hội, phòng chống tệ nạn xã hội cùng với các hoạt động văn hóa, phát thanh, truyền hình, thể dục thể thao và các sự nghiệp khác.
* Các hoạt động sự nghiệp kinh tế do cấp huyện quản lý
Sự nghiệp giao thông bao gồm việc duy tu, bảo dưỡng và sửa chữa cầu đường cùng các công trình giao thông khác thuộc quản lý của cấp huyện Ngoài ra, cần lập biên bản và thực hiện các biện pháp đảm bảo an toàn giao thông cho các tuyến đường do cấp huyện quản lý.
Sự nghiệp nông nghiệp, thủy lợi, ngư nghiệp và lâm nghiệp bao gồm việc duy trì và bảo dưỡng các tuyến đê, công trình thủy lợi, cũng như các trạm trại nông nghiệp, lâm nghiệp và ngư nghiệp Đồng thời, cần thực hiện công tác khuyến lâm, khuyến nông và khuyến ngư, chi phí cho việc khoanh nuôi, bảo vệ, phòng chống cháy rừng và bảo vệ nguồn lợi thủy sản dưới sự quản lý của cấp huyện.
Sự nghiệp thị chính bao gồm việc duy tu và bảo trì hệ thống đèn chiếu sáng, vỉa hè, hệ thống cấp thoát nước, giao thông nội thị, công viên, cùng với các hoạt động thị chính khác nhằm đảm bảo môi trường đô thị an toàn và tiện nghi cho cư dân.
+ Các hoạt động sự nghiệp về môi trường do huyện quản lý.
+ Các sự nghiệp kinh tế khác.
- Các nhiệm vụ về quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội do ngân sách cấp huyện thực hiện theo quy định của Chính phủ.
- Hoạt động của c c cơ quan nhà nước ở cấp huyện.
Hoạt động của các cơ quan ở cấp huyện như Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam và Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển cộng đồng và thúc đẩy các phong trào xã hội Các tổ chức này không chỉ góp phần bảo vệ quyền lợi của từng nhóm mà còn tăng cường sự đoàn kết, hợp tác giữa các tầng lớp nhân dân Thông qua các hoạt động thiết thực, họ đã nâng cao nhận thức và khuyến khích sự tham gia tích cực của mọi người vào các chương trình phát triển địa phương.
Hỗ trợ các tổ chức chính trị xã hội-nghề nghiệp, tổ chức xã hội và tổ chức xã hội-nghề nghiệp tại cấp huyện theo quy định của pháp luật là một nhiệm vụ quan trọng.
- Thực hiện các chính sách xã hội đối với c c đối tượng do cấp huyện quản lý.
- Chi thường xuyên từ nguồn bổ sung có mục tiêu của ngân sách tỉnh.
- Các khoản chi thường xuyên kh c theo quy định của pháp luật.
- Chi bổ sung cho ngân sách cấp dưới.
- Chi chuy n nguồn ngân sách huyện năm trước sang năm sau
- Chi từ nguồn thu từ hoạt động xổ số kiến thiết.
- Các khoản chi kh c theo quy định của pháp luật.
3.2.3 Kết quả thu – chi NSNN trên địa bàn huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai 3.2.3.1 Thu ngân sách
Cùng với sự phát triển kinh tế, quá trình cải cách thuế đã có nhiều đổi mới quan trọng nhằm hình thành hệ thống thuế công bằng và thống nhất, giảm thiểu sự phân biệt giữa các thành phần kinh tế và tạo môi trường kinh doanh thuận lợi Thủ tục hành chính trong việc thu nộp thuế được đơn giản hóa, giúp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách theo Luật NSNN Các cấp ủy đảng và chính quyền chú trọng đến công tác này, đảm bảo nguồn thu ổn định và thực hiện nhiều chế độ mới Công tác tự khai tự nộp ngày càng đi vào nề nếp và đạt hiệu quả, trong khi công tác thanh tra, kiểm tra thuế được tăng cường để chống thất thu.
Trên cơ sở các nguồn thu NSNN trên địa bàn huyện và theo quy định của Luật