Luận án tiến sĩ nghiên cứu tổn thương mòn cổ răng ở người cao tuổi tỉnh bình dương và đánh giá hiệu quả điều trị

TỔNG QUAN

Đặc điểm cấu tạo tổ chức học răng

Hình 1.1 Giải phẫu các thành phần của răng [19]

Men răng, có nguồn gốc từ ngoại bì, là tổ chức cứng nhất trong cơ thể, với 95% thành phần là muối vô cơ, vượt trội hơn so với ngà và xương răng.

Men răng bao phủ toàn bộ thân răng với độ dày biến đổi tùy theo vị trí, dày nhất ở núm răng khoảng 1,5 mm Ở vùng cổ răng, men răng dần mỏng hơn và kết thúc bằng một cạnh góc nhọn.

Về mặt hóa học, các chất vô cơ chủ yếu là hỗn hợp photpho canxi dưới dạng Apatit, cụ thể là Hydroxyapatit [(PO4)2Ca3](OH)2, chiếm khoảng 90-95% thành phần Phần còn lại bao gồm các muối cacbonat của Mg cùng với một lượng nhỏ clorua, fluorua và sunfat của natri và kali Thành phần hữu cơ chỉ chiếm khoảng 1%, trong đó protit đóng vai trò quan trọng.

Cấu trúc tổ chức học: Quan sát trên kính hiểnvi thấy 2 loại đường vân:

Đường Retzius là các đường song song trên tiêu bản cắt ngang, chạy song song với viền ngoài của lớp men và ranh giới men ngà bên trong Khi nhìn từ tiêu bản cắt dọc thân răng, đường Retzius tạo thành một góc nhọn với ranh giới men ngà và mặt ngoài của men Những đường này phản ánh giai đoạn ngấm vôi kém trong quá trình hình thành men răng.

Trụ men là đơn vị cơ bản cấu tạo nên lớp men răng, chạy từ đường ranh giới men ngà đến bề mặt men răng Hướng của trụ men thường thẳng góc với bề mặt men, nhưng có thể gấp khúc và thay đổi hướng, đặc biệt là ở vùng gần lớp ngà Sự thay đổi này giảm dần và kết thúc ở 1/3 ngoài của men, nơi trụ men trở nên song song cho đến khi gặp mặt ngoài của răng Hướng đi của trụ men tạo ra các dải sáng tối xen kẽ, được gọi là dải Hunter – Schreger Đường kính của trụ men dao động từ 3-6μm, và khi cắt ngang, tiết diện của nó có hình dạng chủ yếu là vẩy cá (57%), lăng trụ (30%) và không rõ ràng (10%).

Hình 1.2 Hình ảnh vi thể trụ men [19]

Cấu trúc siêu vi của men răng bao gồm thành phần hữu cơ có cấu trúc sợi, được sắp xếp dọc theo trụ men và tạo với trụ men một góc 40 độ Thành phần vô cơ gồm các khối tinh thể không đồng nhất, với kích thước dài 1μm và rộng từ 0,04-0,1μm Các tinh thể trong trụ men được sắp xếp theo hình xương cá hoặc hình lốc Cấu tạo của các tinh thể chủ yếu là hydroxy apatit, trong khi chất giữa các trụ men là các tinh thể giả apatit, trong đó có sự thay thế của PO4 bằng (Ca3, Mg, CO3).

Ngà răng là tổ chức cứng thứ hai sau men răng, chủ yếu nằm ở thân răng và được bảo vệ bởi men răng ở phần trên và xương răng ở chân răng Mặc dù ngà răng không cứng bằng men, nhưng nó có độ đàn hồi tốt hơn và không giòn như men, đồng thời có khả năng cản quang kém hơn.

Thành phần vô cơ của ngà chiếm 70% và chủ yếu là hydroxyapatit.Còn lại là nước và chất hữu cơ chiếm 30% chủ yếu là collagen

Cấu trúc tổ chức học: 2 loại

Ngà răng được chia thành hai loại chính: ngà tiên phát và ngà thứ phát Ngà tiên phát chiếm khối lượng chủ yếu, hình thành trong quá trình phát triển của răng, bao gồm ống ngà, chất giữa ống ngà và dây Tome Trong khi đó, ngà thứ phát xuất hiện sau khi răng đã hoàn thiện, bao gồm ngà thứ phát sinh lý, ngà phản ứng và ngà trong suốt.

Ống ngà răng có số lượng từ 15.000 đến 50.000/mm² và có đường kính từ 3 đến 5μm Tùy thuộc vào kích thước và hướng đi của ống ngà, chúng được phân loại thành hai loại khác nhau.

+ Ống ngà chính: Chạy từ bề mặt tủy theo suốt chiều dày của ngà và tận cùng bằng đầu chột ở ranh giới men ngà

+ Ống ngà phụ: Đường kính ống nhỏ hơn ống ngà chính Là những nhánh bên hoặc nhánh tận của ống ngà chính

Chất giữa ống ngà có cấu trúc sợi và được ngấm vôi, sắp xếp thẳng góc với ống ngà

Dây Tome: Nằm trong ống ngà, là đuôi nguyên sinh chất kéo dài của tế bào tạo ngà

Tủy răng là tổ chức liên kết nằm trong hốc tủy của răng, kết nối với tổ chức liên kết quanh cuống răng qua lỗ cuống răng (Apex) Hình dạng của tủy răng phản ánh hình dạng bên ngoài của răng, bao gồm tủy buồng và tủy chân.

Tổ chức học: Chia làm 2 vùng

Vùng cạnh tủy là khu vực mà dưới tác động của men, một lớp tế bào trong tổ chức tủy sẽ biệt hóa thành lớp tế bào tạo ngà, gọi là tạo ngà bào Ngoài ra, vùng này còn có một lớp không tế bào, bao gồm tổ chức sợi đặc biệt và các dây keo.

Vùng giữa tủy là một loại tổ chức liên kết với nhiều tế bào và ít tổ chức sợi hơn so với tổ chức liên kết lỏng lẻo thông thường Thành phần tế bào chủ yếu bao gồm tế bào xơ non, xơ già và tổ chức bào Trong khi đó, thành phần sợi bao gồm các dây keo kết nối với nhau thành một mạng lưới Bên cạnh đó, tổ chức tủy còn chứa nhiều máu và bạch huyết.

Là do mô liên kết khoáng hoá tạo thành lớp màng bao bọc mặt ngà chân răng

– Xê măng là thành phần khoáng hoá thấp nhất so với ngà và men răng nhưng vẫn cao hơn xương

– Có tính thẩm thấu nên các chất lỏng xâm nhập được

– Xê măng cấu tạo gồm 2 thành phần: Sợi và muối khoáng

Muối khoáng: gồm Ca, P và Mg

Nồng độ Fluor của xê măng cao hơn so với men răng và các mô cứng khác

– Xê măng không có thần kinh và mạch máu

Xê măng thường chỉ bao bọc ngà chân răng, nhưng trong một số trường hợp, nó còn bao phủ men răng Do đó, xê măng được phân loại thành hai loại: xê măng chân răng và xê măng thân răng.

Chức năng: Là chỗ bám cho các dây chằng nha chu nối răng vào xương ổ

*Các tế bào tạo Xê măng (cementoplast)

Có 3 loại tế bào tạo xê măng:

Cả ba loại này đều có nguồn gốc từ tế bào ngoại trung mô

* Các loại xê măng: Dựa vào sự có hoặc không tế bào hoặc sợi để chia các loại xê măng khác nhau

+ Xê măng loại không sợi không có tế bào: Nó không có xê măng bào và không có sợi collagen

+ Xê măng sợi ngoại sinh không có tế bào (xê măng nguyên phát)

Loại này được tìm thấy ở vùng cổ răng và giữa chân răng, bao phủ trực tiếp bề mặt ngoài của ngà trên tất cả các răng, đặc biệt là chân của các răng cửa.

Lớp xê măng mỏng và trong suốt tạo ra ranh giới rõ rệt với ngà răng, bao gồm nhiều lớp song song với bề mặt chân răng, cho thấy xê măng được hình thành theo chu kỳ chậm và kéo dài suốt đời Xê măng sợi hỗn hợp có tế bào chứa xê măng bào cùng với hai loại sợi ngoại sinh Sharpey và nội sinh collagen, đây là sản phẩm chính của nguyên bào xê măng và đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì quá trình tạo xê măng.

Một số đặc điểm sinh lý, bệnh lý người cao tuổi

1.2.1 Một số đặc điểm sinh lý

1.2.1.1 Biến đổi sinh lý chung

Lão hóa là quá trình tích lũy những thay đổi sinh lý, tâm lý và xã hội theo thời gian Theo Carranza, lão hóa diễn ra từ khi sinh ra, trải qua thời thơ ấu đến trưởng thành, đặc trưng bởi sự cân bằng giữa quá trình phân hủy và tổng hợp mô học cũng như chức năng sinh lý.

Khi người trưởng thành già đi, các hệ cơ quan trong cơ thể trải qua nhiều thay đổi do tác động của môi trường, bệnh tật, di truyền và stress Những biến đổi này có thể dễ dàng nhận thấy như tóc bạc và da nhăn, nhưng cũng có nhiều thay đổi âm thầm không thể thấy bằng mắt thường Những thay đổi này thường chỉ được phát hiện qua khám và xét nghiệm khi người cao tuổi Quá trình lão hóa làm giảm hiệu lực của các cơ chế tự điều chỉnh, dẫn đến khả năng thích nghi và bù trừ kém, từ đó không đáp ứng được những nhu cầu sống hàng ngày.

Những thay đổi sinh lý do tuổi tác thường được xem là không thể tránh khỏi và không thể thay đổi Sự đa dạng trong các thay đổi này có thể khác nhau giữa các cá nhân và giữa các bộ phận trong cùng một cơ thể Chẳng hạn, có người xuất hiện nếp nhăn và tóc bạc, trong khi những người khác vẫn giữ được làn da căng mịn và mái tóc đen Một số người có thể bị lưng còng, trong khi những người khác vẫn giữ được vóc dáng trẻ trung như trước.

Kích thước tim của người cao tuổi (NCT) thường lớn hơn và chiếm nhiều thể tích hơn trong lồng ngực, đây có thể là triệu chứng của bệnh lý tim mạch như bệnh cơ tim giãn Do đó, việc đánh giá kích thước tim ở NCT là cần thiết để phân biệt giữa biến đổi sinh lý và bệnh lý Mặc dù kích thước tim tăng, nhưng khối lượng cơ tim chức năng lại giảm Hơn nữa, áp lực tống máu cũng giảm, dẫn đến giảm khối lượng tuần hoàn Các van tim trở nên xơ cứng do calci hóa, ảnh hưởng đến khả năng đóng khít, gây ra tiếng thổi sinh lý và bệnh lý Tiếng T4 bệnh lý thường gặp hơn ở NCT so với người trẻ do sự thay đổi về giải phẫu tim.

Giảm lực co bóp cơ tim và sự đóng mở bất thường của các van tim dẫn đến tuần hoàn chậm, gây ra nhiều hệ quả cho người cao tuổi Thời gian liền vết thương ở người cao tuổi thường kéo dài hơn, ví dụ như vết rách da chân có thể mất vài tuần để lành, trong khi vết thương tương tự ở người trẻ khỏe mạnh chỉ cần khoảng 1 tuần Ngoài ra, tuần hoàn chậm cũng ảnh hưởng đến thời gian tác dụng của thuốc.

Một số người cao tuổi có huyết áp tâm trương thấp do cơ tim co giãn kém, dẫn đến áp lực trong buồng tim giảm đáng kể khi nghỉ ngơi Huyết áp tâm trương thấp là yếu tố nguy cơ cao gây ra tai biến mạch máu não.

Sức cản của hệ mạch ngoại vi tăng khiến máu từ các bộ phận xa trung tâm như ngón tay và ngón chân khó trở về tim và phổi để lấy oxy Các van tĩnh mạch ở chi dưới hoạt động kém, dẫn đến ứ trệ tuần hoàn Yếu tố di truyền, chế độ ăn và các yếu tố khác làm nặng thêm tình trạng này, khiến người cao tuổi có nguy cơ cao mắc xơ vữa và xơ cứng động mạch ở tim và động mạch ngoại vi.

Giảm dung tích sống và đàn hồi phổi ở người cao tuổi (NCT) dẫn đến hạn chế chức năng trao đổi khí, gây khó thở và thiếu oxy Khả năng hấp thụ oxy vào máu động mạch cũng giảm, ảnh hưởng đến cung cấp oxy cho mô và hoạt động tổng thể Sự mất nước, canxi trong xương, cùng với các vấn đề như vôi hóa sụn và thoái hóa đĩa đệm khiến lồng ngực kém di động, làm giảm hiệu quả hô hấp Ngoài ra, số lượng lông mao trên bề mặt đường dẫn khí giảm đáng kể, tình trạng này càng nghiêm trọng hơn ở những người hút thuốc hoặc tiếp xúc với khói bụi NCT cũng thường giảm phản xạ ho do thay đổi sinh lý hệ thần kinh, dẫn đến nguy cơ cao bị nghẹn, hít phải thức ăn và các bệnh lý đường hô hấp như viêm phổi.

Da của NCT thường mỏng manh và dễ bị tổn thương, do lượng mô dưới da giảm, dẫn đến tình trạng da khô và mất tính đàn hồi, gây ra sự xuất hiện của nhiều nếp nhăn.

Sự hình thành nếp nhăn gắn liền với thời gian tiếp xúc với ánh nắng trong suốt cuộc đời, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của quá trình lão hóa Thực tế cho thấy, những vùng da ít tiếp xúc với ánh nắng, như da mặt trong cánh tay, thường không xuất hiện nếp nhăn.

Khi con người già đi, hoạt động của các tuyến mồ hôi giảm, dẫn đến việc tiết mồ hôi ít hơn Đồng thời, lớp cơ và mỡ dưới da cũng bắt đầu teo nhỏ, gây ra tình trạng khô da Tình trạng này không chỉ khiến người cao tuổi cảm thấy khó chịu mà còn có thể dẫn đến rách da dễ dàng, ngay cả với lực tác động nhỏ, và khiến quá trình lành lại trở nên khó khăn.

Trong quá trình lão hóa, móng tay và móng chân thường trở nên dày và giòn Một sự thay đổi rõ rệt ở người cao tuổi là tóc, thường bạc màu, mượt và mỏng, nhưng mức độ thay đổi này có thể khác nhau giữa từng người.

Người cao tuổi thường gặp khó khăn trong việc nhai do các vấn đề như viêm lợi, bệnh quanh răng, mòn răng và mất răng Sự giảm nhu động thực quản làm chậm quá trình vận chuyển thức ăn qua ống tiêu hóa, khiến họ phải nhai lâu hơn và ăn chậm hơn Ngoài ra, giảm nhu động ruột và tiết dịch vị dạ dày dẫn đến việc giảm hấp thu chất dinh dưỡng Sự giảm nhu động của đại tràng cũng cản trở sự di chuyển của thức ăn trong ống tiêu hóa, làm tăng thời gian lưu thông của khối thức ăn, từ đó tái hấp thu nước nhiều hơn và gia tăng tỷ lệ táo bón ở người cao tuổi.

Thay đổi trong hệ tiết niệu là vấn đề phổ biến ở người cao tuổi (NCT), khi thận mất đi một lượng lớn nephron và cầu thận, ảnh hưởng đến khả năng cô đặc nước tiểu và loại trừ sản phẩm chuyển hóa Sự giảm sút trương lực và khối lượng bàng quang ở NCT dẫn đến tỷ lệ cao mắc chứng són tiểu, với nghiên cứu cho thấy khoảng 10-58% phụ nữ gặp phải tình trạng này.

6 – 28% nam giới mắc chứng són tiểu hàng ngày

Ure và creatinin tăng dần theo tuổi, đặc biệt ở người cao tuổi (NCT), do chế độ ăn giàu protein ảnh hưởng mạnh đến mức ure Khi chỉ số khối cơ thể giảm theo tuổi, tổng lượng creatinin sản xuất cũng tăng lên Từ tuổi 40, cứ mỗi 10 năm, độ thanh thải creatinin giảm 10%.

Tổn thương mòn cổ răng

Nhiều tác giả đã đưa ra các giả thuyết khác nhau về nguyên nhân gây ra MCR, bao gồm yếu tố tuổi tác, chế độ ăn uống, thói quen vệ sinh răng miệng, loại kem đánh răng sử dụng, cũng như sự ảnh hưởng của một số bệnh như gút và thấp khớp.

* Các yếu tố liên quan đến mòn răng:

Hình 1.13 Nguyên nhân mòn răng (Grippo) [31]

Gần đây, nhiều tác giả cho rằng có 3 nguyên nhân chính:

Erosion hóa học là hiện tượng mất tổ chức cứng của răng do phản ứng hóa học, không liên quan đến vi khuẩn Hiện tượng này được phân loại dựa trên nguồn gốc của các chất hóa học gây mòn.

Chế độ ăn uống có thể ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe răng miệng; việc tiêu thụ nhiều trái cây, nước ép, thực phẩm ngâm dấm có nồng độ axit cao, thức ăn lên men chua và nước uống có ga có thể làm mòn răng nhanh chóng Mức độ mòn răng gia tăng khi độ pH của nước bọt giảm.

•Sử dụng kéo dài các thuốc có chứa các axit

Mòn răng có thể xảy ra do nghề nghiệp, đặc biệt là ở những công nhân làm việc trong môi trường axit cao, như trong ngành công nghiệp hóa chất hoặc sản xuất pin và ắc quy Những yếu tố này dẫn đến mòn mặt ngoài của răng trước, mòn rìa cắn và mặt ngoài của răng cửa dưới.

•Bệnh lý nôn hoặc trào ngược dạ dày

• Tác dụng phụ của thuốc kháng viêm như corticoid, aspirin

• Bệnh nhân nghiện rượu kết hợp với viêm dạ dày

Chứng khô miệng dẫn đến suy giảm hoặc mất khả năng tiết nước bọt, gây ra mòn răng nghiêm trọng do yếu tố hóa học Tình trạng này ảnh hưởng nặng nề đến chức năng nhai của bệnh nhân, với sự xuất hiện của mòn răng ở cả người trẻ và người già Mức độ mất mô răng không tương xứng với độ tuổi của bệnh nhân, cho thấy sự nghiêm trọng của vấn đề.

Hình 1.14 Mòn răng do nguyên nhân hoá học [32]

- Do nguyên nhân khớp cắn “Abfraction”: Chỉ sự mất tổ chức của răng do những sang chấn khớp cắn gây mỏi liên kết men ngà vùng cổ răng

Hình 1.15 Mòn răng do nguyên nhân khớp cắn [32]

Mòn cơ học (Abrasion) là hiện tượng mất tổ chức của răng do sự chà xát Nhiều nghiên cứu thực nghiệm và lâm sàng đã chỉ ra rằng việc chải răng theo chiều ngang và áp lực chải mạnh có thể gây tổn thương cho tổ chức cứng ở cổ răng.

Hình 1.16 Mòn răng do nguyên nhân cơ học [32]

Theo Mannerberg (1960), chải răng kéo ngang làm tăng nguy cơ MCR lên 2-3 lần so với chải răng theo chiều dọc

Nghiên cứu của Theo Bergstrom và Lavstedt (1979) trên 818 đối tượng cho thấy tỉ lệ tổn thương MCR ở những người chải răng hai lần mỗi ngày cao hơn 12% so với nhóm chải răng ít hơn.

Theo Kitchin (1941), Sangnes và Gjermo (1976), Oginni và cộng sự

(2003), tổn thương MCR thường xuất hiện ở bên đối diện với tay cầm bàn chải [31]

Nguyên nhân gây tổn thương MCR vẫn chưa được xác định rõ ràng, và rất khó để kết luận rằng tổn thương này do một nguyên nhân cụ thể nào Có thể tổn thương MCR xuất phát từ sự phối hợp của nhiều yếu tố khác nhau Do đó, cần thực hiện thêm nhiều nghiên cứu để làm sáng tỏ căn nguyên của tổn thương MCR.

Nghiên cứu cho thấy men ở cổ răng có độ yếu và hình thái tinh thể không rõ ràng, làm cho lớp men này giòn hơn so với men ở mặt nhai hay rìa cắn, dễ bị vỡ hơn Khu vực nối men xê măng cổ răng thường phát triển kém và ngấm vôi ít Hầu hết các tổn thương MCR xảy ra do quá trình mài mòn, thường là do chải răng ngang, sử dụng bàn chải lông cứng hoặc chải với lực mạnh, dẫn đến mài mòn tổ chức men ngà vùng cổ răng.

Dưới tác động của quá trình ăn nhai lực nhai tập trung ở vùng cổ răng

Hydroxyapatite và fluorapatite, thành phần chính của men và ngà răng, sẽ bị hòa tan khi pH giảm xuống dưới mức pH tới hạn Cụ thể, pH tới hạn của hydroxyapatite là 5,5, trong khi pH tới hạn của fluorapatite là 4,5.

Acid từ môi trường bên ngoài và dịch dạ dày có thể làm khử khoáng lớp men răng, dẫn đến sự mài mòn và mất dần ngà răng Quá trình này diễn ra nhanh hơn ở những người trung niên và cao tuổi do giảm tiết nước bọt Khi răng chịu lực theo hướng không đúng, men răng ở vùng cổ sẽ yếu đi, và nếu lực vượt quá ngưỡng chịu đựng, các liên kết hóa học giữa các tinh thể hydroxyapatite sẽ bị gãy Điều này cho phép nước và các phân tử nhỏ khác xâm nhập, ngăn cản sự liên kết giữa các tinh thể, cuối cùng dẫn đến việc men răng bị phá vỡ và lộ ra lớp ngà ở cổ răng.

Hình 1.17 Vỡ trụ men cổ răng do sang chấn khớp cắn [32]

Có nhiều phân loại tổn thương MCR

Theo Kitchin (1941), tổn thương trên răng được phân loại dựa vào hình dạng, bao gồm mòn kiểu hình chêm, hình đĩa, mòn kiểu phẳng và mòn một vùng Những tổn thương này có sự thay đổi từ nông đến hình đĩa rộng và hình chêm, với các cạnh sắc ở phía trong và phía ngoài tạo thành đường có hình tam giác.

- Grippo 2004 phân loại tổn thương mòn răng theo nguyên nhân [31]:

+ Mòn răng do tiếp xúc giữa răng với răng (cọ mòn) (Attrition)

+ Mòn do hóa học (Erosion)

+ Mòn do cơ học (Abrasion)

+ Mòn do nguyên nhân khớp cắn (Abfraction)

- Levitch và cộng sự đưa ra những tiêu chuẩn lâm sàng phân biệt các tổn thương nêu trên [34]:

Nguyênnhân Đặc điểm Mòn do hóa học Mòn do cơ học Mòn do khớp cắn

Vị trí Mặt lưỡi hay má Mặt má Mặt má

Hình dạng Hình chữ U Hình chêm hay rãnh Hình chữ V, đôi lúc có các tổn thương chồng lên nhau

Rìa Nhẵn Sắc Sắc, đôi lúc dưới lợi

Bề mặt men Nhẵn, thường bóng Nhẵn hay xước Ráp

- Borcic và cộng sự (2004) phân loại tổn thương MCR theo độ sâu tổn thương [7]:

1 Tổn thương nhỏ dạng viền

4 Sâu trên 2mm hoặc có điểm hở tuỷ

- Smith và Knight phân loại tổn thương MCR theo độ sâu tổn thương [35]:

Hình 1.18 Phân loại tổn thương MCR theo độ sâu

0 Không có tổn thương ở men

Không có sự thay đổi đường vòng cổ răng

1 Có sự xuất hiện tổn thương ở men

Có tổn thương một phần nhỏ ở đường vòng cổ răng

Mất men răng và bộc lộ 1/3 ngà của bề mặt

Mất men răng và chắc chắn bộc lộ ngà răng nhưng chưa lộ tủy Mòn cổ độ mòn từ 1-2mm chiều sâu

Mất men răng hoàn toàn hoặc lộ tủy hoặc lộ ngà thứ phát

Lộ tủy hoặc lộ ngà thứ phát

Mòn cổ hơn 2mm chiều sâu hoặc lộ tủy hoặc lộ ngà thứ phát

-Zucchelli phân loại tổn thương cổ răng dựa trên tương quan với MRC

(maximum root coverage): MRC là độ che phủ chân răng tối đa sau phẫu thuật nha chu [36]:

Loại 1 (B): MRC nằm trên thành cắn tổn thương lớn hơn 1mm

Loại 2 (C): MRC nằm trên thành cắn tổn thương ít hơn hoặc bằng 1mm Loại 3 (D): MRC nằm ngang mức lõm nhất của tổn thương cổ răng

Loại 4 (E): MRC nằm ở vị trí giữa vị trí lõm nhất với thành lợi của tổn thương cổ răng

Loại 5 (F): MRC nằm ngang mức thành lợi tổn thương cổ răng

- Biểu hiện tổn thương ở cổ răng có hình chêm hay hình chữ V; ngang ở cổ răng, hình chữ U hoặc đĩa, rộng và nông

- Bờ tổn thương cạnh sắc, đáy cứng, màu nâu đỏ hoặc đáy nhẵn bóng

- Vị trí hay gặp ở mặt ngoài của răng nanh và răng hàm nhỏ Cũng có thể gặp ở tất cả các răng

* Phân biệt sâu cổ răng và tổn thương MCR

Tổn thương sâu răng có hình nón với đỉnh ở phía trên và đáy ở phía dưới, thường chứa ngà mủn và thức ăn bên trong Ngược lại, tổn thương MCR có hình tam giác, với đáy ở ngoài men và đỉnh hướng về phía ngà, không có ngà mủn và thức ăn, và thành trên gần vuông góc với mặt ngoài của răng.

- Viêm tủy: + Viêm tủy cấp

- Viêm quanh cuống: + Viêm quanh cuống cấp

- Gẫy răng: Do mòn cổ răng sâu tác động ăn nhai mạnh thường gẫy ngang tổn thương MCR [38]

1.3.6 Các biện pháp xử lí tổn thương mòn cổ răng

1.3.6.1 Tổn thương cổ răng chỉ mòn lớp men Điều trị tái khoáng hoá

1.3.6.2 Tổn thương cổ răng qua lớp men

Dùng các loại chất trám để phục hồi tổn thương MCR Hiện nay GIC và CPS đang được sử dụng rộng rãi

Phục hồi bằng Inlay sứ, composite Điều trị Laser

Phẫu thuật che vạt lợi [36],[39],[40].

Một số vật liệu phục hồi tổn thương mòn cổ răng

CPS là vật liệu được tạo thành từ sự kết hợp của hai hoặc nhiều vật liệu có tính chất hóa học khác nhau và không hòa tan vào nhau, giúp đạt được các tính chất lý hóa theo yêu cầu.

1.4.1.1 Thành phần của composite nha khoa

-Có hai thành phần cơ bản:

+ Pha hữu cơ (chất nhựa khung)

+ Pha vô cơ (hạt độn)

Hai thành phần chính được kết nối bởi chất kết dính, cùng với các chất phụ gia như chất tạo màu, chất khởi động, chất gia tốc, chất ức chế và chất ổn định Các loại CPS cơ bản đều có pha hữu cơ tương tự nhau, nhưng khác biệt ở pha vô cơ, bao gồm kích thước hạt độn, tỉ lệ cấu tạo và các chất pha màu.

- Pha hữu cơ: có thể là một trong các loại nhựa sau hoặc trộn lẫn vào nhau với tỉ lệ khác nhau:

+ Nhựa Bowen(Bis-GMA): Có trong phần lớn các thành phần CPS là sự kết hợp của một phân tử Bis-phenol A với hai phân tử metacylate

+ Nhựa polymetacrylate (acylic): Được khơi mào bằng tri-N-butyl-boran

Sự khơi mào được tác động ở môi trường ẩm

Nhựa epoxy đồng trùng hợp là sự kết hợp giữa epoxy và diacrylate, hai phân tử với cấu trúc khác nhau Loại nhựa này không chứa gốc tự do, giúp giảm thiểu độ co ngót trong quá trình trùng hợp và đồng thời ít độc hại hơn.

Nhựa urethane, hay còn gọi là nhựa dimetacrylate urethane, có khả năng tăng cường độ kết dính của CPS nhờ vào việc bổ sung hạt độn và sự hiện diện của nhóm amin bậc 3, giúp tạo cầu nối hydro Loại nhựa này không chứa nhóm OH, do đó giảm khả năng ngấm nước và hạn chế sự đổi màu Tuy nhiên, do không có nhân thơm trong công thức, nhựa urethane kém cứng chắc hơn so với Bis-GMA.

- Pha vô cơ: Hạt độn khác nhau về kích cỡ và chất liệu

+ Cấu tạo hóa học: Hạt độn có thể là thạch anh, thủy tinh, sứ hoặc hạt độn kim loại nặng

Thạch anh, hay còn gọi là Quartz, là một vật liệu cứng với tính chất hóa học ổn định và độ nở nhiệt thấp Nó có chỉ số khúc xạ tương tự như mô răng, mang lại tính thẩm mỹ cao Hạt thạch anh được chia thành hai loại: hạt nhỏ (0,04-0,07 micron) và hạt lớn (>0,1 micron).

Thủy tinh và sứ có độ cứng kém hơn so với hạt độn thạch anh và không hoàn toàn trơ về mặt hóa học Các loại hạt độn thường được sử dụng bao gồm thủy tinh lithium/aluminium và thủy tinh barium/aluminium.

• Kim loại nặng: có tính cản quang và độ cứng cao như: Niobium, thiếc, titan…

+ Hình dạng và kích thước hạt độn:

• Hình dạng: Có thể không tròn đều, có cạnh sắc hoặc tròn, bầu dục nhằm tăng diện tích tiếp xúc và độ cứng

• Kích thước: Hạt độn quyết định thẩm mỹ và khả năng làm nhẵn bóng của composite (hạt độn nhỏ: 0,04 micron, hạt độn lớn :1-50micron)

Hạt độn < 1micron: Có khả năng làm nhẵn bóng gần giống men răng thật

✓ Hạt độn 1-8micron: Có khả năng làm nhẵn bóng

✓ Hạt độn >10micron: Không làm nhẵn bóng được

Kỹ thuật trùng hợp cho phép tăng khối lượng hạt độn lên đến 80% trong CPS, giúp cải thiện tính chịu lực mà vẫn giữ được sự kết dính, độ nhẵn bóng và màu sắc.

Để tăng cường sự liên kết giữa nhựa khung và các hạt độn, chất silane được sử dụng làm pha liên kết Silane hữu cơ có cấu trúc phân tử lưỡng cực, với một cực kết nối với nhựa khung và một cực kết nối với chất độn.

- Dựa vào kích thước hạt độn chia 3 loại CPS:

CPS hạt độn lớn (Macrofiller composite) là loại vật liệu đầu tiên được sử dụng trong ngành nha khoa vào những năm 60-70 của thế kỷ trước, với thành phần chứa 60-75% hạt độn vô cơ được tạo ra từ việc nghiền đá thạch anh, thủy tinh và sứ Hạt độn này có kích thước từ 1-50 micron, mang lại độ cứng và khả năng cản quang Tuy nhiên, loại CPS này gặp phải nhiều vấn đề như nhẵn bóng kém, hở rìa và dễ bị đổi màu, do đó hiện nay đã không còn được sử dụng phổ biến.

+ CPS hạt độn nhỏ (Microfiller composite)

Hạt độn nhỏ với kích thước 0,04 micron được sản xuất từ đá silic dưới nhiệt độ cao, tạo ra diện tích tiếp xúc lớn giữa hạt và khung nhựa, từ đó cải thiện sự kết hợp Có hai loại hạt độn này.

✓ Hạt độn nhỏ không đều: Khối lượng hạt độn