DẪN NHẬP: LÍ THUYẾT CẢI BIÊN VÀ VẤN ĐÈ NGHIÊN CỨU HUYỀN THOẠI TRONG TÁC PHẨM CẢI BIÊN
Lí thuyết cải biên trong giới hạn nghiên cứu tác phẩm điện ảnh cải biên
"Cải biên," hay "Adaptation," là quá trình thay đổi để phù hợp với hoàn cảnh mới, không chỉ đơn thuần là chuyển thể giữa các thể loại Sự thích nghi này thường bị hiểu nhầm tại Việt Nam do cách sử dụng từ ngữ hẹp hơn, dẫn đến những nhận thức sai lệch về bản chất của cải biên.
Ngộ nhận phổ biến về tác phẩm cải biên là cho rằng chúng chỉ đơn thuần là sự thay đổi thể loại từ nguyên tác, dẫn đến việc so sánh mức độ tương đồng và đánh giá thành công dựa trên tác phẩm gốc Điều này tạo ra một tư duy đóng khung, khiến cho tác phẩm cải biên bị xem nhẹ trong khi nó hoàn toàn có giá trị độc lập Đặc biệt, khi tác phẩm điện ảnh được cải biên từ văn học, khán giả thường so sánh chúng với nguyên tác về nội dung, dẫn đến những câu hỏi như "Phiên bản nào hay hơn?" hay "Có bằng nguyên tác không?" Để thay đổi quan niệm này, cần nhận thức rằng tác phẩm cải biên không nằm trong mối quan hệ thứ bậc với tác phẩm gốc và nên được đánh giá dựa trên tiêu chí của chính nó trong hệ thống tác phẩm điện ảnh Linda Hutcheon trong cuốn "A Theory of Adaptation" đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng thuật ngữ "văn bản được cải biên" thay vì "văn bản nguyên tác" hay "văn bản nguồn".
Ngộ nhận thứ 2 về cải biên cho rằng nó chỉ xoay quanh các thể loại nghệ thuật quen thuộc như văn học, điện ảnh, âm nhạc và sân khấu Thực tế, cải biên xuất hiện rộng rãi trong nhiều sản phẩm văn hóa và nghệ thuật khác, ảnh hưởng đến đời sống con người Tác giả Linda Hutcheon đã chỉ ra những hiện tượng cải biên đặc sắc mà chúng ta thường bỏ qua, như Công viên văn hóa Disney Land, trò chơi điện tử dựa trên các bộ phim hoặc tiểu thuyết nổi tiếng, và các tác phẩm Ballet, Opera được biên soạn từ kho tàng sân khấu của Shakespeare Ngoài ra, những tác phẩm cải biên nổi tiếng quen thuộc với độc giả Việt Nam như ca khúc “Starry Starry Night” (cải biên từ bức họa của Van Gogh) và “Nụ Tầm Xuân” (cải biên từ bài ca dao truyền thống) cũng minh chứng cho sự đa dạng của cải biên trong văn hóa.
(được cải biên từ bộ sưu tập các phim hoạt hình của hãng phim Gibli); Video game
Chúa tể của những chiếc nhẫn, được chuyển thể từ bộ phim điện ảnh nổi tiếng, minh chứng cho sự đa dạng trong các hình thức cải biên Điều này cho thấy rằng việc chỉ xem cải biên như một phương thức giao thoa giữa văn học và điện ảnh là một sự thiếu sót và sai lầm.
Từ hai ngộ nhận lớn về hiện tượng cải biên, người viết đi đến sự trình bày hợp lí về cải biên và tác phẩm cải biên như sau:
1.1.1.1 Cải biên là hiện tượng chuyển di bộ mã ngôn ngữ
Người viết áp dụng lý thuyết cải biên của Linda Hutcheon, xem xét từ hai khía cạnh: sản phẩm (product) và quá trình (process) Chúng tôi sẽ trình bày lại vấn đề này một cách rõ ràng và mạch lạc.
Tác phẩm cải biên được xem như một sản phẩm, thể hiện sự chuyển di mở rộng từ một tác phẩm riêng biệt hoặc nhóm tác phẩm Sự chuyển mã này liên quan đến môi trường trung giới, thể loại, và các phương thức cấu thành nghệ thuật như điểm nhìn, bối cảnh, và nhân vật.
1 Linda Hutcheon, A Theory of Adaptation, Routledge, 2006, Preface, p xiii
Nền nghệ thuật phương Tây chứng kiến sự cải biên liên tục của các tác phẩm văn học để thu hút công chúng qua nhiều hình thức nghệ thuật khác nhau Ví dụ, các tác phẩm như kịch của Shakespeare, tiểu thuyết của Victor Hugo, và truyện cổ của Andersen hay Grimm thường được chuyển thể sang sân khấu, hội họa, và điện ảnh Tác phẩm Romeo và Juliet của Shakespeare đã được cải biên thành nhiều thể loại như kịch nói, vũ kịch và nhạc kịch, đặc biệt nổi bật ở Châu Âu Khi điện ảnh phát triển, tác phẩm này đã có gần hai trăm phiên bản khác nhau từ đầu thế kỷ XX cho đến nay Tương tự, các tác phẩm kinh điển như Những người khốn khổ (Les Misérables) cũng trải qua nhiều lần cải biên, minh chứng cho sự bền vững và ảnh hưởng của văn học trong nghệ thuật hiện đại.
Bà Paris (Notre Dame de Paris) của Victor Hugo và Bóng ma nhà hát Opera (Le Phantome de l’Opera) của Gaston Leroux đã được chuyển thể thành phim và nhạc kịch, tạo nên sức ảnh hưởng toàn cầu trong ba mươi năm qua Những vở nhạc kịch nổi bật như Les Misérables, Notre Dame de Paris, The Hunchback of Notre Dame và The Phantom of the Opera, cùng với Romeo et Juliette, đã đạt được thành công vang dội và khẳng định vị thế nghệ thuật độc lập nhờ giá trị đặc sắc từ ngôn ngữ âm nhạc.
Hành động cải biên được hiểu như một quá trình (tái) diễn giải và (tái) sáng tạo, trong đó tác phẩm cải biên là kết quả của việc chuyển giao và thích ứng bộ mã nghệ thuật từ đối tượng này sang đối tượng khác Quá trình này tương đồng với lĩnh vực phiên dịch, yêu cầu kiến thức sâu rộng về văn hóa để thực hiện sự thích ứng và tái hiện trong bối cảnh tiếp nhận khác biệt Đối với tác phẩm văn học, dịch giả không chỉ dịch từ ngữ mà còn cần hiểu rõ ý nghĩa văn hóa để lựa chọn những yếu tố tương ứng trong ngôn ngữ mới Tương tự, trong cải biên điện ảnh, nhà cải biên không chỉ là người đọc mà còn là người phiên dịch tác phẩm, chuyển đổi từ bộ mã của môi trường cũ sang ngôn ngữ điện ảnh, đồng thời điều chỉnh các yếu tố văn hóa cho phù hợp với yêu cầu thẩm mỹ, kinh tế và bối cảnh xã hội của khán giả.
Sản phẩm điện ảnh Hàn Quốc, nhờ vào sự tương đồng văn hóa và nhu cầu thẩm mỹ, đã trở thành nguồn cảm hứng cho các nhà làm phim Việt Nam trong việc cải biên Một ví dụ điển hình là bộ phim Sunny (2011), được làm lại tại Việt Nam với tên gọi Tháng năm rực rỡ (2018) dưới sự chỉ đạo của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng Bộ phim này thành công nhờ vào việc khéo léo điều chỉnh bối cảnh để phù hợp với văn hóa và lịch sử Việt Nam, chuyển từ Seoul những năm 1980 sang Đà Lạt giai đoạn 1974-1975 Âm nhạc cũng đóng vai trò quan trọng, với các ca khúc mang dấu ấn thời đại như Kim, Vết thù trên lưng ngựa hoang và Giấc mơ tuyệt vời, gợi nhớ ký ức cho thế hệ khán giả sinh sau năm 1980 Sự điều chỉnh này không chỉ thể hiện sự khác biệt về thời gian và âm nhạc mà còn đáp ứng nhu cầu văn hóa đại chúng hiện tại của Việt Nam.
Sự tái hiện những ấn tượng văn hóa của nhà sản xuất mang lại không khí sống động của một bối cảnh quá khứ, phản ánh ảnh hưởng mạnh mẽ từ văn hóa đại chúng.
Mỹ nở rộ và bối cảnh xã hội tại Việt Nam đang dậy sóng nhờ vào các cuộc đấu tranh dân chủ của giới trẻ, đồng thời phản ánh những quan điểm sai lầm về việc cải biên, cho rằng nó chỉ đơn thuần là việc tái dựng mà không cần xem xét đến các yếu tố nội dung khác.
Cải biên không chỉ được hiểu như một quá trình sáng tạo, mà còn cần được xem xét từ góc độ tiếp nhận của nó Linda nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu cách mà người tiếp nhận tương tác và cảm nhận với các tác phẩm được cải biên.
Hutcheon cho rằng sự cải biên là một hình thức liên văn bản, cho phép người tiếp nhận trải nghiệm tác phẩm qua các giá trị đa diện đã trải qua từ tác phẩm gốc hoặc ký ức cá nhân Sự khác biệt trong cảm xúc và đánh giá giữa những người đã và chưa biết về tác phẩm được cải biên là một khía cạnh quan trọng trong phân tích này Một khía cạnh khác liên quan đến hoạt động tiếp nhận là khả năng nhận diện tác phẩm gốc, mà một số hiện tượng cải biên chỉ chọn một phần của tác phẩm để bổ sung hoặc làm mới Sự chú ý của người tiếp nhận đối với sản phẩm nghệ thuật phụ thuộc vào trải nghiệm quá khứ của họ Ví dụ, bài hát "7 rings" của Ariana Grande đã trở thành hiện tượng toàn cầu, nhưng những người nghe không nói tiếng Anh, thuộc thế hệ trẻ và ít trải nghiệm về điện ảnh Hollywood, có thể không nhận ra đây là một tác phẩm cải biên từ ca khúc "My Favorite Things" trong bộ phim "The Sound of Music".
Linda Hutcheon cho rằng sự cải biên là một quá trình tiếp nhận liên văn bản, trong đó sự hiểu biết chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến cách mà nhà cải biên tái tạo tác phẩm Điều này giải thích tại sao các nhà cải biên điện ảnh thường thêm vào các yếu tố ngoài văn bản như phục trang, dàn cảnh, tạo hình khuôn mặt và màu sắc, nhằm tạo ra ấn tượng cho người xem Ví dụ, màu xanh trong một cảnh phim có thể mang lại cảm giác lạnh lẽo và cô đơn, trong khi phục trang màu đỏ có thể biểu thị quyền lực, và vị trí hội thoại của nhân vật có thể quyết định mối quan hệ của họ với các nhân vật khác.
1.1.1.2 Tác phẩm cải biên như là sản phẩm nghệ thuật tự thân
Nghiên cứu huyền thoại trong tác phẩm cải biên
1.2.1 Huyền thoại và cấu trúc huyền thoại
Roland Barthes đã trình bày bốn câu trả lời cho câu hỏi “Huyền thoại ngày nay là gì”, bắt đầu từ những khái niệm đơn giản đến những ý tưởng phức tạp hơn Hai câu trả lời đầu tiên giúp phân biệt các khái niệm, trong khi hai câu còn lại tập trung vào việc xác định các đặc trưng của huyền thoại.
Roland Barthes định nghĩa huyền thoại là một dạng lời nói đa phương tiện, bao gồm văn chương, quảng cáo, phim ảnh, tranh vẽ, thể thao và phóng sự, chứa đựng thông điệp Thuật ngữ này giúp người đọc tiếp nhận huyền thoại trong mối tương phản với ngôn ngữ, một hệ thống hữu hạn tạo ra động cơ và tài nguyên cho sự đa dạng của lời nói Huyền thoại hiện diện khắp nơi, và theo Barthes, “Tất cả đều có thể là huyền thoại chăng? Phải, tôi tin như thế, bởi vũ trụ có tính chất khơi gợi vô cùng tận.”
Huyền thoại, theo Roland Barthes, là một hệ thống kí hiệu, và cần được phân tích dựa trên cơ sở của kí hiệu học (semiotics).
Từ việc tiếp nhận lí thuyết của Roland Barthes, chúng tôi tổng hợp và tái hiện nội dung lí luận như sau:
Theo kí hiệu học Châu Âu đi ra từ Saussure, mỗi kí hiệu là tương quan giữa hai vế: cái biểu đạt và cái được biểu đạt.
Hệ thống ký hiệu cơ bản là nền tảng để hiểu về huyền thoại, một hệ thống ký hiệu thứ hai chồng lên hệ thống đầu tiên Ký hiệu trong hệ thống đầu tiên, khi được diễn giải, trở thành biểu đạt cho huyền thoại Huyền thoại không chỉ mở rộng chiều sâu của hệ thống ký hiệu mà còn tạo ra một nấc hệ thống mang tính chất siêu ngôn ngữ (metalanguage).
Roland Barthes đã chỉ ra rằng thuật ngữ biểu đạt có thể được phân tích từ hai góc độ: như một phần kết thúc của hệ thống ngôn ngữ và như một phần khởi đầu của hệ thống huyền thoại Trên bình diện ngôn ngữ, biểu đạt được gọi là nghĩa, ví dụ như cách gọi "sư tử" hay một người da đen chào theo kiểu quân đội Pháp Trong khi đó, trên bình diện huyền thoại, nó được gọi là hình thức Đối với cái được biểu đạt, ta sẽ gọi là khái niệm Mối quan hệ giữa hai phần đầu tiên là kí hiệu trong hệ thống ngôn ngữ, nhưng trong huyền thoại, biểu đạt được hình thành từ các kí hiệu của ngôn ngữ, và tôi sẽ gọi phần thứ ba trong huyền thoại là sự biểu đạt.
5 Roland Barthes, Những huyền thoại, Phùng Văn Tửu dịch, NXB Tri thức, 2008, tr.302, 303
Ví dụ kinh điển của Roland Barthes về hình ảnh anh lính da đen chào tay kiểu nhà binh trước lá cờ tam tài Pháp, đăng trên tạp chí Paris - Match, minh họa rõ ràng cho huyền thoại học Trên bình diện ngôn ngữ, sự kết hợp của các đường nét và màu sắc, cùng với cách bố trí hình ảnh, tạo nên chất liệu Hình ảnh anh lính da đen chào kiểu nhà binh trước lá cờ tam tài được xem là nghĩa Trên bình diện huyền thoại, hình ảnh này trở thành hình thức, và điều quan trọng hơn là tính chất Đế quốc Pháp được thể hiện qua hình ảnh, tạo thành khái niệm của huyền thoại.
Tương tự, người viết xin chỉ ra các ví dụ khác như sau:
Tem phiếu là một biểu tượng quan trọng trong hệ thống ký hiệu thứ nhất, nơi sự kết hợp của chất liệu giấy, hình dáng chữ nhật, và các con chữ cùng con số cung cấp thông tin về đối tượng và số lượng được quy đổi Đặc biệt, dấu đỏ ở những vị trí nhất định cũng góp phần tạo nên ý nghĩa của tem phiếu Trong hệ thống ký hiệu thứ hai, hình ảnh tem phiếu không chỉ mang tính hình thức mà còn gợi nhớ đến khái niệm thời bao cấp, thể hiện sự huyền thoại của giai đoạn lịch sử này.
Thùng giấy TIKI được làm từ chất liệu giấy cứng với hình khối hộp chữ nhật, mang màu sắc nâu vàng đặc trưng của thùng giấy công nghiệp Logo TIKI màu xanh dương xuất hiện ở các mặt bên, cùng với băng keo dán ngang có logo TIKI và thông tin người nhận được dán trên mặt trên thùng Sự hiện diện của thùng giấy này không chỉ là vật chứa sản phẩm mà còn biểu thị cho sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử.
(3) Bài hát Happy New Year (được trình bày bởi nhóm nhạc Thụy Điển ABBA,
Trong hệ thống kí hiệu thứ nhất, sự kết hợp giữa giai điệu, giọng hát và ca từ tạo thành chất liệu của bài hát "Happy New Year" Đồng thời, sự hiện diện trong không gian âm thanh của bài hát này mang lại ý nghĩa cho nó Trong hệ thống kí hiệu thứ hai, ý nghĩa này trở thành hình thức, nhưng nhanh chóng bị thay thế bởi khái niệm huyền thoại được công nhận rộng rãi ở nhiều khu vực và quốc gia, đó là tính chất năm mới.
1.2.2 Đặc trưng của huyền thoại
1.2.2.1 Hình thức dần trống rỗng và khái niệm dần đầy ắp
Chúng tôi diễn đạt lại hệ thống lí luận từ Roland Barthes về cơ chế hoạt động của huyền thoại như sau:
Trong hệ thống kí hiệu, lớp vỏ chất liệu trong suốt dần nhường chỗ cho nghĩa, khiến nghĩa trở nên đầy ắp và chất liệu bị đẩy lùi Khi nghĩa trở thành hình thức, nó bị tha hóa và nhường chỗ cho khái niệm, dẫn đến việc nghĩa trở nên trống rỗng Nghĩa lúc này tham gia vào hệ thống lời nói thứ hai, trở thành hình thức của một huyền thoại sắp xuất hiện Hình thức không còn là mục tiêu nữa, mà chỉ là phương tiện để truyền tải thông điệp về một điều gì khác.
Khái niệm huyền thoại thể hiện sự chiếm lĩnh hình thức, mang đến một thông điệp mới trong sự giao thoa giữa mơ hồ và rõ ràng Thông qua các liên hệ lịch sử, thẩm mỹ và văn hóa, khái niệm này trở nên phong phú và dồi dào Sự nghèo nàn trong biểu đạt hình thức chỉ cần một vài dấu hiệu năng sản để hình thành huyền thoại Quan trọng là nhận thức rằng khái niệm huyền thoại không hoàn toàn võ đoán như ký hiệu ngôn ngữ, mà là tri thức tư tưởng không mời gọi tất cả mọi người Nó không chỉ là một giá trị mà còn là nhận thức sâu sắc về giá trị đó.
Những ví dụ huyền thoại về hình ảnh tem phiếu và áp phích tuyên truyền có thể minh chứng cho sức mạnh của truyền thông hình ảnh Trong không gian công cộng, các áp phích thường giới thiệu hình ảnh người công nhân nhà máy cầm hoa, người phụ nữ nông dân ôm lúa vàng, người lính hải quân Việt Nam mang súng, và cậu bé học sinh trong đồng phục Tất cả các nhân vật này được vẽ theo phong cách 2D với biểu cảm khuôn mặt thống nhất, tạo nên một bức tranh sống động Phía sau là những biểu tượng của thành phố công nghiệp như cầu sắt, nhà máy, và nhà cao tầng, cùng với dòng chữ màu vàng nổi bật, thể hiện rõ nét thông điệp của áp phích.
Để chào mừng Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân cần đạt được những thành tích đáng kể Khái niệm huyền thoại ở đây phản ánh tính chất của chế độ xã hội chủ nghĩa, nhưng không phải ai cũng có thể tiếp nhận nó Đối tượng được huyền thoại này mời gọi cần có nhận thức chính trị và khả năng phê phán những hình ảnh, biểu tượng tương đồng như minh họa đơn giản, màu sắc tương phản, và các nhân vật đại diện cho giai cấp công nhân Những người đã trải nghiệm nhiều ấn phẩm tuyên truyền từ các môi trường chính trị khác nhau và có kiến thức xã hội sẽ có khả năng nhận ra sự khác biệt trong tinh thần chính trị của các thể chế, từ đó mới có thể đón nhận huyền thoại này.
1.2.2.2 Mối tương quan giữa khái niệm và hình thức là mối tương quan biến dạng
Trong sự hiện diện của huyền thoại, các phương diện tồn tại song hành nhưng luân phiên, như hình ảnh cánh cửa quay mà Roland Barthes mô tả Cơ chế phát huy của huyền thoại cho thấy hình thức làm mờ chất liệu, tạo điều kiện cho sự xuất hiện của khái niệm mơ hồ Sự chuyển vị này giống như cánh cửa quay, khi một cánh cửa đến gần rồi lại xa, và sự rút lui này là cần thiết cho sự xuất hiện của cánh cửa khác, mặc dù chưa đến nhưng ta cảm nhận được rằng điều đó là không thể tránh khỏi.
Trong huyền thoại, hình thức được xem như một vùng chuyển tiếp, chia thành hai phần: một nửa thuộc về hệ thống ký hiệu thứ nhất, chứa đựng nhiều ý nghĩa, trong khi nửa còn lại thuộc về hệ thống ký hiệu thứ hai - hệ thống huyền thoại, lại mang tính trống rỗng Hình thức chính là cánh cửa mở ra thế giới huyền thoại.
Như đã nói, khái niệm sẽ xâm chiếm sự tiếp nhận, bằng cách biến dạng hình thức.
Tái hiện huyền thoại trong tác phẩm điện ảnh cải biên: cơ chế và tác dụng
1.3.1.1 Chúng tôi cho rằng, chuyển vị mã ngôn ngữ là thao tác mang tính hạt nhân của hiện tượng cải biên, đồng thời là cơ chế sản sinh huyền thoại thông qua các tác động đóng khung thị giác và thính giác đến người xem Trên cơ cở kịch bản điện ảnh, tác phẩm cải biên được tiếp nhận và triển khai ở nhiều phương diện Do đó, có thể nói, nhà biên kịch là đối tượng cơ bản thực hiện thao tác chuyển vị mã ngôn ngữ của môi trường trung giới trước đó sang ngôn ngữ điện ảnh, đáp ứng các yêu cầu định hướng cho công việc của các bộ phận nghệ thuật khác tham gia sản xuất tác phẩm điện ảnh Nói cách khác, nhà biên kịch tái sáng tạo một câu chuyện, một nhân vật, một bối cảnh, một hành vi, một lời nói, từ cách nói của một thể loại, ví dụ như văn học, sang cách nói của điện ảnh Diễn ngôn điện ảnh là diễn ngôn của sự kết hợp các khung hình, sự di chuyển của máy quay và sự vận dụng âm thanh, ánh sáng
Khi nhận diện và đánh giá kịch bản điện ảnh, có những điểm khác biệt rõ rệt so với tác phẩm văn học Một kịch bản đầy đủ phải miêu tả chi tiết các yếu tố như mở cảnh, hành động, tên nhân vật, đối thoại và các yếu tố mở rộng Tuy nhiên, để chuyển đổi từ kịch bản sang tác phẩm điện ảnh, cần một bước chuyển đổi quan trọng, nơi thông tin được thể hiện qua nhiều giác quan Trong khi độc giả văn học phải sử dụng khả năng ngôn ngữ để hiểu và cảm nhận, khán giả điện ảnh cần chú ý đến chuỗi hình ảnh, cách sắp đặt nhân vật và bối cảnh, cũng như các loại âm thanh để có thể nhìn, nghe và cảm nhận một cách trọn vẹn.
1.3.1.2 Trong quá trình chuyển vị hệ thống các mã này, thao tác tất yếu là sự bổ sung hoặc loại trừ các hình thức nhằm lấp đầy ngôn ngữ điện ảnh, vốn đòi hỏi sự tập hợp đa dạng chất liệu Những bổ sung hoặc loại trừ này được thực hiện vô cùng linh hoạt, khó có cách tập hợp và phân loại nào vừa bao quát toàn bộ các trường hợp, vừa tránh được những liệt kê trùng lặp hay nhỏ nhặt Về phía người viết, chúng tôi lựa chọn cách thức đề cập đến hai đối tượng cơ bản xuất hiện trong mỗi khung hình là nhân vật và bối cảnh khi triển khai phân tích vấn đề này Nhân vật và bối cảnh khi được diễn giải bằng ngôn ngữ điện ảnh đều mang tính chất kí hiệu Mặt khác, đó là sự trình hiện thị giác không thể thoát khỏi sự chi phối của những yêu cầu thông thường về tính khách quan và tính toàn vẹn Vì thế, rất nhiều yếu tố từ tác phẩm được cải biên buộc phải loại trừ cũng như nhà cải biên buộc phải sáng tạo cộng hưởng vô số chi tiết xung quanh bối cảnh và nhân vật để đáp ứng điều kiện tồn tại của tác phẩm cải biên trong hình thức điện ảnh Nếu một phim điện ảnh cải biên từ một tác phẩm văn học và nội dung tác phẩm này phần lớn được triển khai ở góc độ tự sự, thì, nhà cải biên buộc lòng sáng tạo hầu hết toàn bộ các chi tiết về bối cảnh trong một cảnh phim bất kì được chọn lựa, nhằm đáp ứng điều kiện về tính khách quan (như không gian ấy sẽ được trình hiện ra sao, máy quay sẽ đặt ở góc độ nào, mức độ và phạm vi điều phối ánh sáng,v.v ) Nếu một nhân vật văn học được nhà văn lựa chọn miêu tả ở khía cạnh khuôn mặt, dáng hình, hành vi, thái độ là đủ cho sự diễn giải và sự tham dự đối với tác phẩm, thì, nhà cải biên, tùy thuộc vào mục tiêu cải biên của mình, không tránh khỏi nhiệm vụ thiết kế phục trang, xác định tính chất giọng nói hay cách thức tương tác đối thoại cùng các đối tượng được dàn cảnh, nhằm đáp ứng điều kiện về tính toàn vẹn thông thường của sự xuất hiện của một nhân vật là con người.
1.3.2 Tác dụng của huyền thoại trong việc thao túng cảm xúc tiếp nhận của người xem
Trong nghiên cứu của Luc Herman và Bart Vervacck trong Handbook of Narrative Analysis, khái niệm khung (frame) và kịch bản (script) được đề cập như những yếu tố quan trọng trong việc phân tích cách người đọc tiếp nhận tự sự Người đọc đến với tác phẩm với tâm thế tập trung và chịu ảnh hưởng bởi những lưu ý và kì vọng cá nhân, được hình thành từ trải nghiệm, giới tính và hoàn cảnh xã hội Khái niệm khung được hiểu là cấu trúc nhận thức mà người đọc sử dụng để giải quyết tình huống mới, trong khi kịch bản tập trung vào những kì vọng trong quá trình đọc Điều này cho thấy rằng, như một nhà kí hiệu học, người đọc sẽ chú ý đến các yếu tố kí hiệu và kì vọng vào cấu trúc tác phẩm, đồng thời bỏ qua những yếu tố không liên quan Khi áp dụng lý thuyết này vào điện ảnh, có thể thấy rằng việc xây dựng huyền thoại trong phim ảnh có thể thao túng cảm xúc người xem thông qua việc lôi kéo sự chú ý và đáp ứng kì vọng của họ.
Những mảnh ghép của huyền thoại trong điện ảnh tạo ra sự thu hút và chú ý từ người xem, khơi dậy những dấu hiệu dẫn dắt khán giả dự đoán thông điệp sắp được truyền tải Các kí hiệu điện ảnh được xây dựng tỉ mỉ trong từng khung hình, giúp người xem hình dung rõ ràng ý đồ của nhà làm phim Điều này cung cấp cho khán giả một khung cảnh để khám phá và kết nối các kí hiệu, từ đó trải nghiệm thế giới nghệ thuật theo cách mà nhà làm phim mong muốn và chủ tâm thiết kế.
Mỗi khán giả đến với tác phẩm điện ảnh đều mang theo những kỳ vọng, điều này trở thành tiêu chí quan trọng trong việc đánh giá sự thành công của phim Kỳ vọng chi phối quá trình tiếp nhận, từ việc dự đoán nội dung chính dựa trên nhan đề và hình tượng nhân vật Khi xem phim, diễn biến tác phẩm có thể đáp ứng hoặc không đáp ứng kỳ vọng, dẫn đến việc hình thành những kỳ vọng mới Toàn bộ tác phẩm tạo ra huyền thoại; nếu huyền thoại thỏa mãn kỳ vọng, nó mang lại sự thỏa mãn cảm xúc Dù huyền thoại có thể không tương thích với kỳ vọng của khán giả, nó vẫn có ý nghĩa, vì hệ thống ký hiệu trong các cảnh phim là điều kiện cần thiết cho việc hình thành và nối tiếp kỳ vọng trong quá trình tiếp nhận.
Cải biên và huyền thoại là hai hiện tượng văn hóa quan trọng, cần được khám phá sâu hơn trong đời sống Chương 1 đã trình bày một hệ thống lý luận rõ ràng về sự tồn tại và mối liên hệ giữa chúng trong các văn bản văn hóa Cải biên được định nghĩa và phân tích tính chất của nó, trong khi huyền thoại được khám phá về bản chất và cách thức hoạt động Bên cạnh đó, cơ chế tái hiện huyền thoại và tác động của việc tái hiện này trong các tác phẩm điện ảnh cải biên cũng được làm rõ, góp phần làm phong phú thêm hiểu biết về hai hiện tượng này.
Trong chương 2, tác giả sẽ phân tích cơ chế cải biên của ba bộ phim điện ảnh và khám phá cách huyền thoại về người nữ được tái hiện thông qua quá trình cải biên này.