Lý do chọn dề tài
Trong quá trình phát triển của mỗi quốc gia, nguồn nhân lực đóng vai trò quan trọng như một năng lực xã hội, cung cấp sức lao động và tạo ra của cải vật chất cũng như tinh thần cho sự tồn tại và phát triển của xã hội Nguồn nhân lực không chỉ quyết định chất lượng mà còn ảnh hưởng đến tốc độ phát triển xã hội, đặc biệt trong khu vực công, nơi hiệu lực và hiệu quả của bộ máy hành chính phụ thuộc vào đội ngũ công chức Nhận thức được tầm quan trọng của nguồn nhân lực, Văn kiện đại hội Đảng lần thứ XII của Đảng Cộng Sản Việt Nam đã nhấn mạnh việc xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có phẩm chất đạo đức, năng lực công tác, tinh thần trách nhiệm và tính chuyên nghiệp cao là một trong những trọng tâm của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Lãnh đạo và quản lý trong khu vực công đóng vai trò quyết định đến sự thành công của tổ chức, vừa là người dẫn dắt và truyền cảm hứng, vừa tổ chức thực hiện các nhiệm vụ Việc phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo không chỉ nâng cao năng lực cá nhân mà còn giúp tổ chức hoàn thành tốt nhiệm vụ hiện tại và tương lai.
Quá trình cải cách hành chính của Đảng và Nhà nước ta xác định phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo và quản lý là nhiệm vụ chiến lược quan trọng Mục tiêu là xây dựng nền hành chính hiện đại, chuyên nghiệp, năng động và hiệu quả, với tiêu chí đánh giá dựa trên kết quả phục vụ và mức độ hài lòng của người dân, doanh nghiệp Để đạt được điều này, cần chú trọng phát triển đội ngũ lãnh đạo, quản lý, vì họ là những người chủ chốt trong việc vận hành nền hành chính.
Khi chuyển sang cơ chế thị trường và hội nhập quốc tế, nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý của Việt Nam đã có những bước tiến nhưng vẫn bộc lộ nhiều hạn chế, đặc biệt là về năng lực, kỹ năng và trình độ chuyên môn Những yếu kém này đang cản trở khả năng thích ứng với thực tiễn mới Trong khu vực công, áp lực thay đổi chưa đủ mạnh so với khu vực tư, khiến nguồn nhân lực, đặc biệt là lãnh đạo cấp sở, gặp khó khăn trong việc bứt phá Theo Luật tổ chức chính quyền địa phương, các sở là cơ quan chuyên môn thuộc ủy ban nhân dân cấp tỉnh, có chức năng tham mưu và thực hiện quản lý nhà nước về các ngành, lĩnh vực địa phương Với vai trò quan trọng trong bộ máy hành chính, các sở đảm nhận nhiều chức trách và nhiệm vụ, hoạt động theo chiều dọc từ trung ương đến địa phương và theo chiều ngang trong từng ngành.
Hoạt động của nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở thời gian qua đã đóng góp quan trọng cho sự phát triển của ngành và địa phương, nhưng vẫn bộc lộ nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng và cơ cấu phân bổ Sự bất cập trong đội ngũ lãnh đạo (thừa ở nơi này, thiếu ở nơi khác) cùng với yếu kém về chuyên môn, năng lực tổng kết thực tiễn, tư duy lý luận, phẩm chất đạo đức và kỹ năng lãnh đạo đã khiến nhiều cán bộ chưa thực hiện tốt trách nhiệm tham mưu cho cấp trên Điều này dẫn đến việc thiếu những quyết sách và chỉ đạo phù hợp, làm chậm tiến độ giải quyết các vấn đề thực tiễn, ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của nhiều lĩnh vực tại địa phương và cả nước.
Việc phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo và quản lý cấp sở tại Việt Nam là yêu cầu cấp thiết, cần được nghiên cứu kỹ lưỡng từ cả lý luận và thực tiễn để đáp ứng nhu cầu hiện tại.
Cần hoàn thiện lý luận về vai trò, nội dung và các yếu tố tác động đến phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở Đồng thời, cần chỉ ra kết quả và hạn chế trong hoạt động phát triển nguồn nhân lực cấp sở thời gian qua Trên cơ sở đó, đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm tiếp tục phát triển nguồn nhân lực trong tương lai Đây là lý do tôi lựa chọn đề tài: “Phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở.”
Việt Nam hiện nay” để nghiên cứu.
Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Đề tài này được xây dựng trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng với các đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật nhà nước liên quan đến nguồn nhân lực và công tác cán bộ Nghiên cứu được thực hiện theo quan điểm hệ thống để đảm bảo tính khái quát trong phân tích các chủ trương và chính sách, đồng thời áp dụng quan điểm lịch sử - cụ thể nhằm đảm bảo tính khách quan và cụ thể trong phân tích các vấn đề lý luận và thực tiễn.
Trong nghiên cứu này, tác giả áp dụng nhiều phương pháp khoa học để phân tích, luận giải và chứng minh các vấn đề từ góc độ khoa học quản lý công.
3.2.1 Phương pháp nghiên cứu/khảo cứu tài liệu
Phương pháp nghiên cứu tài liệu là cách thu thập thông tin có hệ thống từ các nguồn tài liệu tham khảo như hồ sơ, báo cáo và công trình nghiên cứu trước đó Phương pháp này giúp hình thành khung lý thuyết và xây dựng cơ sở luận cứ để chứng minh giả thuyết nghiên cứu Trong luận án về phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở ở Việt Nam hiện nay, hai nguồn tài liệu được sử dụng là tài liệu thứ cấp và tài liệu sơ cấp.
Nghiên cứu tài liệu thứ cấp cung cấp cái nhìn tổng quát và đa dạng về phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở Các dữ liệu này được thu thập từ những nguồn chính, giúp hiểu rõ hơn về công tác này.
Các công trình nghiên cứu và bài báo quốc tế được đăng trên các tạp chí uy tín như ScienceDirect và Springer, cùng với luận án tiến sĩ và các bài viết khoa học trên các tạp chí chuyên ngành trong nước, đều liên quan mật thiết đến chủ đề của luận án.
Hệ thống văn bản pháp lý liên quan đến cán bộ, công chức đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý, sử dụng và phát triển đội ngũ cán bộ, công chức, đặc biệt là đối với các cán bộ lãnh đạo và quản lý.
Để thu thập số liệu cho nghiên cứu về công tác quy hoạch cán bộ, cần lấy thông tin từ các cơ quan quản lý nhà nước như Bộ Nội vụ, cũng như các báo cáo của Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố Ngoài ra, các báo cáo từ các Sở liên quan đến công tác cán bộ và nhân sự, cùng với các công trình điều tra xã hội học đã được nghiệm thu và xuất bản, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu cần thiết.
Để nâng cao tính xác thực và độ tin cậy cho các luận điểm nghiên cứu, tác giả đã tiến hành thu thập thông tin sơ cấp thông qua khảo sát nhóm đối tượng nguồn nhân lực lãnh đạo và quản lý cấp sở, bao gồm (1) giám đốc và phó giám đốc sở; (2) các cá nhân được quy hoạch cho vị trí lãnh đạo, quản lý cấp sở.
3.2.2 Phương pháp điều tra xã hội học
Luận án áp dụng phương pháp điều tra xã hội học thông qua phiếu khảo sát nhằm thu thập thông tin từ các đối tượng lãnh đạo và quản lý cấp sở, bao gồm giám đốc và phó giám đốc sở, cũng như những người được quy hoạch cho vị trí lãnh đạo này Phiếu khảo sát được thiết kế phù hợp với mục tiêu và nội dung nghiên cứu của đề tài, đảm bảo thu thập thông tin cần thiết để trả lời các câu hỏi nghiên cứu Chi tiết về nội dung phiếu khảo sát được trình bày trong phụ lục của luận án.
Sau khi thu thập, làm sạch và nhập liệu, tác giả sử dụng phần mềm thống kê xã hội SPSS 22.0 và Excel để phân tích và tổng hợp dữ liệu khảo sát.
Mẫu nghiên cứu được lựa chọn là nguồn nhân lực lãnh đạo và quản lý cấp sở, bao gồm giám đốc sở, phó giám đốc sở và những người trong quy hoạch hai chức danh này tại 18 tỉnh thành phố Cụ thể, các tỉnh thành phố được khảo sát bao gồm Hà Nội, Hải Dương, Hải Phòng, Thái Nguyên, Hà Giang, Huế, Thanh Hóa, Nghệ An, Đà Nẵng, Quảng Bình, Quảng Trị, Cần Thơ, Hồ Chí Minh, Long An, Sóc Trăng, Bình Thuận, Tây Ninh và Kon Tum Những tỉnh thành phố này được chọn theo chủ đích để đại diện cho ba vùng kinh tế trọng điểm của Việt Nam, bao gồm Bắc Bộ, Trung Bộ và Nam Bộ.
Bộ và Nam Bộ có những đặc thù kinh tế, xã hội, hành chính tạo ra điểm chung trong phương thức và vai trò hoạt động của các sở Điều này thể hiện rõ vai trò quan trọng của nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở và sự phát triển của họ trong hệ thống quản lý.
Mẫu nghiên cứu gồm 1331 phiếu, được thiết kế để phù hợp với số lượng học viên tại các lớp đào tạo và bồi dưỡng cấp sở trong thời gian nghiên cứu Đối tượng tham gia phải đáp ứng các tiêu chí sau: (1) Giám đốc và phó giám đốc sở; (2) Những cá nhân được quy hoạch cho vị trí lãnh đạo, quản lý cấp sở.
Quá trình khảo sát bảng hỏi được thực hiện tại các lớp bồi dưỡng cho cán bộ lãnh đạo cấp sở và tương đương, nhằm nâng cao kiến thức quản lý nhà nước Các học viên tham gia chương trình bồi dưỡng theo tiêu chuẩn ngạch chuyên viên cao cấp đã hoàn thành phiếu khảo sát trong khoảng 30-45 phút Sau khi thu thập, phiếu khảo sát được rà soát và thống kê số lượng cụ thể của từng học viên theo từng tỉnh.
STT Tỉnh Số lượng phiếu STT Tỉnh Số lượng phiếu
4 Thái Nguyên 76 13 Hồ Chí Minh 92
Phương pháp thống kê và khái quát là công cụ quan trọng trong việc hệ thống hóa các nội dung lý thuyết và nghiên cứu liên quan đến chuyên đề Phương pháp này giúp tổng hợp các số liệu về nguồn nhân lực lãnh đạo và quản lý cấp sở một cách hiệu quả.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp được sử dụng trong phân tích các vấn đề lý thuyết và xử lý các số liệu thực tiễn
- Phương pháp so sánh được sử dụng khi phân tích các giai đoạn khác nhau trong phát triển nguồn nhân lực cấp sở.
Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết khoa học
Phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở ở Việt Nam là cần thiết để đáp ứng yêu cầu thực tiễn và khắc phục các hạn chế hiện tại Để đạt được điều này, cần có những phương hướng và giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực và hiệu quả của đội ngũ lãnh đạo, quản lý.
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, Sở là cơ quan chuyên môn thuộc ủy ban nhân dân cấp Tỉnh, đóng vai trò quan trọng trong việc tham mưu và hỗ trợ ủy ban nhân dân trong quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực tại địa phương Để thực hiện hiệu quả những trọng trách này, cần chú trọng đầu tư và phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở, nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực cả về số lượng lẫn chất lượng.
Trong bối cảnh yêu cầu cải cách hành chính và xây dựng nền hành chính hiện đại, hoạt động phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở ở Việt Nam vẫn gặp nhiều hạn chế Dù được Đảng và Nhà nước quan tâm chỉ đạo qua các chính sách, hiệu quả công tác này chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn Để khắc phục những khó khăn hiện tại, cần có những định hướng và giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu quả đào tạo, quy hoạch, bổ nhiệm và luân chuyển nguồn nhân lực lãnh đạo Việc này sẽ góp phần tạo ra những giải pháp kịp thời, hiệu quả cho sự phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở, đáp ứng tốt hơn với thực tiễn đất nước.
Những đóng góp mới của luận án
Luận án này phân tích cơ sở khoa học về phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo và quản lý, đồng thời chỉ ra những đặc thù trong hoạt động phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở ở Việt Nam Nghiên cứu thực trạng, đánh giá kết quả đạt được và những hạn chế trong phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở giúp đề xuất các quan điểm và giải pháp có giá trị tư vấn cho các cơ quan quản lý nhà nước Những giải pháp này sẽ hỗ trợ trong việc xác định chiến lược hiệu quả cho việc phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý nói chung và cấp sở nói riêng.
Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Luận án đã hệ thống hóa và làm rõ các vấn đề lý luận liên quan đến phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo và quản lý cấp sở, từ đó cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chủ trương và quyết sách phát triển nguồn nhân lực trong khu vực công Điều này đặc biệt quan trọng đối với lãnh đạo và quản lý cấp sở, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.
Thông qua khảo sát về sự phát triển của đội ngũ lãnh đạo, quản lý cấp sở tại 18/63 tỉnh thành phố, luận án đã tổng hợp các thành tựu và hạn chế trong phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo Bài viết nêu rõ những vấn đề cần được giải quyết, từ đó cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các chủ trương và chính sách nhằm phát triển nguồn nhân lực này, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Nghiên cứu trong luận án cung cấp những tư vấn quý giá cho các cơ quan quản lý nhà nước, hỗ trợ trong việc hoạch định chính sách và chiến lược phát triển Đồng thời, nó cũng đề xuất các giải pháp hiệu quả nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo và quản lý cấp sở tại Việt Nam hiện nay.
- Luận án có thể là tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu và giảng dạy trong lĩnh vực quản lý công liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu và danh mục tài liệu tham khảo, luận án được chia thành 4 chương 16 tiết
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài của luận án
Chương 2: Cơ sở khoa học về phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở
Chương 3: Thực trạng phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở ở Việt Nam hiện nay
Chương 4: Nhu cầu và một số quan điểm, giải phát tiếp tục phát phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở ở Việt Nam hiện nay.
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI CỦA LUẬN ÁN
Các công trình nghiên cứu về lãnh đạo, quản lý, nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý
1.1.1 Các công trình nghiên cứu ngoài nước
Nhiều công trình nghiên cứu quốc tế về thuật ngữ lãnh đạo và quản lý thường tập trung vào phân tích các tình huống cụ thể trong lĩnh vực này, từ đó rút ra các khái niệm tổng quát Một số nghiên cứu tiêu biểu có thể được nhắc đến.
Tác giả John C Maxwell, nổi tiếng với nhiều cuốn sách về lãnh đạo, đã chinh phục độc giả không chỉ ở Hoa Kỳ mà còn trên toàn thế giới Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là "Leadership Gold" (Tinh hoa lãnh đạo), xuất bản năm 2016 bởi NXB Lao động – xã hội Cuốn sách này trình bày 15 định nghĩa về lãnh đạo cùng với những phẩm chất tinh hoa cần có của người lãnh đạo Maxwell cũng chỉ ra những kỹ năng lãnh đạo thiết yếu và phân tích các nguyên tắc bất biến mà bất kỳ ai mong muốn trở thành nhà lãnh đạo xuất sắc đều phải áp dụng và thực hành.
- Cũng cùng tác giả trên, công trình: Developing the Leader within You
Cuốn sách "Phát triển kĩ năng lãnh đạo" (Nxb Lao động xã hội, Hà Nội, 2016) được sử dụng làm giáo trình cho môn "Tổ chức lãnh đạo và thiết lập kế hoạch" Tác giả nhấn mạnh rằng kĩ năng lãnh đạo là điều kiện cần, trong khi phát triển kĩ năng là điều kiện đủ cho một nhà lãnh đạo Ông cho rằng, cách nhanh nhất để hoàn thiện kĩ năng lãnh đạo là giải quyết vấn đề, với khả năng nhận biết vấn đề trước khi nó trở nên cấp bách Sự thay đổi trong lãnh đạo đồng nghĩa với sự thay đổi trong tổ chức, và thách thức lớn nhất đối với nhà lãnh đạo là tạo ra những thay đổi tích cực bắt đầu từ chính bản thân Mặc dù không trực tiếp đề cập đến phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, cuốn sách cung cấp kiến thức quan trọng về những kỹ năng cần thiết cho lãnh đạo và cách phát triển chúng để xây dựng chương trình đào tạo cho đội ngũ lãnh đạo Nó định nghĩa rõ ràng về lãnh đạo, phẩm chất của người lãnh đạo, sự khác biệt giữa lãnh đạo và quản lý, cùng với các kỹ năng cốt lõi cần thiết, và bài học quan trọng về phát triển đội ngũ nhân sự.
Công trình "Leadership" (Năng lực lãnh đạo) của Richard L Hughes, Robert C Ginnett, và Gordon J Murphy, do ThS Võ Thị Phương Thanh cùng nhóm Đại học Duy Tân dịch, xuất bản năm 2012, là tài liệu quan trọng về năng lực lãnh đạo từ góc độ tâm lý học Các tác giả nhấn mạnh rằng năng lực lãnh đạo là yếu tố quyết định sự khác biệt giữa hỗn loạn và sự vận hành hiệu quả Cuốn sách tổng hợp nhiều kết luận thực tiễn hữu ích cho cả nhà lãnh đạo hiện tại và tiềm năng, bao gồm việc thiết lập mục đích, điều hành cuộc họp, đàm phán, giải quyết mâu thuẫn trong nhóm, và quản lý stress cá nhân Hơn nữa, tác giả cũng đề cao giá trị của kinh nghiệm trong việc phát triển năng lực lãnh đạo Nội dung cuốn sách được chia thành bốn phần chính, mỗi phần cung cấp kiến thức sâu sắc về các khía cạnh khác nhau của lãnh đạo.
Lãnh đạo là một quá trình chứ không chỉ là một vị trí, và cuốn sách này tập trung vào ba khía cạnh quan trọng: người lãnh đạo, thuộc cấp và tình huống Dù ở độ tuổi, cấp bậc hay vị trí nào, các nhà lãnh đạo đều có thể tìm thấy nhiều mẹo hữu ích Đối với các nhà nghiên cứu, cuốn sách cung cấp kiến thức về khung năng lực lãnh đạo, giúp người đọc có cái nhìn tổng quan về năng lực lãnh đạo, đặc biệt là trong khu vực công.
Công trình "Dẫn dắt sự thay đổi" của John P Kotter phân tích các bước cần thiết để thay đổi trong tổ chức, nhấn mạnh rằng các nhà lãnh đạo và quản lý phải không ngừng học hỏi, tự phản tỉnh và cập nhật kiến thức.
Công trình đề xuất những giải pháp thực tiễn nhằm cải cách tổ chức, từ đó tối ưu hóa năng lực của các nhà lãnh đạo và quản lý để đạt được hiệu quả cao nhất.
Patricia Wallace Ingraham's research on "Leadership in the Public Sector" has been published in full on the Sagepub electronic journal The study examines key aspects of leadership within public organizations and highlights its significance in enhancing public service effectiveness For more details, you can access the article directly through the provided DOI link.
Để đáp ứng nhu cầu về lãnh đạo trong các cơ quan liên bang tại Mỹ, các nhà quản lý nguồn nhân lực khu vực công cần xây dựng chương trình phát triển lãnh đạo sáng tạo Lãnh đạo khu vực công thế kỷ 21 yêu cầu chú ý đến xu hướng lực lượng lao động và tính linh hoạt trong quản lý Các chương trình này cần giải quyết các mối quan tâm lãnh đạo như tư duy sáng tạo, hợp tác và xây dựng nhóm giữa các tổ chức Nghiên cứu cung cấp tổng quan về các chương trình phát triển lãnh đạo liên bang, bao gồm các mô hình trung bình và mẫu mực, đồng thời đưa ra các giả định mới về phát triển lãnh đạo cho khu vực công Dữ liệu được thu thập từ phân tích tài liệu, phỏng vấn sơ bộ trên mạng và phỏng vấn sâu với những người thiết kế chương trình và người tham gia.
Davide Christian Orazi, Alex Turrini, and Giovanni Valotti authored the article "Public Sector Leadership: New Perspectives for Research and Practice," published in the International Review of Administrative Sciences in September 2013, spanning pages 486 to 504 This work explores innovative approaches to leadership within the public sector, contributing valuable insights for both academic research and practical application For further details, you can access the article [here](https://www.researchgate.net/deref/http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.1177).
Bài viết này tập trung vào việc khắc họa hiện trạng lãnh đạo khu vực công và đề xuất hướng nghiên cứu cũng như thực hành đào tạo Các tác giả đã nghiên cứu và phân loại tài liệu liên quan đến lãnh đạo khu vực công (PSL) trong một khuôn khổ thống nhất Kết quả cho thấy lãnh đạo khu vực công đang trở thành một lĩnh vực độc lập trong nghiên cứu quản lý công, mặc dù vẫn còn mới mẻ so với nghiên cứu quản trị kinh doanh Kỹ năng lãnh đạo đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức công, và phong cách lãnh đạo tối ưu có thể là phong cách tích hợp, trong đó các nhà lãnh đạo khu vực công cần thể hiện vai trò lãnh đạo chuyển đổi, duy trì các mối quan hệ và giữ gìn liêm khiết, đạo đức trong thực thi công vụ.
Nghiên cứu về lãnh đạo trong khu vực công chỉ ra rằng các nhà lãnh đạo hành chính có phong cách làm việc khác biệt so với các đồng nghiệp trong lĩnh vực kinh doanh Do đó, cần thiết phải phát triển các chương trình đào tạo lãnh đạo phù hợp với những đặc thù này, thay vì chỉ áp dụng các chương trình đã được thiết kế cho lãnh đạo khu vực tư nhân.
Nghiên cứu "Các nhà lãnh đạo khu vực công: Những thách thức khác nhau, năng lực khác nhau" của Audie McCarthy chỉ ra rằng các nhà lãnh đạo khu vực công hiện nay phải hoạt động với nguồn lực hạn chế và liên tục tìm kiếm giải pháp mới cho những thách thức đang nổi lên Họ đối mặt với những khó khăn riêng biệt so với khu vực tư nhân, đòi hỏi những năng lực khác nhau Một nghiên cứu của Hudson cho thấy các nhà lãnh đạo khu vực công cần cung cấp dịch vụ hiệu quả theo các quy trình cụ thể, dẫn đến việc họ thường tuân thủ và giám sát các quy tắc, đồng thời đưa ra định hướng rõ ràng về cách thực hiện công việc.
1.1.2 Các công trình nghiên cứu trong nước
Nghiên cứu về khái niệm lãnh đạo và quản lý đã thu hút sự chú ý của nhiều tác giả trong nước, với những phân tích thuyết phục Tác giả Vũ Khoan trong công trình "A B C về 'nghề' lãnh đạo, quản lý" (Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, HN 2017) đã đưa ra sự phân biệt rõ ràng về các thuật ngữ liên quan.
Bài viết phân tích sự khác biệt giữa "lãnh đạo" và "quản lý", đồng thời làm rõ khái niệm quyền uy và các tiêu chuẩn cần có của nhà lãnh đạo, quản lý Nó cũng đề cập đến công tác tổ chức, cách sử dụng nhân sự và các kỹ năng quan trọng như tổ chức và điều hành công việc, thu thập và xử lý thông tin, ra quyết định, xây dựng và chỉ đạo chiến lược, xử lý tình huống, cùng với khả năng thuyết phục, cảm hóa và truyền cảm hứng cho người khác.
Các công trình nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực, phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý
1.2.1 Các công trình nghiên cứu ngoài nước
Các học giả nước ngoài thường tập trung vào các giải pháp cụ thể hơn là lý thuyết chung trong nghiên cứu phát triển nguồn nhân lực Cuốn sách "Đào tạo nguồn nhân lực - Làm sao để khỏi ném tiền qua cửa sổ?" trong bộ sách Business Edge nhấn mạnh rằng đầu tư vào đào tạo là một trong những hình thức đầu tư hiệu quả lâu dài nhất và là hoạt động quản lý quan trọng Nội dung sách không đi sâu vào lý thuyết mà chú trọng vào thực tiễn, làm rõ ý nghĩa của đào tạo trong tổ chức, từ đó xác định đúng đối tượng và nội dung đào tạo, giúp lên kế hoạch và phương thức thực hiện phù hợp, tránh lãng phí ngân sách Điều này cũng cung cấp kinh nghiệm quý báu cho việc tổ chức đào tạo lãnh đạo và quản lý trong khu vực công.
Công trình "Coaching for Improved Work Performance" của tác giả F.F Fournies nhấn mạnh rằng trách nhiệm của lãnh đạo là khơi dậy tối đa khả năng của nhân viên Để đạt được điều này, cần có một chương trình huấn luyện hiệu quả, mô tả công việc rõ ràng, các công cụ hỗ trợ phù hợp, tầm nhìn rõ ràng và kỹ năng giao tiếp tốt Những yếu tố này sẽ giúp các nhà lãnh đạo giải quyết vấn đề một cách hiệu quả hơn.
- Armstrong's Handbook of Human Resource Management (Sổ tay
Cuốn sách "Thực hành Quản lý Nguồn nhân lực" của tác giả Micheal Armstrong là tài liệu kinh điển cho sinh viên ngành Quản lý Nhân sự, cung cấp kiến thức toàn diện về thực hành HRM Với các ví dụ thực tế từ tổ chức như UNICEF và General Motors, sách trình bày các chiến lược HRM trong lĩnh vực sự tham gia của nhân viên, quản lý tài năng, đào tạo và phát triển, cũng như các phương pháp HRM chiến lược trong bối cảnh quốc tế Cuốn sách giải thích rõ ràng về các lĩnh vực quan trọng như quản lý hiệu suất, hành vi tổ chức, quan hệ nhân viên và chế độ phúc lợi, giúp người đọc dễ dàng tiếp cận và áp dụng.
- Ngoài ra, Micheal Amstrong cũng là tác giả của công trình Strategic
Cuốn sách "Quản lý nguồn nhân lực chiến lược: Hướng dẫn hành động" (2008) của Michael Armstrong là một tài liệu quý giá, cung cấp hướng dẫn thực tế cho việc thực hiện các chiến lược nhân sự phức tạp Được đánh giá cao về tính cập nhật, cuốn sách tóm tắt đầy đủ các định nghĩa và cách liên kết các chiến lược quản lý nguồn nhân lực với mục tiêu tổ chức Nó mang đến cái nhìn tổng quan rõ ràng về quản lý nguồn nhân lực chiến lược, nhấn mạnh tính toàn diện hơn là sự cụ thể hay đánh giá cá nhân.
Bài viết của Ashly H Pinnington, "Phát triển lãnh đạo: Áp dụng các lý thuyết lãnh đạo giống nhau và thực tiễn phát triển cho các bối cảnh khác nhau?", xuất hiện trên báo điện tử Sagepub vào tháng 8 năm 2011, khám phá sự phát triển lãnh đạo trong các lĩnh vực công, tư và phi lợi nhuận Nghiên cứu này đánh giá các bối cảnh đặc thù cho các phương pháp lãnh đạo và thực hành Kết quả từ một cuộc khảo sát thực nghiệm ở nhiều quốc gia chỉ ra sự khác biệt rõ rệt giữa các ngành, cho thấy vai trò lãnh đạo và thực hành được chú trọng nhiều hơn đến các tiêu chí chuẩn mực và đạo đức trong lĩnh vực công và phi lợi nhuận.
Sự phát triển lãnh đạo trong khu vực tư nhân ngày càng được thúc đẩy bởi các mối quan tâm kinh tế cụ thể Mặc dù sự khác biệt giữa các lĩnh vực không phải là điều mới mẻ, nhưng tiềm năng khác biệt trong cách tiếp cận lãnh đạo và sự phát triển của chúng sẽ thu hút nhiều sự chú ý từ các học giả và nhà thực hành trong lĩnh vực phát triển lãnh đạo.
Bài viết này nghiên cứu năm cách tiếp cận lãnh đạo, bao gồm lôi cuốn, biến đổi, đích thực, đầy tớ và tinh thần, cùng với sáu thực hành phát triển lãnh đạo phổ biến như phản hồi 360 độ, cố vấn, huấn luyện, mạng lưới, giao việc và học hành động Các phương pháp phát triển năng lực lãnh đạo có sự tương đồng giữa các lĩnh vực tư nhân, công cộng và phi lợi nhuận Đặc biệt, các cách tiếp cận lôi cuốn và biến đổi cho thấy hiệu quả tương tự trong cả khu vực tư nhân và công Tuy nhiên, cần có sự linh hoạt trong việc áp dụng lý thuyết và thực hành lãnh đạo theo bối cảnh ngành nghề Mặc dù mô hình phát triển lãnh đạo của khu vực tư nhân có vẻ phù hợp, nhưng những người từ khu vực công và phi lợi nhuận lại ít tin tưởng vào tầm quan trọng của một số phương pháp tư nhân Sự khác biệt này chỉ ra nhu cầu nghiên cứu sâu hơn về lý thuyết, thực tiễn và bối cảnh nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo.
Bài báo "Leading Powerful Partnerships - một mô hình phát triển lãnh đạo khu vực công mới" của Tim Meaklim và Jenny Sims, đăng trên tạp chí International Journal of Leadership in Public Services, tháng 2 năm 2011, đánh giá một chương trình lãnh đạo sáng tạo dành cho các nhà lãnh đạo cấp cao trong ngành cảnh sát và các dịch vụ công Bài viết phân tích bối cảnh và phương pháp lãnh đạo, nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hợp tác giữa các đồng nghiệp Nó cũng thảo luận về việc sử dụng các câu hỏi chiến lược để giúp người tham gia thực hiện các dự án dựa trên dữ liệu thực tế Cuối cùng, bài báo đánh giá hiệu quả của phương pháp này trong việc phát triển năng lực lãnh đạo trong khu vực công.
- Với chủ đề quản lý nguồn nhân lực chiến lược có bài viết Strategy, human resource management and performance: Sharpening line of sight
Bài báo "Chiến lược, quản lý nguồn nhân lực và hiệu suất: Tầm nhìn sắc nét" của các tác giả Buller và McEvoy (2012) trên tạp chí Human Resource Management Review nghiên cứu mối liên hệ giữa chiến lược tổ chức, nguồn nhân lực và kết quả hoạt động Tác giả nhấn mạnh vai trò quan trọng của nguồn nhân lực trong việc tạo ra lợi thế cạnh tranh và trình bày một mô hình đa cấp để liên kết các yếu tố tổ chức, nhóm và cá nhân với chiến lược của tổ chức Bài viết xác định tầm nhìn là sự phù hợp giữa năng lực, văn hóa tổ chức, chuẩn mực nhóm và các KSA cá nhân với chiến lược Cuối cùng, sự liên kết này được cho là cần thiết để phát triển vốn con người và xã hội, từ đó đạt được và duy trì hiệu suất vượt trội.
Nghiên cứu "Đo lường Lãnh đạo Công: Phát triển Thang đo cho Bốn Vai trò Lãnh đạo Công" của Lars Tummers và Eva Knies, được công bố vào tháng 1 năm 2016, tập trung vào khía cạnh công chúng của lãnh đạo và phát triển các thang đo định lượng cho bốn vai trò lãnh đạo công Các vai trò này bao gồm lãnh đạo trách nhiệm giải trình, lãnh đạo tuân theo quy tắc, lãnh đạo trung thành với chính trị và lãnh đạo quản trị mạng, nhằm hỗ trợ nhân viên trong việc giải quyết các vấn đề khu vực công Các tác giả đã sử dụng phân tích khám phá và xác nhận để kiểm tra cấu trúc nhân tố, cho thấy kết quả khả quan Các thang đo này cũng liên quan đến khả năng lãnh đạo chuyển đổi và hiệu quả lãnh đạo, đồng thời tương quan với cam kết tổ chức, sự tham gia vào công việc và ý định thay đổi doanh nghiệp, chứng minh rằng bốn thang đo về lãnh đạo công hoạt động hiệu quả.
1.2.2 Các công trình trong nước
Báo cáo tổng hợp đề tài cấp bộ năm 2016 mang tên “Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao ở Việt Nam hiện nay” do PGS.TS Lương Đình Hải chủ trì là một công trình tiêu biểu nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực Đề tài được chia thành 4 chương, với chương bốn đặc biệt chú trọng đến các giải pháp phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nội dung mà nghiên cứu sinh sẽ đề cập đến trong phần giải pháp cho phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo và quản lý cấp sở.
Trong nghiên cứu phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là trong khu vực công, đào tạo và bồi dưỡng được xem là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu.
Tác giả Ngô Thành Can trong công trình "Đào tạo, bồi dưỡng phát triển nguồn nhân lực trong khu vực công" (Nxb Lao động, Hà Nội, 2014) đã trình bày những quan niệm cốt lõi về đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực, bao gồm năng lực làm việc, lý thuyết học tập và quy trình đào tạo Cuốn sách cung cấp cái nhìn tổng quan về vị trí, vai trò, đặc điểm, mục tiêu, nguyên tắc, đối tượng, nội dung và hình thức của công tác đào tạo, cũng như xác định nhu cầu đào tạo và thực hiện kế hoạch đào tạo Bên cạnh đó, bài viết "Quy trình đào tạo, bồi dưỡng hiệu quả nâng cao năng lực thực thi công vụ cho cán bộ công chức" cũng góp phần làm rõ hơn về quy trình này.
Quản lý nhà nước số 206 (3/2013) trình bày lý thuyết về đào tạo và bồi dưỡng cán bộ, công chức, làm nền tảng cho quy trình này Quy trình đào tạo, bồi dưỡng bao gồm bốn bước cơ bản: xác định nhu cầu đào tạo, lập kế hoạch đào tạo, thực hiện kế hoạch đào tạo và đánh giá đào tạo Phân tích chi tiết từng bước trong quy trình giúp người đọc có khả năng tự đánh giá và áp dụng quy trình này trong thực tiễn.
- Giáo trình “Quản lý nguồn nhân lực trong tổ chức công”, PGS.TS Trần Thị Thu và PGS.TS Vũ Hoàng Ngân (trường Đại học Kinh tế quốc dân
- Khoa kinh tế và quản lý nguồn nhân lực), NXB Đại học kinh tế quốc dân,
Năm 2013, một công trình quan trọng đã được xuất bản, cung cấp lý thuyết tổng quát về quản lý nguồn nhân lực, đặc biệt trong khu vực công Giáo trình này bao gồm các nội dung cụ thể như tổng quan quản lý nguồn nhân lực, phân tích công việc, kế hoạch hóa, tuyển dụng, đào tạo, đánh giá, thù lao và chính sách quản lý nguồn nhân lực trong tổ chức công Chương năm, “Đào tạo nguồn nhân lực trong khu vực công,” đặc biệt liên quan đến đề tài luận án, trình bày các lý thuyết cơ bản về sự cần thiết và các phương pháp đào tạo nguồn nhân lực Nội dung này cũng đề cập đến công tác quản lý đào tạo nguồn nhân lực trong tổ chức công và các doanh nghiệp, là kiến thức thiết yếu cho NCS trước khi phân tích phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là lãnh đạo quản lý cấp sở tại Việt Nam hiện nay.
Khái quát các kết quả nghiên cứu và những vấn đề mà luận án tiếp tục nghiên cứu
1.3.1 Khái quát các kết quả nghiên cứu
Qua khảo sát các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án, có thể nhận thấy rằng các nội dung cơ bản đã được các nhà khoa học phân tích và làm sáng tỏ.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nguồn nhân lực lãnh đạo và quản lý trong khu vực công đóng vai trò quyết định trong sự thành bại của tổ chức Họ cần có chuyên môn, trình độ và đạo đức để dẫn dắt và truyền cảm hứng cho nhân viên Đồng thời, họ cũng phải là những người có tầm ảnh hưởng, kết nối và truyền đạt tầm nhìn cùng các giá trị, tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển năng lực và chuyên môn của cá nhân, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức.
Nội dung phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo và quản lý trong khu vực công đã được hệ thống hóa và phân tích qua các yếu tố như đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng, quy hoạch, bổ nhiệm, luân chuyển, đánh giá và đãi ngộ Các nghiên cứu cũng chỉ ra vai trò cùng những yếu tố tác động đến sự phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực này.
Vào thứ ba, các công trình đã chỉ ra thực trạng phát triển nguồn nhân lực trong một số lĩnh vực cụ thể, bao gồm nguồn nhân lực cho các cơ quan quản lý nhà nước về môi trường, phát triển du lịch tại khu vực duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, cũng như nguồn nhân lực nữ trong các cơ quan nhà nước Từ đó, các nghiên cứu đề xuất một số phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu thực tiễn.
1.3.2 Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án
Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực và lãnh đạo, quản lý, nhưng vấn đề “phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở ở Việt Nam” vẫn chưa được khai thác sâu Các nội dung lý luận và thực tiễn liên quan đến phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo cấp sở có những đặc thù riêng, khác biệt so với các lĩnh vực khác Luận án sẽ tập trung vào việc nghiên cứu những vấn đề cụ thể trong lĩnh vực này.
Luận án tập trung nghiên cứu phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo và quản lý cấp sở, dựa trên các tài liệu pháp lý và lý luận về phát triển nguồn nhân lực Đây là điểm mới trong nghiên cứu, với mục đích xây dựng khung lý luận và xác định cơ sở khoa học cho việc phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực lãnh đạo và quản lý cấp sở.
Để đề xuất phương hướng và giải pháp phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở phù hợp với thực tiễn, cần tiến hành khảo sát thực tế về sự phát triển nguồn nhân lực tại Việt Nam trong thời gian qua Đây là trọng tâm mà luận án tập trung vào, với việc người nghiên cứu trực tiếp thực hiện điều tra và khảo sát nhằm tạo cơ sở thực tiễn cho các khái quát lý luận.
Việc làm rõ thực trạng nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý cấp sở là cần thiết để đề xuất các giải pháp phát triển hiệu quả Điều này không chỉ cung cấp tư vấn quan trọng cho các cơ quan quản lý nhà nước mà còn giúp đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính Mục tiêu của luận án là xây dựng một nền hành chính chuyên nghiệp, hiện đại, hoạt động hiệu quả, đồng thời hỗ trợ quá trình đổi mới và phát triển đất nước.
Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án đóng vai trò quan trọng trong việc xác định khung lý thuyết về nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực lãnh đạo và quản lý Chúng làm sáng tỏ vai trò thiết yếu của nguồn nhân lực trong tổ chức và nội dung phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý Những nghiên cứu này cung cấp cơ sở lý luận và khoa học vững chắc, là nguồn tham khảo hữu ích cho tác giả luận án trong quá trình nghiên cứu.