Địa lý tự nhiên của Cộng hòa Nam Phi
Vị trí địa lý
Cộng hòa Nam Phi, nằm ở cực Nam châu Phi, có diện tích 1.219.912 km² Quốc gia này giáp biên giới phía Bắc với Namibia, Botswana, Zimbabwe, Mozambique, Swaziland và Lesotho, trong khi ba phía còn lại được bao quanh bởi hai đại dương: Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương.
Nguồn ảnh: dulichvietnam.com.vn
Điều kiện tự nhiên
Diện tích bề mặt của Nam Phi thuộc hai loại địa hình chính:
Nội địa Nam Phi là một vùng cao nguyên đất sét bụi rậm rộng lớn, phẳng và dân cư thưa thớt.
Nằm ở bờ biển phía đông là vùng đất với cây cối tươi tốt, nhiều nước với kiểu khí hậu nhiệt đới.
Vách đá lớn là một đặc điểm địa hình nổi bật ở Châu Phi, tạo thành ranh giới giữa hai khu vực Đặc điểm này bao gồm các sườn dốc từ cao nguyên Nam Phi trung tâm, kéo dài xuống hướng các đại dương bao quanh ba mặt phía Nam Châu Phi Độ cao của Vách đá lớn so với mực nước biển dao động từ 1.500 m đến 3.482 m.
Cao nguyên được đặc trưng bởi những đồng bằng rộng lớn, với độ cao trung bình khoảng 1.200 m so với mực nước biển Trong số các cao nguyên, Lesotho nổi bật với độ cao trên 3.000 m so với mực nước biển và có địa hình bị chia cắt.
Khu vực giữa vách đá lớn và bờ biển có chiều rộng thay đổi từ 80 km đến 240 km ở phía đông và nam, cùng với 60 km đến 80 km ở phía tây Khu vực này bao gồm ít nhất ba phân khu chính: sườn cao nguyên phía đông, vành đai uốn nếp Cape cùng các vùng lân cận, và sườn cao nguyên phía tây.
Nam Phi, nằm ở vị trí cận nhiệt đới và được bao quanh bởi đại dương ở ba phía, có khí hậu ôn đới ấm áp nhờ vào độ cao của cao nguyên nội địa Quốc gia này tương đối khô hạn với lượng mưa trung bình hàng năm khoảng 464 mm Trong khi khu vực Western Cape nhận lượng mưa chủ yếu vào mùa đông, các khu vực còn lại của đất nước lại có lượng mưa tập trung vào mùa hè.
Nhiệt độ ở Nam Phi thường thấp hơn so với các quốc gia khác cùng vĩ độ do độ cao lớn hơn mực nước biển Tại cao nguyên nội địa, Johannesburg với độ cao 694 m có nhiệt độ mùa hè trung bình dưới 30°C Vào mùa đông, nhiệt độ ban đêm có thể giảm xuống mức đóng băng hoặc thấp hơn ở một số khu vực Trong khi đó, các vùng ven biển của Nam Phi ấm áp hơn vào mùa đông, với sự khác biệt rõ rệt giữa nhiệt độ bờ biển phía đông và phía tây do ảnh hưởng của dòng hải lưu Agulhas ấm và dòng chảy Benguela lạnh.
Do ảnh hưởng của địa hình mà Nam Phi có nhiều khu vực khí hậu.
Địa lý chính trị – văn hóa – xã hội của Cộng hòa Nam Phi
Địa lý chính trị
Nam Phi đi theo thể chế Cộng hòa tổng thống chế độ lưỡng viện.
Cơ quan lập pháp: Nam Phi có một hệ thống lưỡng viện gồm:
Hội đồng Tỉnh Quốc gia, hay còn gọi là thượng viện, bao gồm 90 ghế, trong đó mỗi hội đồng lập pháp tỉnh bầu ra 10 đại biểu với nhiệm kỳ 5 năm Hội đồng này có trách nhiệm đặc biệt trong việc bảo vệ quyền lợi của vùng, bao gồm việc gìn giữ các truyền thống văn hóa và ngôn ngữ của các dân tộc thiểu số.
Quốc hội (hạ viện) bao gồm 400 ghế, với các thành viên được bầu qua bầu cử phổ thông theo hệ thống đại diện tỷ lệ Cụ thể, một nửa số thành viên được bầu từ danh sách quốc gia và nửa còn lại từ danh sách tỉnh, với nhiệm kỳ kéo dài 5 năm Chính phủ được thành lập bởi hạ viện, và lãnh đạo đảng đa số trong Quốc hội là Tổng thống.
Người đứng đầu nhà nước và chính phủ: Tổng thống.
Bầu cử: Tổng thống do Quốc hội bầu, nhiệm kỳ 5 năm.
Quyền hạn của Tổng thống:
Theo quy định của Hiến pháp, việc bổ nhiệm chức vụ như các Bộ trưởng và thẩm phán Tòa án Tối cao được thực hiện thông qua Nội các Tổng thống có trách nhiệm thi hành Hiến pháp và luật pháp, dựa trên sự ràng buộc chính trị.
Tổng thống đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành luật pháp bằng cách ký dự luật thành luật hoặc phủ quyền để dự luật trở lại Quốc hội hoặc Tòa án Tối cao, đồng thời có thể kêu gọi trưng cầu ý dân Ngoài ra, tổng thống có quyền triệu tập Nghị viện và thường giới thiệu mục tiêu cùng chương trình nghị sự thông qua bài diễn văn đầu tiên của phiên họp.
Tổng thống giữ vai trò tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang, qua đó ảnh hưởng đến chính sách an ninh và đối ngoại của quốc gia Ông có quyền tuyên bố chiến tranh và hòa bình, tham gia thảo luận, ký kết các hiệp ước, cũng như bổ nhiệm hoặc tiếp nhận các quan chức ngoại giao Ngoài ra, tổng thống còn có quyền trao huân chương danh dự và ban hành ân xá.
Cơ quan tư pháp: Toà án hiến pháp, Toà thượng thẩm tối cao, các Toà án cấp cao.
2.1.2 Các đảng phái chính trị
Nam Phi là một nước đa đảng Cụ thể:
Đảng Đại hội Dân tộc Phi (ANC) được thành lập vào ngày 8 tháng 1 năm 1912, là tổ chức đại diện cho nhiều sắc tộc, tôn giáo, trí thức, tư sản và nhân dân lao động, cùng nhau đấu tranh chống lại chủ nghĩa phân biệt chủng tộc Apartheid tại Nam Phi Kể từ đó, ANC đã giữ vai trò cầm quyền tại đất nước này.
Đảng Cộng sản Nam Phi, thành lập vào năm 1921, đã tập hợp nhiều nhóm Mác-xít để tham gia và phối hợp với ANC trong cuộc đấu tranh chống chế độ Apartheid, hướng tới việc xây dựng một xã hội tiến bộ tại Nam Phi Hiện nay, Đảng Cộng sản Nam Phi là một thành viên quan trọng của ANC và có nhiều vị Bộ trưởng trong Chính phủ Nam Phi.
Đảng Liên minh Dân chủ (DA), được thành lập vào năm 1959 với tên gọi ban đầu là Đảng Cấp tiến, là đảng chính trị đại diện cho người da trắng tại Nam Phi Hiện nay, DA đang nắm quyền điều hành tỉnh Western Cape, nơi có đông đảo người da trắng sinh sống, và là đảng đối lập lớn nhất trong cả nước.
Đảng Đại hội các Công đoàn Nam Phi (COSATU) được thành lập tháng 12/1985.
Ngoài Đảng ANC, Nam Phi còn có nhiều đảng chính trị khác như Đảng Đại hội toàn Phi (PAC), Đảng các chiến sỹ đấu tranh cho tự do kinh tế (EFF), Mặt trận Dân chủ thống nhất (UDF), Đảng Đại hội nhân dân (COPE), Đảng tự do Inkhata, Đảng tiến bộ Liên bang (PFP), Đảng Cộng hoà mới, Đảng bảo thủ Nam Phi, Đảng Nam Phi và Đảng Phong trào Kháng chiến Afrikaaner, mỗi đảng đều có vai trò và ảnh hưởng riêng trong bối cảnh chính trị của đất nước.
Địa lý văn hóa
Nam Phi là một quốc gia có nền văn hóa đa dạng và phong phú, thu hút nhiều du khách Được mệnh danh là “Quốc gia cầu vồng”, Nam Phi nổi bật với sự đa văn hóa và đa sắc tộc Điều này được thể hiện rõ nét qua văn học, nghệ thuật, ẩm thực, các lễ hội nổi tiếng và phong tục tập quán độc đáo.
2.2.1 Ẩm thực Ẩm thực Nam Phi là một sự hòa trộn tuyệt vời giữa văn hóa ẩm thực Malaysia và Hà Lan Nguyên liệu quen thuộc trong các món ăn Nam Phi là thịt, họ còn có một món ăn đặc trưng riêng sử dụng trong các dịp lễ gọi là braai, hay thịt nước.
Nam Phi nổi tiếng với nhiều món ăn đặc sắc, trong đó có Boerewors - xúc xích truyền thống được làm thủ công, Biltong - thịt khô đặc trưng, Bobotie - món cà ri phong cách Malaysia, Mealie Meal - cháo yến mạch, và Water Bommetje bredie - món thịt cừu hầm với hoa bèo tây.
Nam Phi cũng rất nổi tiếng với các món hải sản tươi ngon và rượu nho trứ danh.
Trong văn hóa Nam Phi, nghệ thuật sân khấu và âm nhạc đóng vai trò quan trọng, đặc biệt là trong cộng đồng người da đen Trong thời kỳ Apartheid, các nhạc công da đen thường biểu diễn bằng tiếng Hà Lan Nam Phi hoặc tiếng Anh, nhưng hiện nay họ đã chuyển sang sử dụng các ngôn ngữ Châu Phi truyền thống và phát triển phong cách âm nhạc độc đáo gọi là Kwaito Ngược lại, các ca sĩ da trắng và da màu Nam Phi thường chịu ảnh hưởng từ các phong cách âm nhạc Châu Âu, như Seether, trong khi âm nhạc sử dụng tiếng Hà Lan Nam Phi lại đa dạng với nhiều thể loại, từ hiện đại đến punk rock.
Văn học Nam Phi được biết đến rộng rãi trên thế giới nhờ những tác phẩm nổi bật được viết bằng tiếng Anh Một số tác giả tiêu biểu trong nền văn học này bao gồm JM Coetzee, Lewis Nkosi, Nadine Gordimer và Bessie Head.
Nam Phi là một quốc gia nổi bật với nhiều lễ hội độc đáo, kết hợp giữa truyền thống châu Phi và ảnh hưởng văn hóa châu Âu Đất nước này thường xuyên được lựa chọn làm địa điểm tổ chức các lễ hội lớn của châu lục.
Những lễ hội nổi tiếng của Nam Phi: lễ hội Panafest, lễ hội Knysna Oyster Festival, lễ hội Ficksburg Cherry festivaL, lễ hội cá voi Hermanus,
2.2.4 Phong tục tập quán tiêu biểu Ở Nam Phi, phong tục cưới hỏi có nhiều nét đặc trưng rất riêng Tại Namibia, trước khi lễ cưới diễn ra, chú rể người Himba và một số người thuộc nhà chồng sẽ bắt cóc cô dâu và diện cho cô ta bộ áo cưới bằng da Khi cô dâu đến nhà mới của chú rể, họ hàng anh ta chỉ cho cô ta biết trách nhiệm làm vợ và bày tỏ sự chấp thuận gia đình bằng việc bôi lên người cô dâu loại sữa bò béo.
Đám cưới của người Ndebele trải qua ba bước quan trọng Đầu tiên, gia đình chú rể sẽ đàm phán về thách cưới với gia đình cô dâu, và khoản thách cưới này được trả dần bằng tiền và gia súc Tiếp theo, cô dâu sẽ ở riêng trong hai tuần, trong thời gian này, một người phụ nữ sẽ hướng dẫn cô cách trở thành một người vợ tốt Cuối cùng, lễ cưới chỉ được tổ chức khi cô dâu đã sinh được con đầu lòng.
Địa lý kinh tế của Cộng hòa Nam Phi
Tổng quan nền kinh tế
Kinh tế Nam Phi, đứng thứ hai tại châu Phi chỉ sau Nigeria, được biết đến là một trung tâm sản xuất khu vực với nền kinh tế công nghiệp hóa và đa dạng nhất trên lục địa Là một trong tám quốc gia có thu nhập trung bình cao ở châu Phi, Nam Phi đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của khu vực.
Kể từ năm 1996, GDP của Nam Phi đã tăng gần gấp ba lần, đạt 416 tỷ đô la vào năm 2011, nhưng đã giảm xuống khoảng 351 tỷ đô la vào năm 2019 Theo báo cáo quý II của SARB vào tháng 9/2019, nền kinh tế Nam Phi đã trải qua 70 tháng liên tiếp trong chu kỳ suy thoái, với tăng trưởng kinh tế và niềm tin kinh doanh giảm xuống mức thấp do lĩnh vực sản xuất thu hẹp Hiện tại, nền kinh tế đang đối mặt với tình trạng suy thoái nghiêm trọng do tác động của đại dịch Covid-19.
Chỉ số tăng trưởng GDP năm 2020 là -7,8% (Theo Worldbank).
Các ngành công nghiệp chính: khai thác khoáng sản, luyện kim màu, cơ khí, hóa chất.
Sản phẩm nông nghiệp chiếm 1/3 tổng sản phẩm xuất khẩu của Nam Phi, chủ yếu: hoa quả cận nhiệt đới, ngô,
Nam Phi là nước có nền kinh tế và khoa học kỹ thuật, công nghệ phát triển nhất ở Châu Phi.
Việt Nam là một trong những quốc gia xuất khẩu vàng hàng đầu thế giới, đồng thời cũng sản xuất chủ yếu uranium, kim cương và crôm Các đối tác xuất khẩu chính của Việt Nam bao gồm Trung Quốc, Hoa Kỳ, Đức, Namibia, Botswana và Ấn Độ, cũng như Ả Rập Xê-út và Nhật Bản.
Các vùng kinh tế trọng điểm
Johannesburg là tỉnh lỵ của Gauteng, tỉnh giàu có nhất Nam Phi và là nền kinh tế lớn thứ 4 ở châu Phi cận Sahara Đây là một trong 40 vùng đô thị lớn nhất thế giới và là thành phố toàn cầu duy nhất được công nhận của châu Phi Mặc dù nhiều người nhầm lẫn rằng Johannesburg là thủ đô của Nam Phi, nhưng thực tế đây không phải là một trong những thủ đô chính thức Tuy nhiên, thành phố này vẫn là nơi đặt trụ sở của Tòa án hiến pháp Nam Phi.
Johannesburg, trung tâm kinh tế và tài chính hàng đầu của Nam Phi, đóng góp 16% vào Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của cả nước và chiếm 40% hoạt động kinh tế của tỉnh Gauteng.
Durban, thành phố đông dân thứ ba Nam Phi sau Johannesburg và Cape Town, là thành phố lớn nhất của tỉnh KwaZulu-Natal Nằm bên bờ biển phía đông Nam Phi, Durban không chỉ là cảng hoạt động tấp nập nhất cả nước mà còn là một trong những trung tâm du lịch lớn nhờ khí hậu cận nhiệt đới ấm áp và các bãi biển dài tuyệt đẹp.
Durban, thuộc Đô thị tự quản Ethekwini, là một trong những thành phố lớn nhất bên bờ Ấn Độ Dương ở Châu Phi với dân số khoảng 3,44 triệu người Đây cũng là trung tâm sản xuất quan trọng thứ hai tại Nam Phi, chỉ sau Johannesburg.
Durban có khí hậu cận nhiệt đới ẩm với mùa hè nóng ẩm và mùa đông khô ấm, không có tuyết hay sương giá Thành phố nhận lượng mưa hàng năm khoảng 1.009 milimét (39,7 in), với nhiệt độ trung bình mùa hè khoảng 24°C (75°F) và mùa đông là 17°C (63°F).
Đại đô thị Durban sở hữu một nền kinh tế đa dạng và phát triển, bao gồm các ngành chế biến, du lịch, giao thông vận tải và tài chính Với vị trí ven biển và các bến cảng lớn, Durban có lợi thế vượt trội trong phát triển kinh tế, đặc biệt là xuất khẩu hàng hóa, làm cho thành phố này trở thành cảng lớn nhất của Nam Phi và là điểm trung chuyển container lớn nhất ở Nam bán cầu.
Khí hậu ôn hòa và sự phong phú của các cộng đồng văn hóa địa phương khiến Durban trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn ở Nam Phi Trong số những địa điểm nổi bật, khu Golden Mile là một trong những điểm thu hút khách du lịch nhất của thành phố.
Trong 20 năm qua, số lượng việc làm tại Durban đã tăng, nhưng việc cắt giảm lao động trong quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp đã làm cho cơ hội tìm kiếm việc làm tốt trở nên cạnh tranh hơn Mặc dù có sự gia tăng việc làm trong các lĩnh vực kinh doanh năng động, nhưng vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu của người dân Hiện tại, khoảng 30% dân số thành phố đang thất nghiệp, dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng về mặt xã hội, trong đó tình trạng tội phạm gia tăng đã đe dọa sự phát triển của du lịch và các ngành kinh tế khác.
Tỉ lệ tội phạm cao tại Durban đã gây ra khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng cho quận thương mại trung tâm, khiến nhiều doanh nghiệp phải di dời vì lý do an ninh Để thu hút các công ty quay lại, chính quyền thành phố đang nỗ lực xây dựng các khu trung tâm kinh tế mới và đảm bảo an toàn Sự kiện World Cup 2010 diễn ra tại Durban cũng mang lại hy vọng cho sự phục hồi của nền kinh tế địa phương trong tương lai.
3.2.3 Tỉnh miền Tây (Cape Town)
Cape Town, thành phố đông dân thứ hai tại Nam Phi, là một phần quan trọng của khu vực đại đô thị Cape Town Là thủ phủ của tỉnh Tây Cape, thành phố này cũng giữ vai trò là thủ đô lập pháp của đất nước, nơi đặt trụ sở của tòa nhà quốc hội và nhiều cơ quan chính phủ quan trọng Khí hậu tại Cape Town đặc trưng với mùa hè khô nóng và mùa đông ẩm ướt, tạo điều kiện thuận lợi cho du lịch và nông nghiệp phát triển.
Cape Town có khí hậu Địa Trung Hải với mùa đông ẩm mát từ đầu tháng 6 đến cuối tháng 8, trong khi mùa hè nóng và khô Trong mùa đông, thành phố có thể trải qua các đợt gió lạnh từ Đại Tây Dương, gây ra mưa và gió tây bắc mạnh.
Thành phố Cape Town, nổi bật với cảng biển lớn bên bờ Đại Tây Dương, là một trung tâm giao thông quan trọng trong thương mại quốc tế Nơi đây không chỉ thu hút du khách bởi cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp như Vương quốc thực vật Cape, núi Cái Bàn và mũi đất Cape, mà còn là một trong những điểm đến du lịch hấp dẫn nhất tại Nam Phi.
3.2.4 Tỉnh miền Đông (Port Elizabeth)
Port Elizabeth, nằm ở tỉnh Đông Cape và được biết đến với biệt danh "Thành phố gió", trải dài 16 kilômét dọc theo Vịnh Algoa, là một trong những cảng lớn nhất Nam Phi Thành phố này được thành lập vào năm 1820 nhằm phục vụ cho những người Anh định cư, với mục đích tăng cường bảo vệ biên giới giữa Thuộc địa Cape và người Xhosa Hiện nay, Port Elizabeth thuộc Khu tự quản đô thị Nelson Mandela Bay, nơi có hơn 1,3 triệu dân sinh sống.
Port Elizabeth có khí hậu ôn đới hải dương, nằm giữa khu vực khí hậu Địa Trung Hải mưa mùa đông của Tây Cape và vùng mưa mùa hè của miền đông Nam Phi Mùa đông ở đây mát mẻ và mùa hè ấm áp, nhưng ít ẩm ướt và nóng hơn so với các khu vực phía bắc bờ biển phía đông Nam Phi Khí hậu tại Port Elizabeth khá cân bằng trong suốt cả năm, hiếm khi xảy ra những đợt lạnh hay nóng bất thường.
Các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu bao gồm rượu vang, brandy, giấm, ngà, da động vật, da thuộc, mỡ động vật, bơ, xà phòng, len, lông đà điểu, thịt bò muối, lúa mì, nến, lô hội và đại mạch.
Các ngành kinh tế
Nam Phi sở hữu nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú cùng với điều kiện nông nghiệp thuận lợi, tạo nền tảng vững chắc cho các ngành truyền thống, từ đó đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế của quốc gia.
Trong những thập kỷ gần đây, nền kinh tế đã chứng kiến sự chuyển dịch cơ cấu rõ rệt Từ đầu những năm 1990, khu vực dịch vụ đã trở thành động lực chính cho tăng trưởng kinh tế, đặc biệt là trong các lĩnh vực thương mại bán buôn và bán lẻ, du lịch và thông tin liên lạc.
Nông nghi p ệ Công nghi p ệ D ch v ị ụ
Biểu đồ 3.1 Tỷ trọng các ngành trong nền kinh tế Nam Phi năm 1990 và 2019
Nam Phi hiện đang chuyển mình hướng tới phát triển nền kinh tế tri thức, chú trọng vào công nghệ, thương mại điện tử, tài chính và các dịch vụ khác.
Mặc dù tỷ trọng công nghiệp trong tổng GDP của Nam Phi có xu hướng giảm theo thời gian, nhưng ngành công nghiệp vẫn giữ vai trò trụ cột quan trọng trong nền kinh tế của quốc gia này.
2019, ngành công nghiệp chiếm gần 26% GDP của Nam Phi, sử dụng gần 1/4 lực lượng lao động của đất nước (22,72%).
Bảng 3.1 Tỷ trọng ngành công nghiệp trong tổng GDP của Nam Phi qua các năm Đơn vị: %
Nguồn: World Bank a Công nghiệp khai khoáng
Nam Phi nổi tiếng với nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú, ước tính trị giá khoảng 2,5 nghìn tỷ USD, chiếm tỷ trọng lớn trong sản lượng và trữ lượng khoáng sản toàn cầu Quốc gia này sở hữu nhiều loại khoáng sản như kim cương, vàng, quặng sắt, bạch kim, mangan, than, crom, đồng, uranium, bạc, berili và titan, được phân loại thành kim loại quý, khoáng sản năng lượng, kim loại màu, khoáng sản đen và khoáng sản công nghiệp Ngoài các mỏ hiện có, Nam Phi vẫn còn tiềm năng phát hiện thêm các mỏ khoáng sản lớn khác Đây là quốc gia sản xuất và xuất khẩu vàng, bạch kim, crom, mangan lớn nhất, đồng thời đứng thứ tư thế giới về sản xuất kim cương, sau Botswana, Canada và Nga Nam Phi cũng chiếm 60% trữ lượng than toàn cầu và là nhà sản xuất, tiêu thụ than lớn thứ bảy thế giới, với than là nguồn năng lượng chủ đạo, đóng góp đáng kể cho nền kinh tế thông qua doanh thu xuất khẩu và tạo việc làm.
Nam Phi đang chú trọng đến việc khai thác đất hiếm tại khu vực Namaqualand, do tầm quan trọng chiến lược của các khoáng chất này Chúng được sử dụng rộng rãi trong điện thoại thông minh, vũ khí công nghệ cao, ô tô điện và nhiều thiết bị điện tử khác Hiện tại, Trung Quốc đang thống trị ngành công nghiệp này, kiểm soát khoảng 90% nguồn cung đất hiếm toàn cầu.
Ngành khai khoáng đóng góp đáng kể vào GDP của Nam Phi, với tỷ trọng đạt 8% vào năm 2017 Năm 2018, lĩnh vực này đã mang lại 351 tỷ Rupiah cho GDP và tạo ra việc làm cho 456.438 người trong ngành khai thác mỏ.
Ngành công nghiệp khai khoáng và các lĩnh vực liên quan đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế xã hội của Nam Phi Những ngành này không chỉ tạo ra việc làm mà còn mang lại nguồn thu ngoại tệ đáng kể, với xuất khẩu vàng chiếm hơn 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu của quốc gia.
Do tác động của dịch Covid-19, tiến độ các dự án khai thác mỏ bị chậm lại do hạn chế đi lại Bên cạnh đó, lực lượng lao động trong ngành khai thác chủ yếu là những người trên 40 tuổi, dẫn đến nguy cơ lây nhiễm bệnh cao hơn.
Ngành sản xuất đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao sức cạnh tranh kinh tế của Nam Phi trên thị trường toàn cầu, đồng thời tạo ra cơ hội lớn để thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển của đất nước Năm 2019, giá trị của ngành này đạt 41,4 tỷ USD, chiếm gần 12% tổng GDP của Nam Phi.
Nam Phi, với trình độ chuyên môn kỹ thuật và sản xuất cao, đã phát triển một ngành công nghiệp sản xuất đa dạng, dẫn đầu thế giới trong một số lĩnh vực chuyên biệt như đầu máy toa xe, nhiên liệu tổng hợp, thiết bị khai thác và máy móc Các hoạt động nghiên cứu và phát triển toàn diện cùng với nhiều công nghệ mới tiên tiến đã góp phần quan trọng vào sự phát triển này.
Ngành công nghiệp sản xuất bao gồm các ngành lớn:
Ngành công nghiệp chế biến thực phẩm và đồ uống bao gồm việc chế biến các sản phẩm từ thủy hải sản, thịt, sữa, ngũ cốc, hạt, gia vị, hoa quả, cùng với các loại đồ uống và thực phẩm khác.
Ngành công nghiệp ô tô tại Nam Phi đóng góp khoảng 12% vào tổng sản lượng xuất khẩu hàng sản xuất, thể hiện vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc gia Các thương hiệu lớn như BMW, Ford, Volkswagen, Daimler-Chrysler và Toyota, cùng với các nhà sản xuất linh kiện như Arvin Exhaust, Bloxwitch, và Corning, đã thiết lập nhà máy tại đây Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô quốc gia (NAAMSA) đang triển khai kế hoạch tăng trưởng nhằm mở rộng sản xuất hàng năm lên 1,4 triệu xe vào năm 2035 và nâng tỷ lệ linh kiện ô tô sản xuất trong nước từ 39% lên 60%, với mục tiêu giảm tỷ lệ thất nghiệp gần 30%.
Ngành công nghiệp hóa chất có cấu trúc đa dạng và liên hợp, bao gồm xử lý nhiên liệu như dầu mỏ, than cốc, cao su, hóa chất cơ bản, chế tạo nhựa và dược phẩm Đây là lĩnh vực quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, chiếm khoảng 23% doanh thu của ngành sản xuất trong giai đoạn 2018.
Ngành công nghiệp điện tử và công nghệ thông tin tại Nam Phi đã phát triển vượt bậc so với mức trung bình toàn cầu, đặc biệt nổi bật trong lĩnh vực phần mềm điện thoại di động và dịch vụ ngân hàng điện tử với hơn 3000 doanh nghiệp hoạt động Đồng thời, ngành viễn thông đóng góp hơn 7% GDP của đất nước, với 5,5 triệu máy điện thoại cố định, giúp Nam Phi đứng thứ 23 thế giới và trở thành thị trường điện thoại di động lớn thứ 4 toàn cầu.
Tình hình ngoại giao của Cộng hòa Nam Phi
Quan hệ ngoại giao Việt Nam - Nam Phi
4.1.1 Lịch sử quan hệ ngoại giao Việt Nam - Nam Phi
Tình hữu nghị giữa Việt Nam và Nam Phi được xây dựng trên nền tảng đoàn kết và hỗ trợ lẫn nhau trong cuộc đấu tranh giành độc lập và tự do Đây là yếu tố quan trọng thúc đẩy cuộc chiến chống đế quốc của Việt Nam và cuộc đấu tranh chống chế độ Apartheid tại Nam Phi, nhằm hướng tới một tương lai dân chủ và tự do cho nhân dân hai nước.
Vào tháng 12 năm 1993, Việt Nam đã chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao với Nam Phi, thể hiện niềm tin mạnh mẽ vào thành công của cuộc cách mạng dân tộc dân chủ do đảng ANC lãnh đạo ngay từ những ngày đầu của Nhà nước dân chủ.
4.1.2 Quan hệ hợp tác kinh tế Việt Nam - Nam Phi
Hiện nay, Việt Nam và Nam Phi đã thiết lập các cơ chế hợp tác song phương quan trọng như Diễn đàn Đối tác liên Chính phủ, Ủy ban hỗn hợp Thương mại và Đối thoại Quốc phòng Nam Phi được xem là đối tác "hợp tác phát triển" hàng đầu của Việt Nam tại châu lục, với sự hợp tác diễn ra trong nhiều lĩnh vực quan trọng như chính trị, kinh tế - thương mại, ngoại giao, văn hóa, khoa học – công nghệ, môi trường và du lịch.
Đại sứ Mpetjanet Kgaogelo Lekgoro đánh giá cao tiềm năng phát triển kinh tế và thương mại của Việt Nam, khẳng định rằng Nam Phi coi Việt Nam là đối tác quan trọng tại Đông Nam Á Hiện tại, Nam Phi là quốc gia đầu tiên và duy nhất ở châu Phi mà Việt Nam thiết lập quan hệ hợp tác.
“đối tác vì hợp tác và phát triển”.
Nam Phi hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam tại châu Phi, với tổng kim ngạch thương mại hai chiều đạt 951 triệu USD trong chín tháng đầu năm 2019 Hai nước có tiềm năng hợp tác lớn trong lĩnh vực nông nghiệp và chế biến nông sản, đặc biệt là các sản phẩm như trái cây, nước ép trái cây và rượu vang từ Nam Phi, đang được ưa chuộng tại Việt Nam Tuy nhiên, vẫn còn nhiều cơ hội để phát triển hơn nữa các sản phẩm này trên thị trường Việt Nam.
Theo Đại sứ Mpetjanet Kgaogelo Lekgoro, Việt Nam và Nam Phi có cơ hội hợp tác trong lĩnh vực sản xuất linh kiện ô tô, chế biến sản phẩm da, năng lượng tái tạo, chế biến thực phẩm và khai thác tài nguyên khoáng sản.
Mối quan hệ gắn bó giữa Việt Nam và Cộng đồng Phát triển miền Nam Châu Phi (SADC) thể hiện tiềm năng to lớn cho việc tăng cường hợp tác đa dạng giữa hai bên.
Vấn đề bất bình đẳng ở Cộng hòa Nam Phi
Thực trạng
5.1.1 Bất bình đẳng xã hội
Mặc dù đã 25 năm kể từ khi Nam Phi xóa bỏ chế độ apartheid, nhưng sự phân hóa xã hội vẫn còn rất nghiêm trọng, đặc biệt là về chủng tộc, tầng lớp, giai cấp và giới tính Bất bình đẳng trong giáo dục, y tế và điều kiện sống cho thấy người dân da màu, đặc biệt là phụ nữ da màu, phải đối mặt với nhiều bất công Vị trí và thứ hạng của phụ nữ da màu so với đàn ông da trắng là một chỉ số rõ ràng về mức độ bất bình đẳng trong xã hội Nam Phi.
Giáo dục hiện nay là yếu tố then chốt cho sự phát triển quốc gia, vì vậy nhiều chính phủ ưu tiên đầu tư vào lĩnh vực này Tuy nhiên, tại Nam Phi, giáo dục không chỉ thiếu sự quan tâm mà còn tồn tại tình trạng bất bình đẳng Quyền học tập cần được bảo đảm trong môi trường an toàn, với đầy đủ cơ sở vật chất và hạ tầng, nhưng thực tế lại không phản ánh đúng điều này ở nhiều trường học trong quốc gia cầu vồng.
Vào năm 2013, chính phủ Nam Phi đã ban hành tiêu chuẩn tối thiểu cho cơ sở vật chất giáo dục nhằm đảm bảo tất cả các trường học có nguồn điện và an toàn vệ sinh, với mục tiêu thay thế hố xí không an toàn bằng hệ thống vệ sinh hiện đại Ngoài ra, các trường học xây dựng từ vật liệu không phù hợp sẽ được cải tạo Thời hạn hoàn thành được đặt ra là tháng 11 năm 2016, nhưng đến nay, những cam kết này vẫn chưa được thực hiện.
Nghiên cứu của Tổ chức Ân xá Quốc tế tại hai tỉnh Gauteng và Đông Cape cho thấy nhiều trường học đang trong tình trạng xuống cấp nghiêm trọng về cơ sở hạ tầng và trang thiết bị, đặc biệt là những trường được xây dựng từ thời kỳ Apartheid Các tòa nhà này tiềm ẩn nhiều nguy hiểm, ảnh hưởng đến sự an toàn của học sinh, đồng thời không đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh và thiếu thốn các trang thiết bị cơ bản như sách giáo khoa và dụng cụ giảng dạy.
Theo thống kê của Bộ Giáo dục, năm 2018 có 20.071 trong tổng số 23.471 trường công không có phòng thí nghiệm, 18.019 trường không có thư viện, gần 1.000 trường thiếu thiết bị thể dục thể thao, và 4.358 trường sử dụng hố xí không đạt chuẩn vệ sinh Đáng chú ý, 239 trường không có điện và 37 trường hoàn toàn thiếu trang thiết bị vệ sinh.
Những số liệu thống kê cho thấy rõ sự bất bình đẳng trong nền giáo dục Nam Phi, nơi trải nghiệm học tập của học sinh phụ thuộc vào địa điểm sinh ra, màu da và tình hình kinh tế của gia đình Tình trạng này phản ánh sự chênh lệch trong cơ hội giáo dục mà mỗi học sinh nhận được.
Vào năm 1996, Hiến pháp Nam Phi được ban hành và được công nhận là một trong những văn bản dân chủ hàng đầu thế giới Bản Hiến pháp này thể hiện tinh thần đấu tranh của người dân trong việc chấm dứt chế độ phân biệt chủng tộc, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của tuyên ngôn nhân quyền.
“Mọi người đều có quyền tiếp cận:
Dịch vụ chăm sóc sức khỏe, bao gồm chăm sóc sức khỏe sinh sản
Thức ăn và nước uống
Theo Hiến Pháp, quyền tiếp cận y tế của con người là điều hiển nhiên Chính phủ sau thời kỳ Apartheid đã nỗ lực cải thiện chất lượng và khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc y tế trong hơn 25 năm qua Tuy nhiên, những thay đổi này dường như không đủ để giải quyết các bất cập và bất bình đẳng về y tế vẫn tiếp diễn trong đời sống người dân.
Trong ngành y tế Nam Phi, khoảng 30% bác sĩ cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho hơn 40 triệu người, chiếm 84% dân số Chỉ khoảng 16% dân số, tương đương 8 triệu người, có bảo hiểm y tế Theo báo cáo của Vulnerable Groups Indicator năm 2015-2016, chỉ 1 trong 10 hộ gia đình người da màu có bảo hiểm y tế, trong khi 7/10 hộ gia đình người da trắng sở hữu bảo hiểm Tình hình càng tồi tệ hơn ở khu vực nông thôn, nơi chỉ gần 1/10 hộ gia đình có khả năng mua bảo hiểm, so với gần 3/10 hộ ở thành thị.
5.1.2 Bất bình đẳng kinh tế
Nam Phi là quốc gia có nền kinh tế phát triển hàng đầu châu Phi, nhưng cũng là nơi có sự phân hóa giàu nghèo cực kỳ nghiêm trọng, thể hiện qua hệ số Gini Hình ảnh chụp từ drone của tạp chí Time cho thấy sự đối lập rõ rệt giữa khu đô thị Primrose sang trọng của giới thượng lưu và khu ổ chuột Makause ngay bên cạnh ở Johannesburg.
Hình 5.1 Ảnh chụp một khu vực tại thành phố Johannesburg
Sau khi chế độ Apartheid kết thúc vào đầu những năm 1990, chính phủ Nam Phi đã thực hiện các chính sách nhằm hỗ trợ người da đen và người da màu, nhưng sự chênh lệch giàu nghèo vẫn gia tăng Người da trắng tiếp tục duy trì sự giàu có, trong khi chỉ một số ít người da đen vươn lên tầng lớp siêu giàu, còn đại đa số không thấy cải thiện mức sống Tại Nam Phi, 1% người giàu sở hữu 67% của cải xã hội, trong khi 10% người giàu nắm 93% tài sản, và 90% còn lại chỉ chia nhau 7% Mặc dù GDP đầu người của Nam Phi cao (6.100 USD) so với nhiều nước đang phát triển, 37,6% dân số vẫn sống dưới mức 3,2 USD/ngày, cao hơn nhiều so với 8,4% của Việt Nam Tỷ lệ thất nghiệp ở Nam Phi dao động từ 25-30%, và nước này có tỷ lệ giết người nằm trong top 10 thế giới Bên cạnh đó, Nam Phi có 7,1 triệu người nhiễm HIV, cao nhất thế giới, với tỷ lệ người trưởng thành mắc bệnh lên tới 18,9%.
Một số lý do của sự chênh lệch giàu nghèo tại Nam Phi gồm:
Những người giàu ở Nam Phi không chỉ nhận lương cao mà còn có nguồn thu nhập đa dạng từ cổ phiếu, đầu tư và bất động sản Sự chênh lệch này giúp họ gia tăng tài sản nhanh chóng so với người nghèo.
Nam Phi hiện đang chứng kiến sự gia tăng việc làm trong lĩnh vực dịch vụ, trong khi số lượng việc làm trong ngành công nghiệp chế xuất lại giảm sút Điều này đã tạo ra khó khăn cho nhiều lao động thiếu trình độ, khiến họ gặp khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm phù hợp.
Mặc dù Nam Phi đầu tư nhiều nhất vào giáo dục ở châu Phi, nhưng hệ thống giáo dục vẫn thiếu thốn cả về số lượng lẫn chất lượng Nhiều trường học vẫn chỉ là những công trình tạm bợ, thiếu điện và nước, đặc biệt ở các khu vực của người da đen Chất lượng giáo viên cũng là một vấn đề nghiêm trọng, với khảo sát cho thấy một số giáo viên không đủ khả năng dạy toán cho học sinh lớp 6.
Một nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng bất bình đẳng nhà ở ở Nam Phi hậu Apartheid là sự thất bại trong chính sách nhà ở của chính phủ Các thành phố lớn vẫn tồn tại hai thế giới tách biệt: khu trung tâm giàu có dành cho người da trắng và những khu ngoại ô nghèo nàn, xa xôi dành cho người da đen Chính phủ chậm trễ trong việc xây dựng nhà giá rẻ ở nội đô, khiến người da đen bị mắc kẹt trong các khu ổ chuột và không có cơ hội tiếp cận việc làm cũng như giáo dục tốt.
Nguyên nhân
5.2.1 Ảnh hưởng từ chế độ phân biệt chủng tộc Aparthied a Vài nét về chế độ phân biệt chủng tộc Aparthied
Khái niệm "Aparthied" được hình thành từ năm 1917, nhưng chỉ chính thức được thiết lập vào năm 1948 và tồn tại cho đến năm 1994 Chế độ này là sản phẩm của sự thống trị của người da trắng Nam Phi (Africaner) và phản ánh di sản của chủ nghĩa thực dân Anh thế kỷ XIX, khi các nhà thực dân tìm cách kiểm soát sự di trú của người da đen và da màu đến các khu vực do họ chiếm giữ.
Chế độ Apartheid tại Nam Phi đã thực hiện chính sách phân lập nghiêm ngặt, loại trừ hầu hết những người không phải da trắng khỏi các cơ quan quyền lực, chỉ cho phép một số ít người da màu tham gia Xã hội bị phân chia theo chủng tộc, và sự phân loại này được công nhận hợp pháp, trở thành cơ sở cho các luật lệ nhằm quản lý các nhóm dân cư khác nhau.
Bất bình đẳng kinh tế và quyền sở hữu ở Nam Phi đang trở thành vấn đề nổi cộm, bên cạnh các khía cạnh chính trị – xã hội Gần 60% dân số có thu nhập dưới 42.000 Rand/năm (khoảng 7.000 USD), trong khi chỉ 2,2% dân số có thu nhập trên 360.000 Rand/năm (khoảng 50.000 USD) Tình trạng nghèo khổ phổ biến, đặc biệt trong cộng đồng người da đen, nhóm chịu thiệt thòi nhất Hơn 80% đất đai trang trại thuộc về người da trắng, trong khi chế độ Apartheid đã tước đoạt quyền sở hữu đất đai của người da đen và da màu, khiến họ mất đi những mảnh đất vốn thuộc về tổ tiên của mình.
Vào đầu thập niên 1980, chính phủ Apartheid buộc phải thực hiện chính sách hòa giải dân tộc với người da đen do sự phản kháng mạnh mẽ từ bên trong và sự cô lập, trừng phạt từ bên ngoài, cùng với vị thế ngày càng suy yếu Họ chấp nhận hủy bỏ các định chế phân biệt chủng tộc và tuân thủ các quyết định của cộng đồng quốc tế, đặc biệt là các nghị quyết của Liên Hiệp Quốc và phán quyết của Tòa án Tội phạm quốc tế, nhằm chấm dứt tình trạng vi phạm nhân quyền và tội ác chống lại loài người Đến tháng 5/1994, Nelson Mandela đã trúng cử Tổng thống Nam Phi, trong khi ANC giành được 62,7% số phiếu, đủ để thành lập chính phủ mới trên toàn quốc.
Ngày 8 tháng 5 năm 1996, bản hiến pháp mới đã được chính thức phê chuẩn. Đây là sự kiê ̣n có ý nghĩa chính trị hết sức quan trọng bởi thành quả của cuô ̣c cách mạng dân chủ Nam Phi đã được thể chế hóa, tạo nền tảng pháp lý cho sự hoạt đô ̣ng của chính phủ mới Hiến pháp mới đã đảm bảo các quyền bình đẳng cho mọi công dân Nam Phi và khẳng định mọi sự phân biê ̣t đối xử trong xã hô ̣i là bất hợp pháp Hiến pháp này đã chính thức xóa bỏ hê ̣ thống dựa trên nền tảng phân biê ̣t chủng tô ̣c của chính phủ Aparthied và xây dựng chính phủ mới dựa trên nền tảng dân chủ. b Ảnh hưởng của chế độ Aparthied đối với vấn đề bất bình đẳng ở Nam Phi
Trong nhiều thập kỷ, bất bình đẳng đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng ở cả các nước phát triển và đang phát triển Nam Phi nổi bật như một ví dụ điển hình của khoảng cách giàu nghèo, nơi hy vọng của người dân bị dập tắt Đất nước cầu vồng này lẽ ra phải là hình mẫu cho một xã hội mới, thể hiện sự tiến bộ trong việc xóa bỏ phân biệt chủng tộc.
Chế độ Apartheid để lại di chứng sâu sắc trong tâm trí các thế hệ sau, dẫn đến tình trạng bất bình đẳng gia tăng tại Nam Phi Hầu hết đất đai vẫn nằm trong tay giới thượng lưu da trắng, một phần do những hạn chế trong chính sách chuyển giao đất đai của ANC Người da đen nghèo vẫn phải sống trong khu ổ chuột và đối mặt với sự phân biệt trong cuộc sống hàng ngày Mặc dù có hy vọng về một Nam Phi bình đẳng hơn nhờ vào sự tăng trưởng kinh tế, nhưng sự phân biệt chủng tộc vẫn tồn tại, chỉ khác là không còn rõ ràng như trong thời kỳ Apartheid.
5.2.2 Sự thất bại của chính phủ Ở Nam Phi, những người đứng đầu thực sự đã đặt ra hàng loạt mục tiêu trong việc phát triển đất nước cũng như cải thiện tình trạng bất bình đẳng vốn dĩ đã kéo dài suốt nhiều thập kỉ Tuy nhiên việc thực hiện được điều đó hay không dường như lại không hề thuộc về trách nhiệm của các nhà lãnh đạo Nam Phi Năm 2013, chính phủ Nam Phi đã ban hành các chuẩn mực tối thiểu liên quan đến điều kiện, cơ sở vật chất cho trường học ở nước này Thời hạn để đạt được mục tiêu này được chính phủ đặt ra là tháng 11 năm 2016 Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy những người lãnh đạo quốc gia này là những người không giỏi giữ lời hứa
Nhà vệ sinh dành cho trẻ em ở Nam Phi đã trở thành vấn đề nghiêm trọng khi một em gái 5 tuổi tử vong do chết đuối trong hố xí ở tỉnh Bizana vào năm 2018 Chính phủ Nam Phi chỉ bắt đầu hành động khi tình hình trở nên tồi tệ, thực hiện lời hứa thay thế hố xí ở 4.358 trường học Tuy nhiên, các chính sách chống tham nhũng của chính phủ vẫn không hiệu quả, khiến người nghèo tiếp tục gặp khó khăn trong khi người giàu ngày càng có thêm cơ hội làm giàu.