Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
Tại diễn đàn Nobel năm 2005, Harold Pinter đã nhấn mạnh rằng nghĩa vụ hàng đầu của nghệ sĩ là làm rõ sự thật về chiến tranh, đặc biệt là cuộc chiến tranh của Mỹ tại Iraq Ông khẳng định rằng “cái nghĩa vụ công dân cốt yếu nhất mà tất cả chúng ta đều phải thi hành là quyết tâm dũng mãnh để xác định cho được sự thật thực tại.” Nếu không có quyết tâm này, chúng ta sẽ không thể cứu vãn phẩm giá con người, điều đã gần như bị hủy hoại trong mỗi chúng ta.
Chiến tranh là một đề tài lớn, mang tầm vóc nhân loại, có bề dày trong lịch sử văn học Việt Nam và thế giới Tại Việt Nam, chiến tranh gắn liền với số phận đau thương của dân tộc, trở thành nỗi ám ảnh và vết thương khó lành Các tác phẩm của Chu Lai, Lê Lựu, Bảo Ninh đã mang đến cái nhìn mới về chiến tranh, phản ánh những mặt trái và vùng khuất lấp của nó Trong văn học thế giới, chiến tranh cũng được khắc họa sâu sắc qua các tác phẩm như Iliade, Odissée của Homère và Chiến tranh và hòa bình của Tolstoi, cùng với Chuông nguyện hồn ai.
Ernest Hemingway, Cái trống thiếc của Gunter Grass, Cây đàn Miến Điện của Michio Takeyama và vô số tác phẩm khác
Ernest Hemingway (1899-1961) là một trong những nhà văn vĩ đại nhất của văn học Mỹ và thế giới, với những đóng góp quan trọng cho văn học thế kỷ XX Ông được biết đến như một nhà văn hiện thực tiến bộ, có ảnh hưởng sâu sắc đến nhiều thế hệ tác giả sau này.
Ernest Hemingway sống một cuộc đời đầy màu sắc và sôi nổi, tham gia vào những sự kiện quan trọng nhất của thế giới, bao gồm hai cuộc đại chiến thế giới Với vốn sống phong phú, ông đã mang đến cho độc giả những tác phẩm sinh động, phản ánh hơi thở của thời đại Với chủ nghĩa nhân đạo sâu sắc và thái độ tích cực, Hemingway mạnh mẽ lên án chiến tranh đế quốc, đồng thời thể hiện sự ủng hộ cho các cuộc chiến tranh yêu nước và cách mạng.
Michio Takeyama (1903 – 1984) là một nhà văn nổi bật với tác phẩm tiểu thuyết Cây đàn Miến Điện, phản ánh đề tài chiến tranh trong bối cảnh văn học Nhật Bản hiện đại Sau Thế chiến thứ hai, văn học thường thể hiện sự hoang mang và sự tan vỡ của các lý tưởng truyền thống, như trong tiểu thuyết Mặt trời lặn của Dadai Osamu hay Mưa đen của Ibuse Masugi, tập trung vào những tác động tiêu cực của chiến tranh Tuy nhiên, Cây đàn Miến Điện nổi bật với thông điệp tích cực, mang lại cảm quan thanh bình, hợp tác và hy vọng cho thế hệ trẻ Nhật Bản trong thời kỳ hậu chiến.
Trong lịch sử văn học hiện đại Nhật Bản, các nhà văn thời hậu chiến, đặc biệt là Michio Takeyama, đã thể hiện sứ mệnh cao cả của mình ngay sau Thế chiến thứ hai Dù phải chịu đựng nhiều nỗi đau do chiến tranh gây ra, họ vẫn nuôi hy vọng về một sự hồi sinh và tìm cách bù đắp cho những tổn thất mà quân đội Nhật đã gây ra ở các nước châu Á Takeyama, mặc dù không nổi bật như những nhà văn lừng danh như Kawabata Yasunari hay Abe Kobo, đã ghi dấu ấn với tác phẩm "Cây đàn Miến Điện", thu hút sự chú ý của độc giả Nhật Bản Luận văn này sẽ phân tích cách nhìn về chiến tranh trong tác phẩm của ông, nhằm giới thiệu sâu hơn về tác giả Michio Takeyama đến độc giả Việt Nam.
Qua luận văn với đề tài CÁCH NHÌN CHIẾN TRANH TRONG
TIỂU THUYẾT CÂY ĐÀN MIẾN ĐIỆN CỦA MICHIO TAKEYAMA
Trong bài viết "Và Chuông Nguyện Hồn Ai" của Ernest Hemingway, chúng tôi nghiên cứu tư tưởng chống chiến tranh phát xít và cách nhìn về chiến tranh trong hai tác phẩm Cách nhìn này xuất phát từ hai quan điểm khác nhau: kẻ chiến thắng và người chiến bại Tuy nhiên, cả hai đều thể hiện ý nghĩa cao quý về cuộc sống, mang lại nét nhân văn và chất nhân bản cao cả Điều này phản ánh lòng yêu hòa bình và ý nghĩa nhân đạo của hai nhà văn Hemingway và Takeyama.
Luận văn này không chỉ mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc mà còn khám phá tính dự báo và bản sắc dân tộc trong hai tác phẩm phản ánh hậu quả của cuộc chiến tranh chống phát xít trong Thế chiến thứ hai Michio Takeyama thể hiện mối liên kết giữa người Nhật và Miến Điện qua tình yêu thiên nhiên, thẩm mỹ và tính chất Phật giáo tiểu thừa, từ đó vẽ nên bức tranh hy vọng và sự đoàn kết, dự đoán sự vươn lên của Nhật Bản như một cường quốc sau thất bại do đứng về phe trục phát xít Trong khi đó, Ernest Hemingway với tác phẩm "Chuông nguyện hồn ai" viết trong giai đoạn 1939-1940 tại Tây Ban Nha, cũng đã chính xác tiên đoán sự chiến thắng của những người cộng hòa Tây Ban Nha trước phát xít trong những năm tiếp theo.
Tác phẩm không chỉ mang giá trị nhân bản và dự đoán chính xác, mà còn phản ánh ý nghĩa thời sự và hiện đại của chiến tranh Những cuộc xung đột như tại Iraq, Iran, Triều Tiên, và tình hình Israel - Palestine đang đặt ra nhiều mối đe dọa cho hòa bình thế giới Phân tích cách nhìn về chiến tranh qua hai tác phẩm giúp chúng ta nhận thức rõ những tác động tiêu cực của chiến tranh, từ đó hình thành thái độ tích cực và cống hiến cho hòa bình toàn cầu cũng như độc lập dân tộc Việt Nam Điều này mở ra con đường giải thoát, tìm kiếm hướng đi thích hợp để thoát khỏi chiến tranh.
Bài viết cũng phân tích giá trị thẩm mỹ của hai tác phẩm "Chuông nguyện hồn ai" và "Cây đàn Miến Điện" để so sánh cách biểu đạt vấn đề chiến tranh của Takeyama và Hemingway Takeyama sử dụng phương pháp sáng tác hiện thực và huyền thoại, kết hợp các kỹ thuật tương phản, song hành và đồng hiện, trong khi đó Hemingway lại sử dụng dòng ý thức và độc thoại nội tâm để khắc họa cách nhìn chiến tranh thông qua phương pháp sáng tác hiện thực mơ mộng.
Cách nhìn chiến tranh bao gồm định nghĩa, nguyên nhân chủ quan và khách quan, sự tiếp diễn và giải pháp để giải thoát con người khỏi chiến tranh, đồng thời gợi ý mối liên hệ giữa chiến tranh và hòa bình trong tương lai Nó phản ánh thái độ phê phán của nhà văn, nhấn mạnh tư duy hòa bình, lòng yêu cuộc sống và hướng thiện trong một thế giới đa phương Trong văn học, cách nhìn chiến tranh yêu cầu phân tích mối quan hệ giữa nội dung và hình thức nghệ thuật, khám phá phương pháp nghệ thuật mà tác phẩm sử dụng để chuyển tải đề tài chiến tranh, từ đó làm nổi bật giá trị nghệ thuật và thi pháp của tác phẩm.
Tóm lại, đề tài này mang ý nghĩa khoa học sâu sắc với giá trị nhân văn, hiện thực và tính dự báo Nó đặc biệt giới thiệu tác phẩm "Cây đàn Miến Điện" đến với những người yêu thích văn học tại Việt Nam, một tác phẩm văn học Nhật Bản hiện đại về chiến tranh, chứa đựng giá trị nhân bản thắm đẫm.
LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
Tư liệu về lý luận văn học
Trong quyển “Văn học so sánh – Nghiên cứu và triển vọng”, tác giả Trần Đình Sử cùng với Lã Nhâm Thìn và Lê Lưu Oanh đã cung cấp nguồn tư liệu quý giá về lý luận văn học Cuốn sách này không chỉ giúp độc giả hiểu rõ những yếu tố cần thiết để phân tích một quyển tiểu thuyết mà còn mở rộng kiến thức về văn học so sánh.
Chúng tôi áp dụng nghiên cứu song hành bên cạnh nghiên cứu ảnh hưởng và tiếp nhận để làm rõ đề tài, theo quan điểm của các tác giả, nghiên cứu song hành cho phép phân tích các loại hình văn học mà không bị giới hạn bởi thời gian, không gian hay chất lượng Vì vậy, chúng tôi đã chọn so sánh Michio Takeyama và Ernest Hemingway Phương Lựu trong tác phẩm “Phương pháp luận nghiên cứu văn học” đã đưa ra những lý luận quý giá để phân tích hai tiểu thuyết này từ góc độ tâm lý-xã hội, văn hóa-lịch sử và thể loại Ông nhấn mạnh rằng việc nghiên cứu tác phẩm văn học cần xem xét mối liên hệ giữa tác phẩm với hiện thực, nhà văn và công chúng, cùng với mối liên hệ biện chứng giữa tiếp thu và sáng tạo trong việc tiếp nhận di sản văn học nước ngoài Dựa trên quan điểm của R Wellek, Phương Lựu khẳng định rằng lịch sử văn học không phải là một dòng chảy liên tục mà là sự nối tiếp của các loại hình văn học được cấu thành từ những hệ thống quy phạm khác nhau.
Chúng tôi áp dụng quan điểm của Đào Ngọc Chương về mối liên hệ giữa cấu trúc tiểu thuyết và mô hình thế giới trong tác phẩm “Thi pháp tiểu thuyết và sáng tác của Ernest Hemingway” Bằng cách sử dụng các vấn đề thi pháp học, phương pháp sáng tác và quan điểm đa dạng về văn học so sánh, chúng tôi khắc họa bút pháp nghệ thuật của Takeyama và Hemingway Nguồn tài liệu chủ yếu được tham khảo bao gồm “Lý luận và phê bình văn học – Đổi mới và phát triển” và “Bình luận văn học - Niên giám 2005”.
TP.Hồ Chí Minh, 2005), “Từ văn học so sánh đến thi học so sánh” (Nxb Đông tây, Hà Nội, 2002) của tác giả Phương Lựu, “Lý luận văn học” (Nxb
Hà Minh Đức là tác giả chủ biên cuốn sách "Giáo dục" xuất bản năm 2008 tại Hà Nội, trong khi đó, Lưu Văn Bổng là tác giả của tác phẩm "Những bình diện chủ yếu của văn học so sánh" do Nxb Khoa học xã hội phát hành tại Hà Nội.
Tư liệu về lịch sử – văn hóa - xã hội
Vấn đề "cách nhìn chiến tranh" trong hai tác phẩm này cần được làm rõ hơn bằng cách so sánh hai cuộc chiến trong bối cảnh lịch sử và văn hóa xã hội của Mỹ, Tây Ban Nha, Nhật Bản và Miến Điện trong giai đoạn Thế chiến thứ hai Quyển “Đối thoại với các nền văn hóa – Myanmar” sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc về những khía cạnh này.
Trịnh Huy Hóa trong tác phẩm biên dịch (Nxb Trẻ, Hà Nội, 2004) cung cấp cái nhìn tổng quát về đất nước, văn hóa và con người Miến Điện Đồng thời, "Nhật Bản – đất nước, con người, văn học" của Ngô Minh Thủy và Ngô Tự Lập (Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội, 2003) cùng "Lịch sử Nhật Bản" của Mason & Caiger (Nxb Lao động, Hà Nội, 2003) cũng phác họa hình ảnh về Nhật Bản, với sự ảnh hưởng của Phật giáo Thiền Tông, tính kỷ luật và cộng đồng, cùng với lòng kiên cường và quả cảm trong công cuộc tái thiết đất nước sau chiến tranh.
Tại Mỹ, những nhận định thú vị về văn hóa và tính cách của người dân có thể được khám phá qua các tác phẩm như “Văn hóa và tính cách của người Mỹ” do Chu Tiến Anh và Phạm Kiêm Ích dịch (Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1999) và “Sốc Văn Hóa Mỹ”.
Nguyễn Hạnh Dung và Bùi Đức Thược đã dịch tác phẩm "Thế giới của Hemingway" (Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995), trong khi Lê Bá Kông chuyển ngữ từ nguyên tác của P Young cho Tạp chí Văn học, Sài Gòn, 1965 Dựa trên quan điểm của Geoffrey Parker, chúng tôi phân tích cách thức tiến hành chiến tranh và kỷ nguyên cơ khí hóa thông qua tác phẩm "Lịch sử chiến tranh" (Lê Thành dịch, Nxb Tổng hợp, TP.Hồ Chí Minh, 2006) Ngoài ra, "33 chiến lược của chiến tranh" của Robert Greene (Nxb Trẻ, Hà Nội, 2008) cũng đề cập đến các loại hình và thực hiện chiến tranh Hoàng Minh Thảo trong "Bàn về nghệ thuật quân sự" (Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2007) đã làm rõ vai trò của chiến thuật và mục đích của cuộc chiến tranh chống xâm lược.
Chúng tôi đã áp dụng các vấn đề của triết học hiện sinh, chủ nghĩa nhân bản và vô thức để giải thích tính hội nhập và xuất thế của hai nhân vật chính trong tiểu thuyết "Chuông nguyện hồn ai" và "Cây đàn Miến Điện" Những tư tưởng này được lấy từ tác phẩm "Triết học nhân sinh" của Stanley Rosen (Nxb Lao động, Hà Nội, 2006) và "Con người và tư tưởng phương Tây" của Crane Brinton (Nxb Từ điển bách khoa, Hà Nội).
Trong bài viết này, chúng tôi đề cập đến một số tác phẩm quan trọng trong lĩnh vực triết học và tâm lý học, bao gồm "Từ chủ nghĩa hiện sinh tới lý thuyết cấu trúc" của Trần Thiện Đạo (Nxb Tri thức, Hà Nội, 2008), "Freud và tâm phân học" của Phạm Minh Lãng (Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội, 2004), và "Triết học Mỹ" của Bùi Đăng Duy và Nguyễn Tiến Dũng (Nxb Tổng hợp, TP.Hồ Chí Minh, 2006) Những tác phẩm này không chỉ cung cấp cái nhìn sâu sắc về các trường phái triết học khác nhau mà còn góp phần làm phong phú thêm hiểu biết về tâm lý học hiện đại.
“Triết học hiện sinh” của Trần Thái Đỉnh (Nxb Văn học, TP.Hồ Chí Minh,
2.3 Tư liệu về văn học phương Đông và phương Tây hiện đại về đề tài chiến tranh
Bàn về vị thế và ấn tượng của hai tiểu thuyết Cây đàn Miến Điện và
Trong bài viết này, chúng tôi khám phá mối liên hệ giữa "Chuông nguyện hồn ai" và các tác phẩm văn học về chiến tranh của phương Đông và phương Tây, đặc biệt là thông qua tác phẩm "Cuộc đời và thời đại của K" của J.M Coetzee Những tác phẩm này không chỉ phản ánh nỗi đau và sự mất mát do chiến tranh gây ra, mà còn thể hiện cái nhìn sâu sắc về nhân tính và sự tồn tại trong bối cảnh khắc nghiệt của xung đột.
(Nxb Hội nhà văn, Hà Nội, 2004), “Thiếu nữ đánh cờ vây” của Sơn Táp
Các tác phẩm như "Obasan" của Joy Kogawa, "Dấu chân người lính" của Nguyễn Minh Châu, và "Nỗi buồn chiến tranh" của Bảo Ninh đều phản ánh hiện thực khốc liệt của chiến tranh, tố cáo tính phi nghĩa của nó và khám phá thân phận, tình yêu của con người trong và sau cuộc chiến Luận văn cũng so sánh với các tác phẩm văn học phương Tây như "Mặt trận miền Tây yên tĩnh" của E.M Remarque, "Trần trụi giữa bầy sói" của Bruno Apitz, và "Viết dưới giá treo cổ" của Julius Fucik, cùng với những sáng tác về chiến tranh của Joseph Heller và Tim O’Brien, nhằm làm nổi bật các chủ đề tương tự.
2.4 Tư liệu về Ernest Hemingway
Tư liệu về tiểu thuyết chiến tranh của Hemingway rất phong phú và đa dạng, đặc biệt được thể hiện qua luận án tiến sĩ của Lê Đình Cúc, mang tên “Tiểu thuyết về đề tài chiến tranh của Hemingway”, xuất bản tại Hà Nội năm 1985 Tác giả đã có những đóng góp quan trọng trong việc giới thiệu và phân tích các tác phẩm này.
Hemingway thể hiện quan điểm và thái độ của mình về chiến tranh thông qua các tác phẩm nổi bật, phản ánh sự đau thương và mất mát Lê Đình Cúc cũng đã phân tích sâu sắc về thời đại và những tác phẩm tiêu biểu của Hemingway, đặc biệt là sự xuất hiện của "thế hệ bỏ đi" trong văn học Mỹ Những bài viết này giúp người đọc hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của chiến tranh đối với tâm hồn và sáng tác của Hemingway.
Các bài viết như “Những nhà văn Mỹ đoạt giải Nobel” và “Hemingway và những tác phẩm tiêu biểu của ông” đã cung cấp cái nhìn sâu sắc về văn học Mỹ Nghiên cứu của Lê Huy Bắc giúp chúng ta hiểu rõ hơn về nhân vật và quan niệm của họ về chiến tranh, đồng thời thể hiện nghệ thuật diễn đạt tinh tế và uyển chuyển Qua đó, ông khắc họa nỗi tuyệt vọng, niềm đau khổ và sự lạc loài của con người trong bối cảnh chiến tranh.
Nguồn tài liệu về Hemingway bằng tiếng Anh rất phong phú, có thể tham khảo trong phần thư mục tài liệu Những tác phẩm này giúp độc giả hiểu rõ hơn về cuộc đời, tư tưởng và quan điểm về chiến tranh của nhà văn Michael Reynolds tập trung vào những vấn đề trong những năm cuối đời của Hemingway, trong khi Robert F Fleming nổi bật với việc phân tích bối cảnh thiên nhiên trong các tác phẩm chiến tranh của ông Ngoài ra, Peter L Hays, Carlos Baker và Robert E Gajdusek thường phê bình cuộc đời và sáng tác của Hemingway từ góc độ so sánh, đối chiếu.
2.5 Tư liệu về Michio Takeyama
Chúng tôi khám phá văn học Nhật Bản hiện đại và tác giả Michio Takeyama chủ yếu thông qua các tài liệu trực tuyến, đặc biệt là qua cuốn sách của ông.
Tư liệu về Ernest Hemingway
Tài liệu về tiểu thuyết chiến tranh của Hemingway rất phong phú và đa dạng, trong đó có luận án tiến sĩ của Lê Đình Cúc, được thực hiện tại Hà Nội vào năm 1985 Tác giả đã giới thiệu sâu sắc về các tác phẩm của Hemingway liên quan đến đề tài này.
Hemingway thể hiện quan điểm và thái độ rõ ràng về chiến tranh trong các tác phẩm của mình, phản ánh những trải nghiệm và cảm xúc sâu sắc của nhân vật Lê Đình Cúc đã phân tích thời đại và các tác phẩm tiêu biểu của Hemingway, đặc biệt là sự xuất hiện của "thế hệ bỏ đi" (Lost generation) trong văn học Mỹ, qua đó làm nổi bật những ảnh hưởng của chiến tranh đối với tâm lý và nghệ thuật viết lách của nhà văn.
Các tác phẩm nghiên cứu như “Những nhà văn Mỹ đoạt giải Nobel” và “Hemingway và những tác phẩm tiêu biểu của ông” đã cung cấp cái nhìn sâu sắc về nhân vật và quan niệm của họ về chiến tranh Lê Huy Bắc thông qua những bút pháp tinh tế, uyển chuyển đã thể hiện nỗi tuyệt vọng, niềm đau khổ và sự lạc loài của con người trong bối cảnh chiến tranh, giúp người đọc cảm nhận rõ hơn về đề tài này.
Nguồn tài liệu về Hemingway bằng tiếng Anh có thể tham khảo trong phần thư mục Các tác phẩm này giúp hiểu rõ hơn về cuộc đời, tư tưởng và quan điểm về chiến tranh của nhà văn Michael Reynolds nghiên cứu những vấn đề trong những năm cuối đời của Hemingway, trong khi Robert F Fleming nổi bật với phân tích bối cảnh thiên nhiên trong các tác phẩm chiến tranh Ngoài ra, Peter L Hays, Carlos Baker và Robert E Gajdusek thường phê bình cuộc đời và sáng tác của Hemingway từ góc độ so sánh.
Tư liệu về Michio Takeyama
Chúng tôi khám phá văn học Nhật Bản hiện đại và tác giả Michio Takeyama chủ yếu thông qua các tài liệu trực tuyến, đặc biệt là cuốn sách nổi bật của ông.
“Dawn to the West – Japanese Literature in Modern Era Fiction” của Donald
Keene (Holt, Rinehart & Winston, New York, 1984); trình bày về tiểu thuyết chiến tranh của Nhật Bản Bên cạnh đó, John Whittier Treat trong “Writing
"Ground Zero – Japanese Literature and the Atomic Bomb" (The University of Chicago Press, 1995) giới thiệu khái niệm "văn học bom nguyên tử" cùng những tác phẩm phản ánh thất bại của Nhật Bản trong Thế chiến thứ hai Tương tự, "Silence to Light – Japan and the Shadow of War" (University of Hawaii Press, 2001) tập hợp truyện ngắn, thơ ca và lời phê bình của các học giả về ảnh hưởng của chủ nghĩa phát xít trong cuộc chiến Ngoài ra, các tài liệu tiếng Việt như "Văn học Nhật Bản từ cổ đến cận đại" của N.I.Konrat (Nxb Đà Nẵng, 1999) và "Văn học Nhật Bản" (Nxb Thông tin khoa học xã hội, 1998) cung cấp cái nhìn tổng quát về văn học Nhật Bản, nhấn mạnh vai trò của Takeyama và tác phẩm "Cây đàn Miến Điện" trong dòng văn học chiến tranh của đất nước này.
Hai bản dịch tiểu thuyết "Cây đàn Miến Điện" của Michio Takeyama, một bằng tiếng Anh của Haward Hibbet và một bằng tiếng Việt của Đỗ Khánh Hoan, cung cấp cái nhìn tổng quan về tác giả và thời đại của ông Cuộc đời và những đóng góp của Michio Takeyama trong văn chương, nghệ thuật, và nghiên cứu thể hiện rõ nét sự sáng tạo và tâm huyết của một nhà giáo, nhà nghiên cứu, dịch giả và tiểu thuyết gia Nhật Bản trong thời kỳ hiện đại.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Luận văn được viết theo quan điểm và phương pháp duy vật lịch sử
Phương pháp nghiên cứu tiểu sử tác giả đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu cách nhìn nhận về chiến tranh Chúng tôi xem các chi tiết tiểu sử như những yếu tố tham khảo, mà không đi sâu vào từng chi tiết cụ thể.
Việc áp dụng phương pháp phân tích và tổng hợp là cần thiết khi nghiên cứu hai quyển tiểu thuyết trong đề tài luận văn Cần phân tích kỹ lưỡng từ nội dung đến hình thức biểu đạt, tiến hành từ tổng thể đến các đặc thù và ngược lại Sự hiểu biết về khái quát và chi tiết của tác phẩm sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc so sánh hai tác phẩm.
Phương pháp so sánh là cách tiếp cận hai tác phẩm nhằm khám phá "cách nhìn chiến tranh" từ góc độ nhân văn và thẩm mỹ Việc phân tích không chỉ dừng lại ở những điểm tương đồng hay khác biệt, mà còn làm nổi bật đặc trưng văn hóa của phương Đông và phương Tây trong bối cảnh chiến tranh.
Hướng tiếp cận thi pháp học giúp phân tích đặc trưng bút pháp nghệ thuật của hai nhà văn nổi bật là Ernest Hemingway và Michio Takeyama Bài viết lý giải nguyên nhân tác giả Cây đàn Miến Điện thiên về phương pháp sáng tác hiện thực huyền thoại, trong khi Hemingway lại thể hiện đặc trưng mơ mộng qua bút pháp hiện thực độc đáo của mình.
Phương pháp tiếp cận lịch sử - văn hóa cung cấp cơ sở vững chắc để phân tích sự tương đồng và khác biệt trong cách nhìn về chiến tranh của hai nhà văn và hai tác phẩm.
Trên đây là những phương pháp nghiên cứu chính mà chúng tôi sẽ vận dụng trong quá trình khảo sát “cách nhìn chiến tranh” trong tiểu thuyết
Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện.
KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN
Ngoài phần dẫn luận, kết luận, phụ lục, và thư mục tài liệu tham khảo, luận văn được chia làm ba chương:
Chương 1 Khái niệm cách nhìn chiến tranh trong tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện
1.1 Khái niệm cách nhìn chiến tranh
1.2 Ernest Hemingway với cách nhìn chiến tranh trong Chuông nguyện hồn ai
1.2.2 Cốt truyện và chủ đề
1.3 Michio Takeyama với cách nhìn chiến tranh trong tiểu thuyết Cây đàn Miến Điện
1.3.2 Cốt truyện và chủ đề
Chương 2 Những tương đồng và dị biệt qua so sánh cách biểu đạt ở tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện
2.1 Những vấn đề lý luận văn học liên quan đến hai tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện
2.2 Cách biểu đạt ở tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện
2.2.1 Cách biểu đạt ở tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai
2.2.1.1 Các hình tượng và ẩn dụ mơ mộng
2.2.1.2 Các thủ pháp dòng ý thức, độc thoại nội tâm, tượng trưng và tương phản
2.2.2 Cách biểu đạt ở tiểu thuyết Cây đàn Miến Điện 2.2.2.1 Các hình tượng và ẩn dụ huyền thoại
2.2.2.2 Các thủ pháp tương phản, song hành và huyền thoại
2.3 Những điểm tương đồng và dị biệt
2.3.2 Sự gặp gỡ của thủ pháp nghệ thuật
2.3.3 Ý nghĩa giao thoa về nhân sinh quan
2.4 Nguyên nhân của những tương đồng và dị biệt trong cách biểu hiện của tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện
2.4.1 Hiện thực thế kỷ XX
2.4.2 Quốc tịch và hoàn cảnh sống của hai nhà văn Hemingway và
2.4.3 Bối cảnh và các nền văn hóa đặc thù của Miến Điện - Nhật
Bản và Mỹ – Tây Ban Nha
Chương 3 Vị thế và ấn tượng của hai tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện
Hai tiểu thuyết này có vị thế đặc biệt trong bối cảnh so sánh với các tác phẩm về chiến tranh trong văn học phương Đông và phương Tây hiện đại, thể hiện sự khác biệt trong cách tiếp cận và phản ánh chiến tranh Chúng không chỉ mang đến cái nhìn sâu sắc về tâm lý nhân vật mà còn phản ánh những giá trị văn hóa và triết lý sống của từng nền văn học Sự tương tác giữa hai nền văn học này tạo ra một bức tranh đa chiều về chiến tranh, từ đó giúp độc giả hiểu rõ hơn về những hệ lụy và bài học mà chiến tranh mang lại.
3.1.1 Vị thế của tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai trong văn học phương Tây về đề tài chiến tranh
3.1.2 Vị thế của Cây đàn Miến Điện trong văn học phương Đông về đề tài chiến tranh
3.2 Ấn tượng về số phận con người và nền văn minh nhân loại
3.2.1 Giáo dục nhân bản, tinh thần dân chủ và quốc tế nhân đạo 3.2.2 Nền văn minh nhân loại
Chương một, mang tên “Khái niệm cách nhìn chiến tranh trong tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện”, cung cấp cái nhìn tổng quan về nhận thức và quan niệm về chiến tranh, đồng thời giới thiệu về tác giả, cốt truyện và chủ đề của hai tác phẩm Đây là bước khởi đầu quan trọng để khám phá cách nhìn chiến tranh độc đáo của hai tác giả nổi tiếng, Hemingway và Takeyama.
Chương hai phân tích thủ pháp nghệ thuật và so sánh nội dung chính của luận văn với tiêu đề “Những điểm tương đồng và dị biệt qua so sánh cách biểu đạt ở tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện” Việc so sánh hai tác phẩm thông qua cách xây dựng hình tượng nhân vật chính của hai nhà văn nhằm khẳng định tình yêu bao la của con người, lý tưởng chiến đấu, và ước mơ về một thế giới an bình giải thoát theo quan niệm Đông phương và Tây phương.
Chương ba, mang nhan đề “Vị thế và ấn tượng của tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện”, so sánh hai tiểu thuyết với các tác phẩm văn học phương Đông và phương Tây, nhằm khẳng định sự đặc sắc của Cây đàn Miến Điện qua nội dung tư tưởng và bút pháp huyền thoại của Takeyama, cũng như chất mộng mơ hiện thực của Hemingway Chương này cũng đề cập đến ấn tượng của hai tác phẩm trong mối liên hệ với nền giáo dục nhân bản, văn minh nhân loại, tinh thần dân chủ và quốc tế nhân đạo.
Trong phần giải thích cấu trúc của luận văn, chúng tôi nhấn mạnh trật tự xuất hiện của hai tiểu thuyết "Chuông nguyện hồn ai" và "Cây đàn Miến Điện".
Tiểu thuyết "Cây đàn Miến Điện" được đặt ở vị trí tiên khởi nhằm thể hiện lòng yêu thích của chúng tôi đối với tác phẩm này, với những giá trị nổi bật như chủ nghĩa nhân bản, tinh thần bác ái và sự giải thoát bao la Bút pháp lung linh, đượm chất huyền thoại của tác giả cũng góp phần làm nổi bật ý nghĩa của tác phẩm Hơn nữa, tác phẩm còn phản ánh tình hình thực tế hiện nay ở nước ta trong bối cảnh hậu chiến.
– Tuy nhiên, khi đi sâu vào từng chương để phân tích, tiểu thuyết
Chúng tôi sẽ phân tích tác phẩm "Chuông nguyện hồn ai" (1940) trước, sau đó mới đến "Cây đàn Miến Điện" (1946), nhằm tôn trọng giá trị lịch sử và thời gian ra đời của hai tác phẩm Thứ tự này sẽ hỗ trợ cho việc so sánh và phân tích, từ đó giúp khai thác nhiều tầng sâu ngữ nghĩa hơn.
KHÁI NIỆM CÁCH NHÌN CHIẾN TRANH TRONG TIỂU THUYẾT CHUÔNG NGUYỆN HỒN AI VÀ CÂY ĐÀN MIẾN ĐIỆN
Ernest Hemingway với cách nhìn chiến tranh trong Chuông nguyện hồn ai
1.2.2 Cốt truyện và chủ đề.
Michio Takeyama với cách nhìn chiến tranh trong tiểu thuyết Cây đàn Miến Điện
1.3.2 Cốt truyện và chủ đề
Chương 2 Những tương đồng và dị biệt qua so sánh cách biểu đạt ở tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện.
Những vấn đề lý luận văn học liên quan đến hai tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện
Cách biểu đạt ở tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện
2.2.1 Cách biểu đạt ở tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai
2.2.1.1 Các hình tượng và ẩn dụ mơ mộng
2.2.1.2 Các thủ pháp dòng ý thức, độc thoại nội tâm, tượng trưng và tương phản
2.2.2 Cách biểu đạt ở tiểu thuyết Cây đàn Miến Điện 2.2.2.1 Các hình tượng và ẩn dụ huyền thoại
2.2.2.2 Các thủ pháp tương phản, song hành và huyền thoại
2.3 Những điểm tương đồng và dị biệt
2.3.2 Sự gặp gỡ của thủ pháp nghệ thuật
2.3.3 Ý nghĩa giao thoa về nhân sinh quan
2.4 Nguyên nhân của những tương đồng và dị biệt trong cách biểu hiện của tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện
2.4.1 Hiện thực thế kỷ XX
2.4.2 Quốc tịch và hoàn cảnh sống của hai nhà văn Hemingway và
2.4.3 Bối cảnh và các nền văn hóa đặc thù của Miến Điện - Nhật
Bản và Mỹ – Tây Ban Nha
Chương 3 Vị thế và ấn tượng của hai tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện
3.1 Vị thế của hai tiểu thuyết này trong mối tương quan với các sáng tác về chiến tranh của văn học phương Đông và văn học phương Tây hiện đại
3.1.1 Vị thế của tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai trong văn học phương Tây về đề tài chiến tranh
3.1.2 Vị thế của Cây đàn Miến Điện trong văn học phương Đông về đề tài chiến tranh
3.2 Ấn tượng về số phận con người và nền văn minh nhân loại
3.2.1 Giáo dục nhân bản, tinh thần dân chủ và quốc tế nhân đạo 3.2.2 Nền văn minh nhân loại
Chương một, mang tựa đề “Khái niệm cách nhìn chiến tranh trong tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện”, trình bày tổng quan về nhận thức và quan niệm về chiến tranh, đồng thời giới thiệu tác giả, cốt truyện và chủ đề của hai tác phẩm Đây là bước khởi đầu quan trọng để khám phá cách nhìn chiến tranh độc đáo của hai tác giả nổi tiếng, Hemingway và Takeyama.
Chương hai tập trung phân tích thủ pháp nghệ thuật và so sánh nội dung chủ đạo của luận văn với tiêu đề “Những điểm tương đồng và dị biệt qua so sánh cách biểu đạt ở tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện” Việc so sánh hai tác phẩm này nhằm khẳng định tình yêu bao la của con người, lý tưởng chiến đấu và mơ ước về một thế giới an bình giải thoát, thể hiện quan niệm của cả Đông phương và Tây phương thông qua cách xây dựng hình tượng nhân vật chính.
Chương ba, mang tên “Vị thế và ấn tượng của tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện”, so sánh hai tiểu thuyết này với các tác phẩm văn học phương Đông và phương Tây, nhằm khẳng định sự đặc sắc của Cây đàn Miến Điện trong cả nội dung tư tưởng lẫn bút pháp huyền thoại của Takeyama, cùng với chất mộng mơ hiện thực của Hemingway Chương cũng đề cập đến ấn tượng của hai tác phẩm trong mối liên hệ với nền giáo dục nhân bản, văn minh nhân loại, cũng như tinh thần dân chủ và quốc tế nhân đạo.
Trong phần giải thích cấu trúc của luận văn, chúng tôi đặc biệt nhấn mạnh đến trật tự xuất hiện của hai tiểu thuyết "Chuông nguyện hồn ai" và "Cây đàn Miến Điện".
Tiểu thuyết "Cây đàn Miến Điện" được đặt lên vị trí tiên khởi trong luận văn của chúng tôi nhằm thể hiện lòng yêu thích đối với tác phẩm này, đặc biệt là chủ nghĩa nhân bản, tinh thần bác ái và sự giải thoát bao la Bên cạnh đó, bút pháp lung linh đượm chất huyền thoại của tác giả cũng làm nổi bật giá trị của tác phẩm, phù hợp với tình hình thực tế hiện nay ở nước ta trong thời kỳ hậu chiến.
– Tuy nhiên, khi đi sâu vào từng chương để phân tích, tiểu thuyết
Chúng tôi sẽ phân tích tác phẩm "Chuông nguyện hồn ai" (1940) trước, sau đó là "Cây đàn Miến Điện" (1946) để tôn trọng giá trị lịch sử và thời gian ra đời của hai tác phẩm Trật tự này không chỉ giúp làm nổi bật ý nghĩa của từng tác phẩm mà còn tạo điều kiện cho việc so sánh và phân tích đạt được nhiều tầng sâu ngữ nghĩa hơn.
6 ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN
Việc giới thiệu tiểu thuyết Cây đàn Miến Điện, cả về nội dung lẫn nghệ thuật, thể hiện nỗ lực của tác giả luận văn trong việc làm sáng tỏ ý nghĩa sâu sắc và tính dí dỏm của tác phẩm, điều mà không nhiều người nhận ra.
Vấn đề đóng góp thứ hai chính là việc giới thiệu và phân tích hai phương pháp sáng tác đặc thù của Hemingway và Takeyama:
– Phương pháp sáng tác hiện thực mơ mộng
– Phương pháp sáng tác hiện thực huyền thoại
KHÁI NIỆM CÁCH NHÌN CHIẾN TRANH
TRONG TIỂU THUYẾT “CHUÔNG NGUYỆN HỒN AI”
VÀ “CÂY ĐÀN MIẾN ĐIỆN” ã²á
1.1 KHÁI NIỆM “CÁCH NHÌN CHIẾN TRANH”
Chiến tranh là một hiện tượng xã hội đặc biệt, với nhiều quan điểm và cách giải quyết khác nhau Lịch sử cho thấy rằng mọi cuộc chiến tranh, dù ngắn hay dài, đều để lại những dấu ấn không thể phai mờ trong số phận của dân tộc Ý nghĩa và quy mô của cuộc chiến càng lớn, thời gian kéo dài càng lâu thì tác động của nó càng sâu sắc và mãnh liệt Dấu ấn chiến tranh đã ảnh hưởng đến đời sống tinh thần và tâm lý của xã hội cũng như từng cá nhân.
Chiến tranh là hiện tượng lịch sử gắn liền với sự ra đời của chế độ tư hữu và giai cấp, thể hiện sự đấu tranh giữa các giai cấp, dân tộc và quốc gia Nguồn gốc sâu xa của chiến tranh nằm trong sự tồn tại của giai cấp và sản xuất, với bản chất của nó là “sự kế tục của chính trị.” Mục đích chính trị của mỗi cuộc chiến tranh khác nhau, dẫn đến tính chất của chúng cũng khác nhau, phụ thuộc vào địa vị của giai cấp tham gia, mục tiêu đạt được và vai trò trong tiến trình lịch sử Lênin trong tác phẩm “Chiến tranh và cách mạng” nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân tích chiến tranh từ quan điểm mác-xít, khẳng định tính chất giai cấp, nguyên nhân và điều kiện lịch sử dẫn đến chiến tranh.
Mỗi nền văn hóa phát triển chiến lược chiến tranh riêng, với những xã hội có diện tích lớn và dân số thưa thường ưa chuộng các cuộc đối đầu mang tính hình thức, trong đó chỉ một số ít nhà lãnh đạo tham gia.
“Vô địch” thực sự là một cuộc chiến đấu, nhưng số phận của mỗi người lại phụ thuộc vào định mệnh Các trận chiến của người Aztec và cư dân Indonesia thường ít đổ máu, vì mục tiêu là bắt giữ người hơn là xâm chiếm lãnh thổ, nhằm tăng cường lực lượng cho các sứ quân Ngay cả Trung Hoa cũng theo đuổi chiến thắng mà không cần chiến tranh, như Tôn Tử đã nói: “Chiến thắng kẻ thù mà không cần phải lâm chiến, đó là đỉnh cao của tài năng.” Sự vượt trội về vũ trang có thể gia tăng cơ hội thành công trong chiến tranh, nhưng không đảm bảo chiến thắng Mỹ, dù có thành tựu vũ khí hiện đại, vẫn không thể chiến thắng Việt Nam trong cuộc chiến tranh vừa qua.
Chiến tranh được chia thành hai loại: chính nghĩa và phi nghĩa Chiến tranh phi nghĩa cản trở tiến bộ xã hội và gây đau thương cho nhân dân, trong khi chiến tranh chính nghĩa thúc đẩy sự phát triển và mang lại hòa bình Theo quan điểm tiêu cực, chiến tranh là tai họa, là sự giết chóc tập thể và tàn phá Nó là hình phạt cho cả kẻ chinh phạt và kẻ bị chinh phạt, đồng thời tạo ra sự vĩ đại của một con người thông qua cái chết của hàng triệu người Chiến tranh được coi là một dịch bệnh lớn nhất, gây đau khổ cho nhân loại, tiêu diệt tôn giáo, tổ quốc, gia đình, và làm đình trệ sự phát triển văn hóa cũng như khoa học kỹ thuật.
“ Xưa nay giữa chốn xa trường Mấy ai trở lại bước đường cô thôn”
“Thành Nam thiếu phụ lòng tan tác Ải Bắc chinh phu ngoảnh mặt về”
(Cao Thích-Yến Ca Hành) [112, tr.100]
Chiến tranh luôn bị quần chúng tiến bộ lên án vì những khía cạnh tàn bạo của nó Trong thiên anh hùng ca Iliad của Homer, hình ảnh Achilles thể hiện nỗi đau và tổn thất trong chiến tranh Thucydides ghi nhận rằng vào thế kỷ V trước CN, hội đồng Athen đã thảo luận về chiến tranh Peloponese và những hệ lụy của việc gửi quân sang Sicilia Tacitus, sử gia La Mã, chỉ trích các nhà lãnh đạo hư danh đã lãng phí quân lính và tài nguyên, đồng thời lên án sự tàn bạo sau mỗi chiến thắng Các tác phẩm văn học phương Tây như Người đàn bà Trojan, Lysistrata, và Chiến tranh và hòa bình cũng phản ánh nỗi khổ của người chiến binh và hoàn cảnh bi thảm của họ trong chiến tranh.
Mặc dù chiến tranh thường mang lại nhiều khía cạnh tiêu cực, nhưng nó cũng có những mặt tích cực khi được coi là hành động của một dân tộc chống lại bất công, như trong các cuộc chiến tranh giải phóng hay chính nghĩa Chiến tranh chính nghĩa không chỉ là cuộc đấu tranh cho sự tiến bộ và sự sống còn, mà còn là con đường để bảo vệ hòa bình lâu dài Nhà thơ Nga Alexei Sourkov đã ghi lại những cảm xúc hùng tráng về cuộc chiến tranh chính nghĩa của tổ quốc mình qua những câu thơ ấm áp.
Nguyên nhân của những tương đồng và dị biệt trong cách biểu hiện của tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện
2.4.1 Hiện thực thế kỷ XX
2.4.2 Quốc tịch và hoàn cảnh sống của hai nhà văn Hemingway và
2.4.3 Bối cảnh và các nền văn hóa đặc thù của Miến Điện - Nhật
Bản và Mỹ – Tây Ban Nha
Chương 3 Vị thế và ấn tượng của hai tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện.
Vị thế của hai tiểu thuyết này trong mối tương quan với các sáng tác về chiến tranh của văn học phương Đông và văn học phương Tây hiện đại
3.1.1 Vị thế của tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai trong văn học phương Tây về đề tài chiến tranh
3.1.2 Vị thế của Cây đàn Miến Điện trong văn học phương Đông về đề tài chiến tranh.
Ấn tượng về số phận con người và nền văn minh nhân loại
3.2.1 Giáo dục nhân bản, tinh thần dân chủ và quốc tế nhân đạo 3.2.2 Nền văn minh nhân loại
Chương một, mang tên “Khái niệm cách nhìn chiến tranh trong tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện”, cung cấp cái nhìn tổng quan về nhận thức và quan niệm về chiến tranh Bên cạnh đó, chương cũng giới thiệu về tác giả, cốt truyện và chủ đề của hai cuốn tiểu thuyết, tạo nền tảng cho việc khám phá cách nhìn chiến tranh độc đáo của Hemingway và Takeyama.
Chương hai tập trung vào việc phân tích thủ pháp nghệ thuật và so sánh nội dung chính của luận văn với tiêu đề “Những điểm tương đồng và dị biệt qua so sánh cách biểu đạt ở tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện” So sánh hai tác phẩm thông qua hình tượng nhân vật chính của hai nhà văn, nhằm khẳng định tình yêu bao la của con người, lý tưởng chiến đấu và ước mơ về một thế giới an bình, giải thoát theo quan niệm Đông phương và Tây phương.
Chương ba mang tên “Vị thế và ấn tượng của tiểu thuyết Chuông nguyện hồn ai và Cây đàn Miến Điện” so sánh hai tác phẩm này với các sáng tác của văn học phương Đông và phương Tây, nhằm làm nổi bật những đặc sắc của Cây đàn Miến Điện, từ nội dung tư tưởng đến bút pháp huyền thoại của Takeyama, cũng như chất mộng mơ hiện thực trong tác phẩm của Hemingway Chương này còn khám phá ấn tượng của hai tiểu thuyết trong mối liên hệ với giáo dục nhân bản, nền văn minh nhân loại, tinh thần dân chủ và quốc tế nhân đạo.
Trong phần giải thích cấu trúc của luận văn, chúng tôi nhấn mạnh trật tự xuất hiện của hai tiểu thuyết "Chuông nguyện hồn ai" và "Cây đàn Miến Điện".
Tiểu thuyết "Cây đàn Miến Điện" được đặt lên vị trí tiên khởi trong luận văn của chúng tôi nhằm thể hiện lòng yêu thích đối với tác phẩm này Nó không chỉ mang đậm chủ nghĩa nhân bản và tinh thần bác ái, mà còn phản ánh sự giải thoát bao la cùng bút pháp lung linh, huyền thoại Hơn nữa, tác phẩm còn phù hợp với bối cảnh thực tế hiện nay ở Việt Nam trong giai đoạn hậu chiến.
– Tuy nhiên, khi đi sâu vào từng chương để phân tích, tiểu thuyết
Chúng tôi phân tích tác phẩm "Chuông nguyện hồn ai" (1940) trước, sau đó mới đến "Cây đàn Miến Điện" (1946) để tôn trọng giá trị lịch sử và thời gian ra đời của hai tác phẩm Trật tự này không chỉ giúp so sánh mà còn làm sâu sắc thêm quá trình phân tích, mang lại nhiều tầng ý nghĩa hơn cho người đọc.
6 ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN
Việc giới thiệu tiểu thuyết "Cây đàn Miến Điện" không chỉ giúp người đọc hiểu rõ hơn về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, mà còn thể hiện nỗ lực của tác giả luận văn trong việc làm sáng tỏ ý nghĩa sâu sắc và tính dí dỏm của nó, điều mà không phải ai cũng nhận ra.
Vấn đề đóng góp thứ hai chính là việc giới thiệu và phân tích hai phương pháp sáng tác đặc thù của Hemingway và Takeyama:
– Phương pháp sáng tác hiện thực mơ mộng
– Phương pháp sáng tác hiện thực huyền thoại
KHÁI NIỆM CÁCH NHÌN CHIẾN TRANH
TRONG TIỂU THUYẾT “CHUÔNG NGUYỆN HỒN AI”
VÀ “CÂY ĐÀN MIẾN ĐIỆN” ã²á
1.1 KHÁI NIỆM “CÁCH NHÌN CHIẾN TRANH”
Chiến tranh là một hiện tượng xã hội đặc biệt, với nhiều quan điểm đa dạng về nguyên nhân và giải pháp Lịch sử cho thấy rằng mọi cuộc chiến, dù ngắn hay dài, đều để lại dấu ấn sâu sắc trong số phận và lịch sử của một dân tộc Ý nghĩa và quy mô của cuộc chiến càng lớn, thời gian càng kéo dài, thì tác động của nó càng trở nên mạnh mẽ Dấu ấn của chiến tranh không chỉ ảnh hưởng đến đời sống tinh thần và tâm lý của xã hội mà còn in sâu trong tâm trí từng cá nhân.
Chiến tranh là một hiện tượng lịch sử gắn liền với sự xuất hiện của chế độ tư hữu và giai cấp, phản ánh cuộc đấu tranh giữa các giai cấp, dân tộc, quốc gia và tôn giáo Nguồn gốc sâu xa của chiến tranh nằm ở sự tồn tại của giai cấp và sản xuất, với bản chất của nó được mô tả là “sự kế tục của chính trị” Mục đích chính trị của mỗi cuộc chiến tranh sẽ xác định tính chất của nó, phụ thuộc vào vị trí của giai cấp tiến hành chiến tranh trong xã hội, mục tiêu mà họ muốn đạt được và vai trò của cuộc chiến trong tiến trình lịch sử Trong tác phẩm “Chiến tranh và cách mạng”, Lênin nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân tích chiến tranh từ góc độ mác-xít, nhằm khẳng định tính chất giai cấp, nguyên nhân và điều kiện lịch sử dẫn đến chiến tranh.
Mỗi nền văn hóa phát triển chiến lược chiến tranh riêng, với các xã hội đất rộng người thưa thường ưa chuộng các cuộc đối đầu mang tính hình thức, trong đó chỉ có một số ít nhà lãnh đạo tham gia.
“Vô địch” không chỉ là chiến đấu, mà còn phụ thuộc vào số phận của mỗi người Những trận chiến của người Aztec và cư dân Indonesia thường ít đổ máu, tập trung vào việc bắt giữ người hơn là xâm chiếm lãnh thổ, nhằm gia tăng lực lượng thay vì lãng phí trong các cuộc chiến đẫm máu Tương tự, Trung Hoa cũng hướng đến chiến thắng mà không cần chiến tranh Theo Tôn Tử, “chiến thắng kẻ thù mà không cần lâm chiến” là đỉnh cao của tài năng Dù có vũ trang vượt trội, thành công trong chiến tranh không chỉ dựa vào sức mạnh quân sự; Mỹ, mặc dù có vũ khí hiện đại, vẫn không thể chiến thắng Việt Nam trong cuộc chiến vừa qua.
Chiến tranh được chia thành hai loại: chính nghĩa và phi nghĩa Chiến tranh phi nghĩa cản trở tiến bộ xã hội và gây ra đau thương cho nhân dân, trong khi chiến tranh chính nghĩa thúc đẩy sự phát triển và mang lại hòa bình Từ góc nhìn tiêu cực, chiến tranh là tai họa, một cuộc tàn sát tập thể, và là biểu tượng của sự tàn phá Nó không chỉ trừng phạt kẻ chinh phạt mà còn cả những nạn nhân, tạo ra sự vĩ đại từ cái chết của hàng triệu người Chiến tranh là một căn bệnh khủng khiếp, tiêu diệt tôn giáo, tổ quốc, và gia đình, gây ra những mối tình ly biệt, đồng thời cản trở sự phát triển văn hóa và khoa học Tất cả những tai họa đều gắn liền với chiến tranh.
“ Xưa nay giữa chốn xa trường Mấy ai trở lại bước đường cô thôn”
“Thành Nam thiếu phụ lòng tan tác Ải Bắc chinh phu ngoảnh mặt về”
(Cao Thích-Yến Ca Hành) [112, tr.100]
Chiến tranh luôn bị lên án bởi quần chúng tiến bộ trên toàn thế giới Trong thiên anh hùng ca Iliad của Homer, tư lệnh Achilles thể hiện nỗi đau và tổn thất sau những trận chiến Thucydides ghi nhận rằng vào thế kỷ V trước CN, hội đồng Athen đã thảo luận về chiến tranh Peloponese và những hệ quả của việc gửi quân sang Sicilia Tacitus, sử gia La Mã, phê phán các nhà lãnh đạo hư danh đã lãng phí quân lực và tài nguyên, đồng thời lên án sự tàn bạo mà họ gây ra sau những chiến thắng Nỗi khổ của người chiến binh cũng được phản ánh qua tác phẩm của nhiều nhà văn và thi sĩ phương Tây, từ Người đàn bà Trojan của Euripide đến Chiến tranh và hòa bình của L Tolstoy, thể hiện rõ nét sự thống khổ do chiến tranh mang lại.
Mặc dù chiến tranh thường gắn liền với nhiều khía cạnh tiêu cực, nhưng nó cũng có thể mang lại những giá trị tích cực khi là hành động chống lại bất công, như trong các cuộc chiến tranh giải phóng hay chính nghĩa Chiến tranh chính nghĩa không chỉ là cuộc đấu tranh cho sự sống còn và tiến bộ, mà còn là con đường bảo vệ hòa bình bền vững Nhà thơ Nga Alexei Sourkov đã thể hiện những cảm xúc mạnh mẽ về cuộc chiến tranh chính nghĩa của tổ quốc ông qua những câu thơ đầy ấm áp và hào hùng.
“Ta hát, ta đàn, mang lại sự bình yên giữa bão tố Hạnh phúc đã mất, nhưng anh sẽ mang nó trở lại Tình yêu của anh làm ấm áp những chiến hào Tình yêu này sẽ luôn cháy bỏng trong trái tim anh.”