TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---oOo--- CHU THỊ LAN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH ĐỐI VỚI VIỆC GIÁO DỤC KHẢ NĂNG TỰ HỌC, TỰ RÈN LUYỆN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ H
Tính cấp thiết của đề tài
Hồ Chí Minh là biểu tượng cho trí tuệ, tình cảm và đạo đức của dân tộc Việt Nam, thể hiện cốt cách và bản lĩnh văn hóa từ truyền thống đến hiện đại Cuộc đời và sự nghiệp của Người là minh chứng cho tinh hoa và khí phách của dân tộc, với những giá trị cao đẹp, kiên cường và trong sáng Hồ Chí Minh đã trải qua quá trình học tập và hoạt động cách mạng suốt đời, tự rèn luyện bản thân để trở thành một nhân cách hoàn thiện, đồng thời là hình mẫu cho sự tự học và nghiên cứu trong giáo dục.
Tư tưởng giáo dục của Hồ Chí Minh không tách rời mà gắn liền với các tư tưởng lớn về giải phóng dân tộc và phát triển con người Theo Người, giáo dục là yếu tố quyết định nâng cao trình độ học vấn, khoa học, chuyên môn, năng lực ngoại ngữ, kỹ năng công nghệ thông tin và tổ chức quản lý Giáo dục giúp người học tiếp thu tri thức về lịch sử và văn hóa dân tộc Việt Nam cũng như thế giới, từ đó giữ vững độc lập dân tộc và tham gia hiệu quả vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và phát triển công nghệ, mỗi quốc gia cần dựa vào kinh tế tri thức để thoát khỏi đói nghèo và lạc hậu Đặc biệt, thế hệ trẻ, đặc biệt là học sinh Trung học phổ thông, cần nỗ lực học tập và rèn luyện để trở thành công dân có ích cho xã hội Việc tự học là phương pháp chủ yếu để nâng cao khả năng và trình độ cá nhân, như nhiều nghiên cứu đã chỉ ra Tại Thành phố Hồ Chí Minh, bên cạnh những học sinh chăm chỉ, vẫn còn nhiều em thiếu động lực và phương pháp học tập hiệu quả, dẫn đến tình trạng học tập kém và chạy theo thành tích Để cải thiện chất lượng giáo dục, cần có những giải pháp nâng cao kỹ năng tự học cho học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục khả năng tự học và tự rèn luyện cho học sinh Trung học phổ thông ở Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển nhân cách và trí tuệ của học sinh Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hình thành thói quen tự học, khuyến khích học sinh chủ động trong việc tiếp thu kiến thức và rèn luyện kỹ năng sống Việc áp dụng tư tưởng này vào giáo dục hiện đại sẽ giúp học sinh phát triển toàn diện, tự tin và sáng tạo hơn trong học tập và cuộc sống.
Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài
Trong những năm gần đây, tư tưởng Hồ Chí Minh đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu từ nhiều đối tượng khác nhau tại Việt Nam, đặc biệt là về giáo dục Nhiều nhà khoa học và nhà hoạt động thực tiễn từ các lĩnh vực đa dạng đã tìm hiểu và phân tích sâu sắc những quan điểm của Người về giáo dục, chứng tỏ tầm quan trọng và giá trị của tư tưởng này trong việc phát triển nền giáo dục nước nhà.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đã được nghiên cứu sâu sắc bởi nhiều tác giả và nhà khoa học nổi tiếng, trong đó có Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp và Đặng Xuân Các công trình này không chỉ làm sáng tỏ quan điểm của Hồ Chí Minh mà còn góp phần định hình nền giáo dục Việt Nam hiện đại.
Kỳ, Trần Văn Giàu, Phan Ngọc Liên, Hoàng Chí Bảo, Nghiên cứu tư tưởng
Hồ Chí Minh đã có những quan điểm sâu sắc về giáo dục, được thể hiện qua nhiều tác phẩm quan trọng Năm 2006, Đào Thanh Hải đã sưu tầm và tuyển chọn tác phẩm "Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục" do Nxb Lao động phát hành tại Hà Nội Tiếp theo, vào năm 2008, Đoàn Nam Đàn cho ra mắt tác phẩm "Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục Thanh niên" tại Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội Ngoài ra, Vũ Văn Gầu và Nguyễn Anh Quốc cũng đã công bố tác phẩm "Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và sự phát triển giáo dục - đào tạo", được phát hành bởi Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
2008; “Bác Hồ với Thanh niên Việt Nam”, Bảo tàng Hồ Chí Minh (2014),
Bài viết "Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và vận dụng vào đào tạo đại học hiện nay" do tác giả Hoàng Anh chủ biên, tập trung vào việc tổng hợp và phân tích những quan điểm của Hồ Chí Minh về giáo dục, đồng thời áp dụng những tư tưởng đó vào hệ thống giáo dục đại học hiện nay tại Thành phố Hồ Chí Minh Nội dung bài viết nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết hợp lý luận với thực tiễn trong đào tạo, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển nguồn nhân lực cho đất nước.
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội năm 2013 Trong đó, tác phẩm “Tư tưởng Hồ
Cuốn sách "Chí Minh về giáo dục thanh niên" của TS Đoàn Nam Đàn, được Nxb Chính trị quốc gia phát hành năm 2008, là một tài liệu quan trọng Bên cạnh đó, các tác phẩm do Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương biên soạn, như "Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức" xuất bản năm 2005, cũng có giá trị lớn trong việc nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh.
Các tác giả đã hệ thống hóa tư tưởng của Hồ Chí Minh về giáo dục, bao gồm vai trò, mục đích, phương pháp và đối tượng, đồng thời áp dụng những tư tưởng này để đổi mới nền giáo dục Việt Nam Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện tại chỉ đề cập đến khía cạnh tổng quát mà chưa đi sâu vào một hệ thống giáo dục cụ thể nào Hơn nữa, vẫn còn thiếu phân tích chi tiết về việc bồi dưỡng các kỹ năng cần thiết cho thanh niên và học sinh thế kỷ XXI, đặc biệt là quan niệm về tự học và tự giáo dục mà Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh.
Trong những thập kỷ qua, nhiều chương trình nghiên cứu đã được thực hiện về giáo dục, đặc biệt là tư tưởng Hồ Chí Minh Một số công trình tiêu biểu như "Giáo dục thanh niên kế thừa nhân cách Hồ Chí Minh để trưởng thành và phát triển" của Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Hà Nội (2008) đã nêu rõ các đường lối, chính sách phát triển thanh niên của Đảng và Nhà nước, cùng với các giải pháp giáo dục tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh cho thế hệ trẻ Đặc biệt, luận án tiến sĩ của tác giả Đỗ về "Giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học cơ sở tại thành phố Hồ Chí Minh trong điều kiện đổi mới hiện nay" cũng đóng góp quan trọng vào lĩnh vực này.
Tuyết Bảo đã khắc họa bức tranh đạo đức của học sinh sau 10 năm đổi mới, trong khi Văn Tùng trong tác phẩm “Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên” (Nhà xuất bản Thanh niên Hà Nội, 1999) đã nêu rõ những luận điểm cốt lõi về giáo dục và bồi dưỡng thanh niên Mặc dù nhiều tác phẩm đã nghiên cứu sâu sắc tư tưởng giáo dục của Hồ Chí Minh, nhưng vẫn còn thiếu các công trình liên hệ cụ thể đến học sinh trung học phổ thông và bối cảnh địa phương, chủ yếu tập trung vào tổng hợp và phân tích các bài viết của Người về giáo dục.
Khả năng tự học và tự rèn luyện là một vấn đề quan trọng trong giáo dục, đặc biệt đối với học sinh trung học phổ thông Trong kho tàng truyện kể của dân tộc, nhiều câu chuyện và tấm gương vượt khó học tập đã truyền tải giá trị của việc tự học Nghiên cứu về phương pháp tự học, đặc biệt là ứng dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục, vẫn còn là một lĩnh vực ít được khai thác.
Một số công trình liên quan đến đề tài như:“Tư tưởng tự học Hồ Chí
Luận án Tiến sĩ của Võ Văn Nam đã làm rõ tư tưởng tự học của Hồ Chí Minh, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tự học trong giáo dục Ngoài những tác phẩm nổi bật, tác giả cũng đề cập đến các bài viết trên các tạp chí uy tín như “Vị trí của tự học tự đào tạo trong quá trình dạy học giáo dục và đào tạo” của Trần Bá Hoành và “Giáo dục đạo đức, lối sống và bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay - Vấn đề và giải pháp” của Mai Nguyễn, qua đó khẳng định vai trò của tự học và tự rèn luyện trong việc phát triển năng lực của sinh viên.
Bài viết “Hồ Chí Minh với vấn đề tự học” của Đặng Quốc Bảo và “Tư tưởng tự giáo dục liên tục ở Bác Hồ” của Ngô Nhật Quang, cùng được đề cập trong quyển Bách khoa toàn thư Hồ Chí Minh sơ giản, Tập 1, đã làm nổi bật quan điểm tự học của Chủ tịch Hồ Chí Minh Tác phẩm “Hồ Chí Minh với giáo dục - đào tạo” của Phan Ngọc Liên - Nguyên An cũng đã khái quát rõ ràng về quá trình tự học của Người, tôn vinh tấm gương tự giáo dục và tự rèn luyện để hoàn thiện bản thân.
Dựa trên những thành tựu nghiên cứu trước đó và tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục, tác giả tập trung vào học sinh Trung học phổ thông để khảo sát thực trạng học và tự học của họ Nghiên cứu này nhằm tìm hiểu quá trình hình thành và phát triển nhân cách của thế hệ trẻ, đồng thời đưa ra các giải pháp nâng cao kỹ năng tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tại Việt Nam hiện nay.
Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
Luận văn được xây dựng dựa trên thế giới quan và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin cùng với tư tưởng Hồ Chí Minh, nhằm nghiên cứu vấn đề giáo dục và nâng cao khả năng tự học cho học sinh trong bối cảnh hiện nay.
Luận văn áp dụng phương pháp tiếp cận triết học văn hóa và giá trị học nhằm làm nổi bật vai trò và mục đích của tinh thần tự học và tự rèn luyện trong đời sống học sinh hiện nay.
Luận văn áp dụng nhiều phương pháp nghiên cứu như logic và lịch sử, phân tích và tổng hợp, so sánh và đối chiếu, xin ý kiến từ các chuyên gia, cũng như hệ thống hóa và khái quát hóa triết học.
Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Luận văn này làm sáng tỏ và hệ thống hóa quan điểm giáo dục của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tinh thần tự học và tự rèn luyện Nó nhấn mạnh vai trò và mục đích của tự học, tự rèn luyện trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh tại Thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh hiện nay Kết quả của nghiên cứu cung cấp tài liệu hữu ích, giúp rút ra những phương pháp tự học, tự rèn luyện và giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông trong thời kỳ mới.
Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo hữu ích cho việc giảng dạy các môn học như triết học, chính trị học, đạo đức học và tư tưởng Hồ Chí Minh.
Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn gồm 2 chương, 4 tiết.
QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC KHẢ NĂNG TỰ HỌC, TỰ RÈN LUYỆN BẢN THÂN
KHÁI QUÁT TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC
Nguồn gốc tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục:
Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục được hình thành từ sớm, chịu ảnh hưởng từ truyền thống văn hóa Việt Nam, tinh hoa văn hóa nhân loại và chủ nghĩa Mác - Lênin Sự tác động từ truyền thống hiếu học của quê hương, gia đình và phẩm chất tự lực, ý chí kiên cường của Người cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tư tưởng này.
Truyền thống văn hóa Việt Nam, tinh hoa văn hóa của nhân loại và chủ nghĩa Mác - Lênin
Tinh thần yêu nước là một giá trị cốt lõi trong truyền thống văn hóa dân tộc Việt Nam, được hình thành qua lịch sử dựng nước và giữ nước Đây là truyền thống quý báu, thấm nhuần trong mỗi người Việt, thể hiện qua những phẩm chất như bất khuất, kiên cường, cần cù, nhân ái và đoàn kết Từ hàng ngàn năm văn hóa, tinh thần yêu nước đã ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng và hành động của nhiều thế hệ, trong đó có Nguyễn Ái Quốc, người đã hấp thụ và phát huy những giá trị tốt đẹp của dân tộc trong cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp.
Hồ Chí Minh, trong hành trình tìm đường cứu nước và suốt quá trình hoạt động cách mạng, luôn tiếp thu và bồi dưỡng những giá trị văn hóa phong phú Ông học hỏi từ văn hóa phương Đông, đặc biệt là học thuyết của Khổng Tử và tư tưởng Phật giáo, Nho giáo để rèn luyện đạo đức Người thực hành tinh thần nhân ái, vị tha trong cuộc sống hàng ngày nhằm xây dựng xã hội mới Khác với các sĩ phu yêu nước trước đây, Hồ Chí Minh có hướng đi riêng, tiếp thu văn hóa tiên tiến của phương Tây Chủ nghĩa Mác - Lênin trở thành bước ngoặt quan trọng trong việc hình thành tư tưởng của Người, giúp ông có được thế giới quan khoa học và phương pháp luận biện chứng, từ đó đánh giá và phân tích các học thuyết tư tưởng đương thời để tìm ra con đường cứu nước, giải phóng dân tộc.
Truyền thống hiếu học của quê hương
Quê hương Nam Đàn - Nghệ An, dù là vùng đất sỏi đá cằn cỗi, nhưng nổi bật với truyền thống hiếu học và nhiều người đỗ đạt khoa bảng Từ Làng Sen nghèo khó, Hồ Chí Minh được nuôi dưỡng trong một môi trường giáo dục nề nếp, chịu ảnh hưởng tích cực từ gia đình Ông ngoại, một nhà nho uy tín, thường giúp đỡ con em dân nghèo học tập; cha là thầy đồ dạy chữ, còn mẹ là người phụ nữ đảm đang, dạy con đạo lý làm người bằng tình thương yêu Truyền thống giáo dục gia đình, tinh thần hiếu học, cùng tấm gương của các sĩ phu yêu nước và những người thầy đã góp phần quan trọng hình thành tư tưởng về giáo dục của Hồ Chí Minh sau này.
Phẩm chất, ý chí tự lực của Hồ Chí Minh
Nguyễn Ái Quốc, với phong cách giản dị và tầm nhìn lớn lao, luôn kiên định trong việc phấn đấu cho độc lập và hạnh phúc của đất nước Ông là hình mẫu của một người có tư duy sáng tạo, quyết tâm cao và ham học hỏi, luôn thực hiện lời nói đi đôi với hành động Ngay từ khi còn trẻ, Người đã không ngừng bồi dưỡng kiến thức qua việc tự học, nghiên cứu và lao động, bất chấp những khó khăn trong cuộc sống tha hương Tinh thần tự học của Hồ Chí Minh đã giúp ông nâng cao kiến thức, phục vụ cho cách mạng và nhân dân suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục được hình thành từ truyền thống văn hóa Việt Nam, những giá trị văn hóa nhân loại, và chủ nghĩa Mác - Lênin Ngoài ra, sự ảnh hưởng của truyền thống hiếu học từ quê hương và gia đình, cùng với phẩm chất và ý chí tự lực của Người, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tư tưởng này.
Khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục:
Giáo dục, theo Từ Điển Bách Khoa Việt Nam, là quá trình có mục đích nhằm đào tạo con người để họ có thể tham gia vào đời sống xã hội và lao động sản xuất Quá trình này được thực hiện thông qua việc tổ chức truyền thụ và tiếp thu những kinh nghiệm lịch sử và xã hội của nhân loại.
Giáo dục là một đặc trưng không thể thiếu trong xã hội loài người, phát sinh cùng với sự hình thành của xã hội và giữ vai trò quan trọng trong mọi giai đoạn phát triển Tính chất, mục đích, nhiệm vụ, nội dung, phương pháp và tổ chức giáo dục luôn thay đổi theo từng giai đoạn phát triển xã hội và các chế độ chính trị - kinh tế khác nhau.
Giáo dục đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của xã hội loài người, là yếu tố cốt lõi thúc đẩy tiến trình lịch sử nhân loại.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục là một phần quan trọng trong hệ thống tư tưởng của Người, phản ánh quan điểm sâu sắc về quá trình cách mạng Việt Nam Nó thể hiện sự vận dụng sáng tạo Chủ nghĩa Mác – Lênin trong bối cảnh cụ thể của đất nước, đồng thời kết hợp tinh hoa dân tộc với trí tuệ thời đại, nhằm mục tiêu giải phóng dân tộc và con người.
Việc xác định nội hàm khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục là một chủ đề được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, mặc dù chưa có sự đồng thuận cao Tuy nhiên, một số nội dung cơ bản đã được thống nhất Theo PGS.TS Nguyễn Quốc Bảo (2014), có thể đưa ra khái niệm về tư tưởng giáo dục của Hồ Chí Minh.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục là một hệ thống quan điểm toàn diện, sâu sắc, phản ánh những vấn đề cốt lõi của giáo dục Việt Nam, từ giáo dục dân chủ nhân dân đến giáo dục xã hội chủ nghĩa Nó nhấn mạnh vai trò, vị trí, mục tiêu, nội dung và phương pháp giáo dục, góp phần định hình nền giáo dục đất nước.
Hệ thống quan điểm và lý luận của tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục rất phong phú và đa dạng, bao gồm các lĩnh vực chức năng, nhiệm vụ và vị trí của giáo dục trong xã hội.
Đối tượng nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục bao gồm những quan điểm và lý luận của ông liên quan đến giáo dục Việt Nam, gắn liền với quá trình cách mạng của đất nước.
Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục không chỉ được áp dụng vào thực tiễn giáo dục Việt Nam mà còn làm phong phú và phát triển thêm tư tưởng của Người.
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ TỰ HỌC, TỰ RÈN LUYỆN BẢN THÂN
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã luôn chú trọng đến sự phát triển giáo dục của đất nước, với những chỉ dẫn quý báu về mục tiêu, nhiệm vụ và phương pháp giáo dục Tư tưởng của Người về giáo dục, đặc biệt là về tự học, đã hình thành từ sớm và vẫn giữ nguyên giá trị cho đến nay, góp phần vào việc xây dựng một nền giáo dục toàn diện.
Với bí danh Lin, người đã khiêm tốn khẳng định mình là “tự học” khi được hỏi về trình độ học vấn, đã tham gia Đại hội VII Quốc tế Cộng sản vào năm 1935.
Nguyễn Ái Quốc, tên thật là Nguyễn Tất Thành, đã đến với Chủ nghĩa Cộng sản qua con đường tự học, thể hiện rõ qua hành trình của ông trên con tàu Lautusơ Tơrêvin Dù mệt mỏi sau những giờ làm việc, ông vẫn kiên trì đọc và viết đến khuya, thể hiện quyết tâm tìm kiếm con đường cứu nước Cuộc đời và tư tưởng tự học của ông là tấm gương sáng, cần được nhân rộng và phát triển trong xã hội ngày nay.
Hồ Chí Minh định nghĩa tự học là “tự động học tập”, trong đó mỗi cá nhân phải nhận thức rõ vai trò của mình trong quá trình học Ông nhấn mạnh rằng việc học là sự chủ động tìm hiểu và tiếp cận tri thức, không phụ thuộc vào người khác Theo Hồ Chí Minh, tự động học tập có nghĩa là tự biến đổi, tự xoay trở và thực hành công việc theo những cách thức đa dạng và sáng tạo Điều này cho thấy việc học phải do chính người học quyết định, mang tính tự giác, độc lập, kiên trì và sáng tạo, không chỉ chờ đợi sự hướng dẫn từ thầy cô.
(Hồ Chí Minh, 2011f, trang 50) Lời khuyên này của Người càng có ý nghĩa hơn với học sinh trong thời đại ngày nay
Tự học là quá trình học tập độc lập mà không cần sự giám sát của giáo viên, yêu cầu người học tự tìm hiểu và khám phá kiến thức So với phương pháp học truyền thống, tự học đòi hỏi nỗ lực và khả năng tự định hướng, lập kế hoạch, và áp dụng phương pháp học tập hiệu quả Người học cần tự kiểm tra và đánh giá quá trình học của mình, đồng thời vận dụng kiến thức vào thực tiễn một cách phù hợp với tiêu chuẩn xã hội Do đó, tự học không chỉ là tự đào tạo mà còn giúp người học ghi nhớ kiến thức lâu hơn và phát triển tính sáng tạo trong việc áp dụng kiến thức vào cuộc sống.
Tự học là quá trình tự động nắm bắt tri thức, giúp cá nhân tiến bộ không ngừng Trong giáo dục, người học cần chủ động, tự giác và tích cực trong việc tìm tòi, học hỏi Họ phải hiểu rõ vai trò, mục đích và nhiệm vụ của việc tự học và tự rèn luyện để không ngừng phát triển bản thân mỗi ngày.
Nghiên cứu tư tưởng tự học của Hồ Chí Minh cho thấy Người không chỉ để lại nhiều bài viết và bài nói về quá trình tự học, tự rèn luyện, mà còn là hình mẫu sống động cho những lời dạy của mình Tấm gương của Hồ Chí Minh chính là nguồn cảm hứng để chúng ta học tập và áp dụng những giá trị này vào cuộc sống.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh tầm quan trọng của tự học và tự rèn luyện, coi đây là nguyên tắc cốt lõi trong giáo dục Việc tìm hiểu tư tưởng của Người về khả năng tự học giúp chúng ta nhận thức rõ vai trò và mục đích của hoạt động này, từ đó thực hiện nghiêm túc những nguyên tắc mà Người đã đề ra.
1.2.1 Về vai trò, mục đích của tự học, tự rèn luyện
1.2.1.1 Vai trò của tự học, tự rèn luyện
Sinh ra trong một gia đình nhà nho, Bác Hồ từ nhỏ đã yêu thích học hỏi, gắn bó với sách vở Ở tuổi 17, Bác theo học tại trường Quốc học Huế và tiếp cận với khẩu hiệu “Tự do, Bình đẳng, Bác ái” do người Pháp mang đến Người say mê tìm hiểu lịch sử thế giới, đặc biệt là các cuộc cách mạng tư sản Pháp, với mong muốn khám phá ý nghĩa sâu xa của khẩu hiệu này Qua đó, Bác nhận thức được rằng con người sinh ra bất bình đẳng, nhưng cũng có khả năng xóa bỏ điều đó.
“Luận về nguồn gốc những cơ sở bất bình đẳng giữa người với người” của
Rousseau đã mở ra cho Nguyễn Ái Quốc một tầm nhìn sâu rộng về tri thức văn hóa thế giới, giúp Người nhận thức được tầm quan trọng của việc giải phóng dân tộc Với quyết tâm tìm đường cứu nước, Người đã ra đi tay trắng nhưng mang trong mình lòng ham học và ý chí kiên cường Cuối cùng, Nguyễn Ái Quốc trở thành lãnh tụ của dân tộc Việt Nam, luôn sống giản dị và dành thời gian cho việc tự học, đọc sách báo để cập nhật kiến thức mới Người khuyến khích mọi người xung quanh tự giác học tập, mong muốn mỗi công dân đều được học hành, góp phần xây dựng một đất nước văn minh và một dân tộc thông thái.
Không ai có thể khẳng định mình biết đủ mọi thứ Trong tác phẩm "Đời sống mới" (1947), Hồ Chí Minh nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ham học: “Biết ham học trước hết là học chữ, học làm tính Biết chữ, biết tính thì mình làm gì cũng dễ dàng hơn.” Ông cho rằng việc học là vô hạn và không phân biệt tuổi tác hay giới tính, khẳng định rằng “Ai cũng phải tự mình cố gắng học tập.” Tự học không chỉ là quyền lợi mà còn là nghĩa vụ của mỗi cá nhân đối với đất nước, với quan điểm “còn sống thì còn học.”
Người không chỉ dạy thanh niên trẻ phải nỗ lực trong việc học và tự học
Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng "Học hỏi là việc phải tiếp tục suốt đời" và khuyến khích cả những đảng viên lớn tuổi không nên có tư tưởng thụt lùi Ông chia sẻ rằng dù đã 71 tuổi, ông vẫn phải học mỗi ngày để không bị lạc hậu so với thế hệ trẻ Với tư cách là một lãnh tụ, Hồ Chí Minh không ngừng cập nhật kiến thức qua sách báo, thể hiện tinh thần học tập suốt đời Lời dạy của Lênin “Học, học nữa, học mãi” đã truyền cảm hứng cho ông, khẳng định tư tưởng học tập và rèn luyện không ngừng nghỉ.
“Học không bao giờ là cùng, học mãi để tiến bộ mãi, càng tiến bộ, càng phải học thêm” (Hồ Chí Minh, 2011g, trang 1057)
Hồ Chí Minh là một nhà tư tưởng vĩ đại và là tấm gương về tự học Cuộc đời cách mạng của Người gắn liền với việc tự học, cho thấy rõ tầm quan trọng của việc tự rèn luyện đối với mỗi cá nhân Quan niệm của Hồ Chí Minh về tự học mang ý nghĩa thực tiễn cho hoạt động học tập của thanh niên và học sinh hiện nay Họ cần nhận thức rõ vai trò của tự học, chủ động trong việc học tập và coi tự học là nền tảng, đồng thời phải duy trì tinh thần học hỏi suốt đời Như Người đã dạy, “Thanh niên cần phải có tinh thần gan dạ sáng tạo, cần phải có chí khí hăng hái và tinh thần tiến lên, vượt mọi khó khăn, gian khổ để tiến mãi không ngừng.”
1.2.1.2 Mục đích của tự học, tự rèn luyện
Trong xã hội phong kiến, giáo dục nhằm cung cấp tri thức văn chương và nguyên lý đạo đức, với mục tiêu đào tạo con người làm quan cai trị Ban đầu, việc dạy học tập trung vào kỹ năng viết và đọc, sau đó mở rộng sang việc học các văn bản thánh hiền để hướng dẫn con người về đạo đức và cách ứng xử trong xã hội.
Thực dân Pháp đã xâm lược Việt Nam với chính sách “ngu dân để dễ bề cai trị”, sử dụng giáo dục để nhồi sọ và đầu độc thanh niên bằng rượu và thuốc phiện Hệ thống trường học thiếu thốn nghiêm trọng, nếu có chỉ nhằm tạo ra những tri thức nô lệ phục vụ cho lợi ích của thực dân và phong kiến.