M ục đích nghiên cứ u
Nghiên cứu này tập trung vào việc quản lý giáo dục quyền và bổn phận trẻ em thông qua hoạt động trải nghiệm tại các trường THCS ở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên Mục tiêu là đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục về quyền và bổn phận trẻ em, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục chung cho học sinh tại các trường này.
Nhi ệ m v ụ nghiên c ứ u
- Nghiên cứu lý luận về quản lí giáo dục quyền và bổn phận trẻ em cho học sinh THCS thông qua hoạt động trải nghiệm
Nghiên cứu này tập trung vào thực trạng quản lý giáo dục quyền và bổn phận của trẻ em thông qua các hoạt động trải nghiệm tại các trường trung học cơ sở ở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên Mục tiêu là đánh giá hiệu quả của các chương trình giáo dục này trong việc nâng cao nhận thức của học sinh về quyền lợi và trách nhiệm của bản thân Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp những thông tin hữu ích cho việc cải thiện quản lý giáo dục tại địa phương.
Đề xuất các biện pháp quản lý giáo dục quyền và bổn phận của trẻ em cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm tại các trường THCS ở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên, nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của học sinh đối với quyền lợi và nghĩa vụ của bản thân Các hoạt động trải nghiệm sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về quyền trẻ em, đồng thời phát triển kỹ năng sống và khả năng tự quản lý.
Đối tượ ng nghiên c ứ u và khách th ể nghiên c ứ u
Các biện pháp quản lý giáo dục quyền và nghĩa vụ của trẻ em cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm tại các trường THCS ở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức và trách nhiệm của học sinh Những hoạt động trải nghiệm này không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về quyền lợi của mình mà còn khuyến khích các em thực hiện nghĩa vụ đối với gia đình và xã hội Việc áp dụng các biện pháp giáo dục hiệu quả sẽ góp phần xây dựng môi trường học tập tích cực, giúp học sinh phát triển toàn diện và trở thành công dân có trách nhiệm.
Hoạt động giáo dục quyền và bổn phận trẻ em cho học sinh ở trường Trung học cơ sở thông qua hoạt động trải nghiệm.
Gi ả thuy ế t khoa h ọ c
Giáo dục quyền và bổn phận trẻ em là một lĩnh vực giáo dục đặc biệt trong nhà trường, đòi hỏi sự quản lý hiệu quả từ Hiệu trưởng Để nâng cao chất lượng giáo dục, cần liên kết hoạt động giáo dục này với trải nghiệm thực tế, đảm bảo phù hợp với chương trình giảng dạy Việc đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ trong giáo dục quyền và bổn phận thông qua hoạt động trải nghiệm sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh tại các trường THCS ở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên.
Phương Pháp nghiên cứ u
7.1 Nhóm phương pháp nghiên cứ u lý lu ậ n
Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh và hệ thống hóa các tài liệu, văn bản pháp quy, cũng như các chính sách của Đảng, Nhà nước và Ngành Giáo dục và Đào tạo liên quan đến quyền và bổn phận của trẻ em, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng khung lý thuyết cho đề tài nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục trẻ em.
7.2 Phương pháp nghiên cứ u th ự c ti ễ n
Phương pháp quan sát là cách hiệu quả để theo dõi sự tham gia của học sinh trong các hoạt động giáo dục, đặc biệt là trong việc giáo dục quyền và bổn phận trẻ em thông qua các hoạt động trải nghiệm tại trường học.
- Phương pháp Điều tra bằng phiếu hỏi trên các đối tượng CBQL thuộc BGH, giáo viên và học sinh các trường THCS trên địa bàn Thành phố Hưng
Yên Thu thập và xử lý thông tin để mô tả thực trạng giáo dục quyền và bổn phận trẻ em cho học sinh, đồng thời quản lý giáo dục thông qua các hoạt động trải nghiệm của Ban Giám hiệu các trường.
- Phỏng vấn sâu đối với CBQL, giáo viên nhằm bổ sung, làm rõ kết quả nghiên cứu bằng bảng hỏi
Để đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp tổ chức quản lý giáo dục Q&BP cho trẻ em, cần tham khảo ý kiến chuyên gia về các hoạt động trải nghiệm mà tác giả đã đề xuất Việc này giúp xác định hiệu quả của các biện pháp trong việc phát triển kỹ năng và kiến thức cho trẻ.
7.3 Phương pháp toán thố ng kê
Phương pháp thống kê toán học và xử lý số liệu là việc áp dụng các công thức toán học trong Excel để phân tích và tổng hợp dữ liệu đã thu thập Điều này giúp biện luận và làm rõ kết quả nghiên cứu trong đề tài một cách hiệu quả.
C ấ u trúc lu ận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1 : Cơ sở lý luận về quản lí giáo dục quyền và bổn phận trẻ em cho học sinh THCS thông qua hoạt động trải nghiệm
Chương 2 : Thực trạng quản lí giáo dục quyền và bổn phận trẻ em cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm ở các trường THCS thành phố Hưng
Chương 3 đề xuất các biện pháp quản lý giáo dục quyền và bổn phận của trẻ em cho học sinh thông qua các hoạt động trải nghiệm tại các trường THCS ở thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên Những biện pháp này nhằm nâng cao nhận thức của học sinh về quyền lợi và trách nhiệm của mình, đồng thời tạo ra môi trường học tập tích cực và bổ ích Thông qua các hoạt động trải nghiệm, học sinh sẽ được rèn luyện kỹ năng sống, phát triển tư duy phản biện và khả năng làm việc nhóm, từ đó hình thành những phẩm chất tốt đẹp trong quá trình giáo dục.
CƠ SỞ LÍ LU Ậ N V Ề QU Ả N LÍ GIÁO D Ụ C QUY Ề N VÀ
T ổ ng quan nghiên c ứ u v ấn đề
i) Một số nghiên cứu về vấn đề giáo dục quyền và bổn phận trẻ em
Vấn đề quyền trẻ em là một lĩnh vực được nghiên cứu bởi nhiều tổ chức và cá nhân, phản ánh mối quan tâm chung về quyền con người, trong đó trẻ em được xem như những cá nhân độc lập Quyền trẻ em không chỉ là quyền con người mà còn phải tính đến đặc điểm lứa tuổi của trẻ Nghiên cứu chính thức về quyền trẻ em đã được thúc đẩy mạnh mẽ kể từ khi Công ước Quốc tế về Quyền Trẻ em được ban hành Các nghiên cứu này tập trung vào việc thảo luận về các quyền của trẻ em từ nhiều góc độ khác nhau.
Năm 2004, Tổ chức Cứu trợ Trẻ em của Liên hợp quốc đã phát hành tài liệu "Giảng dạy quyền con người: Các hoạt động thực hành cho trường tiểu học và trung học", nhằm giúp học sinh nhận thức về những quyền con người cơ bản mà trẻ em được hưởng.
Giáo dục quyền và bổn phận (Q&BP) trẻ em trên thế giới thường diễn ra song song với quá trình học tập trong trường học, đặc biệt tại các quốc gia phát triển nơi có nhiều chính sách hỗ trợ cho trẻ em nghèo và trẻ em mắc bệnh hiểm nghèo Mặc dù công ước quốc tế đề cập đến quyền của trẻ em dân tộc thiểu số, nhưng do sự đa dạng về dân cư, vấn đề giáo dục và thực hiện quyền của nhóm trẻ này vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ Tại Việt Nam, đã có nhiều nghiên cứu và chương trình hành động nhằm giáo dục Q&BP cho trẻ em trong trường học, với sự tham gia của các nhà giáo dục và nhà nghiên cứu, nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về quyền và bổn phận của trẻ em.
Vũ Ngọc Bình là một trong những tác giả hàng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu quyền trẻ em và giáo dục các quy định bảo vệ quyền lợi của trẻ em Ông đã cho ra mắt nhiều cuốn sách quan trọng, trong đó có tác phẩm "Những điều cần biết về quyền trẻ em", được xuất bản bởi NXB Chính trị Quốc gia.
19973 [3]; “Giới thiệu Công ước của Liên hợp quốc về quyền trẻem” của NXB Chính trị Quốc gia năm 2002 [4]
Trong bài viết “Sự hiểu biết giữa gia đình và trẻ em về vấn đề quyền trẻ em hiện nay” của tác giả Trịnh Hòa Bình, được đăng trong tạp chí Xã hội học số 4 năm 2005, đã chỉ ra những kết quả đáng chú ý từ cuộc điều tra về kiến thức, thái độ và hành vi của cộng đồng liên quan đến quyền trẻ em Để bảo vệ quyền trẻ em, sự hiểu biết của cha mẹ về con cái trong gia đình là rất quan trọng Tuy nhiên, kết quả điều tra cho thấy cha mẹ thường ưu tiên cung cấp điều kiện vật chất cho trẻ hơn là chăm sóc đời sống tinh thần Điều này đặt ra câu hỏi liệu có đủ để đánh giá việc bảo đảm quyền trẻ em và khả năng yêu cầu trách nhiệm phù hợp từ cha mẹ đối với con cái hay không?
Giáo dục quyền và bổn phận trẻ em (Q&BP) đang được các tổ chức như UNICEF và các tổ chức phi chính phủ tại Việt Nam, như PLAN và Radda Barnen, chú trọng thông qua các chương trình giáo dục và hoạt động xã hội Một trong những hoạt động nổi bật là các lớp tập huấn về quyền trẻ em dành cho giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục, được tổ chức bởi Radda Barnen từ năm 2000 đến 2007 Các lớp tập huấn này không chỉ nâng cao nhận thức về quyền trẻ em mà còn trang bị kỹ năng cần thiết cho giáo viên để tổ chức hiệu quả các hoạt động giáo dục cho học sinh Nghiên cứu về giáo dục Q&BP trẻ em cũng thường xuyên được thực hiện thông qua các hoạt động trải nghiệm.
Xu hướng nâng cao nhận thức của học sinh về quyền và bổn phận của trẻ đã được các trường học chú trọng từ lâu Tại Thụy Điển, Anh và nhiều nước Châu Âu, quyền trẻ em được tích hợp vào chương trình giáo dục Ở Pêru, vấn đề này được triển khai qua các hoạt động ngoại khóa Tại Thái Lan và một số quốc gia Đông Nam Á, giáo dục quyền trẻ em được thực hiện thông qua mô hình “trường học bạn hữu”, nhằm phát huy tính thân thiện và xây dựng mối quan hệ trong trường học Hiện nay, hầu hết các trường đều tích hợp giáo dục quyền và bổn phận trẻ em vào các hoạt động ngoài giờ hoặc trong các môn học như Đạo đức.
Tác giả Nguyễn Thị Việt Hà là một trong những người nghiên cứu về quyền trẻ em thông qua giáo dục ngoài giờ lên lớp (NGLL) Nghiên cứu của cô tập trung vào việc giáo dục các quyền và bổn phận cho học sinh tiểu học trong các hoạt động GDNGLL tại trường Công trình này có ý nghĩa quan trọng, cung cấp luận cứ khoa học khẳng định vai trò của giáo dục NGLL trong việc truyền đạt nội dung giáo dục quyền và bổn phận trẻ em trong môi trường học đường.
Giáo dục quyền và bổn phận trẻ em không chỉ diễn ra trong nhà trường mà còn thông qua các tổ chức xã hội và chương trình truyền thông Nhiều chương trình hành động quốc gia được triển khai với sự hợp tác của các tổ chức trong và ngoài nước nhằm bảo vệ quyền trẻ em và nâng cao nhận thức cộng đồng Những hoạt động như hỗ trợ dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe, và các chương trình giải trí giúp trẻ em hiểu rõ hơn về quyền lợi và trách nhiệm của mình Nghiên cứu về quản lý giáo dục quyền và bổn phận trẻ em thông qua hoạt động trải nghiệm cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển nhận thức này.
Trên thế giới, giáo dục về quyền và bổn phận của trẻ em kết hợp với các hoạt động trải nghiệm cho học sinh vẫn còn là một hình thức mới mẻ Tại Việt Nam, hoạt động này chủ yếu diễn ra ở các trường học lớn tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP HCM, nhưng vẫn còn khá nhỏ lẻ.
Kể từ khi chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 được công bố, hoạt động trải nghiệm đã trở thành một phần bắt buộc trong giáo dục Hoạt động này không chỉ giúp lồng ghép các nội dung giáo dục khác nhau mà còn tăng cường cơ hội thực hành cho học sinh, vì vậy, các nhà trường đang chú trọng tổ chức và quản lý hoạt động trải nghiệm một cách hiệu quả.
Nghiên cứu về quản lý giáo dục thông qua hoạt động trải nghiệm đang trở nên phong phú, điển hình là tác phẩm của tác giả Nguyễn Thế Trung với đề tài “Quản lý giáo dục giá trị sống thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở các trường THCS huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang.”
Tác giả Trương Khánh Thành nghiên cứu về "Quản lý giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc thông qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh trường PTDT nội trú THCS Đại Từ, Huyện Đại Từ, Tỉnh Thái Nguyên." Mặc dù xu hướng nghiên cứu này phổ biến, nhưng hiện chưa có công trình nào về quản lý giáo dục quyền và bổn phận trẻ em thông qua hoạt động trải nghiệm Do đó, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài này nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và hiệu quả giáo dục quyền và bổn phận trẻ em cho học sinh THCS trong khu vực nghiên cứu.
Khái ni ệm cơ bả n c ủa đề tài
1.2.1 Khái ni ệ m quy ề n tr ẻ em, b ổ n ph ậ n tr ẻ em giáo d ụ c quy ề n và b ổ n ph ậ n tr ẻ em
Quyền trẻ em được hiểu như một phần của quyền con người, nhấn mạnh rằng trẻ em cũng là con người, là thành viên của xã hội và là công dân của nhà nước Với tư cách là đối tượng đặc biệt, trẻ em có những quyền nhất định và có quyền yêu cầu bảo vệ các quyền con người, được gọi chung là quyền trẻ em.
Quyền trẻ em, theo tác giả Nguyễn Thị Ngọc, bao gồm những điều mà trẻ em được hưởng, được làm và được tôn trọng, nhằm đảm bảo sự phát triển toàn diện phù hợp với đặc điểm thể chất và trí tuệ Những quyền này không chỉ được luật pháp bảo vệ mà còn được cộng đồng xã hội công nhận, đáp ứng nhu cầu thiết yếu của trẻ em.
Quyền trẻ em được thừa nhận theo Công ước quốc tế về quyền trẻ em và
Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em gồm bốn nhóm quyền cơ bản [16]:
Nhóm quyền được sống còn bao gồm các quyền thiết yếu như quyền được khai sinh và có quốc tịch, quyền sống chung với cha mẹ, quyền được chăm sóc và nuôi dưỡng, cũng như quyền được nhận làm con nuôi.
Nhóm quyền được phát triển bao gồm quyền học tập, quyền chăm sóc sức khỏe và hưởng dịch vụ khám chữa bệnh, quyền thụ hưởng nền văn hóa dân tộc, quyền tự do kết giao bạn bè, và quyền sống trong hòa bình cũng như tham gia các hoạt động vui chơi, giải trí và văn hóa.
Nhóm quyền được bảo vệ bao gồm quyền được tôn trọng và bảo vệ tính mạng, thân thể, nhân phẩm và danh dự; quyền chống lại sự bóc lột lao động; quyền bảo vệ khỏi ma túy; quyền bảo vệ chống buôn bán và bắt cóc; cùng với quyền bảo vệ bí mật riêng tư.
Nhóm quyền được tham gia gồm: quyền được tự do biểu đạt ý kiến; quyền được tự do giao kết và hội họp hòa bình…
Bổn phận của trẻ em được tiếp cận từ hai khía cạnh chính Thứ nhất, theo quy định của pháp luật, trẻ em có trách nhiệm thực hiện những điều mà người lớn mong muốn, như yêu quê hương, đất nước, và có ý thức bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa Thứ hai, từ góc độ nhận thức cá nhân, trẻ em cần nhận ra những hành động của mình để tạo sự hài lòng và yêu mến từ những người xung quanh, nhằm trở thành con ngoan, trò giỏi và công dân tốt.
Bổn phận trẻ em được tiếp cận dựa theo Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻem được quy định tại điều 21 gồm:
Yêu quý và kính trọng ông bà, cha mẹ; tôn vinh thầy cô; lễ phép với người lớn; yêu thương em nhỏ; đoàn kết với bạn bè; và hỗ trợ người già, người khuyết tật, cũng như những người gặp khó khăn trong khả năng của mình.
Chăm chỉ học tập và rèn luyện thân thể là nền tảng cho sự phát triển cá nhân Ngoài ra, việc giữ gìn vệ sinh, thực hiện trật tự công cộng và an toàn giao thông cũng rất quan trọng để xây dựng một xã hội văn minh Chúng ta cần tôn trọng tài sản của người khác, bảo vệ của công và chú trọng đến việc bảo vệ môi trường, góp phần tạo nên một cộng đồng bền vững.
Yêu lao động, giúp đỡgia đình làm những việc vừa sức mình
Sống khiêm tốn, trung thực và có đạo đức là những giá trị cốt lõi cần thiết; tôn trọng pháp luật và tuân thủ nội quy trường học là trách nhiệm của mỗi cá nhân Ngoài ra, việc thực hiện nếp sống văn minh và xây dựng gia đình văn hóa cũng rất quan trọng, đồng thời cần tôn trọng và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
Yêu quê hương, đất nước, yêu đồng bào, có ý thức xây dựng, bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủnghĩa và đoàn kết quốc tế” [16]
1.2.2 Giáo d ụ c quy ề n và b ổ n ph ậ n tr ẻ em
Giáo dục Q&BP cho trẻ em là quá trình mà nhà giáo dục tổ chức các hoạt động nhằm giúp học sinh nhận thức, phát triển nhu cầu và khả năng thể hiện các quy tắc và bản phẩm trong cuộc sống.
Quá trình giáo dục Q&BP trẻ em tại trường THCS là một lĩnh vực giáo dục đặc thù, gắn liền với các hoạt động giáo dục khác trong nhà trường Giáo dục Q&BP cho học sinh THCS được hiểu là quá trình mà giáo viên đóng vai trò chủ đạo, giúp học sinh tự giác nhận thức và thực hiện quyền, bổn phận của mình, từ đó hình thành thói quen và hành vi phù hợp với Q&BP trong các mối quan hệ tại gia đình, trường học và xã hội.
1.2.3 Ho ạt độ ng tr ả i nghi ệ m ở trườ ng Trung h ọc cơ sở
Hoạt động trải nghiệm (HĐTN) được nhiều tác giả định nghĩa khác nhau Theo Đinh Thị Kim Thoa, HĐTN là hoạt động giáo dục thông qua trải nghiệm và sáng tạo cá nhân, giúp kết nối kiến thức học được trong trường với thực tiễn cuộc sống, từ đó tích lũy và chuyển hóa kinh nghiệm thành năng lực Bùi Ngọc Diệp cũng có những quan điểm riêng về khái niệm này.
HĐTN là hoạt động xã hội giúp học sinh tự chủ trải nghiệm trong tập thể, từ đó hình thành và thể hiện phẩm chất, năng lực cá nhân Hoạt động này hỗ trợ học sinh nhận ra năng khiếu, sở thích và đam mê, đồng thời bộc lộ và điều chỉnh cá tính, giá trị của bản thân HĐTN cũng bổ trợ cho các hoạt động dạy học trong chương trình giáo dục, nhằm đạt được mục tiêu giáo dục tốt nhất Hoạt động này nhấn mạnh trải nghiệm và thúc đẩy năng lực sáng tạo của người học, được tổ chức một cách linh hoạt và sáng tạo.
HĐTN ở trường THCS được coi là hoạt động giáo dục có tổ chức và mục đích, nhằm phát triển toàn diện nhân cách học sinh thông qua trải nghiệm Giáo viên xác định nội dung và phương thức tổ chức để học sinh tham gia trực tiếp, từ đó củng cố thói quen tích cực và hành vi giao tiếp có văn hóa Hoạt động này còn giúp học sinh phát triển trách nhiệm cá nhân, trách nhiệm với gia đình và cộng đồng, hình thành các giá trị cá nhân theo chuẩn mực xã hội, năng lực giải quyết vấn đề, và khả năng tổ chức công việc khoa học Ngoài ra, HĐTN cũng khuyến khích học sinh tìm hiểu về nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập phù hợp với định hướng nghề nghiệp sau khi kết thúc giai đoạn giáo dục cơ bản.
Hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp được thiết kế dựa trên mối quan hệ của học sinh với bản thân, xã hội, tự nhiên và nghề nghiệp Các hoạt động này được chia thành bốn mạch chính: Hoạt động hướng vào bản thân, Hoạt động hướng đến xã hội, Hoạt động hướng đến tự nhiên và Hoạt động hướng nghiệp.
M ộ t s ố v ấn đề v ề giáo d ụ c quy ề n và b ổ n ph ậ n tr ẻ em cho h ọ c sinh
1.3.1 Đặc điể m tâm lý c ủ a h ọ c sinh Trung h ọc cơ sở
Học sinh Trung học cơ sở từ 12-15 tuổi trải qua giai đoạn quan trọng với nhiều thay đổi đáng kể về thể chất và tâm lý.
Giai đoạn thanh thiếu niên đánh dấu sự chuyển tiếp từ trẻ con sang người lớn, với những đặc trưng của tuổi dậy thì ở cả nam và nữ Đời sống tình cảm của học sinh chịu ảnh hưởng từ sự phát triển sinh lý và sự mở rộng giao tiếp với bạn bè, người lớn Các em bắt đầu quan tâm đến thế giới xung quanh, hình thành ước mơ và hoài bão cho tương lai Cuối độ tuổi THCS, sự rung động với bạn khác giới xuất hiện, mang màu sắc cảm tính từ sự cảm mến những ưu điểm của đối phương Đồng thời, học sinh cũng chú ý đến hình dáng bên ngoài và các hành vi, cử chỉ để khẳng định sự trưởng thành của bản thân.
Do sự phát triển không đồng đều giữa hệ cơ và hệ xương, học sinh ở độ tuổi này thường lóng ngóng và vụng về Mặc dù các em thường tự nhận mình là người lớn, nhưng thực tế khả năng và sự phát triển của các em vẫn chưa đạt đến mức độ trưởng thành.
Tính tình xốc nổi, hiếu thắng và muốn thể hiện bản thân, đây là độ tuổi diễn ra sự khủng hoảng mạnh trong tâm lí của học sinh
Để giáo dục học sinh về quyền lợi và nghĩa vụ của mình, việc hiểu rõ đặc điểm tâm sinh lý của các em là rất quan trọng Giáo viên cần quan tâm đến tâm tư và nguyện vọng của học sinh để kịp thời điều chỉnh những hành vi lệch lạc, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục.
1.3.2 Giáo d ụ c quy ề n và b ổ n ph ậ n tr ẻ em cho h ọ c sinh i Đặc điểm của quá trình giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh
Quá trình giáo dục quyền và bổn phận cho trẻ em là việc tổ chức đa dạng các hoạt động và giao lưu, tạo môi trường cho học sinh trải nghiệm thực tế Qua đó, trẻ em sẽ tự giác thực hiện quyền và bổn phận của mình, chuyển hóa thành nhu cầu thể hiện hành vi và thói quen phù hợp Giáo dục này có những đặc điểm nổi bật.
Quá trình giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh mang tính pháp luật
Quá trình giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh nhằm trang bị cho các em hiểu biết về quyền trẻ em theo Công ước quốc tế và Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em Công ước quốc tế là văn bản pháp luật tiến bộ, quy định các vấn đề liên quan đến trẻ em được công nhận toàn cầu, và được cụ thể hóa trong luật pháp Việt Nam Việc tuân thủ và thực hiện các điều khoản trong Công ước và Luật được đảm bảo bởi pháp luật của Nhà nước.
Quá trình giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh hướng tới thực hiện mục tiêu giáo dục cấp học
Giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh là quá trình quan trọng nhằm cung cấp cho các em những hiểu biết cơ bản về xã hội Điều này tạo nền tảng cho sự phát triển phẩm chất đạo đức và kỹ năng, giúp các em tự tin hơn trong cuộc sống sau này.
Quá trình giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh cần chú trọng đến đặc điểm nhân cách của các em Để các quy định trở nên dễ hiểu và có tác dụng giáo dục, việc tích hợp chúng vào các hoạt động giáo dục của nhà trường là rất quan trọng Giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh có thể được thực hiện thông qua việc dạy học và tổ chức các hoạt động giáo dục phù hợp.
Dạy học là con đường cơ bản để giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh Hiện nay, chương trình giáo dục trong nhà trường chưa có môn học độc lập về quyền và bổn phận, mà chỉ được tích hợp trong môn Giáo dục công dân Việc gắn các bài học với quyền và bổn phận sẽ giúp học sinh nâng cao nhận thức, hiểu biết và hình thành thái độ tích cực, từ đó biết áp dụng linh hoạt vào các tình huống cụ thể trong đời sống.
Hoạt động giáo dục đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh, thường được thực hiện trong các tiết chào cờ, sinh hoạt lớp và các hoạt động tập thể khác Đây là môi trường thuận lợi để giáo dục quyền trẻ em một cách toàn diện và có hệ thống Nội dung và phương pháp giáo dục này cần được triển khai hiệu quả để đạt được mục tiêu giáo dục tốt nhất cho học sinh.
Giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh tiểu học người Tày - Nùng là việc hình thành tri thức về các quyền trẻ em theo quy định pháp luật, bao gồm quyền sống còn, quyền phát triển, quyền bảo vệ, quyền tham gia, cùng với bổn phận trong gia đình, trường học và cộng đồng Học sinh cần được trang bị kỹ năng thực hiện quyền và bổn phận trong học tập, sinh hoạt gia đình và tham gia hoạt động xã hội, đồng thời phát triển thái độ tích cực và ý thức tự giác trong việc thực hiện quyền và bổn phận của bản thân Việc giáo dục cũng nhằm tăng cường khả năng vận dụng sáng tạo các quyền và bổn phận vào tình huống thực tiễn, giúp học sinh thích nghi và bảo vệ bản thân khi cần thiết.
* Các phương pháp giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh tiểu học người Tày - Nùng
Quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh tiểu học có thể áp dụng tri thức văn hóa bản địa thông qua hai nhóm phương pháp giáo dục.
* Nhóm 1: Phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục
Phương pháp tổ chức tọa đàm, thảo luận
Phương pháp rèn luyện hành vi phù hợp với quyền và bổn phận có thể được thực hiện thông qua các bài tập tình huống hoặc trải nghiệm từ các hoạt động văn hóa tại địa phương Những hoạt động này không chỉ giúp nâng cao nhận thức về trách nhiệm cá nhân mà còn khuyến khích sự tham gia tích cực vào cộng đồng.
Phương pháp tổ chức trò chơi
Phương pháp hỏi - đáp giữa giáo viên và học sinh
Phương pháp giáo dục bằng tình huống và sắm vai giải quyết tình huống
1.3.3 M ục đích giáo d ụ c quy ề n và b ổ n ph ậ n tr ẻ em thông qua ho ạt độ ng tr ả i nghi ệ m ở trườ ng Trung h ọc sơ sở
Giáo dục quyền và bổn phận trẻ em cho học sinh THCS thông qua hoạt động trải nghiệm giúp khắc phục những hạn chế trong giáo dục hiện tại, kết nối tri thức lý thuyết với thực tiễn cuộc sống Phương thức này cho phép học sinh thể nghiệm quyền của bản thân và thể hiện hành vi phù hợp với bổn phận trong các hoạt động giáo dục Sự phối hợp này dựa vào những ưu thế của hoạt động trải nghiệm.
Hoạt động trải nghiệm gắn liền với đời sống thực tiễn, địa phương và cộng đồng, giúp học sinh dễ dàng áp dụng kiến thức vào thực tế Nội dung được tích hợp từ nhiều lĩnh vực giáo dục và môn học, thiết kế thành các chủ đề mở, độc lập, cho phép học sinh và nhà trường tự lựa chọn và tổ chức thực hiện một cách hiệu quả Qua đó, quyền và bổn phận của học sinh được thể hiện một cách tự nhiên, dễ hiểu, dễ nhớ và dễ vận dụng.
Lý luận về quản lý giáo dục quyền và bổn phận trẻ em cho học sinh
1.4.1 M ụ c tiêu c ủ a qu ả n lí giáo d ụ c quy ề n và b ổ n ph ậ n tr ẻ em thông qua ho ạt độ ng tr ả i nghi ệ m
Mục tiêu quản lý giáo dục quyền và bổn phận thông qua hoạt động trải nghiệm tại các trường Trung học cơ sở là khai thác ưu thế của hoạt động này nhằm giáo dục toàn diện cho học sinh Quá trình này yêu cầu nhà quản lý tổ chức và chỉ đạo hiệu quả, đảm bảo sự đồng bộ trong giáo dục quyền và bổn phận Mục tiêu cụ thể bao gồm nâng cao chất lượng giáo dục thông qua việc kết hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường, tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh tham gia tích cực vào các hoạt động trải nghiệm.
Các lực lượng giáo dục cần nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc giáo dục quyền và bổn phận thông qua hoạt động trải nghiệm, nhằm phát triển toàn diện nhân cách học sinh theo yêu cầu xã hội hiện nay Mục tiêu nhận thức này bao gồm việc hiểu rõ vai trò của giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh THCS, cũng như ưu thế của hoạt động trải nghiệm trong tổ chức giáo dục Từ đó, họ sẽ có ý thức khai thác tối đa những lợi ích của hoạt động trải nghiệm, góp phần đạt được mục tiêu giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh trong nhà trường.
Hành vi giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh cần bắt nguồn từ nhận thức đúng đắn về vai trò của hoạt động này, cùng với những lợi ích từ các trải nghiệm thực tế trong giáo dục Các lực lượng tham gia, bao gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh, cần tích cực quản lý và tổ chức các hoạt động trải nghiệm nhằm nâng cao hiểu biết của học sinh về quyền lợi của bản thân, đồng thời giúp các em nhận thức và thực hiện những bổn phận phù hợp với độ tuổi và điều kiện của mình.
1.4.2 N ộ i dung qu ả n lí giáo d ụ c quy ề n và b ổ n ph ậ n thông qua ho ạt độ ng tr ả i nghi ệm trong nhà trườ ng
1.4.2.1 Lập kế hoạch giáo dục quyền và bổn phận thông qua hoạt động trải nghiệm trong nhà trường
Lập kế hoạch là bước đầu tiên và quan trọng trong quản lý của Hiệu trưởng nhà trường, giúp xác định mục tiêu, biện pháp thực hiện, thời gian và tổ chức nhân sự phù hợp Để xây dựng kế hoạch giáo dục hiệu quả, Hiệu trưởng cần dựa vào tình hình cụ thể của nhà trường, học sinh, đội ngũ giáo viên và địa phương Việc nắm bắt thực tế về đội ngũ giáo viên và học sinh phải được thực hiện thường xuyên và liên tục, nhằm đảm bảo kế hoạch phù hợp với nhu cầu và điều kiện thực tế, tránh những ảnh hưởng tiêu cực đến tập thể học sinh.
Việc lập kế hoạch giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh cần xác định rõ mục đích và nội dung giáo dục, cùng với phương pháp triển khai các hoạt động trải nghiệm hiệu quả Hiệu trưởng cần dựa trên các căn cứ cụ thể để xây dựng kế hoạch này, nhằm đảm bảo việc giáo dục quyền và bổn phận diễn ra phù hợp và đạt kết quả tốt nhất.
Bài viết phân tích thực trạng giáo dục quyền và bổn phận trẻ em trong trường học, thể hiện qua báo cáo năm học và kế hoạch hoạt động đầu năm Kế hoạch giáo dục này có thể được kết hợp với các hoạt động giáo dục khác hoặc được xây dựng riêng biệt Hiệu trưởng cần chỉ ra ưu - nhược điểm và các vấn đề cần khắc phục trong tổ chức hoạt động giáo dục quyền và bổn phận trẻ em Việc sắp xếp công việc theo thứ tự ưu tiên dựa trên khả năng thực hiện hiệu quả tại trường là cần thiết Trong quá trình thiết lập kế hoạch, Hiệu trưởng cần chú ý đến các nhóm quyền phù hợp với học sinh Trung học cơ sở, lựa chọn từ 4 nhóm quyền: quyền được bảo vệ, quyền được sống còn, quyền được tham gia và quyền được phát triển, đồng thời tích hợp giáo dục bổn phận trong các hoạt động trải nghiệm, coi đây là phương tiện để hình thành tri thức và hành vi phù hợp về quyền và bổn phận trẻ em.
Phân tích kế hoạch chung của ngành và trường để xây dựng kế hoạch giáo dục về quyền và bổn phận là rất cần thiết Đây là một phần quan trọng trong giáo dục của nhà trường, thể hiện sự thống nhất giữa giáo dục quyền và bổn phận với các lĩnh vực giáo dục khác.
Để xây dựng kế hoạch giáo dục quyền và bổn phận trẻ em, cần tìm hiểu đặc điểm kinh tế, văn hóa xã hội của địa phương Quá trình này phải thống nhất biện chứng với sự phát triển xã hội và gắn bó chặt chẽ với môi trường sống của học sinh, nhằm đảm bảo tính phù hợp và hiệu quả trong giáo dục.
Để đảm bảo chất lượng giáo dục, cần xác định rõ các điều kiện như cơ sở vật chất, ngân sách, thời gian và sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường.
Kế hoạch giáo dục quyền và bổn phận thông qua hoạt động trải nghiệm phải đảm bảo một số yêu cầu như:
Để đảm bảo tính khả thi của dự án, cần xem xét thời gian thực hiện hợp lý, nguồn lực sẵn có và điều kiện cụ thể của đơn vị Sự đồng thuận và ủng hộ từ tập thể là rất quan trọng, giúp tạo ra sự đoàn kết trong việc giải quyết triệt để các mục tiêu đã đề ra, đồng thời đảm bảo tính khoa học và vừa sức cho mọi thành viên.
Kế hoạch cần đảm bảo tính khoa học, kế thừa và toàn diện, đồng thời tập trung vào những thời điểm khác nhau để linh hoạt trong tổ chức hoạt động, từ đó đạt được mục tiêu đề ra.
Kế hoạch giáo dục cần thể hiện mối liên hệ chặt chẽ giữa các thành tố như mục đích, nội dung, phương pháp, hình thức và phương tiện giáo dục nhằm giáo dục quyền và bổn phận của trẻ em Đặc biệt, cần khai thác thế mạnh của hoạt động trải nghiệm để nâng cao hiệu quả trong việc thực hiện nội dung giáo dục này.
Kế hoạch giáo dục cần thể hiện rõ sự phân cấp của Hiệu trưởng, đảm bảo tính đồng bộ và thống nhất, đồng thời phát huy vai trò của các bên liên quan trong quá trình giáo dục Qua hoạt động trải nghiệm, các quyền và bổn phận của học sinh sẽ được nâng cao, góp phần vào sự phát triển toàn diện của các em.
1.4.2.2 Tổ chức giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh Trung học cơ sở thông qua hoạt động trải nghiệm
Tổ chức giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm là một phần quan trọng trong việc dạy học tại trường Hiệu trưởng cần kết hợp các hoạt động giáo dục trải nghiệm với những hoạt động giáo dục khác và tổ chức dạy học hiệu quả Để thực hiện điều này, cần có kế hoạch cụ thể nhằm đảm bảo học sinh hiểu rõ quyền lợi và trách nhiệm của mình.
Để tạo ra tâm thế chuẩn bị cho các lực lượng liên quan, cần phổ biến rõ ràng các yêu cầu và mục tiêu của kế hoạch giáo dục đến tất cả các thành phần trong nhà trường.
Các y ế u t ố ảnh hưởng đế n qu ả n lý giáo d ụ c quy ề n và b ổ n ph ậ n thông
1.5.1 V ề n ộ i dung giáo d ụ c quy ề n và b ổ n ph ậ n cho h ọ c sinh
Trong trường THCS hiện nay, giáo dục quyền và bổn phận trẻ em chủ yếu được tích hợp vào các hoạt động trải nghiệm, chứ không phải là một nội dung giáo dục chính thức tách biệt Các nhà trường thường tổ chức những hoạt động này nhằm phát triển năng lực chung cho học sinh, nhưng nội dung giáo dục đặc thù như quyền và bổn phận trẻ em chưa được thực hiện đầy đủ Do đó, việc sắp xếp hài hòa giữa các nội dung giáo dục khác và giáo dục trải nghiệm là rất cần thiết Nhà quản lý cần nắm rõ các hoạt động giáo dục, phân chia theo mức độ và tính chất của từng nhiệm vụ, để tổ chức hiệu quả hoạt động giáo dục quyền và bổn phận trẻ em cho học sinh thông qua trải nghiệm.
1.5.2 Năng lự c c ủ a cán b ộ qu ản lý, đội ngũ giáo viên Để công tác quản lý hoạt động giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh THCS thông qua các hoạt động trải nghiệm có hiệu quả thì chất lượng thực hiện các chức năng quản lý có vai trò quan trọng Nếu người quản lý làm tốt các chức năng quản lý trong giáo dục quyền và bổn phận (lập kế hoạch cụ thể, tổ chức phân công hợp lý, chỉ đạo sát sao việc thực hiện, kiểm tra, đánh giá đúng…) thì công tác quản lý sẽ đạt hiệu quả cao Ngược lại, nếu người quản lý làm không tốt các chức năng quản lý thì công tác quản lý khó có thể đạt hiệu quả cao
Chất lượng giáo dục phụ thuộc nhiều vào đội ngũ giáo viên, những người thường tập trung vào việc phát triển chuyên môn và các hoạt động giáo dục theo quy định Tuy nhiên, các nội dung giáo dục đặc thù như quyền và bổn phận, giá trị sống, giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản thường không được chú trọng đầy đủ Kiến thức về giáo dục quyền và bổn phận chủ yếu hình thành từ kinh nghiệm thực tiễn của mỗi giáo viên, dẫn đến việc thiếu tính hệ thống trong giảng dạy.
1.5.3 Tính tích c ự c tham gia các ho ạt độ ng tr ả i nghi ệm để giáo d ụ c quy ề n và b ổ n ph ậ n c ủ a h ọ c sinh
Kết quả giáo dục về quyền và bổn phận của trẻ cho học sinh phụ thuộc vào thái độ tích cực và sự chủ động của các em khi tham gia vào các hoạt động giáo dục.
Học sinh tích cực tham gia các hoạt động sẽ nâng cao hiệu quả giáo dục, trong khi sự thiếu hứng thú có thể làm giảm khả năng tiếp nhận kiến thức và thực hiện trách nhiệm Vai trò của nhà quản lý và giáo viên là tạo sự hứng thú cho học sinh, thu hút các em tham gia vào các hoạt động trải nghiệm Điều này không chỉ tăng cường hiểu biết về quyền và bổn phận của trẻ em mà còn khẳng định hiệu quả quản lý của Hiệu trưởng nhà trường.
1.5.4 V ề tài chính, cơ sở v ậ t ch ấ t ph ụ c v ụ giáo d ụ c quy ề n và b ổ n ph ậ n thông qua ho ạt độ ng tr ả i nghi ệ m Đây là điều kiện cần thiết đảm bảo cho các hoạt động trải nghiệm tích hợp giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh được thực hiện thành công Nếu nhà trường có sự đầu tư thỏa đáng thì hiệu quả giáo dục đạt được sẽ cao Tuy nhiên, đối với các hoạt động trải nghiệm được tổ chức để giáo dục các quyền và bổn phận cho học sinh cần huy động nguồn lực từ phụ huynh học sinh và các lực lượng giáo dục khác để tạo ra nguồn tài chính dồi dào, đó là cơ sở và là động lực để thực hiện các hoạt động giáo dục quyền và bổn phận đạt mục tiêu đề ra Trong quá trình huy động các nguồn lực để giáo dục các quyền và bổn phận cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm, nhà trường phải phát huy vai trò nòng cốt trong quá trình phối hợp các lực lượng giáo dục Hiệu trưởng nhà trường cần linh hoạt và chủ động thiết lập các mối quan hệ với các lực lượng giáo dục ngoài nhà trường để hỗ trợ cho việc tổ chức tốt hoạt động trải nghiệm tích hợp giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh
1.5.5 V ề phía gia đình họ c sinh và các l ực lượ ng xã h ộ i khác
Việc thực hiện quyền và bổn phận của học sinh cần sự phối hợp chặt chẽ từ gia đình, nơi vừa là môi trường giáo dục vừa là nền tảng để học sinh thực hành các quyền và nghĩa vụ của mình Để giáo dục hiệu quả, gia đình cần tạo ra môi trường giáo dục phù hợp, đồng nhất với những ảnh hưởng từ nhà trường Hơn nữa, phụ huynh cần có kiến thức về quyền và nghĩa vụ của trẻ, nhận thức đúng đắn và sẵn sàng đồng hành cùng nhà trường trong các hoạt động giáo dục.
Mặt trái của nền kinh tế thị trường đã ảnh hưởng đến nhận thức của một bộ phận học sinh về quyền và bổn phận, dẫn đến việc học sinh thường đòi hỏi quyền lợi một cách không hợp lý và thiếu trách nhiệm trong các mối quan hệ Do đó, các trường học cần xác định rõ các lực lượng giáo dục bên ngoài và huy động sự hỗ trợ từ họ để tạo ra tác động giáo dục đồng nhất với giáo dục trong nhà trường.
Hoạt động giáo dục quyền và bổn phận thông qua trải nghiệm là một phần quan trọng trong giáo dục học sinh, giúp các em nhận thức và thực hiện quyền lợi cũng như nghĩa vụ của bản thân trong các mối quan hệ xã hội Quá trình này bao gồm các thành tố như mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục và cách thức đánh giá, cần được điều chỉnh phù hợp với độ tuổi và điều kiện sống của học sinh Để quản lý hiệu quả giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh THCS, cần lập kế hoạch tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động trải nghiệm một cách đồng bộ và chặt chẽ.
Quản lý giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh THCS thông qua hoạt động trải nghiệm phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nội dung chương trình giáo dục, năng lực của cán bộ quản lý và giáo viên, tính tích cực của học sinh, cũng như điều kiện cơ sở vật chất và tài chính Sự tương tác giữa các yếu tố này tạo ra sự phức tạp trong hoạt động giáo dục Để nâng cao hiệu quả giáo dục, Hiệu trưởng cần thể hiện rõ vai trò và trách nhiệm trong việc nâng cao hiểu biết về quyền và bổn phận cho học sinh, đồng thời cải thiện chất lượng đào tạo, góp phần phát triển nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp phát triển đất nước.
Nghiên cứu này sẽ làm nền tảng cho việc đánh giá thực trạng quản lý giáo dục quyền và bổn phận của học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm tại các trường THCS trong địa phương Từ đó, sẽ đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục quyền và bổn phận cho học sinh.