Tính cấp thiết của đề tài
Chúng ta đang sống trong thế kỷ XXI, thời đại của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nơi trí tuệ nhân tạo trở thành sức mạnh kỳ diệu của nhân loại Sự phát triển vượt bậc của khoa học công nghệ và truyền thông đã dẫn đến sự bùng nổ thông tin theo hàm số mũ Thông tin trên thế giới thay đổi liên tục từng giây từng phút, tạo ra lợi thế cho những ai nắm giữ thông tin đặc biệt có giá trị Do đó, việc đảm bảo tiếp cận nguồn tin đầy đủ, nhanh chóng và chất lượng là yêu cầu thiết yếu của mọi người.
Thông tin và tri thức đóng vai trò then chốt trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII năm 1996, Đảng ta khẳng định rằng Giáo dục và Đào tạo, cùng với Khoa học và Công nghệ, là quốc sách hàng đầu để nâng cao dân trí và phát triển nguồn nhân lực Nền giáo dục Việt Nam đang dần thay đổi về chất lượng và quy mô, góp phần vào công cuộc công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước Giáo dục đại học và cao đẳng đã chuyển từ phương pháp truyền thống sang phương pháp “lấy người học làm trung tâm”, khuyến khích sinh viên tự học và nghiên cứu để phát huy tính chủ động và sáng tạo Phương pháp đào tạo theo tín chỉ hiện là nhiệm vụ trọng tâm của các trường đại học, cao đẳng Để thực hiện tốt sự đổi mới này, cần có sự chuyển biến toàn diện trong chương trình đào tạo, mô hình quản lý, cơ sở vật chất, và chất lượng dịch vụ của các thư viện tại các cơ sở giáo dục.
Ngành thông tin – thư viện Việt Nam đang đối mặt với nhiều cơ hội và thách thức, đòi hỏi cần có những giải pháp đổi mới để nâng cao hiệu quả hoạt động Việc cải thiện công tác phục vụ người dùng tin là rất quan trọng nhằm hội nhập với các nước trong khu vực và thế giới, đồng thời sử dụng hiệu quả kho tàng tri thức của nhân loại.
Hoạt động của thư viện tuân theo một dây chuyền thông tin tư liệu thống nhất, từ việc chọn lọc, bổ sung tài liệu đến xử lý, lưu trữ và bảo quản, với mục tiêu cuối cùng là tìm kiếm và phổ biến thông tin cho người dùng Mặc dù là công đoạn cuối cùng, công tác phục vụ người dùng tin lại là khâu trung tâm, quyết định hiệu quả hoạt động của thư viện Thông qua công tác này, tài liệu quý giá của thư viện được sử dụng hiệu quả, khẳng định vai trò xã hội của thư viện Công tác phục vụ người dùng tin không chỉ là mục đích mà còn là thước đo hiệu quả của hoạt động thư viện, do đó, bất kỳ cơ quan thông tin – thư viện nào cũng cần chú trọng đến công tác này để đạt được hiệu quả cao.
Sơn La, tỉnh miền núi phía Tây Bắc, là nơi sinh sống của nhiều dân tộc như Kinh, Mông, Thái, Mường, với phong cảnh thiên nhiên đẹp và giàu giá trị văn hóa, du lịch Mặc dù còn nhiều khó khăn, việc xây dựng và phát triển hệ thống thư viện tại Sơn La đang được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La, dưới sự quản lý của Ủy ban nhân dân tỉnh, là một trong những thư viện trường học có tiềm lực mạnh mẽ về nguồn nhân lực, cơ sở vật chất hiện đại và nguồn lực thông tin phong phú Để đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dùng, Trung tâm chú trọng nâng cao chất lượng hoạt động và dịch vụ phục vụ người dùng tin.
Sơn La là một tỉnh đa văn hóa và đa sắc tộc, nhưng hoạt động thư viện và phục vụ người dùng tin tại đây vẫn gặp nhiều khó khăn Với sự phát triển xã hội nhanh chóng và nhu cầu thông tin ngày càng tăng, Trung tâm thư viện hiện chỉ đáp ứng một cách đơn điệu, chưa hiệu quả Sản phẩm và dịch vụ thông tin còn hạn chế, nguồn lực thông tin không đủ đáp ứng nhu cầu, cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, trong khi trình độ cán bộ và người dùng tin cũng chưa đạt yêu cầu.
Nghiên cứu các giải pháp nâng cao chất lượng phục vụ người dùng tin là rất cần thiết cho thư viện, đặc biệt trong bối cảnh xã hội hiện nay đang bùng nổ thông tin.
Hoạt động phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La cần được nghiên cứu và phân tích kỹ lưỡng để đưa ra những đánh giá khách quan Dựa trên thực trạng hiện tại, cần đề xuất các giải pháp khả thi nhằm nâng cao chất lượng phục vụ người dùng tin và hiệu quả hoạt động của Trung tâm Vì vậy, tôi chọn đề tài “Nâng cao hiệu quả công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La” cho luận văn thạc sĩ Khoa học Thư viện của mình, với mong muốn áp dụng kiến thức lý luận, kinh nghiệm thực tiễn và phát triển các kết quả nghiên cứu trước đó để phân tích thực trạng, đánh giá ưu điểm và hạn chế, từ đó đề xuất giải pháp cải thiện hiệu quả phục vụ người dùng tin.
2 Tổng quan tình hình nghiên cứu
Nghiên cứu nâng cao chất lượng và hiệu quả phục vụ người dùng tin trong hoạt động thông tin – thư viện là một chủ đề không mới nhưng vẫn thu hút sự quan tâm nghiên cứu từ nhiều tác giả và cơ quan trong và ngoài nước Các nghiên cứu này được khai thác từ nhiều góc độ khác nhau, cho thấy tầm quan trọng và vai trò của vấn đề này trong việc cải thiện dịch vụ thư viện Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu trước đó, nhưng sức thuyết phục của chủ đề này vẫn rất cao, khẳng định giá trị của nó trong bối cảnh hiện tại.
- Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài:
Trong quá trình thực hiện luận văn, tác giả đã nghiên cứu một số công trình của các tác giả nước ngoài liên quan đến hoạt động phục vụ người dùng tin.
Bài viết “Thiết kế dịch vụ thư viện dựa trên nhu cầu của người sử dụng: cơ hội mới để định vị lại thư viện” của tác giả Yoo - Seong Song từ Đại học Illinois, Hoa Kỳ, nêu rõ tầm quan trọng của việc phát triển dịch vụ thư viện dựa trên nhu cầu thực tế của người dùng Tác giả đề xuất thiết lập quy trình chuyên môn cho dịch vụ mới, nhằm giúp thư viện cải thiện hình ảnh và thương hiệu của mình, từ đó tạo ra cơ hội mới để định vị lại vai trò của thư viện trong cộng đồng.
Bài viết “Tìm hiểu nhu cầu của người sử dụng thư viện – những cách thử nghiệm để đổi mới thư viện lấy người sử dụng làm trung tâm” của Karen Harbo và Thomas Vibjerg Hansen, được xuất bản vào tháng 11/2012, nghiên cứu hành vi của người sử dụng thư viện và phân tích nhu cầu của họ đối với các dịch vụ thư viện Bài viết cũng trình bày bảy nguyên tắc đổi mới tập trung vào người dùng, nhằm cải thiện hoạt động của thư viện.
In his 2011 article, "The Anatomy of Library Users in the 21st Century," Isaac Echezonam Anyira from Western Delta University emphasizes the evolving characteristics and behaviors of library users in the modern era He explores how technological advancements and changing information needs have reshaped the way individuals interact with libraries, highlighting the importance of adapting library services to meet these new demands The article serves as a critical analysis of the contemporary library user, offering insights into their preferences and the challenges faced by libraries in the 21st century.
Để truy cập các bộ sưu tập thư viện hiệu quả, người dùng cần trang bị 21 kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin hiện đại Tác giả phân loại người sử dụng thư viện thành các nhóm khác nhau nhằm nghiên cứu kỹ năng tìm kiếm thông tin của họ Dựa trên những phân tích này, các kiến nghị và đề xuất được đưa ra nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của tất cả người dùng thư viện.
Cuốn sách “Người dùng tin và khả năng sử dụng trong thời đại kỹ thuật số” của tác giả G.G Chowdhury và Sudatta Chowdhury nghiên cứu sâu về nhu cầu thông tin và phương pháp nghiên cứu liên quan Tác phẩm khám phá hành vi của người dùng tin trong môi trường web, khả năng sử dụng và đánh giá dịch vụ thông tin, cũng như các mô hình hành vi thông tin của con người Ngoài ra, cuốn sách còn đề cập đến khả năng sử dụng và truy cập web, cùng với các thư viện số, và phân tích các vấn đề cũng như xu hướng trong nghiên cứu khả năng sử dụng của người dùng tin.
Giả thuyết nghiên cứu
Hiện nay, Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La chưa đáp ứng hiệu quả nhu cầu tin của người dùng do tổ chức phục vụ đơn điệu, sản phẩm và dịch vụ thông tin nghèo nàn, cùng với cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ Để nâng cao chất lượng phục vụ, cần cải thiện các yếu tố như nguồn lực thông tin, trình độ cán bộ thư viện và người dùng tin Việc đảm bảo các yếu tố này sẽ góp phần thỏa mãn nhu cầu của người dùng và nâng cao chất lượng đào tạo trong Nhà trường.
5 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La, nhằm đánh giá hiệu quả và cải thiện dịch vụ thông tin cho người dùng.
- Phạm vi không gian nghiên cứu: Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La
- Phạm vi thời gian nghiên cứu: từ năm 2015 đến 2019
Luận văn áp dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin cùng tư tưởng Hồ Chí Minh Nó phân tích các quan điểm, chủ trương, đường lối và chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến Giáo dục Đào tạo, Văn hóa Xã hội và thư viện nhằm lý giải các vấn đề hiện tại và đề xuất các biện pháp giải quyết hiệu quả.
6.2 Phương pháp nghiên cứu cụ thể
Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu được sử dụng để tập hợp các tài liệu khoa học và tham khảo các công trình liên quan đến đề tài Qua đó, tác giả tiến hành phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa những nghiên cứu, từ đó xây dựng cơ sở lý luận cho công tác phục vụ người dùng tin tại các trường Đại học và Cao đẳng.
Phương pháp quan sát thực tế giúp nắm bắt nhu cầu của người dùng tin và cải thiện cách phục vụ tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La.
Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi được áp dụng để xây dựng phiếu thăm dò ý kiến người dùng tin, nhằm tìm hiểu mức độ hài lòng, mục đích và đánh giá của họ về các vấn đề liên quan đến công tác phục vụ tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La.
Tác giả đã tiến hành phát trực tiếp 200 phiếu điều tra đến các đối tượng người dùng tin theo phương pháp chọn mẫu đại diện, bao gồm 3 nhóm: cán bộ lãnh đạo, quản lý; cán bộ và giảng viên; cùng với học sinh, sinh viên Kết quả thu lại được 195 phiếu, trong đó có 19 phiếu từ cán bộ lãnh đạo, quản lý; 40 phiếu từ cán bộ và giảng viên; và 136 phiếu từ học sinh, sinh viên.
Phương pháp thống kê và so sánh được áp dụng để phân tích số liệu thu thập từ các nhóm đối tượng người dùng tin Qua đó, tác giả đã đưa ra cái nhìn tổng quát về hoạt động phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện.
7 Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài
Đề tài sau khi hoàn thành sẽ nâng cao lý luận về vai trò và tầm quan trọng của công tác phục vụ người dùng tin trong lĩnh vực thông tin – thư viện, đặc biệt là tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La.
7.2 Ứng dụng của đề tài
Luận văn sau khi bảo vệ sẽ là tài liệu quý giá cho những ai quan tâm đến công tác phục vụ người dùng tin tại thư viện các trường đại học và cao đẳng Qua việc phân tích và đánh giá thực trạng phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La, luận văn đã chỉ ra các ưu, nhược điểm và lý giải nguyên nhân của tình hình hiện tại Đồng thời, các giải pháp được đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả phục vụ người dùng tin có thể áp dụng thực tiễn tại Trung tâm, góp phần cải thiện chất lượng phục vụ, nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học, đáp ứng yêu cầu đổi mới của Nhà trường.
8 Dự kiến kết quả nghiên cứu
Kết quả nghiên cứu được trình bày trong khoảng 80 - 100 Trang A4
Nội dung luận văn được cấu trúc thành ba chương chính, bên cạnh phần lời nói đầu, kết luận, kiến nghị, mục lục, danh mục các từ viết tắt, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
CHƯƠNG 1: Cơ sở lý luận về công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La
CHƯƠNG 2: Thực trạng công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm
Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La
Chương 3 trình bày các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La Các giải pháp này bao gồm cải tiến quy trình phục vụ, nâng cao chất lượng tài liệu, đào tạo nhân viên chuyên môn, và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dữ liệu Đồng thời, việc tăng cường giao tiếp và lắng nghe phản hồi từ người dùng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện dịch vụ, từ đó đáp ứng tốt hơn nhu cầu thông tin của sinh viên và giảng viên.
Chương 1 trình bày cơ sở lý luận về công tác phục vụ người dùng tin tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Trường Cao đẳng Sơn La, nhấn mạnh những vấn đề chung liên quan đến việc cung cấp dịch vụ thông tin hiệu quả Công tác này không chỉ đảm bảo quyền lợi của người dùng mà còn nâng cao chất lượng dịch vụ thư viện, từ đó đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng đa dạng và phong phú của sinh viên và giảng viên.
* Khái niệm người dùng tin
Trong hoạt động thư viện tại Việt Nam, các thuật ngữ như bạn đọc, độc giả, người sử dụng thư viện và NDT thường được sử dụng để chỉ đối tượng phục vụ Trong đó, NDT là danh từ có ý nghĩa bao quát nhất, phù hợp với mọi loại hình thư viện.
NDT là cá nhân, nhóm, hoặc tổ chức sử dụng tài liệu và dịch vụ thư viện cho mục đích công tác, học tập, nghiên cứu và giải trí.