Lời giới thiệu
Trong xã hội hiện đại, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và kỹ thuật yêu cầu người trẻ cần "Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình" Để làm chủ thời đại, họ cần hình thành các kỹ năng như hợp tác, giải quyết vấn đề và thu thập thông tin Việc phát triển những năng lực này đòi hỏi sự tích cực và chủ động trong việc học tập và rèn luyện cả trong thực tiễn và lý luận Giáo dục phổ thông hiện nay đang chuyển từ chương trình nội dung sang tiếp cận năng lực học sinh, tập trung vào việc học sinh có thể làm gì Giáo viên cần thay đổi phương pháp dạy học từ truyền thụ kiến thức sang hướng dẫn cách học và áp dụng kiến thức vào thực tiễn, nhằm rèn luyện kỹ năng và phẩm chất cần thiết cho học sinh.
Khóa XI đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, với mục tiêu hiện đại hóa phương pháp dạy và học Cần phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học, đồng thời khắc phục lối truyền thụ một chiều Việc dạy cách học và khuyến khích tự học là rất cần thiết, tạo điều kiện cho học sinh tự cập nhật kiến thức và kỹ năng Chuyển từ hình thức học tập truyền thống sang các hoạt động đa dạng, bao gồm cả xã hội, ngoại khóa và nghiên cứu khoa học, là một xu hướng quan trọng Đặc biệt, ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong giáo dục cũng cần được đẩy mạnh Để đạt được sự đổi mới toàn diện, cần thực hiện đồng bộ từ nội dung đến phương pháp giảng dạy, chú trọng tổ chức các hoạt động học tập tích cực như hợp tác, giải quyết vấn đề và sử dụng sơ đồ tư duy, nhằm phát triển năng lực và phẩm chất cần thiết cho học sinh.
Tai lieu, luan van7 of 102.
Mặc dù PPDH truyền thống có những ưu điểm nhất định, chúng ta không thể phủ nhận những hạn chế của các phương pháp dạy học hiện đại Mỗi phương pháp đều có ưu và nhược điểm riêng, vì vậy giáo viên cần linh hoạt áp dụng các kỹ thuật dạy học phù hợp với từng bài học và đối tượng học sinh Đặc biệt trong môn Ngữ văn, việc kết hợp giữa PPDH truyền thống như bình giảng và các phương pháp hiện đại như nêu vấn đề, giải quyết vấn đề, đóng vai, thảo luận nhóm, và động não sẽ giúp nâng cao chất lượng dạy - học.
Trong chương trình Ngữ văn 11, tác phẩm "Chữ người tử tù" của Nguyễn Tuân nổi bật với sự độc đáo và ấn tượng mạnh mẽ đối với người đọc Tuy nhiên, việc hiểu sâu sắc giá trị của tác phẩm là một thách thức lớn cho cả giáo viên và học sinh Trước đây, phương pháp giảng dạy truyền thống thường dẫn đến sự nhàm chán cho học sinh do lượng kiến thức lớn và nội dung cũ kỹ không phù hợp với lối sống hiện đại Hầu hết học sinh chỉ ghi nhớ những gì giáo viên giảng mà không cảm thấy yêu thích tác phẩm Nhận thức được điều này, nhiều nhà nghiên cứu và giáo viên đã tìm kiếm giải pháp đổi mới trong việc giảng dạy "Chữ người tử tù" để khơi dậy niềm đam mê của học sinh với tác phẩm qua các luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Phương pháp dạy học Văn.
- “Bồi dưỡng năng lực thẩm văn cho học sinh giỏi văn (trường Chuyên Vĩnh
Phúc) khi học truyện ngắn Nguyễn Tuân” (Luận văn Thạc sĩ của Phan Hồng Hiệp,
- “Những cách thức triển khai tình huống có vấn đề trong dạy học tác phẩm
“Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân” (Luận văn Thạc sĩ Phạm Thị Quy, 2007)
Tai lieu, luan van8 of 102.
- “Tổ chức đối thoại trong dạy học “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân”
(Luận văn Thạc sĩ của Trần Quốc Khả, 2010)
- “Biện pháp khai thác chất trữ tình giàu kịch tính trong “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân” (Luận văn Thạc sĩ Trần Thị Hải Vân, 2011)
- “Vận dụng dạy học hợp tác hướng dẫn học sinh lớp 11 phân tích truyện ngắn “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân” (Luận văn Thạc sĩ Nguyễn Thị Nga,
Nghiên cứu về việc đổi mới dạy - học tác phẩm “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân đã đưa ra nhiều đề xuất tích cực, nhưng hầu hết các tác giả chỉ tập trung vào một khía cạnh cụ thể và áp dụng một phương pháp dạy học tích cực duy nhất Do đó, cần có sự kết hợp tổng hợp giữa các phương pháp và kỹ thuật truyền thống lẫn hiện đại để nâng cao hiệu quả giảng dạy.
HS lĩnh hội ý nghĩa sâu sắc của thiên truyện
Để giúp học sinh nhận ra giá trị và ý nghĩa của tác phẩm trong đời sống hiện nay, cần khám phá tác phẩm dưới sự hướng dẫn của giáo viên thông qua các phương pháp dạy học tích cực như giải quyết vấn đề, đóng kịch, thảo luận nhóm và vẽ sơ đồ tư duy Qua thực tế giảng dạy truyện ngắn “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân, việc áp dụng các phương pháp này đã phát huy sự chủ động và sáng tạo của học sinh Do đó, tôi quyết định thực hiện đề tài “Vận dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong văn bản ‘Chữ người tử tù’ của Nguyễn Tuân”.
Tên sáng kiến
trong văn bản “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân.
Tác giả sáng kiến
- Họ và tên: Nguyễn Thị Nga
- Địa chỉ: Trường THPT Lê Xoay - Huyện Vĩnh Tường - Tỉnh Vĩnh Phúc
Tai lieu, luan van9 of 102.
- E_mail: nguyenthinga.c3lexoay@vinhphuc.edu.vn
Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến
Nguyễn Thị Nga – Trường THPT Lê Xoay – Vĩnh Tường – Vĩnh Phúc
Lĩnh vực áp dụng sáng kiến
Trong tiết 42 môn Ngữ văn lớp 11 ban cơ bản tại trường THPT Lê Xoay, chúng tôi tiến hành giảng dạy tác phẩm "Chữ người tử tù" của Nguyễn Tuân cho các lớp 11A2 và 11A11 Giáo án thực nghiệm được xây dựng nhằm giúp học sinh hiểu sâu sắc về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, từ đó phát triển khả năng phân tích văn học và cảm nhận giá trị nhân văn trong văn chương.
Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử
Mô tả bản chất của sáng kiến
Cơ sở sáng kiến
Chương trình giáo dục phổ thông theo định hướng năng lực tập trung vào vai trò chủ động của người học trong quá trình nhận thức Giáo viên đóng vai trò tổ chức và hỗ trợ, khuyến khích học sinh tự lực và tích cực tìm kiếm tri thức Chương trình này đặc biệt chú trọng phát triển các kỹ năng như giải quyết vấn đề, giao tiếp, hợp tác và ngôn ngữ Đồng thời, nó khuyến khích việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, phù hợp với quy định tại Điều 24.2 của Luật Giáo dục Việt Nam.
Phương pháp giáo dục phổ thông cần khuyến khích tính tích cực, tự giác và sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm từng lớp học và môn học Đồng thời, cần bồi dưỡng kỹ năng tự học, khả năng làm việc nhóm và rèn luyện kỹ năng áp dụng kiến thức vào thực tiễn Điều này không chỉ tác động đến tình cảm mà còn mang lại niềm vui và hứng thú học tập cho học sinh.
Dựa vào mục tiêu đã đề ra và đặc điểm tâm sinh lý của học sinh trung học phổ thông, như sự ham tìm hiểu và thích khám phá cái mới, việc giáo dục cần được thiết kế để khuyến khích sự sáng tạo và khả năng tiếp cận thông tin mới.
Tai lieu, luan van10 of 102. sử dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong quá trình dạy học là điều cần thiết bởi:
Các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực tập trung vào người học giúp học sinh chủ động trải nghiệm và tự tìm kiếm kiến thức Nhờ vào những hoạt động cụ thể, các em có cơ hội lĩnh hội tri thức một cách hiệu quả hơn.
+ Tăng cường khả năng chú ý nắm bắt nội dung bài học phát huy tính năng động của HS
Nâng cao hứng thú học tập giúp giảm mệt mỏi và căng thẳng cho học sinh, từ đó phát triển tính độc lập, ham hiểu biết, cùng khả năng suy luận và sáng tạo.
+ Tăng cường khả năng thực hành, vận dụng các kiến thức đã học
+ Tăng cường khả năng giao tiếp giữa GV và HS, giữa HS với nhau, giúp các em rèn luyện khả năng ứng xử, giao tiếp
+ Thu hút HS theo dõi, tham gia các hoạt động học tập, từ đó các em dễ dàng lĩnh hội tri thức
Việc hình thành và rèn luyện các năng lực cần thiết cho người học là rất quan trọng, bao gồm năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực thu thập và xử lý thông tin, cùng với năng lực ngôn ngữ Những kỹ năng này không chỉ giúp người học phát triển toàn diện mà còn chuẩn bị cho họ khả năng đối mặt với những thách thức trong học tập và cuộc sống.
Việc áp dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực không chỉ giúp học sinh tự tìm kiếm và lĩnh hội tri thức, mà còn rèn luyện kỹ năng cơ bản và phát triển phẩm chất đạo đức cùng năng lực cần thiết trong cuộc sống hiện đại Đây chính là mục tiêu cao nhất của chương trình giáo dục phổ thông mới mà chúng ta đang hướng tới.
Trong những năm gần đây, nhiều trường phổ thông trên cả nước đã áp dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực Việc đổi mới phương pháp dạy học không chỉ tạo ra hứng thú cho học sinh trong quá trình học tập mà còn mang lại sự mới mẻ cho giáo viên.
Tai lieu, luan van11 of 102.
Học sinh cần tích cực, chủ động và hứng thú trong việc tiếp thu tri thức, đồng thời vận dụng kiến thức đã học để giải quyết các tình huống thực tiễn Giáo viên cũng nên năng động và đầu tư nghiên cứu để mang lại nhiều sáng tạo trong mỗi tiết dạy.
Hoạt động đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) ở trường THPT vẫn chưa đạt hiệu quả cao, chủ yếu tập trung vào lý thuyết và các buổi tập huấn nghiệp vụ, trong khi một số tiết thao giảng còn mang tính hình thức Số lượng giáo viên chủ động và sáng tạo trong việc đổi mới PPDH còn hạn chế, dẫn đến việc áp dụng các kỹ thuật dạy học tích cực chưa đồng bộ và mạnh mẽ Học sinh chưa được tiếp cận nhiều với các phương pháp dạy học tích cực từ các cấp học dưới, khiến các em bỡ ngỡ và thụ động khi vào cấp THPT, tạo ra khó khăn cho giáo viên trong việc áp dụng các phương pháp này.
Ngữ văn là môn học thiết yếu trong giáo dục, không chỉ cung cấp kiến thức mà còn giáo dục nhân cách, như M.Gorki đã nói: “Văn học là nhân học” Môn học này giúp học sinh tiếp cận các giá trị Chân - Thiện - Mĩ, làm phong phú đời sống tinh thần và nhạy cảm hơn với thế giới xung quanh, đặc biệt trong nhịp sống hiện đại hối hả Ngữ văn còn nuôi dưỡng lòng yêu nước và sự trân trọng đối với tiếng Việt và các giá trị truyền thống Đồng thời, môn học này rèn luyện khả năng sử dụng ngôn ngữ và kỹ năng giao tiếp Tuy nhiên, hiện nay, nhiều học sinh không còn hứng thú với Ngữ văn do cảm thấy môn học chỉ là những giờ học nhàm chán với việc ghi chép kiến thức nặng nề.
Tai lieu, luan van12 of 102.
Theo khảo sát ngày 7/09/2019 tại Trường THPT Lê Xoay, tôi đã hỏi học sinh hai lớp 11A2 và 11A11 về mức độ hứng thú với môn Văn Kết quả cho thấy sự quan tâm và cảm nhận của học sinh đối với các giờ học này.
Tổng số học sinh khảo sát Hứng thú với giờ học Không hứng thú với giờ học
Kết quả khảo sát cho thấy chỉ có 34,88% học sinh cảm thấy hứng thú với các giờ Ngữ Văn, một con số đáng lo ngại đối với các cấp quản lý và giáo viên giảng dạy môn học này.
Nhiều học sinh không thích các giờ học Văn vì cho rằng môn này yêu cầu ghi chép dài, gây nhàm chán Họ cảm thấy giáo viên chỉ đọc bài mà không tương tác, khiến việc học trở nên kém hấp dẫn Thêm vào đó, áp lực từ gia đình cũng khiến học sinh tập trung vào các môn thi đại học như Toán, Lý, Hóa, và Anh, mà không coi trọng môn Văn.
Tổng hợp các câu trả lời của HS, tôi chia thành các nhóm nguyên nhân chính khiến các em không hứng thú với môn Văn là:
- Do môn học: Kiến thức nhiều, không có các hình ảnh, video minh họa hấp dẫn như các môn Lý, Hóa nên không thu hút được các em
Nhiều học sinh và gia đình chưa nhận thức đúng vai trò của môn Ngữ văn trong việc bồi dưỡng tâm hồn và phát triển phẩm chất cần thiết cho cuộc sống Áp lực từ thành tích và thi cử khiến nhiều người có cái nhìn lệch lạc, thực dụng về môn học này Họ cho rằng chỉ cần tập trung vào các môn thi đại học, dẫn đến việc ít học sinh, ngoại trừ những em theo khối C, D, chú trọng đến việc học Ngữ văn.
Nội dung
Phương pháp dạy học tích cực (PPDH tích cực) là một phương pháp giáo dục phổ biến trên toàn thế giới, nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học PPDH tích cực tập trung vào việc kích thích hoạt động nhận thức của học sinh, với người học là trung tâm của quá trình dạy – học Để áp dụng phương pháp này, giáo viên cần nỗ lực hơn so với phương pháp thụ động truyền thống, đảm nhận vai trò tổ chức, điều khiển và hỗ trợ học sinh trong việc tiếp thu kiến thức và phát triển kỹ năng.
Tài liệu này đề cập đến năng lực của người học và giới thiệu một số phương pháp dạy học tích cực như phát vấn, nêu và giải quyết vấn đề, hợp tác, và dạy học dự án Những phương pháp này không chỉ nâng cao khả năng tiếp thu kiến thức mà còn khuyến khích sự sáng tạo và tư duy phản biện ở học sinh.
Kỹ thuật dạy học bao gồm các biện pháp và phương pháp mà giáo viên và học sinh áp dụng trong các tình huống cụ thể để điều khiển và thực hiện quá trình dạy học Đây là những đơn vị cơ bản nhất của phương pháp dạy học (PPDH).
Kỹ thuật dạy học tích cực đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào quá trình học tập, phát triển tư duy, sự sáng tạo và khả năng làm việc nhóm Một số kỹ thuật tiêu biểu bao gồm đọc tích cực, viết tích cực, đóng vai, trò chơi ô chữ, trò chơi mảnh ghép và sơ đồ tư duy Phương pháp dạy học tích cực có những đặc trưng cơ bản, giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập.
Dạy học thông qua hoạt động của học sinh là phương pháp khuyến khích sự khám phá và tự học, giúp học sinh chủ động tìm hiểu những kiến thức mới Giáo viên không chỉ cung cấp kiến thức sẵn có mà còn đóng vai trò là người tổ chức và hướng dẫn học sinh tham gia vào các hoạt động học tập, từ việc ôn lại kiến thức cũ đến việc phát hiện và áp dụng sáng tạo những kiến thức đã học vào các tình huống thực tiễn.
- Thứ hai, dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học: Rèn luyện cho
Học sinh cần được trang bị tri thức phương pháp để đọc hiểu sách giáo khoa và tài liệu học tập, tự tìm kiếm và khôi phục kiến thức đã học, cũng như phát triển khả năng suy luận để khám phá kiến thức mới Các tri thức này bao gồm quy tắc, quy trình và phương thức hành động, đồng thời cũng cần chú trọng đến các phương pháp mang tính dự đoán và giả định, như giải bài tập vật lý, cân bằng phương trình hóa học và giải toán Việc rèn luyện các thao tác tư duy như phân tích, tổng hợp, đặc biệt hóa và khái quát hóa là rất quan trọng để nâng cao khả năng tư duy của học sinh.
Tai lieu, luan van16 of 102. tương tự, quy lạ về quen để dần hình thành và phát triển tiềm năng sáng tạo của họ
Tăng cường học tập cá thể kết hợp với học tập hợp tác là một phương pháp hiệu quả, nhằm tạo điều kiện cho người học phát triển kỹ năng làm việc nhóm và tư duy độc lập Việc này không chỉ giúp nâng cao khả năng tiếp thu kiến thức mà còn khuyến khích sự sáng tạo và tương tác giữa các học viên.
HS cần tư duy sâu sắc, hành động tích cực và thảo luận thường xuyên hơn Lớp học trở thành không gian giao tiếp giữa thầy và trò, cũng như giữa các học sinh với nhau, nhằm tận dụng kiến thức và kinh nghiệm cá nhân cũng như tập thể để giải quyết các nhiệm vụ học tập chung hiệu quả.
Kết hợp đánh giá của giáo viên với tự đánh giá của học sinh là một phương pháp hiệu quả trong quá trình dạy học Việc đánh giá kết quả học tập dựa trên mục tiêu bài học thông qua hệ thống câu hỏi và bài tập sẽ giúp học sinh phát triển kỹ năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau Học sinh có thể sử dụng nhiều hình thức để tự đánh giá, như theo đáp án mẫu, theo hướng dẫn, hoặc tự xác định tiêu chí, từ đó phê phán, tìm ra nguyên nhân và đề xuất cách sửa chữa các sai sót Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng các phương pháp và kỹ thuật tích cực trong giảng dạy.
Giáo viên cần được đào tạo để thích ứng với những thay đổi đa dạng và phức tạp trong chức năng, nhiệm vụ của mình, đồng thời phải nhiệt tình với công cuộc đổi mới giáo dục Họ cần có kiến thức chuyên môn sâu rộng, khả năng ứng xử tinh tế, và biết áp dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy Bên cạnh đó, giáo viên cũng cần định hướng phát triển năng lực cho học sinh theo mục tiêu giáo dục, đồng thời đảm bảo sự tự do trong hoạt động nhận thức của các em.
Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh cần phát triển các phẩm chất và năng lực phù hợp với phương pháp dạy học tích cực, bao gồm việc nhận thức rõ mục tiêu học tập, tự giác trong việc học, có ý thức trách nhiệm đối với việc học của bản thân và lớp, cũng như khả năng tự học và phát triển các loại hình tư duy như biện chứng, lôgíc, hình tượng, kỹ thuật và kinh tế.
Chương trình và sách giáo khoa cần giảm khối lượng kiến thức để tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh tổ chức các hoạt động học tập tích cực Việc này sẽ giúp giảm bớt áp lực ghi nhớ máy móc cho học sinh, đồng thời hạn chế các câu hỏi tái tạo, tăng cường các phương pháp học tập sáng tạo và hiệu quả hơn.
Tài liệu này tập trung vào việc phát triển tư duy của học sinh thông qua việc giảm bớt những kết luận áp đặt và tăng cường những gợi ý Điều này giúp học sinh tự học hỏi và phát triển bài học một cách hiệu quả hơn.
Thiết bị dạy học là yếu tố quan trọng không thể thiếu trong việc triển khai chương trình giáo dục và sách giáo khoa, đặc biệt trong việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm khuyến khích hoạt động tích cực và chủ động của học sinh Để thực hiện thành công cuộc cách mạng giáo dục toàn diện, các phương tiện dạy học cần tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh tham gia vào các hoạt động độc lập, nhóm và trải nghiệm Hơn nữa, cơ sở vật chất của nhà trường cũng cần hỗ trợ hiệu quả cho việc tổ chức dạy học linh hoạt và dễ dàng.
Đổi mới cách đánh giá kết quả học của học sinh là cần thiết để phát triển tư duy và sáng tạo, đồng thời áp dụng kiến thức vào thực tiễn Việc kiểm tra, đánh giá cần thoát khỏi phương pháp học tập bị động để thúc đẩy dạy và học tích cực Hướng tới mục đích giáo dục của từng bài học, các câu hỏi và bài tập sẽ tập trung vào việc kiểm tra mức độ thực hành của học sinh.
Giáo án thực nghiệm
Theo Phân phối chương trình cấp THPT môn Ngữ Văn (Áp dụng năm học
2019 - 2020) của trường THPT Lê Xoay, văn bản “ Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân được triển khai trong 3 tiết 40, 41, 42 Do thời lượng của Báo cáo sáng kiến
Tai lieu, luan van43 of 102. kinh nghiệm có hạn, nên người viết trình bày giáo án thực nghiệm mẫu ở tiết 42
- tức tiết thứ 3 của bài học
GIÁO ÁN THỰC NGHIỆM Tiết 42: Đọc văn
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ (Tiếp theo)
Thông qua bài học giúp HS:
Cảnh cho chữ mang giá trị và ý nghĩa đặc biệt, thể hiện một khung cảnh độc đáo chưa từng thấy Qua đó, người đọc có thể cảm nhận được bút pháp nghệ thuật tinh tế của tác giả.
- Thấy được quan niệm về sức mạnh của cái Đẹp, tấm lòng yêu nước thầm kín của nhà văn Nguyễn Tuân
Bài viết này tổng kết những nét đặc sắc nghệ thuật của thiên truyện, bao gồm tình huống truyện độc đáo, cách xây dựng không khí cổ xưa, cùng với các thủ pháp đối lập và tương phản Ngoài ra, ngôn ngữ trong tác phẩm cũng rất góc cạnh và giàu giá trị tạo hình, góp phần làm nổi bật ý nghĩa sâu sắc của câu chuyện.
Giúp HS rèn luyện kỹ năng đọc hiểu truyện ngắn hiện đại theo đặc trưng thể loại; kỹ năng tạo lập văn bản,…
- Có thái độ trân trọng, giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc - nghệ thuật viết thư pháp
Tai lieu, luan van44 of 102.
- Trân trọng những di sản văn hóa đáng quý của cha ông ta
4 Định hướng phát triển năng lực, phẩm chất:
- Năng lực giải quyết vấn đề: HS biết cách giải quyết những vấn đề do giáo viên, do bài học đặt ra
Năng lực sáng tạo giúp học sinh nhận diện và hiểu các ý tưởng nghệ thuật mà nhà văn truyền tải qua tác phẩm Qua đó, học sinh có thể rút ra những giá trị sống quan trọng cho bản thân.
- Năng lực hợp tác: Học sinh cùng chia sẻ, phối hợp với nhau qua hoạt động thảo luận nhóm
Năng lực giao tiếp tiếng Việt của học sinh được phát triển qua việc tương tác với tác giả qua văn bản và giao tiếp với các thành viên trong nhóm Học sinh có cơ hội nâng cao khả năng sử dụng tiếng Việt thông qua việc trình bày suy nghĩ về các chi tiết, hình ảnh và ý nghĩa của văn bản, từ đó cải thiện kỹ năng diễn đạt và tư duy phản biện.
Năng lực thưởng thức văn học và cảm thụ thẩm mỹ của học sinh được thể hiện qua khả năng cảm nhận vẻ đẹp ngôn ngữ trong tác phẩm của Nguyễn Tuân, từ đó biết rung động trước cái đẹp và tâm hồn đẹp Học sinh cũng cần nhận ra những giá trị thẩm mỹ sâu sắc của các tác phẩm văn học.
- Năng lực đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại; phân tích, lý giải những vấn đề xã hội có liên quan đến văn bản,…
Giáo viên sử dụng linh hoạt nhiều phương pháp và kỹ thuật dạy học như dạy học hợp tác, dạy học giải quyết vấn đề, diễn giảng, kỹ thuật động não, kỹ thuật khăn trải bàn, kỹ thuật trình bày một phút và vẽ sơ đồ tư duy để nâng cao hiệu quả giảng dạy.
- Giáo viên: Sách giáo khoa Ngữ văn 11 tập một, Sách giáo viên Ngữ văn 11 tập một, giáo án, tài liệu tham khảo, máy chiếu, phiếu học tập,…
Tai lieu, luan van45 of 102.
- Học sinh: Sách giáo khoa Ngữ văn 11 tập một, vở soạn Văn, tài liệu tham khảo,
1 Ổn định tổ chức lớp (GV kiểm tra sĩ số học sinh)
Trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân, nhân vật Huấn Cao để lại ấn tượng sâu sắc với tâm hồn nghệ sĩ và lòng kiêu hãnh Điều khiến tôi ấn tượng nhất ở Huấn Cao chính là sự kết hợp giữa tài năng viết chữ đẹp và phẩm chất cao quý của một người tử tù Dù bị giam cầm, ông vẫn giữ vững nguyên tắc sống và không chấp nhận sự tha hóa Tình yêu đối với nghệ thuật và lòng tự trọng của Huấn Cao đã tạo nên một hình ảnh đầy cảm xúc, khiến người đọc phải suy ngẫm về giá trị của tự do và nhân phẩm.
- Huấn Cao là con người văn võ toàn tài, con người có khí phách hiên ngang bất khuất và có thiên lương trong sáng
- Học sinh lựa chọn điều ấn tượng nhất của nhân vật Huấn Cao và có sự lý giải hợp lý
Hoạt động 1: Khởi động (5 phút)
Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt
(1) Mục tiêu: Giúp HS có tâm thế tốt bước vào tiết học
(2) Phương pháp/ Kỹ thuật dạy học: Trò chơi ô chữ
(3) Hình thức tổ chức: HS hoạt động cá nhân
(4) Phương tiện dạy học: máy chiếu
Bước 1: GV giao nhiệm vụ:
- GV chọn 2 HS tham gia trò chơi
- GV phổ biến trò chơi ô chữ: Có 1 bức tranh được ẩn giấu dưới 4 câu hỏi, nếu trả lời đúng, 1 góc của bức tranh
- HS khám phá ra bức tranh: Cảnh cho chữ
Tai lieu, luan van46 of 102. sẽ hiện ra, ai phát hiện ra bức tranh sớm nhất sẽ chiến thắng
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: HS tham gia vào trò chơi, lựa chọn câu hỏi
Bước 3: Thảo luận, trao đổi, báo cáo: HS trả lời các câu hỏi, tìm ra bức tranh ẩn sau các câu hỏi
Câu hỏi 1: Trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” ,
Huấn Cao có tài năng kiệt xuất gì khiến người đời ngưỡng mộ? Đáp án: Viết chữ rất nhanh và rất đẹp
Trong truyện ngắn “Chữ người tử tù”, tài năng viết chữ của Huấn Cao thuộc lĩnh vực nghệ thuật thư pháp Nghệ thuật thư pháp không chỉ thể hiện kỹ năng viết mà còn phản ánh tâm hồn và cá tính của người nghệ sĩ Huấn Cao là một nhân vật tiêu biểu cho sự tinh tế và sâu sắc trong nghệ thuật này.
Tai lieu, luan van47 of 102.
Câu hỏi 3: Trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” , Huấn
Cao từng cho ai chữ trước khi cho viên quản ngục? Đáp án: Ba người bạn thân của ông
Trong truyện ngắn “Chữ người tử tù”, Huấn Cao quyết định tặng chữ cho viên quản ngục vì ông cảm động trước tấm lòng biệt nhỡn liên tài của viên quản ngục Hành động này không chỉ thể hiện sự trân trọng đối với người có tâm hồn nghệ sĩ mà còn phản ánh giá trị nhân văn sâu sắc trong mối quan hệ giữa người nghệ sĩ và người cai quản.
Sau khi HS trả lời chính xác cả 4 câu hỏi sẽ khám phá ra bức tranh vẽ cảnh Huấn Cao cho chữ viên quản ngục:
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- GV căn cứ vào câu trả lời của HS, tuyên bố HS thắng cuộc
- GV dẫn vào bài mới:
Tai lieu, luan van48 of 102.
Bức tranh mô phỏng cảnh cho chữ trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân, một trong những cảnh đặc sắc nhất thể hiện tư tưởng của tác phẩm Đây là khoảnh khắc mà tác giả cũng phải thốt lên là “cảnh tượng xưa nay chưa từng có” Trong các tiết học trước, chúng ta đã tìm hiểu về tình huống truyện và vẻ đẹp của nhân vật Huấn Cao cùng viên quản ngục Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá sâu hơn về cảnh Huấn.
Cao cho chữ viên quản ngục thể hiện quan niệm của nhà văn về cái Đẹp và tấm lòng yêu nước thầm kín Qua đó, độc giả sẽ nhận ra những nét đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm.
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức (30 phút)
Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt Thao tác 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu cảnh cho chữ
* GV hệ thống kiến thức ở các tiết học trước:
Trong tiết 40 và 41, chúng ta đã khám phá kiến thức về tác giả Nguyễn Tuân, tác phẩm "Vang bóng một thời" và truyện ngắn "Chữ người tử tù" Bài học tập trung vào tình huống truyện cùng hai nhân vật chính, Huấn Cao và viên quản ngục, giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về nội dung và ý nghĩa tác phẩm.
* GV giới thiệu nhiệm vụ tiết học:
Trong tiết 42 hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu cảnh cho chữ, nghệ thuật của tác phẩm
2 Tập truyện “Vang bóng một thời”
3 Truyện ngắn “Chữ người tử tù”
II Đọc hiểu văn bản
Tai lieu, luan van49 of 102.
(1) Mục tiêu: Giúp học sinh nắm được:
- Cảnh cho chữ: không gian, thời gian, sự thay đổi vị thế giữa các nhân vật, từ đó thấy được đây là
“cảnh tượng xưa nay chưa từng có”
- Nghệ thuật khắc họa cảnh cho chữ
- Ý nghĩa của cảnh cho chữ
(2) Phương pháp, kỹ thuật dạy học: Đọc tích cực, dạy học hợp tác, thuyết trình…
(3) Hình thức tổ chức hoạt động: HS làm việc theo nhóm
(4) Phương tiện dạy học: Máy chiếu, phiếu học tập, sách giáo khoa, bảng phụ,…
Bước 1: Giáo viên giao nhiệm vụ cho HS:
Trong bài học này, GV yêu cầu HS đọc đoạn văn: “Đêm hôm ấy, lúc trại giam tỉnh Sơn chỉ còn văng vẳng tiếng mõ trên vọng canh (….) Kẻ mê muội này xin bái lĩnh” (SGK/T113, 114) HS sẽ có 3 phút để thực hiện nhiệm vụ này.
HS tự đọc và dự đoán nội dung chính của đoạn văn
+ GV tổ chức lớp học thành 6 nhóm, mỗi nhóm 4
HS, các em trao đổi, thảo luận các câu hỏi sau:
Nhóm 1,2: Cảnh cho chữ được tác giả miêu tả trong không gian và thời gian như thế nào? Hình ảnh các nhân vật Huấn Cao, viên quản ngục, thầy
3 Nhân vật viên quản ngục
4 Cảnh cho chữ a Cảnh tượng xưa nay chưa từng có
+ Đêm khuya – lúc “cả trại giam tỉnh Sơn chỉ còn vẳng tiếng mõ trên vọng canh”
+ Trước lúc Huấn Cao bị giải vào kinh chịu án chém chỉ vài canh giờ → thời điểm cuối đời của một con người
+ Phòng giam của tử tù
+ Một buồng tối chật hẹp, ẩm ướt, tường đầy mạng nhện, đất bừa bãi phân chuột, phân gián
+ Một không khí khói tỏa như đám cháy nhà, ánh sáng đỏ rực của bó đuốc tẩm dầu chiếu rọi cả căn buồng
+ Huấn Cao – một người tử tù,
“cổ đeo gông, chân vướng xiềng, đang dậm tô nét chữ
Tai lieu, luan van50 of 102. thơ lại trong cảnh cho chữ để lại cho em ấn tượng gì?
Nhóm 3,4: Để khắc họa cảnh cho chữ, nhà văn
Nguyễn Tuân chủ yếu sử dụng thủ pháp nghệ thuật nào?
Nhóm 5,6: Qua cảnh cho chữ, nhà văn muốn thể hiện quan niệm gì?
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
- HS phân công nhóm trưởng, thư ký, người thuyết trình
Mỗi học sinh trong nhóm sẽ ghi câu trả lời của mình vào góc giấy A0 Sau đó, nhóm sẽ tổng hợp và ghi lại ý kiến chung vào phần chính giữa của giấy A0, theo mô hình phiếu học tập.
Bước 3: Thảo luận, trao đổi, báo cáo
Huấn Cao, dù bị xiềng xích và mất tự do về thể xác, vẫn thể hiện tư thế và phong thái ung dung tự tại khi tổ chức thuyết trình cho các nhóm trên tấm lụa trắng căng trên mảnh ván.
+ Không chỉ cho chữ, Huấn Cao còn cho viên quản ngục lời khuyên:
Kết luận
Cách dạy học truyền thống, đặc biệt trong môn Ngữ văn, thường chỉ là giáo viên đọc sách và chia sẻ cảm nhận của mình, trong khi học sinh chỉ ghi chép và trả lời câu hỏi theo những gì đã ghi Phương pháp thụ động này đã tồn tại lâu dài trong nền giáo dục Việt Nam và vẫn còn phổ biến đến ngày nay Điều này khiến học sinh trở nên thụ động, không thể phát huy tính sáng tạo cá nhân, một yếu tố rất quan trọng trong cuộc sống hiện đại Để khắc phục tình trạng này, các nhà giáo dục hiện nay đã áp dụng nhiều phương pháp tích cực nhằm khuyến khích tính chủ động, tự giác và sáng tạo của học sinh, theo quy định tại Điều 28 của Luật Giáo dục, nhằm cải thiện mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh.
HS với HS đã thay đổi hoàn toàn:
Sơ đồ mối quan hệ giữa GV và HS trong dạy học tích cực
Dạy học tích cực mang lại nhiều ưu điểm, bao gồm việc khuyến khích tất cả học sinh tham gia vào quá trình học tập, giúp các em phát huy tối đa năng lực và sự sáng tạo Đồng thời, giáo viên có thể đánh giá chính xác và đầy đủ năng lực của từng học sinh, từ đó áp dụng phương pháp dạy học tích cực để hỗ trợ các em phát triển điểm mạnh và khắc phục những hạn chế.
Đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) là yêu cầu cấp bách của giáo dục Việt Nam, phụ thuộc vào năng lực giáo viên và điều kiện học sinh Chúng tôi đã thực nghiệm trong môi trường thuận lợi với giáo viên và học sinh đạt chuẩn, có kỹ năng cơ bản Tuy nhiên, vẫn còn những thiếu sót trong quá trình thực hiện Chúng tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp từ quý thầy cô, đồng nghiệp và học sinh để đề tài có thể được triển khai rộng rãi hơn, góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học trong cả nước.
Trong xã hội hiện đại, giáo viên không chỉ cần truyền đạt kiến thức mà còn phải khơi nguồn cảm hứng sáng tạo cho học sinh Để làm được điều này, mỗi giáo viên cần thay đổi tư duy về dạy học, không ngừng đổi mới và áp dụng linh hoạt các phương pháp giảng dạy phù hợp với môn học Chỉ khi đó, giáo dục Việt Nam mới có thể phát triển và đáp ứng yêu cầu của xã hội.
Nguyễn Tuân là một trong những nhà văn tài ba nhất của văn học Việt Nam, luôn khao khát cảm giác “say sưa của rượu tân hôn” trong từng khoảnh khắc sống Ông đã dành trọn cuộc đời mình để khám phá, phát hiện và tôn vinh vẻ đẹp của cuộc sống Một trong những tác phẩm nổi bật của ông đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng độc giả.
“Vang bóng một thời” là tác phẩm tiêu biểu, nổi bật với truyện ngắn “Chữ người tử tù”, thể hiện tài năng nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Tuân Tác phẩm không chỉ truyền tải những ước mơ và khát vọng của nhà văn về con người đương thời, mà còn khẳng định tên tuổi và dấu ấn cá nhân của ông trong làng văn Nhờ đó, Nguyễn Tuân ngày càng chứng tỏ vị trí, vai trò và sức ảnh hưởng lớn lao của mình trong giới văn nghệ dân tộc.
GV giảng dạy truyện ngắn “Chữ người tử tù” bằng cách áp dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực sẽ giúp học sinh tự tin và năng động hơn Qua đó, học sinh có cơ hội phát huy tính chủ động trong quá trình học tập, từ đó nâng cao khả năng tiếp thu kiến thức và phát triển tư duy sáng tạo.
Giáo dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh không chỉ giúp các em hình thành những phẩm chất và năng lực cần thiết, mà còn giúp các em hiểu sâu sắc ý nghĩa của thiên truyện trong cuộc sống hiện đại Qua đó, học sinh biết căm ghét cái xấu, cái ác và trân trọng, yêu quý cái đẹp, cái thiện, đóng góp vào sự phát triển tích cực và sáng tạo của bản thân.
Khả năng áp dụng của sáng kiến
Sáng kiến có khả năng áp dụng rộng rãi vào quá trình dạy học văn bản
“Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân trong chương trình Ngữ văn lớp 11 ở tất cả các trường THPT.