Mục đích nghiên cứu của đề tài là đưa ra những kinh nghiệm tôi đã đúc rút được trong quá trình dạy học ở trường THPT nơi tôi đang công tác để thực hiện đề tài, với mong muốn góp thêm một số ý tưởng và biện pháp mới trong tổ chức dạy học để phát huy những năng lực tích cực cho học sinh trong phần KTBH. Thông 3 qua đề tài, tôi mong muốn nhận được sự góp ý của đồng nghiệp có thêm những đề xuất, những biện pháp hữu hiệu và thiết thực hơn trong việc thực hiện đề tài.
NỘI DUNG
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TÍCH CỰC ĐỂ KẾT THÚC BÀI HỌC NHẰM CHÚ TRỌNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH
TRIỂN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH
Hoạt động kết thúc bài học bao gồm luyện tập, củng cố, và liên hệ ứng dụng, nhằm khám phá kiến thức mới Trong hoạt động này, giáo viên không chỉ tổ chức mà còn hướng dẫn để người học chủ động tham gia vào quá trình học tập.
Trong quá trình dạy học, hoạt động KTBH thường chỉ do giáo viên tổ chức và thực hiện, dẫn đến sự nhàm chán và tính lặp lại giữa các bài học Học sinh thường cảm thấy bài học đã kết thúc ngay sau khi trải nghiệm mà không cần tiến hành thêm hoạt động nào Tuy nhiên, nếu giáo viên áp dụng các biện pháp tích cực trong hoạt động KTBH, học sinh sẽ phải ghi nhớ, xâu chuỗi và tìm hiểu thêm thông tin ngoài sách giáo khoa Điều này giúp học sinh so sánh, phân tích và có cái nhìn khách quan, chính xác hơn về các sự kiện và nhân vật lịch sử.
Tất cả các loại bài học đều có thể tích hợp hoạt động dạy học tích cực trong phần KTBH, giúp dễ dàng áp dụng các biện pháp này vào chương trình dạy học mới Trong bối cảnh hiện đại, việc hướng người học tới các hoạt động thực tiễn, học để hành động và phát triển phẩm chất, năng lực, tư duy sáng tạo là cơ hội quý giá cho học sinh thực hành sau mỗi giờ học.
1.1.1: Mục đích của hoạt động KTBH:
Kết thúc bài học là giai đoạn quan trọng trong giờ học, bao gồm các hoạt động luyện tập và áp dụng kiến thức Mục tiêu của việc này là tạo ấn tượng lâu dài về nội dung đã học, khuyến khích sự suy ngẫm của học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập.
Trong phần KTBH, giáo viên hỗ trợ học sinh phát triển năng lực tự học, hợp tác, thực hành, và đánh giá Bằng cách chú trọng rèn luyện các phương pháp tự học, giáo viên giúp học sinh biết cách tìm kiếm kiến thức và tài liệu mới, từ đó thực hành các thao tác tư duy như phân tích, tổng hợp, và khái quát hóa Điều này không chỉ giúp học sinh chiếm lĩnh kiến thức mà còn góp phần hình thành và phát triển tiềm năng sáng tạo của các em.
Trong hoạt động KTBH, giáo viên có thể giao nhiệm vụ cho học sinh để tăng cường sự phối hợp giữa học tập cá nhân và học tập hợp tác, theo phương châm “tạo điều kiện cho HS nghĩ nhiều hơn, làm nhiều hơn và thảo luận nhiều hơn” Điều này có nghĩa là học sinh không chỉ tự lực mà còn hợp tác chặt chẽ với nhau để tiếp cận, phát hiện và tìm tòi kiến thức mới Lớp học trở thành môi trường giao tiếp giữa thầy và trò, cũng như giữa các trò, nhằm vận dụng hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân và tập thể trong việc giải quyết các nhiệm vụ học tập chung.
Học sinh có thể chiếm lĩnh kiến thức thông qua các hoạt động tích cực và thực hành sáng tạo Họ tự khai thác, xử lý thông tin và đưa ra quan điểm cá nhân, bảo vệ ý kiến của mình bằng năng lực phản biện Điều này giúp học sinh chủ động ứng phó với các tình huống trong bài học cũng như trong cuộc sống thực tế.
Khi học sinh phát triển các năng lực cần thiết, họ có thể rút ra bài học và đánh giá nội dung đã tiếp thu, đồng thời lắng nghe quan điểm khác từ bạn bè Điều này giúp họ nhận diện nguyên nhân sai sót và đề xuất cách sửa chữa, từ đó hoàn thiện kiến thức và bài học một cách chính xác hơn.
1.1.2: Cấu trúc hoạt động kết thúc bài học
Hoạt động KTBH bao gồm luyện tập, củng cố và mở rộng kiến thức thông qua các hình thức dạy học mới, nhằm phát triển năng lực cho học sinh.
* Hoạt động luyện tập, củng cố:
Mục đích của hoạt động này là giúp học sinh củng cố, hoàn thiện kiến thức, kĩ năng vừa mới lĩnh hội đƣợc
Hoạt động này có thể được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau, nhưng chủ yếu nhằm vào việc tạo cơ hội cho học sinh thực hành và trải nghiệm kiến thức Qua đó, học sinh có thể khái quát lại nội dung bài học theo cách riêng của mình Các hoạt động có thể do giáo viên gợi ý hoặc học sinh tự sáng tạo Đặc biệt, sau mỗi lần thực hành, giáo viên khuyến khích học sinh phát triển ý tưởng mới để thực hành thêm nhiều nội dung khác, giúp học sinh thu được lợi ích tối đa từ việc tự mình thực hiện các hoạt động này.
* Hoạt động vận dụng, mở rộng và liên hệ:
Trong hoạt động này, giáo viên giao bài tập và nhiệm vụ cho học sinh, giúp các em áp dụng kiến thức và kỹ năng để giải quyết những tình huống, vấn đề mới trong học tập và cuộc sống.
Học sinh cần không ngừng bổ sung kiến thức mới dựa trên nền tảng đã học, và giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích sự tìm tòi, mở rộng kiến thức ngoài lớp học Học sinh nên tự tạo ra các tình huống vấn đề từ nội dung bài học và thực tiễn cuộc sống, vận dụng kiến thức và kỹ năng đã học để giải quyết chúng Hoạt động này đòi hỏi học sinh phải đánh giá và nhận xét các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử, đồng thời thể hiện suy nghĩ và quan điểm cá nhân Để thực hành hiệu quả, giáo viên cần giao nhiệm vụ cho học sinh, giúp họ tự tin hơn trong việc thực hiện Để có những đánh giá khách quan và chính xác, học sinh cần tìm kiếm thông tin và tài liệu ngoài sách giáo khoa, từ đó hình thành thói quen mở rộng kiến thức của bản thân.
1.1.3 Ý nghĩa của hoạt động kết thúc bài học đối với dạy học theo hướng phát triển năng lực HS
Tổ chức các biện pháp tích cực trong phần KTBH không chỉ có ý nghĩa với học sinh mà có ý nghĩa với cả giáo viên
* Đối với giáo viên: Khi tổ chức hoạt động KTBH bằng những biện pháp tích cực
Giáo viên có khả năng đánh giá mức độ hiểu biết của học sinh về bài học, đồng thời nhận diện được những quan điểm trái chiều mà học sinh thể hiện liên quan đến các sự kiện hoặc nhân vật lịch sử.
Giáo viên có thể đánh giá năng lực thực hành của học sinh thông qua các hoạt động tích cực, từ đó điều chỉnh và bổ sung phương pháp dạy học cho phù hợp với từng nội dung cụ thể.
Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc khơi gợi những vấn đề và ý tưởng mới, giúp học sinh tiếp cận một cách đa chiều về bản chất của các sự kiện và nhân vật lịch sử.
* Đối với học sinh: Khi tổ chức hoạt động KTBH bằng những biện pháp tích cực
+ Giúp học sinh khái quát lại kiến thức một cách logic, có hệ thống, và học sinh dễ ghi nhớ các sự kiện dưới những hình thức khác nhau
+ Giúp học sinh có cơ hội tìm kiếm các nguồn thông tin mới, buộc học sinh phải tƣ duy vận động để so sánh, đối chiếu
+ Tạo hứng thú học tập, gợi mở những ý tưởng mới, tạo cơ hội để học sinh áp dụng ý tưởng vào các tình huống mới
+ Học sinh có thể phát biểu ý kiến cá nhân về nội dung bài học và có thể áp dụng vào thực tiễn từ bài học lịch sử
+ Học sinh có thể thực hành sản phẩm bài học dưới những hình thức khác nhau, qua đó hình thành năng lực, phẩm chất của người học
SỬ DỤNG MỘT SỐ BIỆN PHÁP TÍCH CỰC ĐỂ KẾT THÚC BÀI HỌC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT
BÀI HỌC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT
2.1 Tổ chức hoạt động KTBH nhằm kiểm tra đánh giá mức độ hiểu bài và năng lực thực hành của học sinh
Thông qua các biện pháp tích cực trong tổ chức dạy học ở phần Kiểm tra Bài học (KTBH), giáo viên có thể đánh giá mức độ hiểu bài và khả năng thực hành của học sinh Điều này giúp giáo viên điều chỉnh và bổ sung phương pháp dạy học phù hợp để nâng cao hiệu quả học tập.
- Hệ thống, khái quát và luyện tập thực hành kiến thức học sinh đã đƣợc trải nghiệm sau mỗi giờ học
- Thực hành một số năng lực chung và năng lực chuyên biệt trong môn lịch sử để trải nghiệm các kiến thức mới
- Khuyến khích học sinh mở rộng, vận dụng, tìm tòi những kiến thức mới, đánh giá và thực hành trong thực tiễn
Giáo viên tổ chức hoạt động KTBH thông qua nhiều hình thức dạy học khác nhau, bao gồm trò chơi, vẽ sơ đồ tư duy, sử dụng bảng sơ đồ hóa kiến thức, bảng biểu, thuyết trình và tranh luận về các sự kiện và nhân vật lịch sử.
2.1.1: Hoạt động KTBH bằng việc thảo luận câu hỏi nêu vấn đề được giáo viên đưa ra ở đầu tiết học
Trước khi bắt đầu bài học mới, giáo viên trình bày một tình huống có vấn đề thông qua câu hỏi được viết trực tiếp lên bảng, khuyến khích học sinh theo dõi để tìm ra câu trả lời Câu hỏi này không chỉ khởi đầu tiết học mà còn là cơ sở để giáo viên tổ chức thảo luận cho học sinh trong phần KTBH.
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cần nhấn mạnh trọng tâm vấn đề thông qua hệ thống câu hỏi liên quan đến câu hỏi đã đặt ra từ đầu Sau khi học sinh hoàn thành bài học, giáo viên sẽ tổ chức hoạt động kiểm tra bài học để giải quyết vấn đề ban đầu, học sinh sẽ trả lời và giáo viên sẽ bổ sung, sửa chữa và nâng cao kiến thức cho học sinh.
Ví dụ sau khi dạy nội dung “Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945” ở bài 16 phong trào giải phong trào giải phóng dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng Tám 1939
Năm 1945, giáo viên có thể đặt ra câu hỏi tại sao Cách mạng tháng Tám thành công nhanh chóng và ít đổ máu Học sinh được yêu cầu ghi lại câu hỏi này vào vở học Sau khi hoàn thành bài học, giáo viên có thể tổ chức cho học sinh khái quát lại nội dung bài học trong phần luyện tập củng cố, từ đó giúp học sinh trả lời được vấn đề đã đặt ra.
Giáo viên có thể áp dụng các biện pháp tích cực trong hoạt động KTBH để giúp học sinh khái quát nội dung bài học một cách nhanh chóng và dễ nhớ Điều này không chỉ tạo hứng thú cho học sinh mà còn củng cố kiến thức đã học và phát triển khả năng lập luận để giải quyết các vấn đề được nêu ra.
Giáo viên tổ chức một trò chơi mang tên “Đi tìm câu trả lời cho các từ khóa” nhằm củng cố và hệ thống lại kiến thức của bài 16 cho học sinh.
- Giáo viên dán sẵn các từ khóa lên bảng và phát cho các nhóm học sinh nội dung đáp án
- Nhiệm vụ của học sinh là lựa chọn đáp án đúng để lên dán vào từ khóa
+ Hoạt động 2: Giáo viên tổ chức HS thảo luận vấn đề theo từng nhóm nhỏ đƣợc đặt ra từ đầu bài
“ Cách mạng tháng Tám năm 1945 thắng lợi một cách tương đối nhanh chóng và ít đổ máu”
Hs thảo luận và kết hợp kiến thức đã học để tìm kiếm thông tin liên quan, nhằm giải quyết vấn đề Các nhóm cử đại diện thuyết trình quan điểm của mình, đưa ra bằng chứng và lập luận để khẳng định tính đúng đắn của quan điểm đó.
- Giáo viên nhận xét, đánh giá về lập luận của học sinh và kết luận vấn đề
- Gợi ý sản phẩm: “ Cách mạng tháng Tám năm 1945 thắng lợi một cách tương đối nhanh chóng và ít đổ máu” bởi dựa trên những cơ sở sau:
* Có điều kiện khách quan thuận lợi:
Vào tháng 8/1945, quân đồng minh, bao gồm Liên Xô và Mỹ, đã tấn công mạnh mẽ vào phát xít Nhật, khiến quân Nhật thất bại trên nhiều mặt trận Sự kiện Mỹ ném hai quả bom nguyên tử xuống các thành phố Nhật Bản đã gây ra thiệt hại nặng nề Ngày 15/8, Nhật Bản đầu hàng vô điều kiện, tạo ra sự hoang mang và tê liệt cho chính quyền Nhật và tay sai ở Đông Dương, mở ra cơ hội lịch sử cho cách mạng Việt Nam.
* Chuẩn bị kịp thời cho cách mạng hành động:
Trong suốt 15 năm, Đảng đã chuẩn bị cho cuộc tổng khởi nghĩa thông qua hai cuộc tổng diễn tập vào các năm 1930 - 1931 và 1936 - 1939 Đặc biệt, khi chiến tranh thế giới thứ hai nổ ra, Đảng đã nhanh chóng điều chỉnh chủ trương cách mạng và tích cực chuẩn bị cho việc khởi nghĩa giành chính quyền.
Cuộc khởi nghĩa có quy mô rộng lớn, nhưng diễn biến giành chính quyền ở các địa phương diễn ra chủ yếu không có tiếng súng và ít đổ máu, cho thấy nhân dân đã nhanh chóng giành lấy quyền lực.
Cuộc Tổng khởi nghĩa được dẫn dắt chủ yếu bởi sự nổi dậy của quần chúng nhân dân, tạo thành lực lượng chính trị mạnh mẽ cho cách mạng Lực lượng vũ trang tham gia chủ yếu đóng vai trò hỗ trợ và ít khi phải sử dụng hành động quân sự Do đó, nhiều nhà nghiên cứu nhận định rằng cuộc Tổng khởi nghĩa diễn ra tương đối hòa bình.
Khởi nghĩa chủ yếu diễn ra dưới hình thức biểu tình và tuần hành thị uy, thường kèm theo vũ trang bằng các loại vũ khí tự chế hoặc tự mua sắm, kết hợp với các hoạt động đấu tranh chính trị.
Cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám diễn ra và giành thắng lợi nhanh chóng trong vòng 15 ngày, với ít đổ máu, nhờ sự chuẩn bị chu đáo và sẵn sàng của lực lượng cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng và Việt Minh Đây là yếu tố chủ quan quyết định, đồng thời bác bỏ luận điệu xuyên tạc rằng "cách mạng tháng Tám là sự ăn may."
Hoạt động KTBH giúp học sinh không chỉ nắm vững nội dung học mà còn liên kết các vấn đề trong bài học một cách logic Điều này yêu cầu học sinh ghi nhớ sự kiện cũ, vận dụng kiến thức mới và phát huy khả năng tổng hợp, khái quát để giải quyết các vấn đề.
2.1.2 Tổ chức hoạt động KTBH bằng sơ đồ tư duy, hệ thống sơ đồ hóa kiến thức, điền sơ đồ trống
* Kết thúc bài học bằng sơ đồ tư duy
THỰC NGHIỆM
Thực nghiệm sư phạm (TNSP) được thực hiện để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp tích cực trong hoạt động kinh tế - tài chính - bảo hiểm (KTBH) tại trường tôi công tác.
Với mục đích TNSP nhƣ trên, tôi đã xác định các nhiệm vụ TNSP nhƣ sau:
- Chọn đối tƣợng để tổ chức TNSP
- Xác định nội dung và phương pháp TNSP
- Chuẩn bị các kế hoạch bài học, phương tiện dạy học, bộ công cụ đánh giá…
- Lập kế hoạch và tiến hành TNSP
- Xử lí kết quả TNSP, rút ra kết luận
3.2 Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm
3.2.1 Chọn đối tượng thực nghiệm
- Đối tượng TNSP được lựa chọn là học sinh lớp 10, 11, tại trường THPT tôi đang công tác
3.2.2 Chọn nội dung thực nghiệm Để đảm bảo tính hiệu quả, khả thi, phổ biến trong quá trình thực nghiệm thì việc chọn nội dung TN dựa trên: cấu trúc, mục tiêu, chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ của chương trình lịch sử (ban cơ bản)
Bài 29: Cách mạng tư sản Anh (Lịch sử lớp 10, ban cơ bản)
Bài 11: Tây Âu hậu kỳ trung đại (Lịch sử lớp 10 – ban cơ bản)
Bài 29: Cách mạng tư sản Anh (Lịch sử lớp 10, ban cơ bản)
GV tổ chức thực nghiệm ở lớp 10A1 tại trường THPT theo hình thức hoạt động KTBH bằng phương pháp mới
GV tổ chức đối chứng ở lớp 10A3 tại trường THPT dạy học theo phương pháp truyền thống
Bài 11: Tây Âu hậu kỳ trung đại (Lịch sử lớp 10 – ban cơ bản)
GV tổ chức thực nghiệm ở lớp 10A1 tại trường THPT theo hình thức hoạt động KTBH bằng phương pháp mới
GV tổ chức đối chứng ở lớp 10A3 tại trường THPT dạy học theo phương pháp truyền thống
3.2.4 Đánh giá kết quả thực nghiệm
Bài 29: Cách mạng tư sản Anh (Lịch sử lớp 10, ban cơ bản) Đề kiểm tra đánh giá:
Rút ra các đặc điểm của cách mạng tư sản Anh là gì?Và trong các đặc điểm đó thì đặc điểm nào là nổi bật? Vì sao?
Học sinh sẽ dựa trên những tiêu chí sau để đánh giá, qua đó giáo viên sẽ đánh gía đƣợc các năng lực của học sinh
Tiêu chí 1: Hãy rút ra đƣợc những đặc điểm của cách mạng tƣ sản Anh? Và cho biết đặc điểm nổi bật nhất là gì?
Cách mạng tư sản Anh diễn ra qua nhiều giai đoạn quan trọng, bắt đầu từ những biến động chính trị và xã hội trong thế kỷ 17 Để hiểu rõ hơn, cần lập bảng khái quát các giai đoạn này, từ cuộc Nội chiến Anh đến sự thiết lập của chế độ quân chủ lập hiến Sơ đồ tiến trình cách mạng cũng cần được vẽ ra để minh họa sự phát triển và các bước đi chính trong cuộc cách mạng này Đặc điểm nổi bật của cách mạng tư sản Anh là sự chuyển giao quyền lực từ tay nhà vua sang tay các tầng lớp tư sản, đánh dấu sự hình thành của nền dân chủ và nền kinh tế thị trường.
Học sinh huy động kiến thức để chứng minh đặc điểm nổi bật:
Kết quả điều tra thực nghiệm lớp 10A1 tại trường THPT khi tổ chức hoạt động KTBH bằng phương pháp mới
Tiêu chí Các mức độ
Không đạt đƣợc Đạt đƣợc Tốt
Kết quả điều tra thực nghiệm lớp 10A3 tại trường THPT khi tổ chức hoạt động KTBH bằng phương pháp truyền thống
Tiêu chí Các mức độ
Không đạt đƣợc Đạt đƣợc Tốt
Kết quả thực nghiệm cho thấy lớp 10A1 tại trường THPT, khi áp dụng biện pháp tích cực trong hoạt động KTBH, đạt hiệu quả cao hơn lớp 10A3 sử dụng phương pháp truyền thống Cụ thể, lớp 10A1 có tỷ lệ học sinh đạt trên 80% trong các tiêu chí kỹ năng thu thập thông tin, vẽ sơ đồ, lập bảng biểu và thuyết trình, trong khi lớp 10A3 chỉ đạt 60% Điều này chứng tỏ rằng việc áp dụng phương pháp tích cực trong giảng dạy có thể nâng cao khả năng tiếp thu và xử lý thông tin của học sinh.
Bài 11: Tây Âu hậu kỳ trung đại (Lịch sử lớp 10 – ban cơ bản)
Học sinh sẽ dựa trên những tiêu chí sau để đánh giá, qua đó giáo viên sẽ đánh giá đƣợc các năng lực của học sinh
Cuộc phát kiến địa lý đã đánh dấu sự khởi đầu của một quá trình khai phá văn minh đối với các dân tộc mới được phát hiện Sự giao thoa văn hóa, thương mại và công nghệ giữa các nền văn minh đã tạo ra những thay đổi sâu sắc trong xã hội và kinh tế của các dân tộc này Những cuộc khám phá không chỉ mang lại tài nguyên mới mà còn thúc đẩy sự phát triển của kiến thức và kỹ thuật, dẫn đến sự hình thành các nền văn minh mới và sự đa dạng văn hóa Sự kết nối toàn cầu này đã mở ra những cơ hội mới, đồng thời cũng gây ra nhiều thách thức cho các nền văn hóa bản địa.
Học sinh sẽ áp dụng kiến thức từ bài học và kết hợp với những kiến thức đã học ở cấp 2, cùng với các hình thức khác để chứng minh quan điểm của mình Kết quả sẽ được đánh giá dựa trên các tiêu chí cụ thể.
- Tiêu chí 1: Mục đích của các cuộc phát kiến địa lý là gì?
- Tiêu chí 2: Những điều kiện nào để các nhà hành hải châu Âu tiến hành phát kiến địa lý?
- Tiêu chí 3: Các cuộc phát kiến địa lý bắt đầu từ những nước nào? giải thích?
- Tiêu chí 4: Hướng đi của các cuộc phát kiến địa lý? Vì sao?
- Tiêu chí 5: Các cuộc phát kiến có làm thay đổi chế độ chính trị và kinh tế ở các dân tộc mới không?
Kết quả điều tra thực nghiệm lớp 10A1 tại trường THPTkhi tổ chức hoạt động KTBH bằng phương pháp mới
Tiêu chí Các mức độ
Không đạt đƣợc Đạt đƣợc Tốt
Kết quả điều tra thực nghiệm lớp 10A3 tại trường THPT khi tổ chức hoạt động KTBH bằng phương pháp truyền thống
Tiêu chí Các mức độ
Không đạt đƣợc Đạt đƣợc Tốt
Kết quả thực nghiệm lớp 10A1 cho thấy, trong các tiêu chí 1, 3, 4, 5, có một số học sinh chưa đạt yêu cầu, với tỷ lệ 5% cho tiêu chí 1, 5% cho tiêu chí 3, 0% cho tiêu chí 4 và 5% cho tiêu chí 5 Ngược lại, tỷ lệ học sinh đạt tiêu chí lần lượt là 80%, 35%, 65% và 60% Đặc biệt, số học sinh thực hiện tốt các tiêu chí này cao hơn, với tỷ lệ 15% cho tiêu chí 1, 65% cho tiêu chí 3, 40% cho tiêu chí 4 và 35% cho tiêu chí 5.
Kết quả thực nghiệm lớp 10A3 cho thấy tỷ lệ học sinh không đạt ở các tiêu chí 1, 3, 4 và 5 vẫn cao, lần lượt là 30%, 25%, 15% và 15% So với lớp 10A1, tỷ lệ học sinh đạt và làm tốt ở lớp 10A3 thấp hơn.
Qua thực tiễn giảng dạy ở hai lớp, tôi nhận thấy có sự chênh lệch rõ rệt giữa kết quả của lớp đối chứng và lớp thực nghiệm Nguyên nhân của sự khác biệt này có thể được lý giải bằng nhiều yếu tố, bao gồm phương pháp giảng dạy, sự tương tác giữa giáo viên và học sinh, cũng như mức độ áp dụng kiến thức thực tiễn trong quá trình học.
Câu hỏi kiểm tra đánh giá chủ yếu nhằm kiểm tra khả năng tiếp thu và xử lý thông tin của học sinh, với trọng tâm là khả năng thu thập và phân tích thông tin Học sinh cần thể hiện quan điểm cá nhân trong quá trình đánh giá Trong lớp đối chứng, phương pháp giảng dạy truyền thống chỉ giúp học sinh nắm kiến thức cơ bản, dẫn đến việc thiếu thông tin để hiểu rõ về các đóng góp và hạn chế của cuộc phát kiến địa lý, khiến họ khó đưa ra quan điểm riêng và dễ bị ảnh hưởng bởi tư duy một chiều Ngược lại, lớp thực nghiệm áp dụng biện pháp tích cực trong dạy học đạt kết quả cao hơn.
Thực hiện các biện pháp tổ chức KTBH nhằm phát triển năng lực trong môn lịch sử sẽ giúp học sinh hình thành những kỹ năng và kiến thức cần thiết, từ đó nâng cao khả năng nhận thức đúng đắn về các vấn đề lịch sử.
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Sau một thời gian nghiên cứu đề tài sáng kiến kinh nghiệm về việc sử dụng các biện pháp tích cực để nâng cao hiệu quả giảng dạy lịch sử ở trường trung học phổ thông, tôi đã rút ra một số kết luận quan trọng Những biện pháp này không chỉ giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách hiệu quả hơn mà còn kích thích sự hứng thú và tư duy phản biện của các em trong quá trình học tập Việc áp dụng những phương pháp này sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn lịch sử tại các trường.
1.1 Trên cơ sở tổng quan các vấn đề lí luận và thực tiễn trong quá trình sử dụng biện pháp tích cực để kết thúc bài học lịch sử của học sinh ở trường THPT tôi nhận thấy:
Phương pháp KTBH truyền thống không mang lại hiệu quả cao cho học sinh, vì không tổng quát được hệ thống kiến thức qua các hình thức dạy học mới Điều này dẫn đến khả năng tư duy, thu thập thông tin và tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh còn nhiều hạn chế.
Việc áp dụng các biện pháp tích cực trong kiểm tra bài học (KTBH) là rất quan trọng, mặc dù thời gian cho KTBH có hạn Qua đó, giáo viên có thể đánh giá khả năng nắm bắt kiến thức của học sinh, khả năng xử lý thông tin từ sách giáo khoa, cũng như khả năng thu thập và xử lý các nguồn thông tin mới.
Sử dụng biện pháp tích cực trong giảng dạy lịch sử không chỉ làm cho giờ học trở nên thú vị hơn mà còn khuyến khích học sinh tham gia tích cực Điều này giúp giáo viên tạo ra một môi trường học tập hiệu quả, giảm bớt sự nhàm chán và tăng cường hứng thú cho học sinh.
1.2 Từ kết quả nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn, tôi đã lập đƣợc các tiêu chí đánh giá sau khi sử dụng các biện pháp tích cực để KTBH nhằm phát huy các năng lực của học sinh đó là:
+ Năng lực khái quát, hệ thống kiến thức sau khi hoàn thành bài học một cách khoa học và hiệu quả nhất đối với học sinh
+ Năng lực thu thập và xử lý thông tin một cách nhanh và hiệu quả nhất
+ Năng lực tổ chức các hoạt động nhƣ vẽ sơ đồ, bảng biểu, tổ chức các hoạt động trò chơi ngay sao giờ học
Để hình thành những năng lực cơ bản cho học sinh trong các tình huống không gian hẹp, việc sử dụng các hoạt động dạy học tích cực là rất cần thiết Những năng lực này sẽ giúp học sinh đạt kết quả cao hơn Không chỉ trong phần khởi động và hình thành kiến thức, mà ngay cả trong phần kiểm tra bài học (KTBH), các hoạt động này cũng góp phần nâng cao hiệu quả dạy học.
Chúng tôi đã thực hiện nghiên cứu TNSP tại các lớp học ở trường THPT nơi tôi công tác Kết quả cho thấy rằng các biện pháp tích cực trong việc cải thiện kỹ năng học tập lịch sử của học sinh là khả thi và hiệu quả.
Qua quá trình nghiên cứu và thực nghiệm, chúng tôi có một số khuyến nghị sau:
- Kết quả nghiên cứu của đề tài đƣợc tiếp tục triển khai và áp dụng rộng rãi trong dạy học lịch sử ở các trường THPT
- Cần tăng cường sử dụng các biện pháp tích cực trong hoạt động dạy học phần KTBH
- Có thể đa dạng hóa các hình thức dạy học trong phần KTBH nhằm góp phần nâng cao hiệu quả của phương pháp dạy học
Hạn chế áp dụng các biện pháp kiểm tra, đánh giá học sinh truyền thống sẽ giúp phát huy tối đa năng lực của học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả tiếp thu và thực hành kiến thức đã học trong lớp.