MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ DU LỊCH CỘNG ĐỒNG VÀ DU LỊCH BỀN VỮNG
Tổng quan về du lịch cộng đồng
Khái niệm về cộng đồng là một trong những khái niệm cơ bản của khoa học xã hội và nhân văn với nhiều định nghĩa khác nhau
Cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của xã hội, với khái niệm này có thể được hiểu ở nhiều cấp độ khác nhau, từ làng, bản cho đến bộ tộc, dân tộc và quốc gia.
Cộng đồng là nhóm dân cư sống trên cùng một lãnh thổ qua nhiều thế hệ, chia sẻ đặc điểm về sinh hoạt và văn hóa, cũng như các nguồn tài nguyên thiên nhiên như đất đai và nước Họ phát triển các tập quán quản lý tài nguyên, khai thác và chia sẻ lợi ích từ tài nguyên với các thành viên trong cộng đồng Triết lý sống của cộng đồng này nhấn mạnh việc chia sẻ nguồn lợi và trách nhiệm bảo tồn, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Cộng đồng là khái niệm mô tả các thực thể xã hội với cấu trúc tổ chức từ chặt chẽ đến lỏng lẻo, bao gồm những nhóm xã hội có thể phân tán, nhưng được liên kết bởi lợi ích chung trong một không gian tạm thời Các ví dụ như phong trào quần chúng, công chúng khán giả và đám đông thể hiện sự đa dạng của cộng đồng Định nghĩa này thường được sử dụng trong lĩnh vực khoa học xã hội, liên quan đến các thực thể xã hội cụ thể.
Cộng đồng được định nghĩa là một đặc thù riêng của nền văn minh nhân loại, nơi con người hợp tác vì lợi ích chung, thể hiện rõ nét tính cộng đồng.
Cộng đồng có thể được hiểu theo hai cách: cộng đồng tính và cộng đồng thể Hai khái niệm này khác nhau nhưng không đối lập nhau Cộng đồng tính đề cập đến các thuộc tính và quan hệ xã hội, bao gồm tình cảm, tinh thần và ý thức cộng đồng Trong khi đó, cộng đồng thể chỉ các nhóm người hoặc nhóm xã hội có tính cộng đồng, với quy mô đa dạng từ gia đình, quốc gia cho đến nhân loại.
Mác-Lênin định nghĩa cộng đồng là mối liên hệ giữa các cá nhân, dựa trên sự cộng hưởng lợi ích của những thành viên có điều kiện tồn tại và phát triển tương đồng, bao gồm hệ tư tưởng, tín ngưỡng, giá trị và chuẩn mực, cũng như nền sản xuất Trong nghiên cứu phát triển cộng đồng, ba yếu tố chính hình thành khái niệm cộng đồng bao gồm yếu tố địa vực, yếu tố kinh tế (nghề nghiệp) và yếu tố văn hóa.
Yếu tố địa lý là yếu tố quan trọng đầu tiên để phân biệt các cộng đồng, với ý thức cương vực lãnh thổ đóng vai trò trung tâm trong tâm thức chung của con người Cộng đồng được hiểu là tập thể người định cư trên một vùng đất cụ thể, có ý thức thuộc về đoàn thể và hoạt động cùng nhau trong đời sống Dựa trên đặc điểm địa hình, chúng ta có thể phân chia thành các nhóm như cộng đồng vùng núi, trung du, đồng bằng, ven biển, hải đảo, hoặc theo vùng miền như miền Bắc, miền Trung và miền Nam.
Nghề nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra sự cố kết cộng đồng Các hoạt động kinh tế từ nghề nghiệp không chỉ tạo ra thu nhập mà còn thúc đẩy sự gắn bó giữa các thành viên trong cộng đồng, góp phần xây dựng mối quan hệ xã hội vững mạnh.
Làng nghề là một cộng đồng gắn kết, nơi cư dân có chung địa vị kinh tế, thị trường nguyên vật liệu và tiêu thụ, cùng nhau tồn tại và phát triển Tại đây, có thể có nhiều nghề chính hoặc chỉ một nghề duy nhất, nhưng yếu tố tinh thần cũng rất quan trọng, thể hiện qua việc thờ cúng "ông tổ nghề" Sự kết hợp giữa yếu tố kinh tế và tinh thần đã hình thành các làng nghề thủ công ở nông thôn và các phường hội trong đô thị cổ.
Yếu tố văn hóa là một khía cạnh tổng hợp giúp nhận diện các cộng đồng, tập trung vào ba yếu tố cơ bản: tộc người, hệ giá trị và chuẩn mực.
Tộc người bao gồm nhóm tộc người chủ thể quốc gia và các nhóm tộc người thiểu số, trong đó hệ tư tưởng, giá trị và chuẩn mực văn hóa của tộc người chủ thể được thể hiện trên toàn quốc Mặc dù vậy, văn hóa của mỗi tộc người lại khác nhau do ảnh hưởng của các điều kiện sinh thái, kinh tế và xã hội tại khu vực cư trú Những đặc trưng văn hóa này, bao gồm biểu tượng, phong tục tập quán, nghi lễ và ngôn ngữ, đóng vai trò quan trọng trong việc gắn kết cộng đồng.
Tôn giáo và tín ngưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo sự gắn kết bền vững cho cộng đồng, vì chúng dựa trên nền tảng niềm tin chung Khi mọi người cùng chia sẻ một tín ngưỡng tôn giáo, họ không chỉ có chung những ước nguyện về mặt tinh thần mà còn củng cố các giá trị đạo lý chung, từ đó tạo ra sự đoàn kết và hòa hợp trong xã hội.
Mỗi cộng đồng xây dựng cho mình một hệ thống giá trị và chuẩn mực riêng, thông qua các định chế xã hội để quy định nhận thức và hành vi của các thành viên, từ đó đảm bảo sự thống nhất trong xã hội.
Cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong phát triển du lịch cộng đồng, bao gồm những người sinh sống và làm việc gần các điểm tài nguyên du lịch Họ tham gia tích cực vào các hoạt động du lịch tại địa phương và có trách nhiệm nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch, góp phần tạo nên trải nghiệm tốt cho du khách.
8 nguyên và môi trường du lịch cũng như giảm thiểu những tác động tiêu cực từ việc khai thác tài nguyên và hoạt động của khách du lịch
Du lịch cộng đồng, một thuật ngữ xuất phát từ hình thức du lịch làng bản vào những năm 1970, đề cập đến trải nghiệm du lịch có sự hỗ trợ của người bản xứ Khách du lịch thường tìm hiểu phong tục tập quán, cuộc sống hoang dã, lễ hội và hệ sinh thái tại những vùng thiên nhiên hoang dã, nhờ vào sự giúp đỡ của người dân địa phương như dẫn đường và cung cấp thực phẩm Sự phát triển của du lịch cộng đồng dựa trên các khái niệm và nguyên tắc nhất quán, được xác định bởi các nhà nghiên cứu du lịch, nhằm tạo ra một trải nghiệm du lịch bền vững và có ý nghĩa cho cả du khách và cộng đồng địa phương.
Tổng quan về phát triển du lịch bền vững
Du lịch bền vững là một yếu tố quan trọng để đảm bảo sự tăng trưởng hợp lý và lâu dài trong ngành du lịch Việc triển khai du lịch theo các nguyên tắc phát triển bền vững không chỉ là một yêu cầu cần thiết mà còn là một đòi hỏi khách quan Do đó, khái niệm du lịch bền vững không thể tách rời khỏi phát triển bền vững.
Từ những năm 1980, phát triển bền vững đã trở thành chủ đề quan trọng trong nghiên cứu du lịch, với mục tiêu bảo vệ môi trường sinh thái và giá trị văn hóa trong quá trình khai thác tài nguyên Phát triển du lịch bền vững được định nghĩa là khả năng đáp ứng nhu cầu du lịch hiện tại mà không làm giảm khả năng đáp ứng cho các thế hệ tương lai Đến những năm 1990, sự phát triển kinh tế toàn cầu đã làm tăng mối lo ngại về tác động tiêu cực của du lịch thuần túy đến môi trường và văn hóa địa phương, từ đó nảy sinh nhu cầu cấp bách nghiên cứu và thực hiện các giải pháp cho phát triển du lịch bền vững nhằm hạn chế những tác động này.
Các loại hình du lịch như “du lịch sinh thái”, “du lịch khám phá”, “du lịch mạo hiểm” và “du lịch nông thôn” đang ngày càng trở nên phổ biến, nhấn mạnh sự quan tâm đến môi trường và tài nguyên Những xu hướng này không chỉ nâng cao hình ảnh du lịch có trách nhiệm mà còn góp phần đảm bảo sự phát triển bền vững cho xã hội.
Du lịch bền vững, theo tổ chức United Nations World Tourism Organization, là phát triển các hoạt động du lịch đáp ứng nhu cầu hiện tại của khách du lịch và người dân bản địa, đồng thời bảo tồn và tôn tạo nguồn tài nguyên cho tương lai Để đạt được điều này, cần có kế hoạch quản lý nguồn tài nguyên nhằm thỏa mãn nhu cầu kinh tế, xã hội và thẩm mỹ của con người, trong khi vẫn duy trì sự toàn vẹn văn hóa, đa dạng sinh học và phát triển hệ sinh thái Mặc dù có nhiều quan niệm khác nhau về du lịch bền vững, đa số đều đồng thuận rằng nó là hoạt động khai thác môi trường tự nhiên và văn hóa, chú trọng đến lợi ích kinh tế lâu dài và bảo vệ môi trường, đồng thời nâng cao mức sống của cộng đồng địa phương.
Trọng tâm của phát triển du lịch bền vững là tạo ra sự cân bằng giữa các mục tiêu kinh tế, xã hội và bảo tồn tài nguyên, môi trường, cũng như văn hóa cộng đồng Đồng thời, cần chú trọng đến việc đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của du khách.
1.2.2 Mục tiêu của du lịch bền vững
Sự phát triển du lịch bền vững cần sự nỗ lực chung của toàn xã hội, vì đây là ngành kinh tế tổng hợp với định hướng tài nguyên rõ rệt và tính liên ngành cao Để đạt được mục tiêu này, cần tập trung vào ba mục tiêu cơ bản: bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng đời sống cộng đồng.
- Đảm bảo sự bền vững về tài nguyên và môi trường: Thể hiện ở việc sử
Việc khai thác và sử dụng tài nguyên du lịch cần được quản lý hợp lý để đáp ứng nhu cầu hiện tại mà vẫn đảm bảo sự phát triển bền vững cho các thế hệ sau Đồng thời, trong quá trình phát triển du lịch, cần hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường và đóng góp vào việc bảo vệ và tôn tạo tài nguyên thiên nhiên.
Đảm bảo sự phát triển bền vững về kinh tế trong du lịch có nghĩa là duy trì sự tăng trưởng và phát triển ổn định lâu dài, từ đó góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế của quốc gia và cộng đồng.
Du lịch không chỉ thúc đẩy sự phát triển kinh tế mà còn đóng góp vào sự bền vững xã hội, đảm bảo công bằng trong phát triển Những hoạt động du lịch mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương, tạo ra cơ hội việc làm và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân Sự phát triển du lịch bền vững giúp duy trì các giá trị văn hóa và môi trường, góp phần vào sự phát triển toàn diện của xã hội.
1.2.3 Các nguyên tắc cơ bản đảm bảo phát triển du lịch bền vững
* Khai thác và sử dụng các nguồn tài nguyên một cách hợp lý
Mọi hoạt động phát triển kinh tế đều phụ thuộc vào việc sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên tự nhiên và nhân văn, trong đó nhiều nguồn tài nguyên không thể tái tạo hoặc cần thời gian dài để phục hồi Đối với ngành du lịch, việc khai thác và bảo tồn tài nguyên một cách bền vững là nguyên tắc quan trọng, giúp đảm bảo sự tồn tại lâu dài của các tài nguyên này Sự phát triển du lịch cần dựa trên các nghiên cứu kiểm kê, đánh giá và quy hoạch sử dụng tài nguyên để đạt được mục tiêu phát triển cụ thể.
Phát triển bền vững, đặc biệt là trong lĩnh vực du lịch, cần đảm bảo bảo tồn tài nguyên cho thế hệ tương lai Điều này đòi hỏi việc khai thác và sử dụng nguồn tài nguyên phải đi kèm với các giải pháp hiệu quả nhằm ngăn chặn sự mất mát của các loài sinh vật và sự suy giảm chức năng của hệ sinh thái.
Các hệ sinh thái quý giá như rừng nguyên sinh, vùng đất ngập nước và rạn san hô không chỉ có giá trị du lịch mà còn góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc Tài nguyên và môi trường du lịch không phải là "hàng hóa miễn phí", mà cần được tính vào chi phí sản phẩm du lịch để đảm bảo nguồn đầu tư cho việc bảo tồn và tái tạo tài nguyên, cũng như kiểm soát sự xuống cấp môi trường Để thực hiện nguyên tắc này, cần có những hành động cụ thể trong quá trình phát triển du lịch.
Ngăn chặn sự phá hoại các nguồn tài nguyên tự nhiên, các giá trị văn hóa lịch sử, truyền thống dân tộc
Phát triển và thực thi các chính sách môi trường hợp lý trong mọi lĩnh vực của du lịch
Nguyên tắc “phòng ngừa” cần đƣợc tính đến trong tất cả các hoạt động và phát triển mới
Bảo tồn di sản văn hóa và lịch sử của các dân tộc là rất quan trọng, đồng thời cần tôn trọng quyền lợi của người dân địa phương trong việc khai thác tài nguyên du lịch.
Duy trì hoạt động du lịch trong giới hạn "sức chứa" là rất quan trọng và cần thiết Việc xác định sức chứa cho một điểm du lịch cụ thể đòi hỏi nghiên cứu nghiêm túc dựa trên thực nghiệm Khái niệm "sức chứa" được xem xét từ năm khía cạnh: vật lý, sinh học, tâm lý, xã hội và quản lý Để bảo vệ tài nguyên và môi trường, khái niệm này cần được hiểu rõ từ góc độ sinh học và xã hội nhằm đảm bảo phát triển bền vững.
Sức chứa sinh thái tự nhiên là giới hạn về số lượng khách du lịch mà một khu vực có thể tiếp nhận mà không gây ra tác động tiêu cực đến môi trường và đời sống của các loài động vật hoang dã Khi vượt quá giới hạn này, các hệ sinh thái sẽ bị suy giảm, dẫn đến việc phá vỡ các tập quán sinh hoạt của động vật và làm tổn hại đến môi trường tự nhiên.
20 bầy của thú, làm đất bị xói mòn )
Mối quan hệ giữa du lịch cộng đồng và phát triển du lịch bền vững
Du lịch bền vững và du lịch cộng đồng có mối quan hệ chặt chẽ trong phát triển du lịch Du lịch bền vững bao trùm khái niệm du lịch cộng đồng, với mục tiêu bảo tồn nguồn tài nguyên du lịch cho các thế hệ tương lai Du lịch cộng đồng là giải pháp hiệu quả để đạt được mục tiêu này, khuyến khích phát triển lâu dài thông qua việc bảo tồn và sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên và văn hóa, mang lại lợi ích cho cả ngành du lịch và cộng đồng.
Du lịch cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường, tài nguyên và gìn giữ bản sắc văn hoá truyền thống Sự kết hợp giữa du lịch bền vững và du lịch cộng đồng tạo ra động lực mạnh mẽ, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng Cả hai hình thức du lịch này đều hướng tới mục tiêu lớn lao là vì lợi ích của cộng đồng, với cộng đồng là trung tâm và chủ thể trong các quá trình phát triển.
Trong chương 1, khóa luận đã nghiên cứu lý luận về hai nội dung lớn đó là: Du lịch cộng đồng và du lịch bền vững
Bài viết đề cập đến khái niệm cơ bản về cộng đồng, du lịch cộng đồng và du lịch bền vững, cùng với các nguyên tắc và tiêu chuẩn phát triển du lịch cộng đồng Nó cũng trình bày các yếu tố cần thiết để phát triển du lịch cộng đồng và mục tiêu của phát triển du lịch bền vững Cuối cùng, bài viết nêu rõ mối quan hệ chặt chẽ giữa du lịch cộng đồng và phát triển du lịch bền vững, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết hợp hai lĩnh vực này để đạt được sự phát triển bền vững trong ngành du lịch.