CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA KẾ TOÁN BÁN HÀNG VÀ XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ BÁN HÀNG TRONG DOANH NGHIỆP
Sự cần thiết tổ chức kế toán bán hàng và xác định kết quả bán hàng của doanh nghiệp
2.1.1 Khái niệm, đặc điểm và vai trò của bán hàng và xác định kết quả bán hàng
Bán hàng là giai đoạn cuối cùng trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, diễn ra qua quá trình chuyển nhượng quyền sở hữu hàng hóa Trong quá trình này, người mua nhận hàng và doanh nghiệp thu tiền hoặc có quyền thu tiền từ giao dịch.
Bán hàng trong kinh tế là quá trình chuyển đổi hàng hóa của doanh nghiệp từ dạng vật chất sang hình thái tiền tệ.
Khái niệm Kết quả bán hàng:
Kết quả bán hàng là số lãi hoặc lỗ từ hoạt động bán hàng, được xác định bằng chênh lệch giữa doanh thu thuần từ bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ và doanh thu từ bất động sản đầu tư với giá trị vốn hàng hóa, chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp Ngoài ra, kết quả đầu tư tài chính phản ánh lãi hoặc lỗ từ các hoạt động đầu tư tài chính ngắn hạn và dài hạn của doanh nghiệp trong kỳ.
Quá trình bán hàng ở các doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp thương mại nói riêng có những đặc điểm chính sau đây:
Có sự trao đổi thỏa thuận giữa người mua với người bán, người bán đồng ý bán, người mua đồng ý mua, họ trả tiền hoặc chấp nhận trả tiền.
Khi có sự thay đổi quyền sở hữu hàng hóa, người bán mất quyền sở hữu và người mua có quyền sở hữu hàng hóa đã mua Trong quá trình tiêu thụ, doanh nghiệp cung cấp hàng hóa cho khách hàng và nhận lại doanh thu bán hàng Doanh thu này là cơ sở để doanh nghiệp xác định kết quả kinh doanh của mình.
Đặc điểm Kết quả bán hàng
Trong quá trình bán hàng, doanh nghiệp phải chi các khoản tiền cho hoạt động này, được gọi là chi phí bán hàng Doanh thu bán hàng, tính theo giá bán chưa bao gồm thuế GTGT, bao gồm doanh thu từ bán hàng ra bên ngoài và doanh thu nội bộ Bên cạnh doanh thu bán hàng, doanh nghiệp còn có thu nhập từ các hoạt động tài chính và hoạt động bất thường, được gọi là doanh thu hoạt động tài chính và doanh thu hoạt động bất thường.
Trong điều kiện kinh tế hiện nay, để đẩy mạnh bán ra, thu hồi nhanh chóng tiền hàng,
Doanh nghiệp cần thiết lập chế độ khuyến khích cho khách hàng, bao gồm việc giảm giá cho những đơn hàng lớn và chiết khấu cho khách hàng thanh toán sớm Nếu sản phẩm không đạt chất lượng, khách hàng có quyền từ chối thanh toán hoặc yêu cầu giảm giá Các khoản chi phí này sẽ được ghi vào chi phí hoạt động tài chính hoặc giảm trừ trong doanh thu bán hàng trên hóa đơn.
Trong quá trình hoạt động, DN phải tính được kết quả kinh doanh trên cơ sở so sánh giữa doanh thu và chi phí của các hoạt động.
2.1.1.3 Vai trò của hoạt động bán hàng và xác định kết quả bán hàng
Bán hàng và xác định kết quả bán hàng có vai trò quan trọng đối với doanh nghiệp và nền kinh tế quốc dân Doanh nghiệp cần doanh thu để bù đắp chi phí, mở rộng hoạt động và nâng cao đời sống người lao động, đồng thời tạo nguồn tích lũy cho nền kinh tế Việc xác định chính xác kết quả bán hàng giúp đánh giá hiệu quả hoạt động doanh nghiệp, đóng góp thuế và phí vào ngân sách nhà nước, đồng thời tối ưu hóa cơ cấu chi phí và sử dụng hiệu quả lợi nhuận, từ đó hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, tập thể và cá nhân lao động.
2.1.2 Yêu cầu quản lý quá trình bán hàng và nhiệm vụ của công tác bán hàng và xác định kết quả bán hàng
2.1.2.1 Yêu cầu quản lý quá trình bán hàng
Quản lý quá trình bán hàng và kết quả của nó là yêu cầu thiết yếu cho doanh nghiệp, nhằm đạt được mục tiêu kinh doanh Việc quản lý hiệu quả khâu bán sản phẩm giúp doanh nghiệp hoàn thành kế hoạch tiêu thụ và đánh giá chính xác hiệu quả sản xuất kinh doanh Do đó, mỗi doanh nghiệp cần chú trọng đến việc cải thiện quy trình bán hàng của mình.
- Quản lý kế hoạch và tình hình thực hiện kế hoạch tiêu thụ đối với từng thời kỳ, từng khách hàng, từng họa động kinh tế
- Quản lý chất lượng cải tiến mẫu mã và xây dựng thương hiệu sản phẩm là mục tiêu cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.
Quản lý hiệu quả từng phương thức bán hàng và theo dõi tình hình thanh toán của khách hàng là rất quan trọng để tránh mất mát và ứ đọng vốn Doanh nghiệp cần lựa chọn hình thức tiêu thụ sản phẩm phù hợp với từng đơn vị, thị trường và khách hàng để thúc đẩy quá trình tiêu thụ nhanh chóng Đồng thời, việc thăm dò và nghiên cứu thị trường cũng như mở rộng quan hệ buôn bán trong và ngoài nước là cần thiết để nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Quản lý chặt chẽ vốn thành phẩm tiêu thụ và giám sát các khoản chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp là rất quan trọng Cần kiểm tra tính hợp pháp và hợp lý của các số liệu, đồng thời phân bổ chúng cho hàng tiêu thụ, nhằm đảm bảo việc xác định tiêu thụ chính xác và hợp lý.
Để hạch toán tiêu thụ hiệu quả, cần tổ chức một cách chặt chẽ và khoa học, nhằm đảm bảo xác định chính xác kết quả cuối cùng của quá trình tiêu thụ Điều này cũng giúp phản ánh và giám sát kịp thời tình hình thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước.
2.1.2.2 Vai trò, nhiệm vụ của kế toán bán hàng và xác định kết quả bán hàng
Bán hàng là yếu tố then chốt quyết định sự thành công hay thất bại của doanh nghiệp, thể hiện sức cạnh tranh và uy tín trên thị trường Hoạt động tiêu thụ không chỉ đánh giá hiệu quả quản lý sản xuất kinh doanh mà còn phản ánh trình độ tổ chức các khâu cung ứng, sản xuất và công tác bảo quản thành phẩm.
Bán hàng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, không chỉ là điều kiện cho tái sản xuất xã hội mà còn là cầu nối giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng Nó phản ánh sự gặp gỡ giữa cung và cầu hàng hóa, từ đó định hướng cho sản xuất, tiêu dùng và khả năng thanh toán.
Doanh nghiệp có quy trình bán hàng và cung cấp dịch vụ hiệu quả sẽ tăng cường vòng quay vốn, tiết kiệm chi phí và trực tiếp nâng cao lợi nhuận Điều này không chỉ cải thiện đời sống cho cán bộ công nhân viên mà còn giúp doanh nghiệp thực hiện đầy đủ nghĩa vụ với Nhà nước.
Trong doanh nghiệp kế toán đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý sản xuất và tiêu thụ Thông qua số liệu kế toán, đặc biệt là kế toán bán hàng và kết quả bán hàng, doanh nghiệp và các cấp có thẩm quyền có thể đánh giá mức độ hoàn thành về sản xuất, giá thành, tiêu thụ và lợi nhuận.
Các nội dung cơ bản liên quan đến kế toán bán hàng và xác định kết quả bán hàng tại doanh nghiệp
2.2.1 Phương thức bán hàng và hình thức thanh toán
2.2.1.1 Các phương thức bán hàng trong doanh nghiệp Để đẩy nhanh quá trình tiêu thụ hàng hóa doanh nghiệp phải đa dạng hóa các phương thức bán hàng để phù hợp với từng đối tượng khách hàng Có hai phương thức bán hàng chính là Bán buôn và bán lẻ Cụ thể:
Bán buôn là hoạt động cung cấp hàng hóa cho thương nhân và tổ chức khác, không bao gồm việc bán trực tiếp cho người tiêu dùng Đặc điểm của bán buôn là hàng hóa vẫn nằm trong khâu lưu thông, chưa được tiêu dùng, do đó giá trị và giá trị sử dụng của hàng hóa chưa được thực hiện Hàng hóa trong bán buôn thường được bán theo lô hoặc với số lượng lớn, và giá bán có thể thay đổi tùy thuộc vào số lượng và phương thức thanh toán Dựa vào địa điểm nhận và giao hàng, bán buôn được chia thành hai hình thức khác nhau.
+ Bán buôn qua kho: Là phương thức bán buôn hàng hóa mà hàng được bán từ kho của doanh nghiệp Có hai hình thức:
Bán buôn qua kho theo hình thức giao hàng trực tiếp cho phép bên mua cử đại diện đến kho của bên bán để nhận hàng Sau khi bên bán xuất kho và giao hàng trực tiếp cho đại diện bên mua, hàng hóa được coi là tiêu thụ khi đại diện nhận đủ hàng và hoàn tất thanh toán.
Bán buôn qua kho theo hình thức chuyển hàng diễn ra khi bên bán xuất kho và giao hàng tại địa điểm đã thỏa thuận trong hợp đồng Trong quá trình xuất hàng, kế toán sẽ lập hóa đơn VAT, và khi việc giao nhận hoàn tất, bên mua sẽ chấp nhận và ký vào hóa đơn, lúc này doanh thu sẽ được ghi nhận Chi phí vận chuyển sẽ được hai bên thỏa thuận trước, xác định rõ bên nào chịu trách nhiệm.
Bán buôn không qua kho, hay còn gọi là bán buôn vận chuyển thẳng, là hình thức mà doanh nghiệp mua hàng và chuyển ngay đến tay người mua mà không qua kho Phương thức này có thể được thực hiện theo hai hình thức khác nhau.
Bán buôn vận chuyển thẳng theo hình thức giao hàng trực tiếp (giao tay ba) là quy trình mà doanh nghiệp mua hàng, nhận hàng và giao trực tiếp cho đại diện bên mua tại kho của người bán Sau khi giao nhận, đại diện bên mua ký nhận hàng hóa và thực hiện thanh toán hoặc chấp nhận nợ, qua đó hàng hóa được xác định là đã tiêu thụ.
Bán buôn vận chuyển thẳng là hình thức doanh nghiệp mua hàng và sử dụng phương tiện vận tải của mình hoặc thuê ngoài để giao hàng cho bên mua tại địa điểm đã thỏa thuận Trong trường hợp này, hàng hóa vẫn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp cho đến khi bên mua thanh toán hoặc xác nhận đã nhận hàng Khi nhận được thanh toán, doanh nghiệp sẽ xác định được doanh thu từ việc tiêu thụ hàng hóa.
Bán lẻ là hình thức bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng hoặc các tổ chức kinh tế, nhằm phục vụ nhu cầu tiêu dùng nội bộ Đặc điểm nổi bật của bán lẻ là hàng hóa đã ra khỏi lưu thông và được sử dụng, với giá trị và giá trị sử dụng đã được thực hiện Hình thức này thường bán lẻ từng sản phẩm hoặc số lượng nhỏ, với giá bán thường ổn định.
+ Hình thức bán hàng thu tiền tập trung: Là phương thức bán hàng mà nghiệp vụ bán hàng và thu tiền tách rời nhau
Hình thức bán hàng thu tiền trực tiếp là phương thức mà nhân viên bán hàng trực tiếp nhận tiền từ khách hàng và giao hàng tận tay Trong mô hình này, nhân viên bán hàng có trách nhiệm về số hàng hóa đã được đưa ra quầy để bán lẻ.
Hình thức bán hàng tự phục vụ cho phép khách hàng tự chọn sản phẩm, sau đó mang đến quầy thanh toán để thực hiện giao dịch Tại quầy, nhân viên sẽ kiểm tra hàng hóa, tính tiền, lập hóa đơn và thu tiền từ khách hàng.
Hình thức gửi bán đại lý cho phép doanh nghiệp thương mại chuyển giao hàng hóa cho cơ sở nhận bán đại lý, ký gửi Cơ sở đại lý sẽ thực hiện việc bán hàng và thanh toán tiền cho doanh nghiệp thương mại, đồng thời nhận hoa hồng từ doanh số bán hàng.
Hình thức bán trả góp hay trả chậm là phương thức mà doanh nghiệp cho phép người mua thanh toán tiền hàng trong một khoảng thời gian nhất định Qua đó, doanh nghiệp có thể thu được khoản chênh lệch giữa giá bán trả góp và giá bán thông thường, được gọi là lãi trả góp.
2.2.1.2 Các hình thức thanh toán trong doanh nghiệp
Hình thức thanh toán trực tiếp là phương thức mà quyền sở hữu tiền tệ được chuyển từ người mua sang người bán ngay khi hàng hóa được chuyển giao Phương thức này có thể thực hiện bằng tiền mặt, ngân phiếu, séc hoặc hàng hóa trong trường hợp đổi hàng Sự vận động của hàng hóa và tiền tệ diễn ra đồng thời trong hình thức thanh toán này.
Hình thức thanh toán chậm trả là phương thức trong đó quyền sở hữu tiền tệ được chuyển giao sau một thời gian nhất định so với thời điểm chuyển nhượng hàng hóa, dẫn đến việc hình thành khoản công nợ phải thu từ khách hàng.
2.2.2 Kế toán trị giá vốn hàng bán
2.2.2.1 Các phương pháp xác định trị giá vốn hàng xuất kho
Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 02 quy định phương pháp tính giá vốn hàng xuất kho Cụ thể, theo Đoạn 13 của VAS 02, việc xác định trị giá hàng tồn kho (HTK) phải được thực hiện theo một trong những phương pháp đã nêu.