Mục đích nghiên cứu
Dựa trên nghiên cứu lý luận và thực tiễn, bài viết đề xuất các biện pháp quản lý nhằm đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại trường THPT huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre Những biện pháp này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng dạy học mà còn thúc đẩy sự phát triển toàn diện của học sinh.
Khách thể nghiên cứu và đối tƣợng nghiên cứu
Quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng PTNL học sinh ở trường THPT huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre
Biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng PTNL học sinh ở trường THPT huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre.
Giả thuyết khoa học
Đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo định hướng phát triển năng lực học sinh là một yêu cầu cấp thiết trong giáo dục THPT hiện nay Tại huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre, hoạt động đổi mới PPDH còn gặp nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục Việc đề xuất các biện pháp quản lý khoa học, khả thi và phù hợp với thực tiễn sẽ góp phần nâng cao hiệu quả đổi mới PPDH, từ đó cải thiện chất lượng dạy học tại các trường THPT.
Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1 Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý đổi mới PPDH theo định hướng PTNL học sinh sinh ở trường THPT
5.2 Đánh giá thực trạng quản lý đổi mới PPDH theo định hướng PTNL học sinh ở trường THPT huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre
5.3 Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng PTNL học sinh ở trường THPT huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre
Giới hạn nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của đề tài
Nghiên cứu về đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) và công tác quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh được thực hiện tại các trường THPT ở huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre Mục tiêu của nghiên cứu là xác định vai trò của Hiệu trưởng trong việc thúc đẩy các phương pháp giảng dạy hiện đại nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện năng lực của học sinh.
Phương pháp nghiên cứu
7.1 Phương pháp nghiên cứu lý luận
Bài viết này tập trung vào việc phân tích, tổng hợp, phân loại và hệ thống hóa các Nghị quyết của Đảng cũng như các văn bản Nhà nước liên quan đến quản lý giáo dục và hoạt động dạy học ở trường phổ thông Đồng thời, nghiên cứu tài liệu có liên quan và tìm hiểu các công trình nghiên cứu, bài viết có nội dung tương tự nhằm xác lập cơ sở lý luận cho đề tài.
7.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1 Phương pháp quan sát: Dự giờ lớp học để quan sát việc đổi mới
PPDH theo định hướng PTNL học sinh trong quá trình dạy học của giáo viên
7.2.2 Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: phỏng vấn ý kiến của
BGH, HS, GV theo phương pháp An - két: Sử dụng hệ thống câu hỏi để điều tra, thăm dò ý kiến của CBQL, giáo viên, học sinh
Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia được thực hiện thông qua việc trao đổi với các cán bộ quản lý và giáo viên cốt cán tại các trường THPT huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre Mục tiêu là thu thập ý kiến về quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, nhằm đạt hiệu quả cao trong giáo dục.
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục tập trung vào việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, được thực hiện bởi Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bến Tre Bài viết cũng nêu rõ kinh nghiệm quản lý tại các trường THPT trên địa bàn huyện Mỏ Cày Bắc, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu phát triển của học sinh.
7.2.5 Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu các kế hoạch hoạt động chuyên môn, hồ sơ quản lý chuyên môn của nhà trường;
7.3 Phương pháp thống kê toán học
Phương pháp thống kê toán học được dùng để xử lý số liệu khảo sát và phân tích các kết quả nghiên cứu.
Đóng góp của luận văn
Hệ thống hóa các vấn đề lý luận liên quan đến quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường THPT huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre Nội dung này nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục, khuyến khích sự sáng tạo và phát triển toàn diện cho học sinh, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
- Làm sáng tỏ về thực trạng quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng PTNL học sinh ở các trường THPT huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre
- Đề xuất 6 biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng PTNL học sinh.
Cấu trúc luận văn
Bố cục của luận văn ngoài phần mở đầu, phần kết luận, luận văn gồm có 3 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng PTNL học sinh ở các trường THPT
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng PTNL học sinh ở các trường THPT huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng PTNL học sinh ở trường THPT huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre.
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI
Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Nghị quyết số 29-NQ/TW nhấn mạnh việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng hiện đại, tập trung vào việc dạy cách học và khuyến khích sự tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh Điều này bao gồm việc áp dụng kiến thức và kỹ năng, đồng thời khắc phục lối truyền đạt một chiều và ghi nhớ máy móc Hệ thống giáo dục cần chuyển từ việc học chủ yếu trên lớp sang tổ chức các hình thức học tập đa dạng, chú trọng vào các hoạt động xã hội, trải nghiệm sáng tạo, ngoại khóa và nghiên cứu khoa học.
Hiện nay, các trường học được giao quyền tự chủ trong quản lý, cho phép giáo viên linh hoạt điều chỉnh nội dung và thời gian kế hoạch giáo dục Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc đổi mới hình thức tổ chức dạy học và phương pháp dạy học (PPDH) theo hướng phát triển năng lực học sinh Học sinh được yêu cầu vận dụng tổng hợp kiến thức và kỹ năng để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống Gần đây, nhiều nghiên cứu lý luận và thực tiễn về đổi mới PPDH và quản lý đổi mới PPDH đã được thực hiện trên thế giới và tại Việt Nam, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
1.1.1 Những nghiên cứu ở nước ngoài
Thế giới đã chứng kiến nhiều công trình nghiên cứu cải tiến giáo dục nhằm phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh Nhà sư phạm J.A Comenius đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khuyến khích học sinh tự học và tư duy độc lập để nắm bắt tri thức Ông đề xuất các biện pháp dạy học tích cực, buộc học sinh phải tìm tòi và suy nghĩ để hiểu bản chất của sự vật I.F Kharlamov cũng khẳng định rằng quá trình tiếp thu tri thức mới không chỉ dựa vào việc học thuộc mà cần có năng lực tự học và tính tích cực của học sinh Jean Piaget, nhà tâm lý học nổi tiếng, cho rằng học tập là quá trình phát triển các cấu trúc sơ khai thông qua việc tìm kiếm sự cân bằng giữa cá nhân và môi trường.
“đồng hóa”, “điều tiết”, “thích nghi” [24] Thế kỷ XX, John Dewey (1859 –
1952 là một trong những nhà nhà triết học lớn nhất nước Mỹ nửa đầu thế kỉ
John Dewey, một nhà tâm lý học và nhà giáo dục vĩ đại, đã có những đóng góp quan trọng cho cải cách giáo dục toàn cầu Tư tưởng triết học và sự nghiệp giáo dục của ông đã ảnh hưởng sâu sắc đến nền giáo dục Mỹ trong suốt thế kỷ XX và tiếp tục đến thế kỷ XXI Hiện nay, với sự phát triển không ngừng của xã hội, việc đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục, đặc biệt là quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh, trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
1.1.2 Các nghiên cứu ở trong nước
Trong bối cảnh đổi mới và hội nhập, ngành Giáo dục và Đào tạo cần cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu xã hội Do đó, việc quản lý và đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường THPT trở nên cấp thiết Nhiều nhà nghiên cứu và quản lý giáo dục tại Việt Nam đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cải cách phương pháp dạy học để phù hợp với yêu cầu ngày càng cao của thực tiễn giáo dục.
Giáo dục phổ thông, đặc biệt là giáo dục THPT tại Việt Nam, đang chuyển mình từ chương trình giáo dục chú trọng nội dung sang phát triển năng lực (PTNL) của học sinh Điều này có nghĩa là thay vì chỉ quan tâm đến kiến thức mà học sinh tiếp thu, giáo dục hiện nay tập trung vào khả năng vận dụng kiến thức đó Nhiều nghiên cứu từ các tác giả như Nguyễn Hữu Chí, Trần Bá Hoành, Phạm Minh Hạc, và Trần Kiều, đặc biệt là công trình của Thái Duy Tuyên về “Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới,” đã nhấn mạnh vai trò trung tâm của người học Nội dung giáo dục yêu cầu học sinh phải tích cực, chủ động và sáng tạo trong quá trình học tập, từ đó góp phần vào thành công trong việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng PTNL ở Việt Nam.
Quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo định hướng phát triển năng lực học sinh được nghiên cứu trong các công trình như "Quản lý, quản lý giáo dục tiếp cận từ những mô hình" của Đăng Quốc Bảo và "Vấn đề hoàn thiện PPDH" của Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ Những tài liệu này trình bày các khái niệm về quản lý và quản lý giáo dục, đồng thời nhấn mạnh việc áp dụng các mô hình dạy học nhằm phát triển năng lực cho học sinh.
Các nghiên cứu hiện nay đều nhấn mạnh sự cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) trong các trường phổ thông, đồng thời chỉ ra những nguyên nhân chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến quá trình quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực (PTNL) học sinh Sự thay đổi trong giáo dục và đổi mới PPDH là điều tất yếu trong bối cảnh phát triển xã hội hiện nay Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào về quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng PTNL học sinh tại các trường THPT ở huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre Hiện tại, các nghiên cứu chủ yếu tập trung vào chuyên đề, hội thảo và hướng dẫn, với một số luận văn thạc sĩ nghiên cứu dạy học theo hướng tiếp cận năng lực cho một số môn học cụ thể Do đó, việc lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre” là cần thiết để nâng cao chất lượng dạy học và thực hiện mục tiêu đổi mới giáo dục hiện nay.
Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1 Khái niệm về Phương pháp, phương pháp dạy học
Thuật ngữ “phương pháp” xuất phát từ tiếng Hy Lạp là methodos, thường mang nghĩa là cách thức hoặc con đường mà một chủ thể sử dụng để đạt được mục tiêu Định nghĩa khái quát và chặt chẽ, phương pháp được hiểu là hệ thống các nguyên tắc được rút ra từ tri thức về quy luật khách quan, nhằm điều chỉnh hoạt động nhận thức và thực tiễn để thực hiện một mục đích cụ thể.
Phương pháp là “hệ thống các cách sử dụng để tiến hành một hoạt động nào đó”, theo từ điển Tiếng Việt [16; tr766]
Theo quan điểm của triết học, có một số khái niệm về phương pháp:
Chủ nghĩa duy tâm khẳng định rằng phương pháp là những nguyên tắc do lý trí con người tự đặt ra nhằm phục vụ cho nhận thức và hoạt động thực tiễn Theo quan điểm này, phương pháp được xem là phạm trù thuần túy chủ quan, không phụ thuộc vào đối tượng nhận thức hay đối tượng tác động thực tế của con người.
Chủ nghĩa duy vật biện chứng nhấn mạnh rằng phương pháp là các nguyên tắc do con người xây dựng, nhằm điều chỉnh hoạt động của bản thân để đạt được những mục tiêu cụ thể.
Định nghĩa về phương pháp của Hêghen được coi là sâu sắc nhất, nhấn mạnh rằng "phương pháp là ý thức về hình thức của sự tự vận động bên trong của nội dung".
Theo lý luận dạy học, phương pháp dạy học (PPDH) là sự kết hợp các hoạt động và tương tác giữa giáo viên và học sinh, nhằm đạt hiệu quả cao trong quá trình dạy học Tác giả Trần Bá Hoành cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xác định rõ các phương pháp này để nâng cao chất lượng giáo dục.
Phương pháp dạy học (PPDH) là hệ thống các hành động có chủ đích của giáo viên nhằm tổ chức hoạt động học tập tích cực của học sinh, giúp họ đạt được các mục tiêu giáo dục PPDH không chỉ là cách thức mà giáo viên hướng dẫn học sinh, mà còn là phương tiện để học sinh nắm vững kiến thức, kỹ năng và hình thành thế giới quan Theo tác giả Thái Duy Tuyên, các định nghĩa về PPDH có thể được phân loại thành ba dạng cơ bản.
Quan điểm logic học cho rằng phương pháp dạy học (PPDH) là những kỹ thuật logic nhằm hỗ trợ học sinh trong việc tiếp thu kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo một cách chủ động.
PPDH là cách thức tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh và điều khiển hoạt động này là khái niệm theo quan điểm điều khiển học:
PPDH là hệ thống các phương pháp dạy học kết hợp giữa cách thức giảng dạy của giáo viên và phương pháp học của học sinh, nhằm tổ chức các hoạt động nhận thức hiệu quả Điều này giúp học sinh tiếp thu vững chắc nội dung giáo dục và rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo để đạt được mục tiêu đã đề ra Tác giả đều thừa nhận rằng PPDH phản ánh sự vận động trong quá trình nhận thức của học sinh để đạt được mục đích học tập.
1.2.2 Năng lực, năng lực học sinh, phát triển năng lực học sinh
Năng lực, có nguồn gốc từ tiếng Latinh "competentia", được hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau, thường được coi là sự thành thạo và khả năng thực hiện của cá nhân trong một công việc cụ thể Các nhà giáo dục học đã đưa ra nhiều định nghĩa về năng lực, nhấn mạnh tầm quan trọng của nó trong việc đánh giá khả năng của người học.
Tổ chức OECD (2002) định nghĩa năng lực là "khả năng đáp ứng hiệu quả những yêu cầu phức hợp trong một bối cảnh cụ thể" Định nghĩa này nhấn mạnh yếu tố "hiệu quả" như đặc trưng quan trọng nhất để nhận diện năng lực.
Theo Bộ Giáo dục Quebec (2004), năng lực được định nghĩa là khả năng áp dụng kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng, thái độ và hứng thú để hành động hiệu quả trong các tình huống đa dạng Các tác giả Việt Nam như Hoàng Hòa Bình và Nguyễn Lan Phương đã nghiên cứu để nhận diện và xác định cấu trúc của năng lực nhằm xây dựng chương trình giáo dục phổ thông mới thông qua hoạt động Hoàng Hòa Bình nhấn mạnh rằng năng lực được thể hiện qua hành động và được đánh giá dựa trên hiệu quả của những hành động đó.
Năng lực được định nghĩa là khả năng làm chủ các hệ thống kiến thức, kỹ năng và thái độ, đồng thời kết nối chúng một cách hợp lý để thực hiện thành công nhiệm vụ hoặc giải quyết hiệu quả các vấn đề trong cuộc sống (Nguyễn Công Khanh, 2012).
Năng lực được định nghĩa là thuộc tính cá nhân được hình thành và phát triển từ tố chất sẵn có cùng với quá trình học tập và rèn luyện Nó cho phép con người huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, và ý chí, nhằm thực hiện thành công một loạt hoạt động nhất định và đạt kết quả mong muốn trong các điều kiện cụ thể.
Năng lực học sinh là khả năng làm chủ hệ thống kiến thức, kỹ năng, thái độ và tình cảm phù hợp với lứa tuổi, giúp các em thực hiện thành công nhiệm vụ học tập và giải quyết hiệu quả các vấn đề trong cuộc sống.
Phẩm chất trí tuệ và năng lực của học sinh là nền tảng quan trọng để tiếp thu kiến thức từ giáo viên Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh yêu cầu học sinh cần có động cơ học tập đúng đắn, tính chủ động, tự giác và tích cực trong học tập Học sinh cũng cần ý thức trách nhiệm về kết quả học tập của mình và phát triển phương pháp tự học hiệu quả ở mọi lúc, mọi nơi.
1.2.2.3 Phát triển năng lực học sinh
Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học
1.3.1 Sự cần thiết phải đổi mới PPDH theo học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT
PPDH đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, giúp giáo viên và học sinh phát huy năng lực tối ưu trong việc truyền đạt và tiếp nhận kiến thức Việc đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh không chỉ tạo điều kiện cho học sinh nhận thức rõ giá trị cuộc sống mà còn yêu cầu giáo viên nâng cao chuyên môn Giáo viên trở thành động lực cho sự sáng tạo của học sinh, khuyến khích nghiên cứu độc lập và tổ chức kiến thức hiệu quả Để thực hiện PPDH tích cực, cần có tài liệu nghiên cứu và sách giáo khoa mới, gắn liền với phương pháp đánh giá năng lực học sinh, nhằm phát triển kỹ năng thực hành và sáng tạo Mục tiêu của đổi mới PPDH là giúp học sinh chủ động và sáng tạo trong học tập, đáp ứng yêu cầu về phẩm chất và năng lực, phù hợp với Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội, hướng tới giáo dục toàn diện và phát huy tiềm năng của mỗi học sinh.
1.3.2 Các yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT
Hoạt động đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo định hướng phát triển năng lực học sinh cần bắt đầu từ việc hiểu rõ đặc điểm của học sinh, nhằm tăng cường khả năng tự học và khuyến khích tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập và giáo dục Đổi mới PPDH phải đi đôi với việc cải cách tổ chức, quản lý nội dung, chương trình dạy học, cũng như việc kiểm tra và đánh giá, từ đó tối ưu hóa quá trình dạy học Việc áp dụng hiệu quả các phương pháp dạy học tích cực là rất quan trọng trong quá trình này.
Để đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo định hướng phát triển năng lực (PTNL) học sinh ở trường THPT hiệu quả, cần thực hiện một cách hệ thống và đồng bộ các thành tố trong quá trình dạy học Việc này không chỉ đảm bảo phát triển các năng lực chung và chuyên biệt của học sinh mà còn hình thành những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống Để đạt được mục tiêu này, cần tăng cường công tác quản lý, đảm bảo tất cả hoạt động trong quá trình dạy học phục vụ cho sự phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh Đổi mới PPDH theo PTNL học sinh tạo điều kiện tốt nhất để phát huy tiềm năng của từng học sinh, và sự thành công phụ thuộc vào nội dung và phương pháp giáo dục Hoạt động này được xem là con đường hiệu quả nhất giúp học sinh bộc lộ tiềm năng của mình, đồng thời phát triển hài hòa cả thể chất và tinh thần Tuy nhiên, để đổi mới PPDH phát huy hiệu quả, học sinh cần được tổ chức và điều khiển học tập một cách khoa học Hoạt động đổi mới PPDH theo PTNL học sinh là một quá trình dài hạn, đòi hỏi sự sáng tạo hàng ngày từ cả thầy và trò, vì vậy cần có định hướng đúng đắn để đạt được kết quả mong muốn.
Trong quản lý thực hiện đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại trường THPT, người quản lý cần nắm vững các văn bản chỉ đạo từ Bộ GD&ĐT và Sở GD&ĐT, đồng thời phổ biến đầy đủ những tài liệu này đến toàn bộ cán bộ, giáo viên và nhân viên trong trường Điều này giúp giáo viên hiểu rõ mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh Việc dạy học cần tuân thủ chuẩn kiến thức và kỹ năng, khuyến khích tư duy sáng tạo, năng lực tự học và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn Mục tiêu cuối cùng là giúp học sinh tiếp cận trình độ giáo dục phổ thông quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phân luồng và chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên cao hơn hoặc tham gia lao động xã hội.
1.3.3 Nội dung hoạt động đổi mới phương pháp dạy theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông
Giáo dục phổ thông tại Việt Nam đang chuyển từ chương trình giáo dục nội dung sang phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh, tập trung vào việc học sinh làm được gì thông qua việc học Điều này nhằm phát huy tính tích cực, tự giác và chủ động của người học, đồng thời hình thành năng lực tự học và phát triển tư duy sáng tạo Đổi mới kiểm tra đánh giá cũng được thực hiện, chuyển từ việc tái hiện sang đánh giá khả năng vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề Việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực cần phù hợp với mục tiêu, nội dung và điều kiện cụ thể, đồng thời chú trọng đến việc rèn luyện kỹ năng thực hành và ứng dụng kiến thức vào thực tiễn Để thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh, cần sử dụng hiệu quả các thiết bị dạy học theo danh mục tối thiểu và có thể sử dụng đồ dùng tự làm nếu cần thiết.
Vấn đề quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT
1.4.1 Tầm quan trọng của quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT
Quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo định hướng phát triển năng lực (PTNL) học sinh là quá trình có mục đích của hiệu trưởng nhằm tác động đến con người, tổ chức và cơ sở vật chất của nhà trường Mục tiêu của sự đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay là phát triển trí tuệ, thể chất, phẩm chất, năng lực, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, cũng như định hướng nghề nghiệp cho học sinh Để đạt được mục tiêu này, giáo dục phổ thông cần thực hiện đổi mới toàn diện, tập trung vào phát triển năng lực học sinh trên mọi phương diện.
Các trường học đang chú trọng vào việc đảm bảo chất lượng giáo dục, chuyển từ việc chỉ trang bị kiến thức và kỹ năng sang phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh Điều này đòi hỏi sự cân bằng giữa việc dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp, nhằm tạo điều kiện cho học sinh phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần.
1.4.2 Nội dung quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT
Quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo định hướng phát triển năng lực học sinh là trách nhiệm của Hiệu trưởng, bao gồm các bước quan trọng như xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá Để đạt được hiệu quả trong việc đổi mới PPDH, cần đảm bảo các điều kiện cần thiết cho quá trình quản lý và triển khai kế hoạch một cách đồng bộ và hiệu quả.
1.4.2.1 Lập kế hoạch thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh
Kế hoạch thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là bước đầu tiên trong quản lý của Hiệu trưởng Kế hoạch này được xây dựng dựa trên các định hướng lớn của Đảng và Nhà nước nhằm cải thiện chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện cho học sinh.
Kế hoạch đổi mới giáo dục phổ thông bao gồm các mục tiêu và chỉ tiêu rõ ràng, cùng với các giải pháp và biện pháp thực hiện cụ thể Bên cạnh đó, nó cũng đề cập đến các bước đi tương ứng với khoảng thời gian nhất định, nhằm đảm bảo sự phù hợp với các chủ trương, văn bản và hướng dẫn của Ngành giáo dục, cũng như các nguồn lực và điều kiện thực tế của nhà trường.
1.4.2.2.Tổ chức thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh
Đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo định hướng phát triển năng lực học sinh là quá trình tổ chức và sắp xếp hợp lý các nguồn lực để hệ thống hoạt động hiệu quả, đạt được mục tiêu quản lý Chức năng này không chỉ hiện thực hóa các mục tiêu kế hoạch mà còn tạo ra sức mạnh tập thể khi nguồn lực được phân phối một cách khoa học Để đạt hiệu quả trong việc đổi mới PPDH, cần thiết phải tổ chức bộ máy và cơ chế quản lý hợp lý, giúp người quản lý phối hợp và điều phối các nguồn lực Ngoài ra, cần có sự đánh giá định kỳ để theo dõi quá trình thực hiện đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
1.4.2.3 Chỉ đạo hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh
Chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo định hướng phát triển năng lực (PTNL) học sinh là nhiệm vụ quan trọng của hiệu trưởng, nhằm tác động đến mọi bộ phận và thành viên trong trường Hiệu trưởng cần biến các nhiệm vụ đổi mới thành hoạt động cụ thể cho từng cá nhân, phát huy năng lực của từng bộ phận để đạt được mục tiêu chung Để thực hiện điều này, hiệu trưởng phải chỉ đạo đổi mới PPDH theo định hướng PTNL của giáo viên và khuyến khích học sinh chủ động, tích cực trong việc học tập.
1.4.2.4 Kiểm tra, đánh giá hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT
Kiểm tra và đánh giá đóng vai trò quan trọng trong quản lý, đặc biệt là trong việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.
Kiểm tra và đánh giá việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh nhằm xác nhận thực tiễn và phát huy các yếu tố tích cực Điều này không chỉ giúp phòng ngừa và ngăn chặn sai phạm, mà còn hỗ trợ đối tượng hoàn thành tốt nhiệm vụ Đồng thời, nó giúp nhà quản lý điều chỉnh hoạt động quản lý đúng hướng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và chất lượng giáo dục phổ thông.
Hiệu trưởng cần lập kế hoạch kiểm tra và xây dựng bộ tiêu chí phù hợp với mục tiêu thực tiễn của nhà trường Việc áp dụng các phương pháp và hình thức đánh giá cần được điều chỉnh cho từng hoạt động cụ thể Sau khi tổ chức kiểm tra, cần có căn cứ để đánh giá, nhận xét và rút ra bài học kinh nghiệm.
1.4.2.5 Đảm bảo các điều kiện để quản lý có hiệu quả hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh Để thực hiện có hiệu quả hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh cần thiết phải đảm bảo điều kiện CSVC, thiết bị dạy học phục vụ cho thực hiện đổi mới
CSVC và TBDH là những công cụ thiết yếu, bao gồm cả vật chất lẫn phi vật chất, hỗ trợ quá trình dạy và học trong giáo dục Những phương tiện này đã góp phần tích cực vào việc cải tiến phương pháp dạy học, giúp quá trình truyền đạt kiến thức trở nên dễ dàng hơn, đồng thời kích thích sự hứng thú học tập của học sinh Chúng cũng tạo điều kiện cho học sinh rèn luyện các kỹ năng lao động, thực hành và kỷ luật, cũng như áp dụng các phương pháp học tập tích cực Do đó, hiệu trưởng cần quản lý và chỉ đạo việc sử dụng cơ sở vật chất và TBDH một cách tối ưu, phục vụ cho việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
1.4.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh
* Xu thế đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI nhấn mạnh việc đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, khuyến khích tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, đồng thời khắc phục lối truyền thụ một chiều và ghi nhớ máy móc Cần chuyển từ hình thức học thụ động sang các hoạt động học tập đa dạng, bao gồm các hoạt động xã hội, ngoại khóa và nghiên cứu khoa học Ngoài ra, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục Nghị quyết số 29-NQ/TW cũng khẳng định tầm quan trọng của việc hội nhập quốc tế trong giáo dục, đồng thời giữ vững độc lập, tự chủ và bảo tồn các giá trị văn hóa dân tộc.
Một trong những mục tiêu quan trọng của đổi mới giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) là chuyển từ việc xây dựng chương trình giáo dục theo hướng nội dung sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất của người học Để thực hiện định hướng này, phương pháp dạy học (PPDH) của giáo viên cần thay đổi, từ phương pháp truyền thống, thụ động sang phương pháp tích cực, lấy học sinh làm trung tâm, nhằm phát triển các năng lực và phẩm chất của học sinh.
Hội nhập quốc tế trong giáo dục và đào tạo đang đặt ra yêu cầu mới cho việc xây dựng chương trình giáo dục phổ thông và tổ chức quản lý giáo dục Những kinh nghiệm quốc tế trong việc đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo định hướng phát triển năng lực (PTNL) học sinh cần được tiếp thu và áp dụng linh hoạt, sáng tạo Đổi mới PPDH theo định hướng PTNL không chỉ giúp hình thành năng lực hành động mà còn phát huy tính tích cực, độc lập và sáng tạo của học sinh, từ đó bồi dưỡng phương pháp tự học và khả năng học tập suốt đời, đáp ứng xu thế hiện nay.