Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập về nguyên tố nhóm VIIA trong chương trình Hóa học lớp 10 nhằm nâng cao năng lực đánh giá kết quả học tập của học sinh Mục tiêu là phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh, đồng thời khơi gợi hứng thú và khuyến khích sự sáng tạo, chủ động trong học tập Nội dung này đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông trong thời gian tới.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về định hướng đổi mới chương trình GDPT theo hướng tiếp cận năng lực, phương pháp đánh giá theo năng lực
- Nghiên cứu quy trình xây dựng câu hỏi, bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá kiến thức theo định hướng tiếp cận năng lực
- Nghiên cứu mục tiêu kiến thức phần nguyên tố nhóm VIIA – Hóa học lớp 10 theo hướng tiếp cận năng lực
- Biên soạn bộ câu hỏi, bài tập đánh giá kiến thức phần nguyên tố nhóm VIIA
Biên soạn bài kiểm tra là một phần quan trọng trong việc đánh giá kết quả học tập của học sinh Các câu hỏi và bài tập được thiết kế cần phải phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực, giúp học sinh không chỉ ghi nhớ kiến thức mà còn vận dụng vào thực tiễn Việc sử dụng các phương pháp đánh giá đa dạng sẽ tạo điều kiện cho học sinh phát triển toàn diện và nâng cao khả năng tư duy, sáng tạo.
- Thực nghiệm sư phạm ở trường THPT Nguyễn Trung Trực, xử lý kết quả.
Khách thể và đối tượng nghiên cứu
Khách thể và đối tượng
- Vấn đề kiểm tra, đánh giá trong dạy và học môn hóa học ở trường THPT
- Nghiên cứu mục tiêu kiến thức phần nguyên tố nhóm VIIA lớp 10 theo chương trình GDPT
- Nghiên cứu xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập trong kiểm tra, đánh giá theo
3 tiếp cận năng lực phần nguyên tố nhóm VIIA.
Phạm vi nghiên cứu
Câu hỏi, bài tập đánh giá kết quả học tập của HS phần nguyên tố nhóm VIIA – Hóa học lớp 10 theo tiếp cận năng lực.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu lý thuyết
- Nghiên cứu về phương pháp dạy học và đánh giá theo tiếp cận năng lực
- Nghiên cứu các công trình khoa học của các tác giả khác liên quan đến đề tài
- Nghiên cứu chương trình giáo dục phổ thông mới, SGK Hóa học 10
Nghiên cứu thực nghiệm
- Điều tra thực trạng dạy học ở các trường THPT huyện Tân Trụ, tỉnh Long An
Thực nghiệm sư phạm bao gồm việc đánh giá kết quả học tập của học sinh thông qua các bài kiểm tra, nhằm so sánh mức độ nhận thức giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng Kết quả thu thập sẽ được xử lý bằng phương pháp thống kê toán học, từ đó đưa ra các đề xuất và kiến nghị nhằm cải thiện chất lượng giáo dục.
Phương pháp thống kê toán học
Được sử dung để xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm
Xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập cho phần nguyên tố nhóm VIIA trong Hóa học lớp 10 là cần thiết để kiểm tra và đánh giá năng lực học tập của học sinh Việc này không chỉ giúp đánh giá chính xác kết quả học tập mà còn thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học, khuyến khích hoạt động học tập tích cực và nâng cao chất lượng dạy học Hóa học tại các trường THPT.
8 Đóng góp mới của đề tài
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận dạy học theo định hướng tiếp cận năng lực
- Đề xuất quy trình xây dựng câu hỏi, bài tập phần nguyên tố nhóm VIIA – Hóa học lớp 10 theo tiếp cận năng lực
- Xây dựng được hệ thống câu hỏi, bài tập sử dụng trong kiểm tra, đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực
Luận văn này là tài liệu tham khảo quý giá cho giáo viên và học sinh, hỗ trợ quá trình đổi mới kiểm tra và đánh giá trong giảng dạy Hóa học tại trường THPT hiện nay.
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1 Đổi mới giáo dục phổ thông theo định hướng tiếp cận năng lực
1.1.1 Một số quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục THPT trong những năm gần đây
Đảng và nhà nước Việt Nam đã chú trọng đến việc đổi mới giáo dục và đào tạo (GDPT) trong những năm gần đây, với các nghị quyết Đại hội Đảng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và phát triển giáo dục toàn diện Nghị quyết Đại hội XII xác định rõ ràng mục tiêu đổi mới căn bản và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao Quan điểm đổi mới GDPT được thể hiện rõ trong Nghị quyết 29NQ/TƯ, nhấn mạnh việc xây dựng Chương trình GDPT tổng thể và cải cách kiểm tra, đánh giá Nghị quyết 44/NQ-CP cũng đã ban hành Chương trình hành động nhằm thực hiện Nghị quyết 29, với mục tiêu đổi mới hình thức và phương pháp thi, kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục, tập trung vào năng lực của người học và kết hợp đánh giá quá trình với đánh giá cuối kỳ học.
Chương trình lần này được xây dựng với mục tiêu đổi mới theo hướng tiếp cận năng lực, thể hiện rõ sự chuyển biến toàn diện Sự đổi mới không chỉ nằm ở cách tiếp cận mà còn bao gồm mục tiêu và giải pháp, từ nội dung, phương pháp dạy học cho đến kiểm tra và đánh giá.
Xây dựng và thực hiện chương trình giáo dục theo tiếp cận năng lực thực chất là một phương pháp mới, tập trung vào mục tiêu - đầu ra, trong đó đầu ra bao gồm các nhóm năng lực như năng lực chung, riêng và chuyên biệt Tiếp cận năng lực hiện nay đang trở thành xu hướng chủ đạo trong giáo dục, giúp các cơ sở giáo dục và chương trình đào tạo xác định rõ các yêu cầu cần đạt cho sản phẩm đào tạo Mục tiêu giáo dục của chương trình này được thể hiện qua kết quả học tập cụ thể mà người học cần đạt được.
Chương trình giáo dục mới được thiết kế để phản ánh sự tiến bộ liên tục của học sinh, với mục tiêu đạt được kết quả đầu ra rõ ràng và ưu tiên các tình huống thực tiễn Nội dung chương trình tập trung vào các yêu cầu cần đạt, không quy định chi tiết như trước, nhằm tạo điều kiện cho giáo viên đóng vai trò tổ chức và hỗ trợ học sinh trong việc tự học Chương trình chú trọng phát triển khả năng giải quyết vấn đề, giao tiếp, và khuyến khích sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, bao gồm phương pháp trực quan như thí nghiệm và thực hành, cũng như các phương pháp trải nghiệm.
Chương trình định hướng năng lực khác biệt với phương pháp học lý thuyết truyền thống bằng cách tổ chức lớp học đa dạng, chú trọng vào hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học và trải nghiệm sáng tạo Nó đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong quá trình dạy và học Việc đánh giá được thiết kế dựa trên năng lực đầu ra, xem xét sự tiến bộ trong học tập và khả năng vận dụng vào thực tiễn Sự khác biệt này gần như trái ngược với chương trình giáo dục định hướng nội dung hiện tại tại các trường phổ thông.
Dạy học theo hướng tiếp cận năng lực người học là vấn đề cốt lõi để đổi mới giáo dục, yêu cầu xác định năng lực cần đạt ở từng bậc học và trình độ thực tế của người học Quá trình thực hiện cần điều chỉnh mục tiêu, thiết kế lại nội dung và quy định về tài liệu hỗ trợ như giáo trình, sách giáo khoa Với định hướng đổi mới, giáo dục Việt Nam có cơ hội phát triển thành nền giáo dục tiên tiến, đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng và hội nhập quốc tế Trong bối cảnh phát triển giáo dục toàn cầu và các chỉ đạo đổi mới của Đảng và Nhà nước, đổi mới giáo dục phổ thông đang diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt chú trọng vào đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá để phù hợp với định hướng chung của chương trình giáo dục.
1.1.2 Chương trình giáo dục định hướng năng lực
Chương trình giáo dục định hướng năng lực, hay còn gọi là định hướng phát triển năng lực, là một mô hình giáo dục dựa trên kết quả đầu ra, đã được áp dụng thành công tại nhiều quốc gia có nền giáo dục phát triển Từ cuối thế kỷ 20, chương trình này đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà giáo dục và qua quá trình thực hiện, nó đã chứng minh được tính ưu việt, hiện đang trở thành xu thế được công nhận trong giáo dục.
6 hiện đại của giáo dục Giáo dục theo định hướng năng lực nhằm mục tiêu chính là hình thành và phát triển năng lực của người học
Chương trình giáo dục theo định hướng năng lực tập trung vào chất lượng đầu ra, phát triển toàn diện phẩm chất nhân cách và năng lực vận dụng tri thức trong thực tiễn, giúp học sinh giải quyết các tình huống trong cuộc sống và nghề nghiệp Người học được coi là chủ thể của quá trình nhận thức, khác với chương trình định hướng nội dung, chương trình này chú trọng vào "sản phẩm cuối cùng" của quá trình dạy học Quản lý chất lượng dạy học chuyển từ "đầu vào" sang "đầu ra", tức là kết quả học tập của học sinh Chương trình không quy định nội dung cụ thể mà đưa ra các kết quả đầu ra cần đạt, từ đó hướng dẫn về nội dung, phương pháp và đánh giá kết quả dạy học Mục tiêu giáo dục trong chương trình mới được mô tả qua hệ thống năng lực cần đạt, bao gồm năng lực chung, riêng và đặc thù, với kết quả học tập được mô tả chi tiết và có thể đánh giá Việc xác định chuẩn đào tạo nhằm đảm bảo quản lý chất lượng giáo dục theo định hướng kết quả đầu ra, nhấn mạnh năng lực vận dụng của học sinh Tuy nhiên, chất lượng giáo dục không chỉ dựa vào kết quả đầu ra mà còn phụ thuộc vào quá trình thực hiện và môi trường, đòi hỏi sự hiểu biết và tâm huyết của các nhà giáo dục để đạt được kết quả mong muốn.
Năng lực cần đạt của người học được thể hiện rõ ràng trong mục tiêu dạy học, với các mục tiêu này mô tả cụ thể các năng lực mà người học cần hình thành.
- Các năng lực được hình thành thông qua những nội dung dạy học và các hoạt động giáo dục
- Năng lực là sự tổng hòa của kiến thức, kỹ năng, thái độ và những đặc điểm tự nhiên của mỗi cá nhân
Hệ thống năng lực, được thể hiện qua mục tiêu dạy học, đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn nội dung, phương pháp dạy học và phương pháp đánh giá một cách hợp lý.
Năng lực được thể hiện qua khả năng giải quyết các vấn đề trong những tình huống cụ thể, liên quan đến các lĩnh vực khoa học tự nhiên và xã hội.
Trong giáo dục, việc hình thành và phát triển năng lực cho học sinh bao gồm hai nhóm chính: nhóm năng lực chung và nhóm năng lực chuyên môn Nhóm năng lực chung được chia thành ba thành phần quan trọng: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, cùng với năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo Những năng lực này không chỉ giúp học sinh phát triển toàn diện mà còn chuẩn bị cho các thách thức trong tương lai.
Bảy nhóm năng lực bao gồm năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực tìm hiểu tự nhiên và xã hội, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mỹ và năng lực thể chất, cùng với các năng lực chuyên biệt (năng khiếu), tạo thành nền tảng vững chắc cho năng lực chung, định hướng mục tiêu cho quá trình dạy học và giáo dục.