NỘI DUNG
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC GIÁO DỤC Ý THỨC CHẤP HÀNH PHÁP LUẬT CHO HỌC SINH
1.1 Một số khái niệm liên quan đến đề tài
1.1.1 Khái niệm pháp luật, ý thức pháp luật
Mỗi hình thái kinh tế - xã hội đều tương ứng với một kiểu nhà nước và hệ thống pháp luật riêng Lịch sử nhân loại đã chứng kiến sự xuất hiện của các kiểu nhà nước như nhà nước chủ nô, nhà nước phong kiến, nhà nước tư sản và nhà nước xã hội chủ nghĩa, cùng với những hệ thống pháp luật tương ứng như pháp luật chủ nô, pháp luật phong kiến, pháp luật tư sản và pháp luật xã hội chủ nghĩa.
Các Mác (1818 - 1883) cho rằng pháp luật ra đời cùng với nhà nước và có mối liên hệ chặt chẽ với nó Qua nghiên cứu lịch sử, C.Mác và Ph.Ăngghen khẳng định rằng vào cuối thời kỳ cộng sản nguyên thủy, con người đã chuyển từ sử dụng công cụ lao động bằng đá sang công cụ bằng kim loại, dẫn đến sự phát triển của lực lượng sản xuất và sự xuất hiện sản phẩm dư thừa Điều này đã tạo ra chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất, hình thành hai giai cấp đối kháng: giai cấp chủ nô và giai cấp nô lệ, với mâu thuẫn giai cấp ngày càng gay gắt Để quản lý xã hội và giải quyết xung đột giữa các giai cấp, cần có một tổ chức mới do giai cấp có ưu thế kinh tế lập ra, đó chính là nhà nước Trong bối cảnh lịch sử mới, nhiều tập quán xã hội đã trở nên không còn phù hợp, đòi hỏi sự hình thành các quy phạm mới để điều chỉnh quan hệ xã hội.
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC GIÁO DỤC Ý THỨC CHẤP HÀNH PHÁP LUẬT CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Một số khái niệm liên quan đến đề tài
1.1.1 Khái niệm pháp luật, ý thức pháp luật
Mỗi hình thái kinh tế - xã hội tương ứng với một kiểu nhà nước và pháp luật riêng, bao gồm nhà nước chủ nô, phong kiến, tư sản và xã hội chủ nghĩa, cùng với các hệ thống pháp luật tương ứng như pháp luật chủ nô, phong kiến, tư sản và xã hội chủ nghĩa.
Các Mác (1818 - 1883) cho rằng pháp luật ra đời cùng với nhà nước và có mối liên hệ chặt chẽ với nhà nước Qua nghiên cứu lịch sử, C.Mác và Ph.Ăngghen chỉ ra rằng, vào cuối thời kỳ cộng sản nguyên thủy, con người đã phát triển công cụ lao động bằng kim loại, dẫn đến sản phẩm dư thừa và sự ra đời của chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất Điều này tạo ra hai giai cấp đối kháng: giai cấp chủ nô và giai cấp nô lệ, với mâu thuẫn lợi ích ngày càng gia tăng Để quản lý xã hội và giải quyết xung đột giữa các giai cấp, cần có một tổ chức mới, tức là nhà nước, do giai cấp nắm ưu thế kinh tế thành lập Trong bối cảnh lịch sử mới, các tập quán xã hội không còn phù hợp, do đó cần quy phạm mới để duy trì trật tự xã hội, đó chính là quy phạm pháp luật, phản ánh ý chí và lợi ích của giai cấp thống trị.
Pháp luật ra đời cùng với nhà nước và mang tính giai cấp, thể hiện ý chí và bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị Lênin cho rằng đạo luật là biện pháp chính trị mà giai cấp cầm quyền sử dụng để thực hiện mục tiêu của mình Pháp luật trở thành công cụ thể hiện quyền lực của nhà nước, vì vậy mỗi nhà nước có pháp luật riêng C.Mác và Ph.Ănghen khẳng định rằng pháp luật tư sản chỉ là ý chí của giai cấp tư sản được nâng lên thành luật, và nội dung của nó phụ thuộc vào điều kiện sống của giai cấp này.
Pháp luật không chỉ mang tính giai cấp mà còn thể hiện các yêu cầu xã hội về văn hóa, phúc lợi và môi trường Trong hệ thống pháp luật xã hội chủ nghĩa, sự thống nhất giữa tính giai cấp và tính xã hội là điều cần thiết Pháp luật là một phần quan trọng của kiến trúc thượng tầng, chịu ảnh hưởng từ cơ sở hạ tầng nhưng cũng tác động trở lại cơ sở này Khi pháp luật phản ánh đúng các quy luật phát triển kinh tế - xã hội, nó sẽ thúc đẩy sự phát triển này Nhà nước sẽ không thể tồn tại lâu dài nếu chỉ bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị mà bỏ qua lợi ích của các giai cấp khác Mức độ thể hiện của tính giai cấp và tính xã hội trong pháp luật thay đổi tùy thuộc vào chế độ chính trị và điều kiện kinh tế - xã hội của từng thời kỳ.
Theo khoa học pháp lý Việt Nam, pháp luật được định nghĩa là hệ thống quy tắc xử sự chung do nhà nước ban hành nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội theo ý chí của giai cấp thống trị và được đảm bảo thực hiện bởi nhà nước Pháp luật là sản phẩm của cuộc đấu tranh giai cấp không thể hòa giải, do đó, nó phản ánh ý chí của giai cấp thống trị Đóng vai trò là công cụ điều chỉnh hành vi con người, pháp luật quản lý các mối quan hệ xã hội theo lợi ích của giai cấp cầm quyền, với nhà nước là người đại diện.
Theo định nghĩa của Đại từ điển Tiếng Việt do Nguyễn Như Ý biên soạn, pháp luật được xem là những quy tắc và hành vi mà công dân phải tuân theo, được quy định và ban hành bởi nhà nước, đồng thời yêu cầu không được tái phạm.
Pháp luật là hệ thống quy tắc xử sự bắt buộc do nhà nước của giai cấp cầm quyền xây dựng và đảm bảo thực hiện Nó nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội theo ý chí và lợi ích của giai cấp cầm quyền, tạo ra sự đồng thuận trong xã hội.
- Khái niệm ý thức pháp luật
Ý thức là một khái niệm quan trọng trong triết học, được nghiên cứu bởi nhiều trường phái khác nhau Các nhà triết học duy tâm nhấn mạnh tính năng động và sáng tạo của ý thức, cho rằng ý thức và tinh thần tồn tại trước vật chất Ngược lại, các nhà triết học duy vật trước Mác nhìn nhận ý thức như một sự phản ánh thụ động và giản đơn của vật chất, không nhận thấy được tính năng động của nó.
Chủ nghĩa Mác kế thừa những quan điểm tích cực và khắc phục hạn chế của các trường phái triết học trước, coi ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan trong bộ óc con người, giúp hiểu bản chất quy luật vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng Tuy nhiên, ý thức không chỉ đơn thuần là sự phản ánh thụ động mà còn có tính năng động và sáng tạo, hình thành phương hướng, mục tiêu và phương pháp thực hiện trong hoạt động thực tiễn Vai trò của ý thức thực chất là vai trò của hoạt động thực tiễn của con người, vì ý thức "tự nó" không thể thực hiện được gì Ý thức là sự phản ánh và sáng tạo lại hiện thực theo nhu cầu xã hội, tức là "vật chất được đem chuyển vào trong đầu óc con người và được cải biến đi ở trong đó." Do đó, ý thức chính là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan.
Ý thức, theo Từ điển bách khoa Việt Nam, là quá trình nhận thức của con người thông qua trí tuệ, trực giác, cảm xúc và các tri giác từ thế giới bên ngoài, phản ánh hiện thực khách quan vào bộ óc con người Quá trình này bao gồm việc trao đổi thông tin giữa chủ thể và đối tượng, mô hình hóa đối tượng trong tư duy, và chuyển đổi mô hình đó thành hiện thực Ý thức pháp luật, một hình thái ý thức xã hội, hình thành song song với ý thức chính trị của các giai cấp và chịu ảnh hưởng từ tồn tại xã hội Nó được chia thành ý thức pháp luật cá nhân, giai cấp và xã hội, phản ánh sự khác biệt trong nhận thức về pháp luật giữa các giai cấp và tầng lớp Trong xã hội có giai cấp đối kháng, ý thức pháp luật của giai cấp cầm quyền thường được thể hiện rõ ràng trong hệ thống pháp luật.
Theo giáo trình Lí luận Nhà nước và Pháp luật, ý thức pháp luật là tổng hợp các học thuyết, tư tưởng và tình cảm của con người, thể hiện thái độ và sự đánh giá về tính công bằng hay không công bằng, đúng đắn hay không đúng đắn của pháp luật hiện hành, pháp luật trong quá khứ và pháp luật cần có Nó cũng liên quan đến tính hợp pháp hay không hợp pháp trong hành vi của con người và trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức.
Ý thức pháp luật là sự tổng hợp các quan điểm và tư tưởng của cá nhân, nhóm xã hội, và giai cấp về pháp luật và pháp chế, đồng thời phản ánh cách nhìn của họ về sự hợp pháp và không hợp pháp.
Ý thức pháp luật là tổng thể tri thức, quan niệm và học thuyết về pháp luật, được hình thành qua quá trình kế thừa chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam Tại Việt Nam, ý thức pháp luật mang bản chất giai cấp công nhân và tính nhân dân rộng rãi, bao gồm hai bộ phận chính: tư tưởng pháp luật và tâm lý pháp luật Tư tưởng pháp luật phản ánh quan điểm và ý niệm của con người về đời sống pháp luật, trong khi tâm lý pháp luật bao gồm tình cảm, truyền thống và niềm tin pháp luật, với tình cảm pháp luật là yếu tố năng động nhất Nhận thức về giá trị của pháp luật và cơ chế điều chỉnh phù hợp với nguyện vọng của con người sẽ dẫn đến tình cảm pháp luật tích cực.
Ý thức pháp luật là một hình thái ý thức xã hội, mang tính giai cấp sâu sắc, phản ánh tích cực và sáng tạo đời sống pháp luật Nó hình thành các khái niệm, quan điểm và tình cảm của con người đối với pháp luật, thể hiện sự hiểu biết và thái độ của họ đối với pháp luật hiện hành, quá khứ và tương lai Đồng thời, ý thức pháp luật cũng phản ánh quyền, nghĩa vụ và tính hợp pháp trong hành vi của các chủ thể pháp luật.
1.1.2 Chấp hành pháp luật, giáo dục ý thức chấp hành pháp luật
- Khái niệm chấp hành pháp luật
Trong xã hội, mối quan hệ giữa các cá nhân thường rất đa dạng và phức tạp Để đảm bảo các mối quan hệ này phù hợp với ý chí của nhà nước, cần xây dựng một hệ thống văn bản pháp luật đầy đủ và đồng bộ Bên cạnh đó, việc tổ chức thực thi pháp luật vào thực tiễn là vô cùng quan trọng Chỉ khi các chủ thể tuân thủ nghiêm ngặt các quy phạm pháp luật, pháp luật mới có thể mang lại ý nghĩa thiết thực trong đời sống xã hội.
Tầm quan trọng của việc giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh trung học phổ thông
1.2.1 Đặc điểm nhận thức, tâm lý của học sinh trung học phổ thông
Giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh trung học phổ thông là một nhiệm vụ quan trọng nhằm xây dựng niềm tin và tình cảm của học sinh đối với pháp luật Công tác này không chỉ trang bị kiến thức pháp luật căn bản mà còn hình thành thói quen và hành vi ứng xử phù hợp với pháp luật Để thực hiện hiệu quả, các chủ thể giáo dục cần áp dụng các giải pháp và phương pháp giáo dục phù hợp, đồng thời hiểu rõ đặc điểm nhận thức và tâm lý của học sinh THPT.
Thứ nhất, đặc điểm về sự phát triển nhận thức và học tập của học sinh
Lứa tuổi học sinh THPT (15-17 tuổi) là giai đoạn đầu thanh niên, đánh dấu sự phát triển từ dậy thì đến tuổi mới lớn, với điều kiện thể chất và tinh thần thuận lợi cho hoạt động học tập, lao động, thể thao và nghệ thuật Hoạt động học tập của học sinh THPT trở nên năng động và độc lập hơn so với học sinh trung học cơ sở, với sự thay đổi rõ rệt trong hứng thú học tập, gắn liền với xu hướng nghề nghiệp Các em bắt đầu lựa chọn môn học quan trọng cho tương lai, thể hiện sự phát triển trí tuệ và khả năng mở rộng kiến thức theo sở trường Học sinh ở độ tuổi này có tư duy nhạy bén, linh hoạt, dễ thích nghi và thường không thỏa mãn với những gì đã biết, mà muốn khám phá và nghiên cứu những vấn đề mới Hơn nữa, khả năng phản biện và lật ngược vấn đề của các em cũng phát triển mạnh mẽ trong quá trình học tập và trải nghiệm cuộc sống.
Quá trình nhận thức và tư duy của học sinh liên quan chặt chẽ đến hoạt động học tập và nghiên cứu của các em Do đó, việc nghiên cứu và xem xét đặc điểm nhận thức và tư duy cần được đặt trong bối cảnh hoạt động học tập của học sinh.
Thứ hai, đời sống xúc cảm - tình cảm của học sinh
Giai đoạn học sinh THPT đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tư tưởng, tình cảm và định hướng nghề nghiệp cho tương lai Đây là thời kỳ quyết định cho sự phát triển cá nhân và lựa chọn nghề nghiệp sau này.
Lứa tuổi học sinh THPT là thời kỳ mộng mơ, sáng tạo, yêu thích cái đẹp và sự mới lạ, nhưng cũng dễ bị kích động và chán nản khi gặp khó khăn Một bộ phận nhỏ học sinh có ý chí phấn đấu yếu và nhận thức xã hội chưa cao, thậm chí coi thường lao động chân tay và thích cuộc sống xa hoa Tuy nhiên, tình bạn và tình yêu ở lứa tuổi này phát triển mạnh mẽ, với tình bạn đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống của các em nhờ thời gian học tập và trao đổi thường xuyên Tình yêu nam nữ cũng xuất hiện, mang đến những rung động đầu đời lãng mạn, ảnh hưởng tích cực đến đời sống tinh thần của học sinh Các loại tình cảm này thể hiện rõ qua hoạt động học tập và các hoạt động xã hội khác.
Tình yêu và tình bạn là những yếu tố quan trọng trong giáo dục tâm lý cho học sinh THPT Xúc cảm và tình cảm đóng vai trò lớn, giúp tạo ra một đời sống tình cảm tích cực, từ đó trở thành động lực mạnh mẽ để học sinh vượt qua khó khăn và đạt được mục tiêu của mình.
Đặc điểm nhân cách của học sinh trung học phổ thông thể hiện rõ qua sự phát triển đa dạng về nhu cầu Học sinh THPT có nhu cầu giao lưu và tiếp xúc với bạn bè, nhu cầu được tôn trọng và khẳng định bản thân Những nhu cầu này đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách và phát triển xã hội của các em.
Nhân cách của học sinh thể hiện sự đa dạng và phong phú qua khả năng tự đánh giá và tự ý thức phát triển mạnh mẽ Thế giới quan của học sinh được hình thành dựa trên tri thức từ trường học về đạo đức, cái đẹp và cái tốt, góp phần tạo ra ý thức hoàn chỉnh Khi đã xây dựng được lý tưởng sống, học sinh THPT sẽ chủ động hình thành hình ảnh con người lý tưởng gần gũi với thực tế cuộc sống.
Học sinh THPT là lứa tuổi tràn đầy nghị lực và ước mơ, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành thế giới quan và lý tưởng sống Những học sinh có cái nhìn khoa học và đúng đắn sẽ xây dựng kế hoạch sống phù hợp, với mục tiêu rõ ràng để trở thành công dân có ích Điều này không chỉ giúp họ sống có trách nhiệm với bản thân và gia đình mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của xã hội trong tương lai.
Học sinh THPT đóng vai trò quan trọng trong tương lai đất nước, là lực lượng chủ chốt trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, đồng thời là nhân tố quyết định trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 Thế kỷ XXI chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ và nền sản xuất thông minh, đòi hỏi nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao, sáng tạo, linh hoạt và khả năng thích ứng nhanh với thay đổi Do đó, thế hệ học sinh mới cần kế thừa truyền thống vẻ vang của cha ông, ủng hộ đường lối đổi mới của Đảng, nỗ lực học tập, rèn luyện tài năng và đạo đức để thực hiện phương châm "Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật".
1.2.2 Vai trò của giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh trung học phổ thông
Giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh trung học phổ thông không chỉ nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước mà còn góp phần hình thành nhân cách và lối sống cho thế hệ trẻ Việc rèn luyện hành vi ứng xử của công dân ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường là điều cần thiết để xây dựng một xã hội văn minh và có trật tự.
Trong bối cảnh hiện nay, việc củng cố và tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam là vô cùng quan trọng Đại hội Đảng lần thứ VII đã nhấn mạnh tầm quan trọng của vấn đề này.
Để phát huy dân chủ, việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật là điều kiện quan trọng, bao gồm việc nâng cao pháp chế xã hội chủ nghĩa và ý thức pháp luật của nhân dân Cần áp dụng các biện pháp đồng bộ nhằm nâng cao trình độ văn hóa pháp lý và ý thức chấp hành pháp luật của mỗi công dân Chỉ khi mọi người tuân thủ pháp luật, quản lý nhà nước và xã hội mới có thể thực hiện hiệu quả Pháp luật đóng vai trò cơ bản trong việc thiết lập và củng cố quyền lực Nhà nước, vì không có pháp luật, Nhà nước không thể tồn tại Quyền lực Nhà nước là yếu tố giúp pháp luật phát huy hiệu lực trong đời sống xã hội, từ đó đảm bảo quản lý hiệu quả Hệ thống pháp luật chính là “con đường” dẫn đến sự phát triển bền vững của xã hội.
“Hành lang pháp lý” do Nhà nước thiết lập giúp tổ chức và cá nhân thực hiện pháp luật một cách phù hợp Việc phổ biến và giáo dục ý thức chấp hành pháp luật không chỉ cung cấp tri thức pháp luật mà còn hình thành tình cảm pháp luật đúng đắn, từ đó khuyến khích mọi người có hành vi hợp pháp và biết sử dụng pháp luật để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho quản lý Nhà nước và xã hội Tại các trường THPT, giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh là một phần quan trọng trong chương trình giáo dục, bao gồm việc tuyên truyền và phổ biến kiến thức pháp luật cần thiết, cũng như giáo dục học sinh chấp hành nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật.
Giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh THPT hiện nay chủ yếu thông qua môn GDCD ở lớp 12, đồng thời lồng ghép kiến thức pháp luật vào các môn học khác như giáo dục quốc phòng, địa lý, lịch sử và ngữ văn Ngoài ra, hoạt động ngoại khóa như thi tìm hiểu pháp luật, vẽ tranh tuyên truyền và tọa đàm cũng góp phần quan trọng trong việc giáo dục này Chương trình giáo dục không chỉ trang bị cho học sinh tri thức pháp luật cơ bản mà còn xây dựng niềm tin và thói quen ứng xử theo chuẩn mực pháp luật Qua đó, giáo dục ý thức chấp hành pháp luật giúp hình thành thế hệ trẻ có tri thức khoa học, đạo đức và ý thức pháp luật ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, tạo điều kiện cho các em tiếp cận pháp luật một cách toàn diện và sinh động.
Nội dung, phương thức giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh
1.3.1 Nội dung giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh trung học phổ thông
- Giáo dục kiến thức pháp luật cho học sinh trung học phổ thông
Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam yêu cầu đào tạo công dân mới với tri thức khoa học và hiểu biết pháp luật Những công dân này không chỉ cần có ý thức chấp hành pháp luật mà còn phải nhận thức và đấu tranh chống lại các hành vi vi phạm pháp luật Do đó, việc nâng cao hiểu biết và vận dụng kiến thức pháp luật để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu.
Việc trang bị kiến thức pháp luật cho mọi đối tượng là cần thiết và cấp bách, bên cạnh các kiến thức văn hóa, nghệ thuật, khoa học kỹ thuật và công nghệ Thực hiện nhiệm vụ này không chỉ đáp ứng yêu cầu phát triển xã hội mà còn nâng cao dân trí pháp lý, phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Nội dung giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh THPT cần tuân thủ các yêu cầu của Luật Giáo dục và Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật Việc đưa giáo dục ý thức chấp hành pháp luật vào trường học là một phần quan trọng trong chương trình giáo dục ở tất cả các cấp, được thực hiện thường xuyên thông qua chương trình dạy học chính khóa và lồng ghép vào các môn học liên quan như chính trị, đạo đức, lịch sử và xã hội.
Chỉ thị số 315/CT, ngày 07 tháng 12 năm 1982, của Chủ tịch Hội đồng bộ trưởng về việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật nêu rõ: “Các
Bộ Quốc phòng, Bộ Giáo dục và Đào tạo, cùng với Tổng cục Dạy nghề và Bộ Tư pháp đang khẩn trương phối hợp xây dựng chương trình và tài liệu bồi dưỡng giáo viên về pháp lý Mục tiêu là đưa giáo dục pháp luật có hệ thống vào các trường học một cách sớm nhất.
Chỉ thị số 300/CT ngày 22 tháng 10 năm 1987 của Chủ tịch Hội đồng bộ trưởng đã giao nhiệm vụ cho Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Giáo dục và Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp đưa môn giáo dục pháp luật vào chương trình giảng dạy tại các trường phổ thông, đại học và trung học chuyên nghiệp trên toàn quốc Chỉ thị này cũng yêu cầu đẩy mạnh tuyên truyền và phổ biến pháp luật theo Chỉ thị số 315/CT ngày 07/12/1982, nhằm thống nhất ý chí và hành động, nâng cao ý thức pháp luật và tính tự giác tôn trọng pháp luật, cũng như đấu tranh và phòng ngừa vi phạm pháp luật.
Nội dung giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh THPT cần tuân thủ các quy định về phổ biến, giáo dục pháp luật theo Luật Giáo dục và Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật Điều này phản ánh những yêu cầu chung trong việc giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh ở tất cả các cấp học, bao gồm cả bậc THPT.
Khoản 1 điều 5 của Luật Giáo dục năm 2005 quy định rõ: "Nội dung giáo dục phải bảo đảm tính cơ bản, toàn diện, thiết thực, hiện đại và có hệ thống; coi trọng giáo dục tư tưởng và ý thức công dân; kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp, bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; phù hợp với sự phát triển về tâm sinh lý lứa tuổi của người học"
Điều 10 của Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012 do Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam quy định rõ ràng về nội dung và các nguyên tắc trong việc phổ biến và giáo dục pháp luật.
Hiến pháp và các văn bản quy phạm pháp luật quy định nhiều lĩnh vực quan trọng như dân sự, hình sự, hành chính, hôn nhân và gia đình, bình đẳng giới, đất đai, xây dựng, bảo vệ môi trường, lao động, giáo dục, y tế, quốc phòng, an ninh, giao thông Những quy định này xác định quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân cũng như quyền hạn và trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, đồng thời cập nhật các văn bản quy phạm pháp luật mới.
2 Các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên, các thỏa thuận quốc tế
3 Ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật; ý thức bảo vệ pháp luật; lợi ích của việc chấp hành pháp luật; gương người tốt, việc tốt trong thực hiện pháp luật"[40, tr.13]
Giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh trong các trường phổ thông là một phương thức giáo dục đặc thù, nhằm phát triển toàn diện con người Mục tiêu của giáo dục pháp luật bao gồm việc trang bị kiến thức pháp luật, bồi dưỡng tình cảm và tâm lý pháp luật, cũng như hình thành thói quen hành xử tích cực theo quy định pháp luật Tuy nhiên, nội dung kiến thức pháp luật trong chương trình chính khóa chủ yếu tập trung vào những kiến thức cơ bản và nặng về lý thuyết Do đó, cần ưu tiên đưa thông tin thực tiễn về pháp luật vào bài dạy, kết hợp nhiều hình thức, phương pháp và chương trình giáo dục pháp luật khác nhau để đạt được mục tiêu giáo dục hiệu quả hơn.
Nội dung giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh rất phong phú và đa dạng Tại bậc trung học phổ thông, ngoài môn Giáo dục công dân, học sinh còn được giáo dục pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật thông qua việc lồng ghép và tích hợp vào các môn học khác.
Nội dung giáo dục pháp luật trong chương trình phổ thông hiện nay tập trung vào việc cung cấp cho học sinh kiến thức cơ bản về bản chất, vai trò và vị trí của pháp luật Điều này giúp học sinh nhận thức đúng đắn về vai trò của pháp luật trong đời sống, từ đó khuyến khích họ chủ động và tự giác điều chỉnh hành vi của bản thân, cũng như đánh giá hành vi của người khác theo các quy định pháp luật.
Giáo dục pháp luật ở cấp THPT không chỉ cung cấp kiến thức và quy định pháp luật, mà còn chú trọng giáo dục đạo đức, lối sống và nhân cách học sinh Điều này giúp hình thành thái độ tôn trọng và ý thức tuân thủ pháp luật, từ đó khuyến khích học sinh tự giác chấp hành pháp luật thông qua việc tìm hiểu nội dung thực hiện pháp luật.
Việc xác định nội dung tri thức pháp luật cần thiết cho học sinh là rất quan trọng để nâng cao hiệu quả giáo dục ý thức chấp hành pháp luật Nội dung kiến thức pháp luật không ngừng phát triển và thay đổi để phù hợp với thực tiễn đất nước, do đó, người giáo dục cần thường xuyên cập nhật thông tin và điều chỉnh nội dung giảng dạy Điều này giúp học sinh nắm vững các quy định pháp luật hiện hành, tránh việc tuyên truyền những nội dung đã lỗi thời hoặc không còn hiệu lực.
- Giáo dục niềm tin, thái độ tôn trọng pháp luật cho học sinh trung học phổ thông