KHÁI NIỆM CHUNG
Tổng quan về thương mại điện tử
1.1 Khái niệm thương mại điện tử
Thương mại điện tử là hình thức mua bán hàng hóa và dịch vụ qua mạng toàn cầu Theo Luật mẫu về Thương mại điện tử của UNCITRAL, thương mại điện tử được hiểu theo nghĩa rộng, bao gồm tất cả các giao dịch thương mại diễn ra trên nền tảng trực tuyến.
Thuật ngữ Thương mại cần được hiểu rộng rãi để bao quát mọi vấn đề phát sinh từ các quan hệ thương mại, bất kể có hợp đồng hay không Các quan hệ này bao gồm giao dịch cung cấp hoặc trao đổi hàng hóa và dịch vụ, thỏa thuận phân phối, đại diện thương mại, cho thuê dài hạn, xây dựng công trình, tư vấn, đầu tư, cấp vốn, ngân hàng, bảo hiểm, thỏa thuận khai thác, liên doanh và chuyên chở hàng hóa hoặc hành khách bằng các phương tiện khác nhau.
Thương mại điện tử có phạm vi rất rộng, bao gồm hầu hết các lĩnh vực kinh tế, trong đó việc mua bán hàng hóa và dịch vụ chỉ là một trong nhiều ứng dụng Theo nghĩa hẹp, thương mại điện tử chỉ đề cập đến các hoạt động thương mại diễn ra trên mạng máy tính mở như Internet, và chính những hoạt động này đã tạo ra thuật ngữ Thương mại điện tử.
Thương mại điện tử bao gồm các hoạt động mua bán hàng hóa và dịch vụ qua phương tiện điện tử, như giao nhận nội dung kỹ thuật số, chuyển tiền điện tử, và mua bán cổ phiếu điện tử Nó cũng bao gồm vận đơn điện tử, đấu giá thương mại, hợp tác thiết kế, tài nguyên mạng, mua sắm công cộng, tiếp thị trực tuyến đến người tiêu dùng và các dịch vụ sau bán hàng.
Thương mại điện tử bao gồm cả giao dịch hàng hóa như hàng tiêu dùng và thiết bị y tế, cũng như dịch vụ như cung cấp thông tin, pháp lý và tài chính Nó không chỉ áp dụng cho các hoạt động truyền thống như chăm sóc sức khỏe và giáo dục, mà còn mở rộng đến các hình thức mới như siêu thị ảo.
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 2 mại điện tử đang trở thành một cuộc cách mạng làm thay đổi cách thức mua sắm của con người
1.2 Lợi ích của Thương mại điện tử
Thu thập đƣợc nhiều thông tin
TMĐT giúp doanh nghiệp thu thập thông tin phong phú về thị trường và đối tác, từ đó giảm chi phí tiếp thị và giao dịch Nó cũng rút ngắn thời gian sản xuất và củng cố mối quan hệ với khách hàng Nhờ vào việc nắm bắt thông tin kinh tế, doanh nghiệp có thể xây dựng chiến lược sản xuất và kinh doanh phù hợp với xu hướng phát triển của thị trường trong nước và quốc tế Điều này đặc biệt quan trọng đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, được nhiều quốc gia xem là động lực phát triển kinh tế.
Giảm chi phí sản xuất
TMĐT giúp giảm chi phí sản xuất, đặc biệt là chi phí văn phòng, thông qua việc áp dụng mô hình văn phòng không giấy tờ (paperless office), giúp tiết kiệm diện tích và giảm chi phí tìm kiếm, chuyển giao tài liệu Theo số liệu từ General Electric, tiết kiệm có thể đạt tới 30% Hơn nữa, việc giải phóng nhân viên khỏi các công đoạn hành chính cho phép họ tập trung vào nghiên cứu và phát triển, mang lại lợi ích lâu dài cho doanh nghiệp.
Giảm chi phí bán hàng, tiếp thị và giao dịch
TMĐT giúp giảm chi phí bán hàng và tiếp thị bằng cách sử dụng Internet, cho phép nhân viên bán hàng tiếp cận nhiều khách hàng hơn Catalogue điện tử trên Web phong phú và thường xuyên được cập nhật, vượt trội hơn so với catalogue in ấn hạn chế và lỗi thời Theo số liệu từ Boeing, 50% khách hàng đã đặt mua 9% phụ tùng qua Internet, giúp giảm 600 cuộc gọi điện thoại mỗi ngày.
TMĐT qua Internet/Web mang lại lợi ích lớn cho người tiêu dùng và doanh nghiệp bằng cách giảm đáng kể thời gian và chi phí giao dịch Cụ thể, thời gian giao dịch trực tuyến chỉ chiếm 7% so với giao dịch qua Fax và chỉ bằng khoảng 0.5 phần nghìn thời gian so với các phương thức truyền thống.
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT cho biết rằng việc thanh toán qua bưu điện chuyển phát nhanh và chi phí thanh toán điện tử qua Internet chỉ tốn từ 10% đến 20% so với phương thức thanh toán truyền thống.
Xây dựng quan hệ với đối tác
TMĐT giúp thiết lập và củng cố mối quan hệ giữa các thành viên trong quá trình thương mại thông qua Internet Người tiêu dùng, doanh nghiệp và cơ quan Chính phủ có thể giao tiếp trực tuyến liên tục, xóa nhòa khoảng cách về địa lý và thời gian Điều này tạo điều kiện cho sự hợp tác và quản lý diễn ra nhanh chóng, đồng thời phát hiện nhanh các bạn hàng và cơ hội kinh doanh mới trên toàn quốc, khu vực và toàn cầu, mang lại nhiều sự lựa chọn hơn cho người tham gia.
Tạo điều kiện sớm tiếp cận kinh tế trí thức
TMĐT sẽ thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghệ thông tin, tạo nền tảng cho kinh tế tri thức Điều này đặc biệt quan trọng đối với các nước đang phát triển, vì nếu không nhanh chóng hội nhập vào nền kinh tế tri thức, họ có thể bị bỏ lại phía sau trong vòng một thập kỷ tới Lợi ích này mang tính chiến lược về công nghệ và là yếu tố chính sách phát triển cần thiết cho quá trình công nghiệp hóa.
1.3 Các đặc trưng của thương mại điện tử
So với các hoạt động Thương mại truyền thống, thương mại điện tử có một số điểm khác biệt cơ bản sau:
Các bên tiến hành giao dịch trong thương mại điện tử không tiếp xúc trực tiếp với nhau và không đòi hỏi phải biết nhau từ trước
Trong thương mại truyền thống, các bên giao dịch gặp mặt trực tiếp để thực hiện các giao dịch, chủ yếu dựa trên nguyên tắc vật lý như chuyển tiền, séc, hóa đơn và vận đơn Mặc dù các phương tiện viễn thông như fax và telex được sử dụng để trao đổi thông tin kinh doanh, nhưng việc ứng dụng công nghệ điện tử trong thương mại truyền thống chỉ dừng lại ở việc chuyển tải thông tin trực tiếp giữa hai đối tác trong cùng một giao dịch.
Thương mại điện tử kết nối mọi người từ những vùng xa xôi đến các thành phố lớn, mang lại cơ hội cho tất cả mọi người tham gia vào nền kinh tế toàn cầu.
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT nhấn mạnh rằng mọi người đều có cơ hội bình đẳng để tham gia vào thị trường giao dịch toàn cầu mà không cần phải có mối quan hệ quen biết trước đó.
Một số lý thuyết về thanh toán điện tử
2.1 Định nghĩa thanh toán điện tử
Thanh toán điện tử, theo định nghĩa rộng, là quá trình thực hiện giao dịch tài chính thông qua các thông điệp điện tử, thay thế cho việc trao đổi tiền mặt trực tiếp Đây là thông tin được nêu trong báo cáo quốc gia về kỹ thuật thương mại điện tử của Bộ Thương mại.
Thanh toán trong thương mại điện tử được hiểu là quá trình trao đổi tiền tệ để mua bán hàng hóa và dịch vụ qua internet.
Thẻ thanh toán là công cụ dùng để thực hiện các giao dịch mua sắm hàng hóa và dịch vụ, đồng thời cũng cho phép người dùng rút tiền mặt tại ngân hàng hoặc máy rút tiền tự động.
Theo công nghệ sản xuất: Thẻ khắc chữ nổi, thẻ băng từ, thẻ thông minh
Theo tính chất thanh toán: Thẻ tín dụng (credit card), thẻ ghi nợ (debit card), thẻ rút tiền mặt (Cash card)
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 8
Theo phạm vi lãnh thổ: Thẻ trong nước, thẻ quốc tế
Theo chủ thể phát hành: Thẻ do ngân hàng phát hành, thẻ do tổ chức phi ngân hàng phát hành
Trong thanh toán trực tuyến, có nhiều loại thẻ được sử dụng, bao gồm thẻ tín dụng, thẻ trả trước, thẻ ghi nợ, thẻ thông minh và thẻ lưu trữ giá trị.
Thẻ tín dụng là một loại thẻ cung cấp cho chủ thẻ một khoản tín dụng cố định để mua sắm hàng hóa, dịch vụ hoặc rút tiền mặt Khoản tín dụng này được các tổ chức phát hành thẻ xác định dựa trên yêu cầu và tài sản thế chấp hoặc tín chấp của người dùng Thẻ tín dụng có tính năng quốc tế, cho phép chủ thẻ sử dụng trên toàn cầu Tại Việt Nam, cá nhân và tổ chức có thể đăng ký thẻ tín dụng tại nhiều ngân hàng như Vietcombank, ACB và nhiều ngân hàng khác.
Thẻ tín dụng thường hiển thị hình ảnh và tên chủ sở hữu, số thẻ, thời hạn sử dụng, cùng với mã số an toàn ở mặt sau Ngoài ra, thẻ còn có các thông số khác và được trang bị chip điện tử hoặc vạch từ.
Thẻ trả phí hoạt động tương tự như thẻ tín dụng, cho phép người dùng thực hiện các giao dịch chi tiêu và thanh toán các khoản chi phí định kỳ, thường vào cuối tháng.
Thẻ ghi nợ cho phép người dùng chi tiêu theo số dư có trong tài khoản thẻ hoặc tài khoản tiền gửi tại ngân hàng phát hành Số dư này sẽ được hưởng lãi suất vay không kỳ hạn, mang lại lợi ích tài chính cho chủ thẻ.
Thẻ thông minh là một loại thẻ điện tử được trang bị mạch vi xử lý (chip), cho phép giới hạn các hoạt động và quản lý thông tin trên thẻ bằng cách thêm hoặc xóa dữ liệu.
- Thẻ lưu trữ giá trị: là thẻ có giá trị tiền tệ dùng để mua hàng và thường được nạp thêm tiền khi cần
Khi thanh toán bằng thẻ, người mua phải khai báo các thông tin gồm: Số thẻ,
Chủ thẻ cần lưu ý các thông tin quan trọng như họ tên, thời hạn sử dụng, mã số an toàn và địa chỉ nhận hóa đơn thanh toán từ ngân hàng Khi nhận yêu cầu thanh toán, người bán cần xác thực tính hợp lệ của thẻ và kiểm tra số tiền khả dụng để đảm bảo giao dịch diễn ra suôn sẻ.
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 9
Ví điện tử hoạt động như một "ví tiền" trực tuyến, cho phép người dùng đăng ký tại các ngân hàng kết nối để thực hiện giao dịch và mua bán trên mạng mà không cần mở nhiều tài khoản ngân hàng Các ngân hàng thương mại có thể tận dụng công nghệ và dịch vụ từ các nhà cung cấp ví điện tử để mở rộng mạng lưới mà không cần đầu tư phát triển riêng.
- Thanh toán tại các website/dịch vụ chấp nhận ví điện tử
- Nạp tiền và rút tiền từ các website/dịch vụ
- Chuyển và nhận tiền giữa các tài khoản
- Chuyển tiền vào tài khoản bằng thẻ tín dụng hoặc thẻ ghi nợ quốc tế
- Rút tiền từ ví điện tử về tài khoản ngân hàng hoặc thẻ Visa
2.4 Séc điện tử Đây là một dịch vụ cho phép các khách hàng chuyển khoản điện tử từ ngân hàng của họ đến người bán hàng Chẳng hạn như các công ty điện thoại, công ty điện lực và công ty cung cấp nước sử dụng phương pháp này để tăng tỷ lệ thu, giảm chi phí và cho phép khách hàng theo dõi các hóa đơn của mình một cách dễ dàng hơn
Khách hàng cần đăng ký với nhà cung cấp thông tin thanh toán và yêu cầu về hóa đơn Dựa vào dịch vụ của bên lập hóa đơn, người tiêu dùng có thể nhận tên tài khoản và mật khẩu để truy cập an toàn vào website của công ty, từ đó xem trực tuyến cân đối tài khoản Khách hàng có thể chọn nhận hóa đơn qua điện tử, gửi qua đường bưu điện, hoặc cả hai phương thức.
2.5 Lợi ích của thanh toán điện tử
Một số lợi ích chung của thương mại điện tử:
- Hoàn thiện và phát triển thương mại điện tử
- Tăng quá trình lưu thông tiền tệ và hàng hóa
- Hiện đại hóa hệ thống thanh toán
Một số lợi ích đối với ngân hàng:
- Giảm chi phí tăng hiệu quả kinh doanh:
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 10
Giao dịch trực tuyến giúp giảm chi phí văn phòng bằng cách rút ngắn thời gian xử lý, chuẩn hóa các thủ tục và quy trình, đồng thời nâng cao hiệu quả trong việc tìm kiếm và xử lý chứng từ.
+ Giảm chi phí nhân viên: Một máy rút tiền có thể làm việc 24h/24h tương đương với một chi nhánh ngân hàng truyền thống
Ngân hàng trực tuyến cung cấp dịch vụ tiện lợi cho khách hàng thông qua Internet, giúp thu hút nhiều khách hàng giao dịch thường xuyên hơn và giảm chi phí bán hàng cũng như tiếp thị.
THỰC TRẠNG VÀ TRIỂN VỌNG PHÁT TRIỂN THANH TOÁN ĐIỆN TỬ Ở VIỆT NAM
Thực trạng của thanh toán điện tử tại Việt Nam
1.1 Các phương pháp thanh toán điện tử ở Việt Nam
Khách hàng có thể thanh toán trên hơn 60 website kết nối với cổng thanh toán OnePay bằng thẻ tín dụng hoặc thẻ ghi nợ quốc tế mang thương hiệu Visa, Master, American Express, và JCB.
Chủ thẻ ghi nợ nội địa, bao gồm thẻ đa năng Đông Á và thẻ Connect 24 của Vietcombank, giờ đây có thể thực hiện thanh toán trực tuyến trên các website liên kết với ngân hàng Đông Á và dịch vụ thanh toán OnePay.
Cổng thanh toán điện tử F@st MobiPay của Ngân hàng Techcombank cho phép khách hàng mở tài khoản và thanh toán hóa đơn qua tin nhắn gửi tới tổng đài 19001590 Để đảm bảo an toàn, khách hàng cũng có thể lựa chọn phương thức thanh toán chuyển khoản qua hệ thống ngân hàng điện tử, mang lại sự yên tâm về bảo mật.
Cổng thanh toán Đông Á được Ngân hàng Đông Á ra mắt vào tháng 7/2007, cung cấp dịch vụ thanh toán trực tuyến cho chủ thẻ đa năng thông qua kênh "Ngân hàng Đông Á Điện tử" Dịch vụ này cho phép người dùng thực hiện giao dịch mua sắm trên các website đã kết nối với ngân hàng, sử dụng các phương thức Internet Banking, SMS Banking và Mobile Banking để thanh toán dễ dàng và nhanh chóng.
Thanh toán bằng ví điện tử
Sở hữu ví điện tử của Mobivi, Payoo, VnMart, khách hàng có thể thanh toán trực tuyến trên một số website đã chấp nhận ví điện tử này
- Ví điện tử Mobivi: là sản phẩm của Ngân hàng VIB và Công ty cổ phần hỗ trợ dịch vụ thanh toán Việt Phú
- Ví điện tử Payoo: là sản phẩm của Công ty cổ phần dịch vụ trực tuyến Cộng đồng Việt (Vietunion), được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quyết
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 16 định cho phép thực hiện thí điểm vào ngày 18/2/2009
Ví điện tử VnMart được ra mắt vào tháng 11/2008 bởi Ngân hàng Công thương Việt Nam (VietinBank) và Công ty cổ phần giải pháp thanh toán Việt Nam (VnPay) Dịch vụ này hướng đến khách hàng là chủ thể E-Partner, mang đến giải pháp thanh toán tiện lợi và hiện đại.
VietinBank cung cấp dịch vụ ví điện tử VnMart cho phép người dùng mua sắm trực tuyến Khách hàng E-Partner có thể dễ dàng nạp tiền vào ví điện tử VnMart từ thẻ ATM của mình thông qua dịch vụ nhắn tin di động VnTopup, sau khi đã đăng ký dịch vụ lần đầu.
- Ví điện tử net Cash – PayNet: là sản phẩm của Công ty cổ phần mạng thanh toán VINA (PayNet) đƣợc công bố tháng 11/2008
Thanh toán bằng điện thoại di động
Với dịch vụ mua sắm tiện lợi này, khách hàng không cần mang theo ví tiền, vì mọi khoản chi sẽ được thanh toán trực tuyến qua điện thoại di động.
Hệ thống thanh toán qua điện thoại được phát triển dựa trên mô hình kết nối giữa các nhà cung cấp dịch vụ như ngân hàng, nhà cung cấp viễn thông, hệ thống tiêu dùng và người tiêu dùng.
Hình thức trả tiền mặt khi giao hàng (COD) đang trở thành lựa chọn phổ biến của người tiêu dùng tại Việt Nam Nhiều website thương mại điện tử áp dụng phương thức này, cho phép khách hàng đặt hàng và nhận hàng mà không cần thanh toán trước Sau khi kiểm tra sản phẩm, nếu hài lòng, người mua sẽ thanh toán trực tiếp cho người giao hàng Phương thức COD được xem là hiệu quả nhất trong bối cảnh thương mại điện tử vẫn chưa hoàn toàn tạo được niềm tin cho người dùng.
Thông qua ATM hoặc giao dịch trực tiếp tại ngân hàng, chủ tài khoản chuyển khoản sang tài khoản của người bán một số tiền trước khi nhận hàng
Người mua chỉ nên áp dụng các phương thức này khi có sự tin tưởng vào người bán, thường là khi hai bên đã quen biết trên các trang web mua sắm hoặc khi người bán là một đối tác uy tín Phương thức này đặc biệt hữu ích trong trường hợp người mua và người bán ở xa nhau, không thể thực hiện thanh toán trực tiếp.
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 17 nhấn mạnh rằng việc thanh toán trực tiếp bằng tiền mặt có thể mang lại rủi ro cho người mua, đặc biệt khi người bán không giao hàng hoặc cung cấp sản phẩm kém chất lượng so với quảng cáo.
1.2 Thực trạng thanh toán điện tử ở Việt Nam
Với sự bùng nổ của Internet, 3G và smartphone, cùng với sự phát triển nhanh chóng của các thẻ ngân hàng, thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đang có cơ hội lớn để phát triển, dự kiến đạt doanh thu 4 tỷ USD trong năm 2015 Những nỗ lực thúc đẩy TMĐT của Việt Nam đã mang lại những kết quả tích cực.
Theo Cục TMĐT và Công nghệ thông tin (Bộ Công Thương), thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đang phát triển nhanh chóng nhờ vào sự cải thiện của hệ thống viễn thông, với khoảng 1/3 dân số truy cập Internet Hiện có 58% website hỗ trợ tính năng đặt hàng trực tuyến, trong khi tỷ lệ website cho phép thanh toán trực tuyến chỉ đạt 15%.
Theo khảo sát năm 2014 của Cục TMĐT và Công nghệ thông tin, giá trị mua sắm trực tuyến trung bình của một người tại Việt Nam đạt khoảng 145 USD, với doanh thu từ TMĐT B2C đạt khoảng 2,97 tỷ USD, chiếm 2,12% tổng doanh thu bán lẻ toàn quốc Các mặt hàng được ưa chuộng bao gồm đồ công nghệ và điện tử (60%), thời trang và mỹ phẩm (60%), đồ gia dụng (34%), sách và văn phòng phẩm (31%) Đặc biệt, phần lớn người tiêu dùng vẫn lựa chọn thanh toán tiền mặt (64%) khi mua sắm trực tuyến, trong khi thanh toán qua ví điện tử chiếm 37% và qua ngân hàng chỉ chiếm 14%.
Theo báo cáo mới nhất của eMarketer, Việt Nam đang trở thành một thị trường phát triển mạnh mẽ cho smartphone, với 30% dân số sử dụng thiết bị này Thời gian người tiêu dùng Việt Nam online trên điện thoại di động chiếm tới 1/3 thời gian trong ngày.
Triển vọng phát triển của thanh toán điện tử ở Việt Nam
Việt Nam hiện có hơn 40 triệu người dùng Internet, chủ yếu là giới trẻ, tiếp cận đa dạng ứng dụng công nghệ Các giải pháp công nghệ đáp ứng nhu cầu về tiện lợi và chi phí, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của thanh toán điện tử Người dân hiện nay thực hiện nhiều giao dịch, bao gồm giao dịch trực tiếp với Nhà nước và qua các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ công như điện, nước, khám chữa bệnh, bảo hiểm, cùng với việc mua sắm hàng hóa và dịch vụ thiết yếu như điện tử, thời trang, mỹ phẩm, và du lịch.
Theo thống kê từ Cục Thương mại điện tử và Công nghệ thông tin (Bộ Công thương), doanh số giao dịch thương mại điện tử đã tăng trưởng đáng kể, từ gần 3 tỷ USD vào năm 2014 lên hơn 4 tỷ USD vào năm 2015, và dự kiến sẽ đạt gần 7 tỷ USD vào năm 2017.
Năm 2011, thương mại điện tử tại Việt Nam chỉ chiếm dưới 1% tổng doanh số bán lẻ, tương đương 154 triệu USD, cho thấy tỷ trọng rất nhỏ trong thị trường bán lẻ.
Đến cuối năm 2016, tỷ trọng thị trường thanh toán trực tuyến tại Việt Nam dự kiến sẽ tăng gần gấp 3 lần, đạt 0,71% với giá trị vốn hóa vượt 900 triệu USD, cho thấy tiềm năng lớn của thương mại điện tử trong nước.
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 27
Vào ngày 04/12/2015, sự kiện mua sắm trực tuyến Online Friday do Cục Thương mại điện tử và Công nghệ thông tin phối hợp với Hiệp hội Thương mại điện tử tổ chức đã thu hút hơn 11 triệu lượt truy cập vào website chương trình, trong đó có hơn 8 triệu lượt xem sản phẩm Hơn 2000 doanh nghiệp đã tham gia với hơn 63.500 sản phẩm khuyến mãi, mang lại tổng doanh thu ấn tượng.
500 tỷ đồng, gấp 3 lần năm ngoái, cho thấy mua sắm qua mạng và thương mại điện tử đang ngày càng đƣợc quan tâm ở Việt Nam
2.2 Các vấn đề còn tồn tại ảnh hưởng dến sự phát triển của thanh toán điện tử
Thói quen tiêu dùng tiền mặt của người dân
Người dân là đối tượng sử dụng chủ yếu thanh toán điện tử, nhưng thói quen sử dụng tiền mặt đã cản trở sự phát triển của hình thức thanh toán này trong các giao dịch hàng ngày.
Hình thức thanh toán điện tử mới được áp dụng trong cuộc sống, vì vậy người dân vẫn chưa thể từ bỏ thói quen sử dụng tiền mặt trong giao dịch Chẳng hạn, họ vẫn thường dùng tiền mặt để đi chợ hoặc thanh toán các hóa đơn như điện, nước và internet.
Tiền mặt mang lại sự thuận tiện trong thanh toán, được chấp nhận rộng rãi trong hầu hết các giao dịch hàng ngày và tại nhiều địa điểm khác nhau.
- Người dân thiếu thông tin, phương tiện và niềm tin vào hình thức thanh toán điện tử thay thế
Cơ sở hạ tầng chƣa phát triển
Nhiều địa điểm giao thương đã phát triển để kết nối người mua và người bán, giúp quảng bá sản phẩm và thực hiện giao dịch, nhưng khâu thanh toán vẫn thường sử dụng các phương thức truyền thống như tiền mặt và ký séc Ví dụ điển hình là các sàn giao dịch nông sản và hoạt động buôn bán bất động sản.
Người dùng cá nhân yêu cầu một mạng lưới thanh toán rộng khắp và tiện lợi để thực hiện giao dịch ở bất kỳ đâu, nhằm tiết kiệm thời gian Chẳng hạn, mặc dù có thể sử dụng thẻ ATM để thanh toán, nhưng số điểm chấp nhận thanh toán lại rất hạn chế.
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 28
Các lo ngại về tính bảo mật, riêng tƣ
Việc sử dụng thanh toán điện tử gắn liền với hệ thống công nghệ thông tin, do đó luôn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn dữ liệu, như lộ tài khoản và mã bảo mật do hacker hoặc sự bất cẩn trong quá trình sử dụng Những rủi ro này có thể xuất phát từ chính các tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán điện tử, gây thiệt hại cho người dùng.
Thông tin giao dịch có thể bị lưu giữ, gây ra nguy cơ mất tính riêng tư cho những người muốn bảo mật thông tin của mình.
Khi bạn không chú ý đến chế độ chia sẻ công khai trên Facebook, mọi hoạt động mua bán hoặc giao dịch của bạn sẽ ngay lập tức được thông báo đến tất cả bạn bè trong danh sách.
Hành lang pháp lý chƣa hoàn thiện
Việc phòng chống tội phạm công nghệ cao đòi hỏi sự hợp tác quốc tế, trong đó nền tảng pháp lý cần phải tương thích Tuy nhiên, luật pháp Việt Nam về tội phạm công nghệ cao vẫn còn khoảng cách so với thực tế và các quốc gia khác Hiện tại, Việt Nam chỉ có ba điều luật liên quan, bao gồm: “Tội tạo ra và lan truyền virus tin học” (Điều 224), “Tội vi phạm quy định về vận hành và sử dụng mạng máy tính” (Điều 225), và “Tội sử dụng trái phép thông tin trên mạng” (Điều 226) Nhiều hành vi như tấn công trái phép vào máy tính và mạng máy tính chưa được quy định, mặc dù chúng đã được các nước phát triển coi là tội phạm.
2.3 Các giải pháp thúc đẩy
Nâng cao tính tiện dụng, hiệu quả sử dụng thanh toán điện tử
- Tăng cường sử dụng hệ thống bán hàng tự động và thanh toán qua thẻ thông minh
Để nâng cao trải nghiệm giao dịch, cần đầu tư vào cơ sở hạ tầng và mở rộng mạng lưới thanh toán điện tử, giúp người dùng có thể sử dụng phương thức thanh toán này tại nhiều địa điểm hơn.
- Cung cấp thông tin thường xuyên, đầy đủ đến khách hàng về các dịch vụ thanh toán điện tử, giảm chi phí giao dịch
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 29
Tăng cường tính bảo mật và bảo đảm tính riêng tư
GIỚI THIỆU VỀ MỘT SỐ TỔ CHỨC THANH TOÁN ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT
Một số cổng thanh toán điện tử tại Việt Nam
1.1 Cổng thanh toán Nganluong.vn
NganLuong.vn là ví điện tử và cổng thanh toán trực tuyến hàng đầu tại Việt Nam, chuyên phục vụ cho thương mại điện tử Với kinh nghiệm từ liên doanh ChợĐiệnTử-eBay, NganLuong.vn cung cấp dịch vụ gửi và nhận tiền thanh toán an toàn, tiện lợi và nhanh chóng cho cả cá nhân và doanh nghiệp.
NgânLượng.vn là một ví điện tử cho phép người dùng đăng ký tài khoản cá nhân hoặc doanh nghiệp, cung cấp ba chức năng chính: nạp tiền, chuyển tiền và thanh toán trực tuyến.
Rút tiền và thanh toán hoàn toàn trực tuyến qua thẻ nội địa hoặc quốc tế, tài khoản ngân hàng và các phương thức tiện lợi khác Với nguồn vốn đầu tư từ các tập đoàn hàng đầu thế giới như IDG (Mỹ), SoftBank (Nhật) và eBay (Mỹ), NganLuong.vn đảm bảo tài chính cho tất cả các giao dịch thương mại điện tử tại Việt Nam.
Hình 17: Website của Cổng thanh toán Ngân lượng
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 31
NganLuong.vn đã phát triển hệ thống liên thông trực tiếp với nhiều ngân hàng và tổ chức tài chính lớn như Vietcombank, Techcombank, Vietinbank, Đông Á, VIB, SHB, Visa/Master, VinaPhone, MobiFone Nhờ đó, NganLuong.vn nhanh chóng trở thành công cụ thanh toán trực tuyến phổ biến nhất, được chấp nhận tại hàng nghìn website, bao gồm các thương hiệu hàng đầu như Chodientu.vn và Nguyễn Kim.
FPT, Viettel Đặc biệt đây còn là công cụ thanh toán duy nhất để nhập hàng xuyên biên giới từ 40 quốc gia về VN thông qua eBay.vn
1.2 Ví điện tử VNmart.vn
Tháng 11/2008, Ngân hàng Công thương Việt Nam (VietinBank) và Công ty cổ phần giải pháp thanh toán Việt Nam (VnPay) ra mắt dịch vụ ví điện tử VnMart
Khách hàng sở hữu thẻ E-Partner của VietinBank có thể đăng ký dịch vụ ví điện tử VnMart để mua sắm trực tuyến Chủ thẻ có khả năng nạp tiền từ tài khoản ATM sang ví điện tử VnMart thông qua dịch vụ nhắn tin VnTopup, sau khi hoàn tất đăng ký Dịch vụ này cung cấp hai loại ví cho cá nhân và doanh nghiệp, cho phép người dùng thực hiện mua sắm, thanh toán hóa đơn và bán hàng Hiện tại, VnMart đã liên kết với bốn ngân hàng trong nước, bao gồm VietinBank và AgriBank.
BIDV, DongA Bank và nhiều đối tác kinh doanh khác
Hình 18: Website của Ví điện tử VnMart
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 32
1.3 Ví điện tử Payoo.vn
Payoo là sản phẩm của Công ty Cổ phần Dịch vụ Trực tuyến Cộng Đồng Việt
(VietUnion), đƣợc đầu tƣ bởi Công ty Cổ phần Xây dựng Sài Gòn và NTT Data
– Tập đoàn Công nghệ Thông tin hàng đầu Nhật Bản Dịch vụ Thanh toán
Payoo, được cấp phép hoạt động trong lĩnh vực trung gian thanh toán bởi Thống đốc Ngân hàng Nhà nước vào ngày 18/02/2009, nhằm mục tiêu mang đến cho người dùng phương thức thanh toán dễ dàng, nhanh chóng và tiện lợi hơn.
Dịch vụ thanh toán của Payoo hiện đáp ứng hiệu quả nhu cầu thanh toán hóa đơn của khách hàng Ngoài việc sử dụng internet banking và quầy giao dịch ngân hàng, người dùng còn có thể thanh toán hóa đơn dễ dàng trên trang web www.payoo.vn và qua hệ thống máy POS tại hơn 2500 điểm thanh toán uy tín trên toàn quốc.
Hình 19: Website của Ví điện tử Payoo
Ví điện tử Payoo cho phép người dùng thực hiện giao dịch mua sắm trực tuyến tại hơn 60 website uy tín Người dùng có thể dễ dàng nạp tiền vào tài khoản di động trả trước qua www.paycode.com.vn Đặc biệt, ví Payoo hỗ trợ thanh toán trực tuyến cho mọi hóa đơn từ các nhà cung cấp dịch vụ thông qua cổng www.paybill.com.vn.
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 33
1.4 Cổng thanh toán Onepay.com.vn
Công ty cổ phần thương mại và dịch vụ trực tuyến onePAY đã hợp tác với Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam (VietcomBank) để triển khai giải pháp thanh toán trực tuyến Cổng thanh toán onePAY cho phép doanh nghiệp chấp nhận thanh toán từ các loại thẻ tín dụng và ghi nợ phổ biến như Visa, MasterCard, American Express, JCB, cùng với thẻ nội địa của các ngân hàng Việt Nam Doanh nghiệp cũng có thể thực hiện thanh toán trực tuyến thông qua website, email hoặc Tel/Fax.
Đến cuối năm 2008, cổng thanh toán onePAY đã thành công triển khai dịch vụ cho 65 doanh nghiệp tại Việt Nam, bao gồm các lĩnh vực như du lịch lữ hành, siêu thị trực tuyến và dịch vụ viễn thông, với những tên tuổi nổi bật như Vietravel, Ivivu Tour, Chợ Điện Tử và FPT.
Vào tháng 9 năm 2009, onePAY và VietcomBank đã hợp tác triển khai thành công cổng thanh toán nội địa, giúp 3 triệu chủ thẻ VietcomBank Connect 24 thực hiện mua sắm và thanh toán dễ dàng trên các website kết nối với onePAY.
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 34
OnePAY hiện đã kết nối với nhiều ngân hàng lớn, cho phép chấp nhận thanh toán từ hơn 57 triệu chủ thẻ nội địa Theo kế hoạch, OnePAY sẽ mở rộng kết nối với các ngân hàng còn lại tại Việt Nam, nhằm tạo điều kiện cho tất cả chủ thẻ và nhà cung cấp có thể sử dụng mọi loại thẻ nội địa trên một cổng thanh toán duy nhất.
1.5 Cổng thanh toán Baokim.vn
Là cổng thanh toán trực tuyến xây dựng theo mô hình hệ thống Paypal, Money bookers… hỗ trợ Mobile Payment phục vụ thanh toán trực tuyến tại Việt Nam
Bảo Kim là giải pháp an toàn và tiện lợi cho giao dịch tài chính trực tuyến, giúp người mua và người bán thực hiện các thao tác một cách nhanh chóng và hiệu quả trong thời gian thực.
Bảo Kim cung cấp dịch vụ thanh toán tích hợp cho các hệ thống trực tuyến như website thương mại điện tử, hệ thống rao vặt, blog và forum Dịch vụ này dựa trên các API đã được xây dựng sẵn, giúp quá trình tích hợp trở nên đơn giản và nhanh chóng cho người dùng và doanh nghiệp.
Với đối tác, đáp ứng việc tích hợp với các hệ thống khác: SMS Gateway,
Banking Services… nhanh chóng, thuận tiện
Hình 21: Website của Cổng thanh toán Bảo kim
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 35
1.6 Cổng thanh toán 123Pay.vn
123Pay là cổng thanh toán trực tuyến của Công ty Cổ Phần VNG, được ra mắt trong bối cảnh thương mại điện tử tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ Với mục tiêu cung cấp giải pháp thanh toán hoàn hảo, 123Pay tối ưu hóa quy trình kỹ thuật và dịch vụ khách hàng, trở thành cầu nối giữa khách hàng, nhà cung cấp và ngân hàng Cổng thanh toán này kết nối với hầu hết các ngân hàng trong nước, cho phép khách hàng thanh toán qua thẻ ATM, Visa, MasterCard, JCB và Internet Banking, mang lại sự tiện lợi, an toàn và nhanh chóng Nhờ vào các hình thức thanh toán đa dạng, doanh nghiệp không còn lo ngại về khoảng cách địa lý hay thời gian gián đoạn trong giao dịch.
Hình 22: Website của Cổng thanh toán 123Pay
123Pay kết hợp toàn diện với hệ thống ngân hàng bao gồm cả các ngân hàng lớn cũng nhƣ chuyên biệt từng lĩnh lực: Vietcombank (VCB), Eximbank,
Hướng dẫn quy trình thanh toán điện tử cụ thể
Thực hiện một quy trình mua hàng trực tuyến và thanh toán điện tử tại website thegioididong.com, sử dụng thẻ ATM của Ngân hàng Vietcombank
2.1 Kích hoạt chức năng thanh toán trực tuyến Đăng ký sử dụng dịch vụ Internet Banking và SMS Banking tại quầy giao dịch của Vietcombank
2.2 Quy trình thanh toán trực tuyến
Bước 1: Truy nhập vào trang web thegioididong.com
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 39
Bước 2: Chọn sản phẩm mình cần mua, ví dụ như Điện Thoại
Bước 3: Chọn sản phẩm cần mua, ví dụ Iphone 6S Plus 128Gb, click vào Mua ngay
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 40
Bước 4: Khách hàng khai báo các thông tin về bản thân, xong click vào Đặt hàng
Bước 5: Chọn phương thức thanh toán với ba lựa chọn: thanh toán tiền mặt khi nhận hàng, thanh toán bằng thẻ ATM, Visa, Master khi giao hàng (nhân viên sẽ mang máy cà thẻ đến tận nơi), hoặc thanh toán trực tuyến bằng thẻ ATM, Visa, Master.
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 41 có dịch vụ Internet Banking ) Ta chọn cách thanh toán trực tuyến bằng thẻ ATM nội địa
Sau khi lựa chọn phương thức thanh toán, bạn sẽ được chuyển đến cổng thanh toán trực tuyến 123pay Tại đây, hãy chọn thẻ ATM nội địa của ngân hàng mà bạn muốn sử dụng, ví dụ như Vietcombank, và nhấn nút Tiếp tục để tiếp tục giao dịch.
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 42
Bước 7: Website cổng thanh toán 123pay sẽ chuyển đến website của Ngân hàng
Vietcombank để chúng ta khai báo các thông tin đăng nhập vào hệ thống Internet
Bước 8: Hệ thống của Ngân hàng sẽ yêu cầu bạn Xác nhận thanh toán
Sau khi xác nhận thanh toán, bạn sẽ nhận được mã OTP qua SMS gửi đến số điện thoại đã đăng ký SMS Banking Hãy nhập mã OTP vào ô Mã giao dịch (mật khẩu OTP) và nhấn Thanh toán để hoàn tất giao dịch.
Bùi Hữu Thanh – 52K1 – Khoa CNTT Page 43
Bước 10: Nhận kết quả giao dịch từ hệ thống Khi hệ thống xác nhận giao dịch thành công, bạn đã hoàn tất việc mua hàng và thanh toán Nhân viên sẽ tiến hành giao hàng đến địa chỉ của bạn.
Quá trình tìm hiểu và nghiên cứu đã giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc về thanh toán điện tử, từ những lợi ích mà nó mang lại cho người dùng, đến những rủi ro tiềm ẩn và các bước cần thiết trong quy trình thực hiện thanh toán điện tử.
Dựa trên phân tích số liệu và đánh giá toàn diện, hệ thống thanh toán điện tử tại Việt Nam mới chỉ đáp ứng một phần các điều kiện phát triển Nhiều vấn đề còn tồn tại, bao gồm hệ thống thanh toán ngân hàng chưa hoàn thiện, hạ tầng kỹ thuật xã hội chưa đạt tiêu chuẩn cao, và cơ sở pháp lý cho thanh toán điện tử chưa được thiết lập đồng bộ, dẫn đến nhiều khúc mắc.
- Đƣa ra một số ý kiến đóng góp nhằm giúp cho sự thúc đẩy phát triển hệ thống thanh toán điện tử tại Việt Nam
Sự phát triển nhanh chóng của dịch vụ thanh toán điện tử đã đáp ứng tốt nhu cầu của thương mại điện tử tại Việt Nam, khi quốc gia này ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu Để tiếp tục phát triển, cần nghiên cứu và xây dựng các ứng dụng, phần mềm nhằm nâng cao tính an toàn thông tin trong giao dịch thanh toán điện tử, cải thiện khả năng liên kết giữa các bên hợp tác, và quản lý quan hệ khách hàng hiệu quả hơn.
