NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ
THU BẢO HIỂM XÃ HỘIBẮT BUỘC
1.1 TỔNG QUÁT VỀBẢO HIỂM XÃ HỘI
Bảo hiểm xã hội là một khái niệm có sự hiểu biết khác nhau giữa các quốc gia, nhưng chủ yếu được coi là biện pháp bảo vệ an toàn cho các thành viên trong xã hội thông qua hệ thống công cộng Nó giúp giảm bớt lo âu về kinh tế và xã hội, hỗ trợ các thành viên và gia đình khi gặp khó khăn do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hưu trí và tử tuất Ngoài ra, bảo hiểm xã hội còn cung cấp dịch vụ y tế và trợ cấp cho gia đình có con nhỏ, với mục đích tạo sự hỗ trợ lẫn nhau giữa người với người trong việc đối phó với sự thiếu hụt thu nhập và các tổn thất khác.
BHXH tại Việt Nam bắt đầu hình thành từ những năm 1930, với các chế độ trợ cấp đầu tiên dành cho quân nhân và viên chức trong bộ máy hành chính và khu công nghiệp của Pháp Sau Cách mạng tháng 8 năm 1945, Đảng và Nhà nước đã chú trọng đến chính sách BHXH cho người lao động thông qua các sắc lệnh quan trọng Sắc lệnh số 54 ngày 03/11/1945 quy định điều kiện để công chức Nhà nước hưởng chế độ hưu trí, trong khi Sắc lệnh số 76/SL ngày 20/05/1950 đưa ra các quy định về chế độ thai sản, chăm sóc y tế, tai nạn lao động, trợ cấp hưu trí và tiền tuất cho công chức Thời kỳ này, đối tượng tham gia và hưởng chế độ BHXH chủ yếu là công chức Nhà nước và công nhân, với các chế độ BHXH như trợ cấp ốm đau.
Trường Đại học Kinh tế Huế chuyên đào tạo về các lĩnh vực như đau, thai sản, tai nạn lao động (TNLĐ), bệnh nghề nghiệp (BNN), bảo hiểm xã hội (MSLĐ), hưu trí và tử tuất Ngày 27/12/1961, sau khi hòa bình lập lại ở Miền Bắc, Chính phủ đã ban hành Nghị định 218/CP nhằm quy định các chính sách liên quan đến các vấn đề này.
Điều lệ tạm thời về chế độ BHXH cho công nhân viên chức tại Việt Nam hiện bao gồm các chế độ trợ cấp ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, hưu trí, mất sức lao động, và tử tuất Chính sách BHXH theo Nghị định 218/CP có vai trò quan trọng trong việc ổn định đời sống người lao động, đồng thời thu hút và động viên hàng triệu lao động tham gia vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Khi nền kinh tế Việt Nam chuyển sang cơ chế thị trường định hướng XHCN, chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) đã trở nên không còn phù hợp Ngày 22/6/1993, Chính phủ ban hành Nghị định 43/CP, đánh dấu bước đổi mới quan trọng trong BHXH, với việc loại bỏ chế độ trợ cấp mất sức lao động (MSLĐ) và chỉ duy trì 5 chế độ còn lại Sau Đại hội VI của Đảng Cộng sản Việt Nam, chính sách BHXH tiếp tục được sửa đổi và bổ sung, với những nội dung cơ bản được quy định trong Bộ luật Lao động thông qua tại kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa IX vào ngày 23/06/1994.
Bộ luật Lao động ngày 26/01/1995 đánh dấu sự ra đời của Điều lệ BHXH kèm theo Nghị định số 12/CP, cùng với Nghị định số 19/CP ngày 16/02/1995 về việc thành lập hệ thống BHXH Việt Nam Qua thời gian, nhiều văn bản pháp quy liên quan đến BHXH đã được ban hành, sửa đổi và bổ sung, như Nghị định số 01/2003/NĐ-CP ngày 09/01/2003 Đặc biệt, Luật BHXH số 71/2006/QH11 được Quốc hội thông qua vào ngày 29/06/2006, có hiệu lực từ 01/01/2007, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống BHXH tại Việt Nam.
2014 tại kỳ họp thứ 8 khóa 13 Quốc hội thông qua Luật BHXH số 58/2014/QH13, có hiệu lực thi hành từ 01 tháng 01 năm 2016 [5]
Trường Đại học Kinh tế Huế
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một phần quan trọng trong thu nhập của xã hội, đặc biệt trong nền kinh tế thị trường, nơi mà mối quan hệ lao động phát triển Sự đa dạng và hoàn thiện của BHXH tỉ lệ thuận với sự phát triển kinh tế, cho thấy những ưu điểm nổi bật của nó Do đó, có thể khẳng định rằng nền kinh tế chính là nền tảng của BHXH, và BHXH không thể vượt qua trạng thái kinh tế của mỗi quốc gia BHXH đóng vai trò như một "vị cứu tinh" cho người lao động khi họ đối mặt với những rủi ro giảm thu nhập trong cuộc sống Nhu cầu về BHXH phản ánh nhu cầu tự nhiên của con người nhằm đảm bảo các tiêu chuẩn sống tối thiểu.
Mối quan hệ trong bảo hiểm xã hội (BHXH) được hình thành từ quan hệ lao động và bao gồm ba bên: bên tham gia BHXH, bên BHXH và bên được BHXH Bên tham gia BHXH có thể là người lao động hoặc cả người lao động và người sử dụng lao động Bên BHXH thường là cơ quan chuyên trách do Nhà nước thành lập và quản lý Bên được BHXH là người lao động cùng gia đình họ, khi đáp ứng đủ các điều kiện cần thiết.
BHXH là một hệ thống hoạt động xã hội nhằm đảm bảo đời sống cho người lao động, đồng thời hỗ trợ mở rộng sản xuất, phát triển kinh tế và duy trì ổn định trật tự xã hội.
Những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động và việc làm trong bảo hiểm xã hội thường là những rủi ro ngẫu nhiên, không mong muốn như ốm đau, bệnh tật, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp Ngoài ra, cũng có những trường hợp không hoàn toàn ngẫu nhiên như tuổi già và thai sản Những biến cố này có thể xảy ra cả trong và ngoài quá trình lao động.
Khi người lao động gặp phải rủi ro dẫn đến giảm hoặc mất thu nhập, phần thu nhập này sẽ được bù đắp hoặc thay thế từ quỹ tiền tệ tập trung đã được tích lũy.
Quỹ bảo hiểm xã hội chủ yếu được hình thành từ các khoản đóng góp của người tham gia Bên cạnh đó, Nhà nước cũng hỗ trợ quỹ khi gặp tình trạng thâm hụt, tức là thu không đủ chi.
Trường Đại học Kinh tế Huế nhận thấy rằng chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) là một phần quan trọng trong hệ thống chính sách kinh tế - xã hội, đóng vai trò thiết yếu trong việc quản lý và phát triển đất nước.
Mục tiêu của Bảo hiểm xã hội (BHXH) là đáp ứng nhu cầu thiết yếu của người lao động khi họ gặp phải tình trạng giảm hoặc mất thu nhập, mất việc làm Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đã cụ thể hóa mục tiêu này nhằm bảo vệ quyền lợi và đảm bảo an sinh cho người lao động.
+ Đền bù cho người LĐ những khoản thu nhập bị mất để đảm bảo nhu cầusinh sốngthiếtyếu củahọ.
+ Chăm sóc sức khoẻvà chốngbệnh tật.
+ Xây dựng điều khiện sống đáp ứng các nhu cầu của dân cư và nhu cầu đặcbiệt củangườigià, ngườitàn tậtvà trẻem.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) được coi là một chuỗi hoạt động xã hội nhằm đảm bảo đời sống cho người lao động, đồng thời thúc đẩy sản xuất, phát triển kinh tế và duy trì trật tự xã hội Do đó, BHXH đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của người lao động và ổn định nền kinh tế.
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC TẠI BHXH HUYỆN GIO LINH, TỈNH QUẢNG TRỊ
2.1 KHÁI QUÁT HUYỆN GIO LINH VÀ BHXH HUYỆN GIO LINH
Gio Linh nằm trên tọa độ địa lý từ 1609’ đến 170 vĩ Bắc và 106052’40” đến 107010’ độkinhĐông, đượcgiớihạn bởiranh giớihành chính nhưsau:
Phía Nam giáp huyện TriệuPhong và thành phố Đông Hà.
Phía Tây giáp huyện Cam Lộ.
Huyện Gio Linh có hệ thống giao thông thuận lợi với các tuyến đường huyết mạch như Quốc lộ 1A, tuyến đường sắt Bắc-Nam và đường Hồ Chí Minh, cùng với cảng Cửa Việt, tạo điều kiện cho giao lưu kinh tế với các địa phương trong tỉnh và cả nước Mạng lưới tỉnh lộ dày đặc, kết hợp với các tuyến đường ven biển và cầu Cửa Tùng, Cửa Việt, giúp mở rộng lưu thông hàng hóa và phát triển liên kết với các huyện lân cận Gio Linh còn giáp ranh với thành phố Đông Hà, trung tâm phát triển của tỉnh, và đã hình thành các vùng kinh tế trọng điểm như khu công nghiệp Quán Ngang và khu dịch vụ - du lịch Cửa Việt, thu hút đầu tư và phát triển hạ tầng Hệ thống cơ sở hạ tầng như điện, cấp thoát nước và bưu chính viễn thông cũng được đầu tư phát triển mạnh mẽ.
Trường Đại học Kinh tế Huế hội không ngừngđược nâng đầu tư nâng cấp, mở rộng, tạo thuận lợicho quá trình phát triển KT-XH củahuyện.
Vị trí địa lý và kinh tế của huyện Gio Linh mang lại nhiều lợi thế vượt trội so với các huyện khác trong tỉnh, tạo nền tảng vững chắc cho việc mở rộng giao lưu và hợp tác kinh tế cả trong tỉnh lẫn trên toàn quốc Điều này cũng giúp tăng cường liên kết và hội nhập với các nước trong khu vực và quốc tế, từ đó thúc đẩy nhanh chóng sự phát triển kinh tế - xã hội trong tương lai.
Sơ đồ 2.1: Bản đồ hành chính huyện Gio Linh tỉnh Quảng Trị
Huyện Gio Linh hiện nay bao gồm 21 xã, trong đó có các xã như Trung Giang, Trung Hải, Trung Sơn, Vĩnh Trường, Linh Thượng, Gio An, Gio Bình, Gio Sơn, Gio Hòa, Hải Thái, Linh Hải, Gio Phong, Gio Châu và nhiều xã khác.
Mỹ, xã Gio Thành, xã Gio Hải, xã Gio Việt, xã Gio Mai, xã Gio Quang, thị trấn Gio Linh và thị trấnCửa Việt.
Trường Đại học Kinh tế Huế
2.1.2 Khái quát Bảo hiểm xã hội huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị
2.1.2.1 Quá trình hình thành và phát triển
Tênđơnvị:Bảohiểm xã hộiHuyện Gio Linh
Trụ sở: Số 01 Lương Thế Vinh, Thị trấn Gio Linh, huyện Gio Linh, tỉnh QuảngTrị.
Sau 50 năm tổ chức thực hiện chính sách BHXH theo mô hình phân tán, ngày 16/02/1995, Chính phủ ban hành Nghị định 19-CP về việc thành lập BHXH Việt Nam trên cơ sở hợp nhất các tổ chức thực hiện BHXH ở Trung ương và địa phương thuộc hệthốngLĐ-TB&XH và TổngLiênđoànlaođộngViệt Namđể giúp Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo công tác quản lý Quỹ BHXH và thực hiện các chế độ, chính sách BHXH theo pháp luật của Nhà nước Theo đó, BHXH tỉnh Quảng Trị đượcthành lập theo quyếtđịnhsố 75/QĐ-BHXH ngày 27/7/1995.
BHXH huyện Gio Linh là cơ quan thuộc hệ thống BHXH Việt Nam, trực thuộc BHXH tỉnh Quảng Trị, được thành lập theo quyết định số 78/QĐ-BHXH ngày 27/7/1995 Cơ quan này có nhiệm vụ hỗ trợ Giám đốc BHXH tỉnh trong việc tổ chức thực hiện các chế độ và chính sách về BHXH, BHYT, đồng thời quản lý thu chi BHXH, BHYT tại huyện Gio Linh theo phân cấp quản lý của BHXH Việt Nam và quy định của pháp luật.
BHXH huyện Gio Linh, với tư cách pháp nhân và có trụ sở tại Thị trấn Gio Linh, tỉnh Quảng Trị, hoạt động dưới sự quản lý của Giám đốc BHXH tỉnh và UBND huyện Gio Linh Sau 25 năm hoạt động, BHXH huyện Gio Linh đã nỗ lực vượt qua khó khăn về cơ sở vật chất, kỹ thuật và trình độ dân trí để hoàn thành các chỉ tiêu kế hoạch hàng năm.
BHXH huyện Gio Linh làcơquan trực thuộc BHXH tỉnhQuảng Trị đặttại huyện Gio Linh, có chức năng giúp giám đốc BHXH tỉnh tổ chức thực hiện chế
Trường Đại học Kinh tế Huế nghiên cứu về chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm y tế (BHYT), cùng với việc quản lý thu chi BHXH, BHYT tại huyện theo phân cấp quản lý của Bảo hiểm xã hội Việt Nam và các quy định của pháp luật.
Xây dựng và trình Giám đốc BHXH tỉnh kế hoạch phát triển BHXH huyện bao gồm cả dài hạn và ngắn hạn, cùng với chương trình công tác hàng năm Sau khi được phê duyệt, cần tổ chức thực hiện kế hoạch và chương trình một cách hiệu quả.
Tổ chức thông tin tuyên truyền và phổ biến các chế độ, chính sách pháp luật liên quan đến bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm y tế (BHYT) là rất quan trọng Đồng thời, cần thực hiện việc đăng ký và quản lý đối tượng tham gia cũng như hưởng các chế độ BHXH, BHYT theo phân cấp để đảm bảo quyền lợi cho người dân.
- Tổchức cấp sổ BHXH, thẻ BHYT cho các đốitượng tham gia bảo hiểm theo phân cấp.
- Tổ chức thu các khoản đóng BHXH, BHYT đối với các tổ chức và cá nhân theo phân cấp.
- Hướng dẫn và tổ chức tiếp nhận hồ sơ, giải quyếtchế độ BHXH, BHYT theo phân cấp.
Tổ chức thực hiện chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm y tế (BHYT) theo đúng quy định, đồng thời từ chối việc đóng hoặc chi trả những chế độ không hợp lệ Quản lý hiệu quả các nguồn kinh phí và tài sản liên quan đến BHXH và BHYT.
- Quảnlý và sửdụngcác nguồnkinh phí và tài sảntheo phân cấp.
Tổ chức ký kết hợp đồng với các cơ sở khám chữa bệnh để đảm bảo việc giám sát thực hiện hợp đồng và cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh Đồng thời, bảo vệ quyền lợi của người có thẻ khám chữa bệnh và ngăn chặn lạm dụng quỹ bảo hiểm y tế (BHYT) là những nhiệm vụ quan trọng trong quá trình này.
Tổ chức ký hợp đồng với các tổ chức và cá nhân làm đại lý, được uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn giới thiệu và bảo lãnh, nhằm thực hiện chế độ và chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) tại địa phương theo chỉ đạo và hướng dẫn của BHXH tỉnh.
- Kiểm tra, giải quyết các kiến nghị, khiếu nại, tố cáo về việc thực hiện chế độ, chínhsách BHXH, BHYTđốivới các tổchức cá nhân tham gia bảo hiểm.
- Tổ chức quản lý, lưu trữ hồ sơ các đối tượng tham gia và hưởng các chế độBHXH, BHYT theo quyđịnh.
- Tổ chức hướng dẫn nghiệp vụ BHXH, BHYT cho các tổ chức, cá nhân tham gia bảohiểm.
Trường Đại học Kinh tế Huế
Chủ trì phối hợp với các cơ quan nhà nước và tổ chức chính trị - xã hội tại huyện, cùng với các tổ chức và cá nhân tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm y tế (BHYT), nhằm giải quyết các vấn đề liên quan đến việc thực hiện các chế độ BHXH và BHYT theo quy định của pháp luật.
Cung cấp thông tin đầy đủ và kịp thời về quyền lợi, chế độ bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm y tế (BHYT) cho tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm, cũng như thực hiện thủ tục liên quan khi có yêu cầu từ tổ chức công đoàn Đảm bảo cung cấp tài liệu và thông tin cần thiết theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
- Quản lý và sử dụng công chức, viên chức, tài chính, tài sản của BHXH huyện
- Thực hiệnchế độthông tin, thống kê, báo cáo theo quyđịnh.
1 Xây dựng trình Giám đốc BHXH tỉnh kế hoạch phát triển BHXH huyện dài hạn, ngắn hạn và chương trình công tác hàng năm; tổchức thực hiện kếhoạch, chươngtrình sau khiđược phê duyệt.
2 Thực hiện công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến các chế độ, chính sách, pháp luật vềBHXH, BHTN, BHYT.
