CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP
Hoạt động cơ bản của doanh nghiệp
1.1.1 Khái quát về doanh nghiệp
* Khái niệm về doanh nghiệp
Doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển kinh tế của mỗi quốc gia, hoạt động như một đơn vị cơ sở sản xuất của cải vật chất cho xã hội Chúng phối hợp các yếu tố sản xuất một cách hợp lý để tạo ra sản phẩm và dịch vụ hiệu quả, góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật và công nghệ thông tin, hình thức tổ chức doanh nghiệp ngày càng đa dạng và loại hình sở hữu doanh nghiệp cũng phong phú hơn Từ những quan điểm khác nhau, chúng ta có thể đưa ra những định nghĩa đa dạng về doanh nghiệp.
Doanh nghiệp có thể được hiểu là một tổ chức bao gồm các phương tiện, máy móc, thiết bị và con người được sắp xếp để thực hiện mục tiêu cụ thể Từ góc độ chức năng, doanh nghiệp là đơn vị sản xuất kinh doanh thực hiện các giai đoạn trong quy trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung cấp dịch vụ nhằm mục đích sinh lợi Khái niệm toàn diện về doanh nghiệp là một đơn vị sản xuất kinh doanh được tổ chức để tạo ra sản phẩm và dịch vụ đáp ứng nhu cầu thị trường, đồng thời tối đa hóa lợi nhuận trong khuôn khổ pháp luật và quyền lợi của người tiêu dùng.
* Đặc điểm của doanh nghiệp
Doanh nghiệp hoạt động chủ yếu với hai chức năng chính là sản xuất và kinh doanh, hai chức năng này có mối liên hệ chặt chẽ, tạo thành một chu trình khép kín trong hoạt động của doanh nghiệp.
Doanh nghiệp nhằm mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận cần phải nỗ lực cải thiện khả năng đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng một cách hiệu quả hơn.
Doanh nghiệp hoạt động trong cơ chế thị trường cần chấp nhận cạnh tranh để tồn tại và phát triển Để đạt được điều này, việc xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh ở từng giai đoạn là vô cùng quan trọng.
1.1.2 Hoạt động cơ bản của doanh nghiệp
Doanh nghiệp bao gồm các hoạt động cơ bản sau:
Mỗi doanh nghiệp khi thành lập đều đăng ký hoạt động sản xuất kinh doanh riêng, bao gồm sản xuất hàng hóa và cung cấp dịch vụ Đây là hoạt động cốt lõi, quyết định thu nhập chính cho doanh nghiệp, trong khi các hoạt động khác chủ yếu nhằm hỗ trợ cho sản xuất.
Doanh nghiệp không chỉ tập trung vào sản xuất mà còn tham gia vào các hoạt động tài chính như đầu tư bất động sản và chứng khoán để nâng cao khả năng tài chính Những hoạt động này giúp tận dụng nguồn vốn dư thừa chưa được sử dụng trong sản xuất, từ đó tạo ra lợi nhuận bổ sung cho doanh nghiệp Hơn nữa, các hoạt động tài chính còn hỗ trợ huy động thêm vốn, đảm bảo sự ổn định trong hoạt động của doanh nghiệp.
Các doanh nghiệp không chỉ tập trung vào lợi nhuận mà còn tham gia vào nhiều hoạt động xã hội và phi lợi nhuận, như bảo vệ môi trường và làm từ thiện Những hoạt động này không chỉ góp phần vào sự phát triển bền vững của xã hội mà còn tạo điều kiện thuận lợi để quảng bá hình ảnh của doanh nghiệp ra toàn cầu.
Phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp
1.2.1 Khái niệm, và mục tiêu phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp
* Khái niệm về phân tích báo cáo tài chính của doanh nghiệp
Phân tích báo cáo tài chính (BCTC) không chỉ đơn thuần là tính toán các chỉ số, mà còn là quá trình xem xét và so sánh các kết quả tài chính hiện tại với quá khứ Mục tiêu là đánh giá thực trạng tài chính của doanh nghiệp, nhận diện những thành tựu đã đạt được, hiểu rõ tiềm năng, và dự đoán những diễn biến trong tương lai Từ đó, đưa ra các kiến nghị nhằm khai thác tối đa điểm mạnh và khắc phục những điểm yếu.
Phân tích báo cáo tài chính là quá trình biến các số liệu trong báo cáo thành thông tin dễ hiểu, giúp người sử dụng nhận diện rõ ràng tình hình tài chính của doanh nghiệp và các mục tiêu cũng như phương pháp hành động của các nhà quản lý.
* Mục tiêu phân tích báo cáo tài chính của doanh nghiệp
Mục tiêu phân tích báo cáo tài chính của doanh nghiệp khác nhau tùy thuộc vào từng đối tượng Chủ doanh nghiệp và nhà quản trị tập trung vào lợi nhuận và khả năng trả nợ để phát triển doanh nghiệp, đồng thời chú trọng đến việc tạo việc làm, nâng cao chất lượng sản phẩm và bảo vệ môi trường Ngân hàng và người cho vay quan tâm đến khả năng trả nợ, đặc biệt là dòng tiền và tài sản có thể chuyển đổi nhanh thành tiền, cùng với vốn chủ sở hữu để đảm bảo khả năng thanh toán Các nhà đầu tư chú ý đến rủi ro, thời gian hoàn vốn, mức tăng trưởng và khả năng thanh toán vốn, nhằm hiểu rõ tình hình tài chính và khả năng sinh lời Nhà cung cấp cần biết khả năng thanh toán của doanh nghiệp để quyết định có cho phép mua hàng chịu hay không Các cơ quan quản lý, cổ đông và người lao động cũng có mối quan tâm tương tự từ các góc độ khác nhau.
Mối quan tâm của các đối tượng cũng như các quyết định của từng đối tượng
11 chỉ phù hợp và được đáp ứng khi tiến hành phân tích báo cáo tài chính
Mục đích chính của phân tích báo cáo tài chính là cung cấp thông tin cần thiết để các đối tượng sử dụng có thể đánh giá chính xác sức mạnh tài chính, khả năng sinh lãi và triển vọng của doanh nghiệp, từ đó hỗ trợ họ trong việc đưa ra các quyết định đúng đắn phù hợp với mục tiêu của mình.
Tất cả các báo cáo tài chính đều mang tính chất lịch sử, phản ánh những sự kiện đã xảy ra trong một khoảng thời gian cụ thể Phân tích báo cáo tài chính nhằm hỗ trợ các bên liên quan đưa ra quyết định hợp lý và thực hiện hành động trong tương lai dựa trên thông tin lịch sử từ các báo cáo này.
Với các mục tiêu trên, có nhiều cách tiếp cận, trong đó có hai cách được sử dụng chủ yếu đó là:
Tiếp cận phân tích từng loại báo cáo tài chính cho phép người đọc hiểu rõ hơn về từng báo cáo riêng biệt cũng như mối liên hệ giữa chúng Bố cục phân tích thường bao gồm các phần chính để làm nổi bật các thông tin quan trọng và mối tương quan giữa các báo cáo tài chính.
+ Phân tích bảng cân đối kế toán
+ Phân tích báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
+ Phân tích báo cáo lưu chuyển tiền tệ
+ Phân tích liên báo cáo tài chính
Tiếp cận theo các hoạt động tài chính của doanh nghiệp tập trung vào việc phân tích từng hoạt động mà không phụ thuộc vào nguồn số liệu Cách tiếp cận này thường bao gồm các phần như phân tích doanh thu, chi phí, và lợi nhuận, giúp hiểu rõ hơn về hiệu quả tài chính của doanh nghiệp.
- Phân tích tình hình tải sản và nguồn vốn;
- Phân tích hoạt động tài trợ;
- Phân tích tình hình và kết quả kinh doanh;
- Phân tích công nợ và khả năng thanh toán;
- Phân tích mức độ tạo tiền và tình hình lưu chuyển tiền tệ;
- Phân tích hiệu suất sử dụng vốn;
- Phân tích khả năng sinh lời;
- Phân tích tình hình tăng trưởng của công ty;
- Phân tích rủi ro tài chính
Cả hai phương pháp phân tích báo cáo tài chính đều đáp ứng yêu cầu nội dung, nhưng cách trình bày có sự khác biệt Tác giả lựa chọn phương pháp phân tích theo từng loại báo cáo tài chính trong luận văn này.
1.2.2 Quy trình phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp
Phân tích báo cáo tài chính (BCTC) của doanh nghiệp cần sử dụng mọi nguồn thông tin để lý giải và thuyết minh thực trạng hoạt động tài chính, phục vụ cho quá trình dự đoán tài chính Điều này bao gồm thông tin về số lượng và giá trị trong các báo cáo tài chính, là những nguồn thông tin đặc biệt quan trọng Tuy nhiên, trong quá trình phân tích BCTC, cần chú ý không chỉ đến thông tin kế toán mà còn cả thông tin quản lý khác, thông tin nội bộ và thông tin bên ngoài.
Thông tin bên ngoài doanh nghiệp
Doanh nghiệp cần thu thập thông tin chung về nền kinh tế như cơ hội kinh doanh, chính sách thuế và lãi suất Bên cạnh đó, cần chú trọng đến thông tin ngành nghề, bao gồm vị trí của ngành trong nền kinh tế, cấu trúc ngành, các sản phẩm, tình trạng công nghệ, thị phần và hệ thống chỉ tiêu trung bình của ngành.
Hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố trong môi trường kinh tế vĩ mô Do đó, khi phân tích báo cáo tài chính (BCTC), nhà phân tích cần xem xét tình hình của doanh nghiệp trong bối cảnh chung của nền kinh tế trong nước và khu vực.
Thông tin kế toán nội bộ là nguồn tài liệu quan trọng để đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp Nó cung cấp cái nhìn tổng quan về tài sản, sự hình thành và biến động của chúng trong từng chu kỳ kinh doanh Các báo cáo tài chính phản ánh đầy đủ những thông tin này, giúp doanh nghiệp nắm bắt và quản lý hiệu quả hơn.
Để phân tích tình hình tài chính của một doanh nghiệp, các nhà phân tích cần đọc và hiểu các báo cáo tài chính, từ đó nhận diện và tập trung vào các chỉ tiêu tài chính liên quan trực tiếp đến mục tiêu phân tích của họ.
Thu thập thông tin trong phân tích báo cáo tài chính là bước khởi đầu quan trọng, đóng vai trò then chốt trong toàn bộ quá trình phân tích Tùy vào mục đích của công việc phân tích, nhà phân tích sẽ lựa chọn thông tin một cách phù hợp và có hệ thống.
Giai đoạn tiếp theo trong phân tích báo cáo tài chính (BCTC) là xử lý thông tin đã thu thập Trong giai đoạn này, người sử dụng thông tin sẽ áp dụng các phương pháp xử lý khác nhau tùy thuộc vào mục tiêu phân tích Xử lý thông tin bao gồm việc sắp xếp dữ liệu theo các mục tiêu nhất định để tính toán, so sánh, giải thích và đánh giá kết quả, từ đó xác định nguyên nhân và phục vụ cho quá trình dự đoán và ra quyết định.
1.2.2.3 Dự đoán và quyết định
Các tiêu chí đánh giá phân tích báo cáo tài chính tại doanh nghiệp
Để đánh giá kết quả phân tích báo cáo tài chính tại doanh nghiệp cần dựa trên một số các tiêu chí nhất định, cụ thể:
Đánh giá khối lượng công tác phân tích báo cáo tài chính (BCTC) tại đơn vị được thực hiện thông qua việc phân tích các nội dung quan trọng như tình hình tài chính tổng quát, cấu trúc tài chính, khả năng đảm bảo vốn, tình hình công nợ và khả năng thanh toán, hiệu quả kinh doanh, lưu chuyển tiền tệ, rủi ro tài chính, và dự báo tài chính Qua đó, khối lượng công việc phân tích và hiệu quả trong việc đưa ra quyết định quản trị tài chính, cũng như khả năng sinh lợi của doanh nghiệp được đánh giá một cách toàn diện.
- Đánh giá chất lượng công tác phân tích: Chất lượng công tác phân tích được đánh giá thông qua một số các tiêu chí sau:
Tiêu chí tổ chức và nhân sự trong phân tích BCTC rất quan trọng, bởi nó phản ánh chất lượng công tác phân tích tài chính Phân tích cần được thực hiện một cách chuyên nghiệp và khoa học, với đội ngũ nhân sự có năng lực và được đào tạo bài bản.
Để phân tích báo cáo tài chính (BCTC) một cách hiệu quả, nguồn thông tin cần được thu thập từ hệ thống kế toán tài chính, kế toán quản trị và các nguồn thông tin khác Doanh nghiệp cũng cần theo dõi chi tiết thông tin về doanh thu và chi phí, nhằm phục vụ cho việc phân tích các chỉ tiêu đặc thù của doanh nghiệp, nếu có.
Tiêu chí về phương pháp phân tích yêu cầu sự kết hợp của nhiều phương pháp khác nhau để đảm bảo kết quả chính xác Đặc biệt, khi áp dụng phương pháp so sánh, cần thực hiện việc so sánh với các kỳ trước và kế tiếp để có cái nhìn toàn diện hơn.
Để có cái nhìn toàn diện về thực trạng tài chính của doanh nghiệp, cần xây dựng 30 kế hoạch phù hợp với các doanh nghiệp có quy mô và đặc điểm hoạt động tương đồng, đồng thời dựa vào số liệu trung bình của từng ngành.
Việc đánh giá kết quả phân tích báo cáo tài chính (BCTC) thông qua các tiêu chí phân tích sẽ giúp đưa ra những quyết định chính xác và hiệu quả nhất cho hoạt động kinh doanh của đơn vị.
Các nhân tố ảnh hưởng tới phân tích báo cáo tài chính của doanh nghiệp
Phân tích báo cáo tài chính (BCTC) doanh nghiệp là một yếu tố quan trọng, ảnh hưởng quyết định đến hiệu quả và định hướng hoạt động của doanh nghiệp Kết quả của quá trình phân tích tài chính phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm cả nhân tố chủ quan và khách quan.
1.4.1 Nhóm nhân tố chủ quan
Một là: Quan điểm của người quản lý
Người quản lý và lãnh đạo trong công ty đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng và sử dụng hệ thống phân tích tài chính Tầm nhìn của họ đối với công tác này ảnh hưởng lớn đến chất lượng phân tích tài chính Nếu không coi trọng, các chính sách và nguồn lực đầu tư cho phân tích tài chính sẽ bị hạn chế, dẫn đến báo cáo không đáp ứng nhu cầu Do đó, nhận thức đúng đắn về ý nghĩa của phân tích tài chính từ phía cán bộ quản lý là yếu tố quan trọng cho hiệu quả hoạt động này.
Hai là: Chất lượng thông tin sử dụng
Thông tin là yếu tố quyết định trong hệ thống phân tích tài chính, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng của phân tích Khi thông tin không chính xác, không phù hợp hoặc không kịp thời, kết quả phân tích sẽ trở nên vô nghĩa và không hỗ trợ trong việc ra quyết định Do đó, để xây dựng một hệ thống phân tích tài chính hiệu quả, cần phải đảm bảo nguồn thông tin đáng tin cậy và phù hợp.
Việc cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ và kịp thời là rất quan trọng để phản ánh tình hình tài chính của doanh nghiệp và môi trường kinh doanh xung quanh Sự kết hợp giữa thông tin nội bộ và bên ngoài giúp tạo ra bức tranh tổng thể về doanh nghiệp trong quá khứ, hiện tại và dự đoán tương lai Thông tin chi tiết sẽ cải thiện độ rõ ràng của phân tích, từ đó đưa ra những dự đoán chính xác hơn cho quyết định Do tình hình bên trong và bên ngoài doanh nghiệp thay đổi nhanh chóng, việc cập nhật thông tin kịp thời là cần thiết, chẳng hạn như sự biến động của giá trị đồng tiền ảnh hưởng đến doanh nghiệp Do đó, việc theo dõi những biến động này là yếu tố quyết định đến chất lượng phân tích tài chính của doanh nghiệp.
Ba là: Trình độ cán bộ phân tích
Việc tập hợp và xử lý thông tin tài chính để đạt được phân tích chất lượng cao không hề đơn giản, phụ thuộc nhiều vào trình độ của cán bộ thực hiện Sau khi thu thập thông tin, cán bộ sẽ tính toán các chỉ tiêu và thiết lập bảng biểu Tuy nhiên, những con số này cần được phân tích và liên hệ với hoàn cảnh cụ thể của doanh nghiệp để hiểu rõ tình hình tài chính, xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và nguy cơ Do đó, trình độ của cán bộ phân tích có ảnh hưởng lớn đến kết quả, nếu không đáp ứng tốt nhu cầu, phân tích tài chính sẽ khó phục vụ hiệu quả cho người sử dụng.
Bốn là: Quy trình phân tích
Để đạt được kết quả phân tích chất lượng mong muốn, thông tin và con người cần được kết hợp trong một quy trình phân tích khoa học và hiệu quả Sự kết hợp này là yếu tố quan trọng, bên cạnh việc có đủ thông tin và nhân lực phù hợp.
Xây dựng một quy trình phân tích khoa học và hiệu quả là yếu tố then chốt giúp nâng cao hiệu quả của hoạt động phân tích tài chính Quy trình này bắt đầu từ việc thu thập thông tin, lựa chọn phương pháp phân tích phù hợp cho đến nội dung phân tích, tất cả đều ảnh hưởng lớn đến kết quả cuối cùng Một quy trình được thiết kế đầy đủ không chỉ hạn chế sai sót mà còn tiết kiệm thời gian và công sức cho các nhà phân tích Nhờ đó, hoạt động phân tích có thể đưa ra những đánh giá sắc bén và là công cụ hỗ trợ đắc lực cho ban lãnh đạo trong việc đưa ra các quyết sách hợp lý.
+ Cán bộ phân tích khai thác cả thông tin trong doanh nghiệp kết hợp chặt chẽ với các thông tin về môi trường kinh doanh bên ngoài doanh nghiệp;
Lựa chọn phương pháp phân tích phù hợp rất quan trọng, cần kết hợp giữa các phương pháp truyền thống và hiện đại để đạt được kết quả phân tích tối ưu nhất.
+ Nội dung phân tích được đi sâu với hệ thống các chỉ tiêu đầy đủ, đồng bộ, có thể so sánh qua các năm;
Công tác phân tích hiện nay cần chú trọng đến sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật và các ứng dụng tiềm năng của chúng Sự phát triển của hệ thống thông tin quản lý đang thay đổi nhanh chóng quá trình thu thập và phân tích thông tin trong doanh nghiệp Những hệ thống này giúp theo dõi các quá trình diễn ra cả bên trong và bên ngoài doanh nghiệp một cách nhanh chóng, đầy đủ và lưu trữ lâu dài, từ đó hỗ trợ hiệu quả cho công tác phân tích Việc ứng dụng công nghệ này vào quản lý doanh nghiệp đã giúp quá trình phân tích trở nên nhanh chóng, hiệu quả và tiết kiệm hơn rất nhiều.
Năm là: Quy mô, số lượng ngành nghề của doanh nghiệp
Quy mô và số lượng ngành nghề của công ty ảnh hưởng lớn đến kết quả phân tích tài chính Đối với các công ty lớn và đa ngành, việc sử dụng chỉ số trung bình ngành có thể không mang lại độ chính xác cao Do đó, cần áp dụng các phân tích và chỉ số khác để thực hiện so sánh và đánh giá hiệu quả tài chính một cách chính xác hơn.
1.4.2 Nhóm nhân tố khách quan
Một là: Môi trường pháp lý
Phân tích báo cáo tài chính (BCTC) trong các doanh nghiệp (DN) chịu ảnh hưởng bởi các văn bản pháp luật của Nhà nước là rất quan trọng Chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán, cùng với các quy định về hạch toán và lập BCTC, có tác động trực tiếp đến nội dung và chỉ tiêu phân tích BCTC Việc tuân thủ các quy định này sẽ ảnh hưởng đến chất lượng thông tin mà phân tích BCTC cung cấp, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và ra quyết định trong DN.
Hai là: Hệ thống thông tin của nền kinh tế và của ngành
Công tác phân tích báo cáo tài chính (BCTC) chỉ đạt hiệu quả cao khi có hệ thống chỉ tiêu trung bình chuẩn của toàn ngành Điều này giúp các doanh nghiệp đánh giá tình trạng tài chính và xác định vị trí của mình để đưa ra chính sách phù hợp Các chỉ tiêu này đóng vai trò như số liệu tham chiếu, tuy nhiên, độ chính xác của thông tin là rất quan trọng Nếu thông tin từ các doanh nghiệp không chính xác, có thể dẫn đến những quyết định sai lầm Do đó, trách nhiệm của cơ quan thống kê và các doanh nghiệp trong việc cung cấp thông tin chính xác là rất cần thiết.
Ba là: Yếu tố lạm phát
Lạm phát ảnh hưởng đến giá trị của dòng tiền hiện tại, khiến cho giá trị tiền tệ của các năm khác nhau không đồng nhất Điều này dẫn đến sự sai lệch trong việc so sánh và phân tích số liệu giữa các năm.
Bốn là: Yếu tố thời vụ
Các yếu tố thời vụ ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động của doanh nghiệp, dẫn đến sự biến động bất thường trong các tỷ số tài chính.
Chương 1 của luận văn tập trung vào cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phân tích báo cáo tài chính (BCTC) doanh nghiệp, bao gồm phân tích các chỉ tiêu như cơ cấu nguồn vốn, khả năng thanh khoản và khả năng sinh lời Tác giả đã trình bày các kỹ thuật phân tích BCTC phổ biến và sẽ áp dụng chúng trong phần thực trạng để thực hiện phân tích Ngoài ra, luận văn cũng chỉ ra các nhân tố chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến phân tích BCTC, từ đó làm rõ tác động của những yếu tố này đến hoạt động của doanh nghiệp Để hiểu sâu hơn về bản chất của phân tích BCTC, chương 2 sẽ nghiên cứu tình hình tài chính thực tế tại Công ty TNHH Xây dựng và trang trí nội thất Hương Hoà Phát, dựa trên các nội dung và phương pháp phân tích đã trình bày ở chương 1.