Tính cấp thiết của đề tài
Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng Cộng sản Việt Nam nhấn mạnh việc huy động sức mạnh toàn xã hội để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, khuyến khích sáng tạo văn hóa mới và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại Đề xuất xây dựng cơ chế hợp lý giữa bảo tồn di sản văn hóa và phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời hướng tới xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, mang đậm tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học Văn hóa sẽ trở thành nền tảng tinh thần vững chắc, góp phần vào sự phát triển bền vững và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam, với mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Sau hơn 30 năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là văn hóa Nhà nước luôn chú trọng đầu tư cho văn hóa và phát triển con người, khuyến khích sự tham gia của người dân trong sáng tạo và hưởng thụ văn hóa Các thiết chế văn hóa được đầu tư phát triển mạnh mẽ, cùng với việc triển khai rộng rãi chủ trương xã hội hóa trong lĩnh vực này.
Thực hiện chủ trương xã hội hóa trong lĩnh vực văn hóa, thành phố đã xây mới, sửa chữa và nâng cấp nhiều thiết chế văn hóa, bao gồm Nhà Văn hóa (NVH) các thôn, tổ dân phố, với sự hỗ trợ của Nhà nước và sự tham gia của nhân dân Điều này khẳng định rằng chính sách của Nhà nước là kịp thời và phù hợp với xu hướng phát triển xã hội, đồng thời thể hiện sự quan tâm ngày càng lớn đến các thiết chế văn hóa tại cơ sở.
NVH thôn, tổ là thiết chế văn hóa thiết yếu cho việc duy trì hoạt động cộng đồng tại các thôn, tổ dân phố Đây là nơi diễn ra các buổi sinh hoạt chính trị như họp thôn, họp chi bộ, đồng thời tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa, văn nghệ và thể dục thể thao, góp phần nâng cao đời sống tinh thần của cư dân.
Thành phố Tam Điệp hiện có 9 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 6 phường và 3 xã, với tổng cộng 120 thôn, tổ dân phố, mỗi đơn vị đều có nhà văn hóa (NVH) Tuy nhiên, hầu hết các NVH được xây dựng từ trước năm 2000 với nguồn kinh phí hạn chế, quy mô không đồng nhất và chất lượng công trình chưa đảm bảo, dẫn đến nhiều NVH xuống cấp Sự gia tăng dân số và nhu cầu văn hóa ngày càng cao khiến nhiều NVH không đáp ứng được yêu cầu sử dụng hiện tại và lâu dài Ngoài ra, trong quá trình đầu tư, thiết kế mẫu chưa được áp dụng, dẫn đến diện tích NVH nhỏ hẹp, đặc biệt ở các thôn vùng xa trung tâm Một số NVH ở khu vực trung tâm có diện tích lớn hơn nhưng vẫn chưa đạt tiêu chuẩn do Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch quy định Thiết bị của các NVH cũng còn hạn chế, đặc biệt là các trang thiết bị chuyên môn Để có cái nhìn toàn diện về thực trạng NVH tại Tam Điệp, cần tiến hành khảo sát và nghiên cứu cụ thể, từ đó đánh giá chất lượng và nghiên cứu các đặc điểm địa phương cũng như cơ chế huy động tài chính, nhằm tìm ra giải pháp xây dựng và sử dụng NVH hiệu quả trong giai đoạn 2019 - 2021.
Tôi hiện đang giữ chức vụ Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin Thành phố Tam Điệp, nơi tôi trực tiếp tham mưu cho Chủ tịch UBND thành phố trong việc quản lý nhà nước về văn hóa và thông tin Tôi mong muốn áp dụng những kiến thức đã học để khảo sát và đánh giá thực trạng các thiết chế văn hóa cơ sở, đặc biệt là các nhà văn hóa thôn, tổ dân phố tại Tam Điệp Mục tiêu là nhận diện chất lượng từng nhà văn hóa, đồng thời chỉ ra những tồn tại, khó khăn và đề xuất giải pháp huy động tài chính cho việc xây dựng và sử dụng các thiết chế văn hóa Do đó, tôi đã chọn đề tài “Giải pháp tài chính cho việc xây dựng và sử dụng hệ thống nhà văn hóa thôn, tổ dân phố ở thành phố Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình” cho luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản trị kinh doanh.
Tổng quan tình hình nghiên cứu
Trong quá trình xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, việc quản lý văn hóa, đặc biệt là thiết chế văn hóa ở cơ sở, đang trở thành một vấn đề quan trọng cần được nghiên cứu sâu sắc Theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII của Đảng, các nhà khoa học và lãnh đạo quản lý đang chú trọng vào việc làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến quản lý văn hóa tại từng cấp, từng địa phương Sự quan tâm này không chỉ giúp phát triển bản sắc văn hóa dân tộc mà còn nâng cao hiệu quả quản lý văn hóa trong toàn quốc.
Trong quá trình đổi mới đất nước, nhà nước đã ban hành nhiều chế định về văn hóa nhằm thể chế hóa đường lối và chính sách của Đảng, cũng như quản lý và phát triển văn hóa Hệ thống chính sách này không chỉ thể hiện nhận thức về vai trò quan trọng của văn hóa trong sự nghiệp đổi mới và phát triển, mà còn khẳng định vai trò của các thiết chế văn hóa trong việc thúc đẩy kinh tế.
Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, đóng vai trò vừa là mục tiêu vừa là động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi địa phương.
Các nghiên cứu cơ bản về hệ thống lý luận quản lý hoạt động văn hóa cơ sở trước năm 2000 đã đóng góp quan trọng vào việc hình thành lý thuyết về nhà văn hóa (NVH) Những công trình này đã phân tích và xây dựng khung lý thuyết giúp nâng cao hiệu quả quản lý các hoạt động văn hóa tại địa phương Việc nghiên cứu hệ thống lý luận này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về vai trò của NVH trong đời sống cộng đồng mà còn tạo nền tảng cho các chính sách phát triển văn hóa sau này.
Thời kỳ này đã tạo điều kiện cho các nhà nghiên cứu Việt Nam tìm hiểu thực tiễn quản lý và xây dựng Nhà Văn Hóa (NVH) trong bối cảnh đất nước Kết quả là nhiều NVH đã ra đời, đặc biệt tại thành phố Tam Điệp, nơi đã xây dựng 86 NVH thôn và tổ dân phố Sau đó, nhiều tác giả tiếp tục nghiên cứu về việc huy động nguồn lực cộng đồng để xây dựng nông thôn mới, liên quan đến NVH, với nhiều tài liệu và nghiên cứu đáng chú ý.
“Phương pháp quản lý NVH với quan điểm tổng hợp” (Tài liệu nghiệp vụ NVH trung ương) Đại cương NVH – câu lạc bộ tác giả Nguyễn Văn Hy
(2010), nêu khá rõ về khoa học quản lý và các chức năng cơ bản của quản lý
Luận văn Thạc sỹ quản lý văn hóa của tác giả Lê Thanh Trung (khóa
2006 – 2009) “Quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn quận Cầu Giấy – thành phố Hà Nội hiện nay”
Luận văn Thạc sỹ kinh tế của Phạm Văn Toàn, thực hiện tại Đại học Thái Nguyên năm 2015, tập trung vào việc huy động và sử dụng nguồn lực để xây dựng nông thôn mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang Nghiên cứu này phân tích các phương pháp huy động nguồn lực và cách thức sử dụng hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng sống và phát triển bền vững cho cộng đồng nông thôn.
Các tác giả đã phân tích phương pháp quản lý, đặc biệt là quản lý thiết chế văn hóa trong xây dựng nông thôn mới, bao gồm nguồn vốn cho NVH thôn và tổ dân phố Họ cũng trình bày các quan điểm chung về NVH và hoạt động của nó trong việc nâng cao đời sống văn hóa ở khu dân cư Tuy nhiên, vẫn còn thiếu sót trong việc khảo sát thực trạng các NVH và các giải pháp tài chính cho việc xây dựng và sử dụng hệ thống này, điều này trở nên cấp thiết trong bối cảnh cả nước đang tập trung nguồn lực cho nông thôn mới và đô thị văn minh.
Tạp chí Xây dựng đời sống văn hóa của Cục Văn hóa cơ sở, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đăng nhiều bài viết liên quan đến quản lý văn hóa và các thiết chế văn hóa cơ sở Những bài viết này cung cấp nhiều cách đánh giá và tiếp cận khác nhau về các vấn đề trong lĩnh vực văn hóa.
Mặc dù nhiều công trình nghiên cứu trước đây đã đề cập đến việc huy động nguồn tài chính cho xây dựng nông thôn mới và các thiết chế văn hóa, nhưng vẫn chưa có nghiên cứu nào tập trung vào việc huy động tài chính cho hệ thống Nhà văn hóa thôn, tổ dân phố Điều này cho thấy một khoảng trống lớn trong lĩnh vực nghiên cứu hiện tại, cần được khai thác và công bố.
Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã kế thừa các kết quả nghiên cứu trước đó về lý luận và thực tiễn trong hoạt động và thiết chế văn hóa cơ sở Tôi cũng thận trọng trong việc khảo sát và cập nhật thông tin về thực trạng nhà văn hóa thôn và tổ dân phố, nhằm có cái nhìn toàn diện và đưa ra giải pháp hiệu quả cho các yêu cầu cơ bản của đề tài.
Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu tình trạng nhà văn hóa (NVH) thôn, tổ dân phố tại thành phố Tam Điệp, phân tích thực trạng huy động tài chính và đề xuất các giải pháp đồng bộ về cơ chế chính sách nhằm tối ưu hóa nguồn lực tài chính cho việc xây dựng và sử dụng hệ thống NVH thôn, tổ dân phố.
Nghiên cứu lý luận và thực tiễn về việc huy động và sử dụng nguồn tài chính công cộng (NTC) nhằm xây dựng và quản lý nhà văn hóa (NVH) thôn, tổ dân phố, dựa trên các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến đầu tư NTC cho các NVH này.
- Nghiên cứu về quản lý khai thác, vận hành, phương thức huy động NTC xây dựng NVH thôn, tổ dân phố ở thành phố Tam Điệp
- Nghiên cứu thực trạng, chất lượng và tình hình huy động, sử dụng các NTC xây dựng NVH thôn, tổ dân phố ở 6 phường, 3 xã tại thành phố Tam Điệp
- Đề xuất các giải pháp tài chính để xây dựng, sử dụng NVH thôn, tổ dân phố ở thành phố Tam Điệp.
Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu cụ thể như:
Phương pháp phân tích tổng hợp được áp dụng để đánh giá thực trạng công trình Nhà văn hóa thôn và tổ dân phố tại thành phố Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình, thông qua việc thu thập và tổng hợp các số liệu.
Phương pháp phân tích so sánh được áp dụng để đánh giá chất lượng các nhà văn hóa (NVH) thôn, tổ dân phố tại thành phố Tam Điệp Qua việc phân tích số liệu, bài viết chỉ ra những NVH đủ điều kiện tiếp tục sử dụng và xác định những NVH cần huy động tài chính để cải tạo và xây dựng mới.
Phương pháp điều tra và khảo sát được sử dụng để thu thập số liệu về chất lượng và nguồn kinh phí xây dựng các nhà văn hóa thôn, tổ dân phố Các số liệu thống kê này được thu thập thông qua việc thâm nhập thực tế, tham khảo các văn bản quy định của Nhà nước, tài liệu thống kê và báo cáo đã được tỉnh Ninh Bình và thành phố Tam Điệp công bố.
- Phương pháp xử lý số liệu: số liệu được xử lý theo hệ thống số liệu hàng ngang, bảng biểu word…
Luận văn áp dụng phương pháp nghiên cứu liên ngành, kết hợp giữa khoa học quản lý văn hóa, xã hội học và quản lý công trình xây dựng, nhằm đạt được các mục tiêu và nhiệm vụ đã đề ra.
6 Ý nghĩa về lý luận và thực tiễn của luận văn
Luận văn đóng vai trò quan trọng như tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý trong việc sử dụng thiết chế văn hóa cơ sở và quản lý nhà văn hóa thôn, tổ dân phố.
Kết quả điều tra và khảo sát về chất lượng cũng như việc huy động tài chính cho các nhà văn hóa (NVH) tại thành phố Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình sẽ là cơ sở quan trọng để cải tiến công tác quản lý thiết chế văn hóa cơ sở Những giải pháp xây dựng và sử dụng NVH ở Tam Điệp sẽ được áp dụng không chỉ cho địa phương này mà còn cho các khu vực khác trong tỉnh Ninh Bình.
Kết quả của luận văn có thể trở thành tài liệu tham khảo quý giá cho việc học tập, nghiên cứu và giảng dạy, đồng thời là bài học kinh nghiệm trong lãnh đạo và quản lý hoạt động văn hóa Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh đổi mới và phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương, nhất là trong quá trình xây dựng nông thôn mới và đô thị văn minh, góp phần vào việc hình thành các thôn, tổ dân phố kiểu mẫu.
7 Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, bảng biểu word, phụ lục, luận văn được kết cấu thành 3 chương:
Chương 1: Lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về huy động nguồn lực tài chính cho việc xây dựng và sử dụng hệ thống NVH thôn, tổ dân phố
Chương 2: Thực trạng huy động các NTC cho việc xây dựng và sử dụng hệ thống các NVH thôn, tổ dân phố ở thành phố Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình
Chương 3: Giải pháp tăng cường huy động NTC cho việc xây dựng và sử dụng hệ thống NVH thôn, tổ dân phố ở thành phố Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình
LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN
VỀ HUY ĐỘNG NGUỒN TÀI CHÍNH CHO VIỆC XÂY DỰNG
VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG NHÀ VĂN HOÁ THÔN, TỔ DÂN PHỐ
1.1 Khái quát về nhà văn hoá thôn, tổ dân phố
1.1.1 Khái niệm về nhà văn hoá
Theo Đại Từ điển Tiếng Việt, NVH (Nhà Văn hóa) là nơi tổ chức sinh hoạt văn hóa cho đông đảo quần chúng PGS Nguyễn Hữu Thức định nghĩa NVH là một thiết chế văn hóa tổng hợp, đa chức năng, do chính quyền các cấp thành lập nhằm đảm bảo các hoạt động chuyên môn, tuyên truyền giáo dục và cổ vũ nhân dân thực hiện nhiệm vụ chính trị NVH cũng tạo điều kiện cho nhân dân tham gia và sáng tạo ra các giá trị văn hóa, phục vụ nhu cầu hưởng thụ đời sống Ngoài tên gọi NVH, còn có những cách gọi khác như Trung tâm Văn hóa, nhà Rông hay nhà Dài ở Tây Nguyên Đây là một cơ quan giáo dục ngoài nhà trường, đồng thời là trung tâm tổ chức các hoạt động văn hóa - xã hội, truyền tải giá trị văn hóa - nghệ thuật đến công chúng NVH còn giúp phát triển và gìn giữ các nền văn hóa mới, đáp ứng nhu cầu con người, nâng cao đời sống tinh thần và hiểu biết pháp luật, từ đó giảm thiểu các tệ nạn xã hội Loại hình thiết chế văn hóa này được du nhập vào Việt Nam từ những thập niên 50 của thế kỷ trước nhằm thúc đẩy phong trào văn hóa văn nghệ quần chúng ở cơ sở.
Nhà văn hóa thôn, tổ dân phố là thiết chế văn hóa quan trọng trong hệ thống cơ sở, gắn liền với cộng đồng địa phương Nó phục vụ cho các hoạt động văn hóa cộng đồng, đáp ứng nhu cầu của mọi lứa tuổi và tổ chức các phong trào văn nghệ, thể dục thể thao Đồng thời, đây cũng là nơi hội họp, tuyên truyền các chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời là địa điểm thuận lợi cho việc chuyển giao khoa học kỹ thuật phục vụ sản xuất kinh doanh trong khu dân cư.
Chủ tịch UBND cấp xã quyết định thành lập NVH thôn, tổ dân phố và lãnh đạo toàn diện các hoạt động Trưởng thôn và tổ trưởng tổ dân phố chịu trách nhiệm quản lý trực tiếp, đồng thời nhận sự hướng dẫn nghiệp vụ từ Trung tâm Văn hóa Thông tin và Thể thao cấp trên Họ cũng phải tuân theo sự quản lý nhà nước của phòng Văn hóa và Thông tin cấp huyện.
1.1.2 Chức năng, nhiệm vụ và cơ chế quản lý nhà văn hoá thôn, tổ dân phố
1.1.2.1 Chức năng và nhiệm vụ
Theo Thông tư số 06/2011/TT-BVHTTDL, NVH thôn và tổ dân phố có vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền và phổ biến các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, cũng như kiến thức khoa học và kỹ thuật Đồng thời, đây là nơi giáo dục tư tưởng, đạo đức và lối sống văn hóa lành mạnh, tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao và vui chơi giải trí NVH còn góp phần nâng cao mức hưởng thụ văn hóa của người dân, hỗ trợ xây dựng nông thôn mới và là địa điểm cho các hội họp, học tập cộng đồng và các sinh hoạt khác trong thôn.
Chủ nhiệm NVH lập kế hoạch và chương trình hành động ngắn hạn, dài hạn cho hoạt động của NVH, trình Chủ tịch UBND cấp xã để được phê duyệt và tổ chức thực hiện Đồng thời, NVH cũng tổ chức các hoạt động tuyên truyền, cổ động nhằm phục vụ các nhiệm vụ chính trị, sản xuất và đời sống của nhân dân tại thôn, tổ dân phố.
Tổ chức các hoạt động văn nghệ và thể dục thể thao quần chúng, bao gồm giao lưu, liên hoan, hội diễn văn nghệ và thi đấu thể thao, nhằm phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu cho trẻ em Đồng thời, tổ chức các chương trình nâng cao dân trí và cung cấp dịch vụ thông tin cho người dân tại thôn Tham gia xây dựng gia đình văn hóa, nếp sống văn minh và phát triển nông thôn mới Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị, quản lý hiệu quả công trình, tổ chức hội họp và thực hiện nhiệm vụ do lãnh đạo địa phương giao.
1.1.2.2 Cơ chế quản lý nhà văn hoá
Nhà văn hóa thôn, tổ dân phố hoạt động và quản lý theo cơ chế tự quản, tập trung dân chủ, do Ban chủ nhiệm trực tiếp tổ chức Nội dung quản lý bao gồm quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị, các hoạt động cộng đồng, kinh phí hoạt động thường xuyên và đảm bảo hiệu quả hoạt động của nhà văn hóa.
Không được phép cho thuê Nhà Văn Hóa (NVH) thôn tổ dân phố để kinh doanh dịch vụ Trong những trường hợp đặc biệt như tổ chức tiệc cưới, đám tang, dịch vụ vui chơi giải trí cho trẻ em, hay dịch vụ tập luyện nâng cao sức khỏe, việc sử dụng một phần quỹ đất NVH cộng đồng phải được sự đồng ý của Ủy ban Nhân dân cấp xã và không được ảnh hưởng đến sinh hoạt của cộng đồng.
- Phòng Văn hóa và Thông tin