Lịch sử vấn đề
Từ tr-ớc tới nay đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về lịch sử Đông
Nam Á, cùng với lịch sử của các quốc gia như Lào, Xiêm và Myanma, đã thu hút sự quan tâm của nhiều học giả cả trong và ngoài nước Nhiều công trình nghiên cứu đã đề cập đến mối quan hệ giữa các quốc gia trong khu vực này, làm nổi bật sự tương tác và ảnh hưởng lẫn nhau giữa các nền văn hóa và chính trị.
Cuốn sách "Lịch sử các quốc gia Đông Nam Á ở khu vực Viễn Đông chịu ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ" của nhà nghiên cứu người Pháp Xơđéc khám phá sự tác động sâu sắc của văn hóa Ấn Độ đối với các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á Tác phẩm này cung cấp cái nhìn tổng quát về quá trình giao thoa văn hóa và lịch sử, nhấn mạnh vai trò quan trọng của Ấn Độ trong việc hình thành bản sắc văn hóa của các quốc gia Đông Nam Á.
Bác Cổ (1944) đã mô tả sự ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ đối với các quốc gia ở khu vực Đông Nam Á, đồng thời nhấn mạnh mối quan hệ giữa các quốc gia trong vùng này.
Cuốn sách "Lịch sử các quốc gia Đông Nam Á" của Hall (NXB Chính trị 1997) không chỉ tóm tắt quá trình hình thành và phát triển của các quốc gia Đông Nam Á lục địa mà còn phân tích mối quan hệ giữa các nước trong khu vực.
Tuy nhiên, các tác phẩm trên ch-a đề cập một cách đầy đủ, sâu sắc và có hệ thống về vấn đề
Hay nh- trong cuốn “Lịch sử Lào” của Viện nghiên cứu Đông Nam á
NXB Khoa học xã hội (1997) đã nêu rõ mối quan hệ giữa Lào và một số quốc gia trong khu vực, bao gồm Lào với Miến Điện, Lào với Thái Lan, và Lào với Đại Việt.
Cuốn sách này đã đề cập một cách tổng quát về mối quan hệ giữa Lào và các quốc gia khác, nhưng vẫn chưa phân tích và đánh giá một cách sâu sắc và toàn diện về vấn đề này.
Nguồn t liệu và phơng pháp nghiên cứu
Nguồn tài liệu
Đề tài đ-ợc thực hiện trên cơ sở nguồn tài liệu của các nhà nghiên cứu
Việt Nam cũng nh- của các nhà nghiên cứu n-ớc ngoài (trong đó phần chủ yếu đã đ-ợc dịch ra tiếng Việt)
Chúng tôi đã tham khảo nhiều tạp chí nghiên cứu và khóa luận tốt nghiệp của sinh viên khoa Sử trường Đại học Sư phạm Hà Nội để nâng cao chất lượng nội dung.
Giới hạn, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
Giới hạn nghiên cứu
- Về thời gian: Từ giữa thế kỷ XIV đến giữa thế kỷ XIX
- Về không gian: Một số quốc gia Đông Nam á lục địa chủ yếu là: Lào,
Nhiệm vụ nghiên cứu
Từ đối t-ợng và giới hạn trên, nhiệm vụ khoa học của đề tài là:
- Trình bày mối quan hệ giữa Lào với Myanma (Miễn Điện)
- Trình bày mối quan hệ gi-ã Lào với Thái Lan (Xiêm)
- Đánh giá và rút ra kết luận
Ngoài phân mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, và phần mục lục, nội dung luận văn gồm 3 ch-ơng:
Ch-ơng 1 : Khái quát quá trình hình thành và phát triển của v-ơng quốc
Lào (Lan Xang) (từ giữa thế kỷ XIV đến giữa thế kỷ XIX)
Ch-ơng 2 : Mối quan hệ Lào (Lan Xang) với Thái Lan (Xiêm) (từ thế giữa thế kỷ XIV đến giữa thế kỷ XIX)
Ch-ơng 3 : Mỗi quan hệ giữa Lào (Lan Xang) với Mianma (Miễn Điện)
(từ giữa thế kỷ XIV đến giữa thế kỷ XIX)
Trong quá trình thực hiện luận văn này, chúng tôi gặp nhiều khó khăn do tài liệu liên quan đến đề tài còn phân tán và không đồng nhất Nhiều số liệu từ các tài liệu mà chúng tôi tiếp cận không hoàn toàn khớp nhau Để khắc phục vấn đề này, chúng tôi đã áp dụng biện pháp đối chiếu nhằm chọn lọc những thông tin chính xác nhất, từ đó nỗ lực hoàn thành đề tài theo yêu cầu đã đề ra.
Một trong những hạn chế của chúng tôi là nguồn tài liệu cho khóa luận chủ yếu là tiếng Việt, chưa có nhiều tiếp xúc với tài liệu bằng tiếng Lào và các ngôn ngữ nước ngoài khác.
Cuối cùng, do hạn chế về tài liệu, thời gian và trình độ của tác giả, khoá luận này không thể tránh khỏi những thiếu sót Mong nhận được sự chỉ dẫn và góp ý từ các nhà nghiên cứu, thầy cô giáo và bạn bè đồng nghiệp để hoàn thiện khoá luận.
Bố cục của luận văn
Cơ sở chủ quan
N-ớc Lào là một trong những n-ớc ở khu vực bắc Đông Nam, nh-ng là n-ớc duy nhất nằm lọt vào trong lục địa, không giáp biển Núi cao, rừng rậm và những thảo nguyên chiếm gần hết diện tích Nông nghiệp và ng- nghiệp bị hạn chế, nh-ng khoáng sản và lâm sản khá dồi dào Bởi thế, lịch sử buổi đầu của đất n-ớc này- khi mà khả năng chinh phục thiên nhiên của con ng-ời còn thấp- phát triển t-ơng đối chậm, nh-ng nó chứa đựng những khả năng tiềm tàng để phát triển nhanh chóng và mạnh mẽ sau này
Vào đầu thế kỷ XIII, đế quốc Mông Cổ đang trên đà phát triển mạnh mẽ Người Mông Cổ đã tấn công và tiêu diệt quốc gia Nam Chiếu của người Thái, dẫn đến việc vào giữa thế kỷ XIII, người Thái đã di cư ồ ạt xuống phía nam, đến khu vực sông Mê Nam, thượng lưu I-ra-oa-đi và Xa-luyn.
Một bộ phận của họ đã đến th-ợng l-u và vùng tả ngạn sông Mê Kông (lãnh thổ
Người Thái đến sau đã làm gia tăng dân số của người Lào một cách đáng kể Sự gia tăng này đã khiến người Khạ phải lùi xa hơn về các vùng núi phía bắc và phía đông Cùng với những người Thái đến sớm, người Thái-Lào (Lào Lùm) đã trở thành nhóm dân cư chủ yếu tại Lào, đặc biệt là ở các trung tâm quan trọng như Viêng Chăn.
Xiềng Đông- Xiềng Thoong mà họ đã thay tên gọi bằng M-ờng Xoa
Người Thái và Khạ, hai cộng đồng dân tộc tại Lào, được gọi chung là người Lào Với nền tảng kinh tế-xã hội tương đối phát triển, họ đã đóng góp vào sự phát triển nhanh chóng của đất nước Lào Đến giữa thế kỷ XIV, xã hội người Lào đã có sự phát triển đáng kể, với các địa điểm sinh tụ ở thượng lưu sông Mê Kông trở thành những khu vực quần cư lớn.
Lào đã phát triển hơn tr-ớc liên kết với nhau để tiếp tục phát triển và gi- quyền tự chủ hoàn toàn của mình
Cơ sở khách quan
Vào khoảng thế kỷ XI-XIII, các thung lũng sông Mê Nặm Khoỏng từ bắc đến nam Lào đã hình thành những mường lớn như Mường Xoa, Mường Xỉ khốt tạ boong và Phuôn Xiềng Khoảng, hầu hết trong số đó đều chịu sự lệ thuộc vào các yếu tố bên ngoài.
Vào giữa thế kỷ XIV, bán đảo Đông D-ơng chứng kiến sự hình thành của các nhà nước phong kiến trung ương tập quyền, bao gồm Vương quốc Cămphuchia ở phía nam và nhà nước phong kiến Đại Việt ở phía đông Lào Lan Xang Tình hình chính trị và xã hội của các quốc gia láng giềng có ảnh hưởng đáng kể đến sự thống nhất của đất nước Lan Xang, đồng thời phản ánh sự phát triển của xã hội người Lào trong giai đoạn này.
D-ơng đã có những biến đổi đáng kể thuận lợi cho sự phát triển độc lập của ng-ời Lào
Vào khoảng cuối thế kỷ XIII đầu thế kỷ XIV, Rama Khamheng (1280-
Vào năm 1318, Sukhothay đã nỗ lực mở rộng biên giới và xây dựng thành một quốc gia hùng mạnh Tuy nhiên, sau khi Rama Khamheng qua đời, các vua kế nhiệm ông thiếu đi ý chí và năng lực, dẫn đến việc họ tiêu tốn tài nguyên vào việc xây dựng các đền đài tráng lệ Hệ quả là Sukhothay dần bị Ayuthaya đe dọa và cuối cùng bị thôn tính, với Lữ Thái buộc phải khuất phục trước vua phương Nam Ramađipati, người đã thành lập Ayuthaya vào năm 1350.
Mặc dù Sukhothai chưa hoàn toàn phụ thuộc vào Ayutthaya, nhưng Lữ Thái ngày càng xa rời việc triều chính để tập trung vào tín ngưỡng, dẫn đến việc Ayutthaya có cơ hội can thiệp và chinh phục.
Với Ramađipati(1350-1369), Ayuthay b-ớc vào thời kì xây dựng và củng cố quốc gia Đất n-ớc này đ-ợc xây dựng trên vùng châu thổ sông Mè Nặm
Chậu Phanha nằm ở vị trí thuận lợi, gần các con sông và có đường thông trực tiếp ra biển, giúp nó phát triển mạnh mẽ về thương mại hơn cả Sukhôthay.
Các vua kế nghiệp Ramađipati đã mở rộng quyền lực của mình trên miền trung và hạ lưu sông Mè Nặm Chậu Phanha, vươn tới miền bắc bán đảo Mã Lai Lịch sử của Ayuthaya từ những ngày đầu đã ghi nhận nhiều cuộc chiến tranh chinh phạt, bao gồm cuộc chiến ở phía đông với vương quốc Khơme và xâm lược Sukhôthay cùng Chiềng Mai ở phía bắc.
Trong thời kỳ bành trướng của Ayuthaya qua các cuộc chiến tranh xâm lược, vương quốc Khơme đang trải qua giai đoạn thu hẹp lãnh thổ Những ngày huy hoàng của "Thời kỳ Angkor" đã trở thành dĩ vãng.
Khơme luôn luôn bị Ayuthay đe doạ xâm l-ợc Năm 1352, quân đội Ayuthay d-ới sự chỉ huy của phìa Uthông tấn công bao vây và c-ớp phá ăngco Năm
Năm 1353, Uthông đã chiếm được kinh thành và để lại một trong những con của mình làm vua tại Khơme Đến năm 1357, nhân dân Khơme mới giành lại chính quyền và đuổi bọn đô hộ Ayuthay ra khỏi đất nước Tuy nhiên, từ thời điểm này, đế quốc Khơme đã bắt đầu bước vào giai đoạn suy sụp dần.
Cuối thế kỷ XIII, sự xâm lược của Mông Cổ đã dẫn đến thất bại của vương quốc Pagan, mở đầu cho một thời kỳ chia cắt lãnh thổ kéo dài gần ba thế kỷ Kết quả là đất nước bị phân chia thành nhiều tiểu quốc đối địch nhau.
Nhìn chung tình hình các n-ớc xung quanh đều không đ-ợc yên ổn
Sukhôthay đang trên đ-ờng giải thể, Khơme suy yếu, và Ayuthay đang lao vào cuộc chiến tranh xâm l-ợc, trong khi Pagan bị chia cắt thành nhiều tiểu quốc Những điều kiện khách quan này đã tạo ra môi trường thuận lợi cho sự ra đời của một nhà n-ớc thống nhất và độc lập.
Sự ra đời của vơng quốc Lào (Lan Xang)
Sự ra đời của V-ơng quốc Lan Xang diễn ra vào giữa thế kỷ XIV và gắn liền với một nhân vật lịch sử là thủ lĩnh Pha Ngừm
Nhân vật Pha Ngừm, mặc dù được kể lại qua các truyền thuyết dân gian với nhiều yếu tố huyền thoại, đã được xác nhận là có thực nhờ vào một tấm bia của Sukhôthay từ nửa sau thế kỷ XIV Sự hình thành của đất nước Lan Xang và các sự kiện liên quan cũng được ghi nhận trong bối cảnh lịch sử với các quốc gia láng giềng Từ đó, cùng với những truyền thuyết, chúng ta có thể hình dung quá trình thành lập Vương quốc Lào.
Pha Ngừm là con trai của Phi Pha Do phạm lỗi nên Phi Pha bị vua cha là
Phia Khăm Phòng đuổi và phải dắt con chạy sang Cămphuchia ở đây, Pha
Ngừm đ-ợc vua Cămphuchia nuôi d-ỡng, đ-ợc học hành và đặc biệt đ-ợc hấp thụ đạo phật Lớn lên vào năm 16 tuổi(khoảng năm 1332) Pha Ngừm đ-ợc vua
Cămphuchia đ-ơng thời là Jayvarma Paramésva(1327-1336) gả con gái là công chóa Nang Keo Lèt Pha
Vào năm 1347, triều đại Sukhothay gặp phải rối ren, dẫn đến cuộc tấn công của quân Ayuthay vào năm 1349 Nhân cơ hội này, vua Campuchia đã hỗ trợ Pha Ngừm tổ chức một đạo quân gồm 10.000 người để giành lại ngôi vua từ tay chú Pha Ngừm là Phìa Khăm Hiếu, đồng thời khôi phục quyền tự chủ cho các mường Lào.
Các truyền thuyết kể khác nhau ít nhiều về quá trình chinh phục của Pha
Ông từ Cămphuchia tiến quân ngược theo dòng sông Mê Kông, lần lượt chiếm lĩnh các vùng Pạ Xắc và Khăm.
Pha Ngừm đang hướng tới mục tiêu chinh phục M-ờng Phuôn, nằm trên tuyến đường dẫn đến Hủa Phăn và Xiêng Khoảng Sự phát triển của khu vực này sẽ mang lại nhiều cơ hội mới cho người dân địa phương.
Xoa là m-ờng chủ yếu và cũng là đất cũ của Pha Ngừm Khi cha Pha Ngừm bị đuổi đi, ngôi m-ờng Xoa được chuyển giao cho em của ông, tức là chú của Pha Ngừm.
Pha Ngừm, với sự hỗ trợ từ Phìa Khăm Hiếu, đã gặp nhiều khó khăn trong việc giành lại quyền kiểm soát từ tay những người em con Trong khi đó, việc thu phục các mường khác của người Lào đồng tộc diễn ra dễ dàng hơn Sau khi chiếm được Xiêng Hùng (Síp Soong PảnNa) ở phía bắc, Pha Ngừm đã thành công trong việc buộc Mường Xoa quy thuận và tiếp tục chinh phục cả Lan.
Na (Th-ợng l-u Mè Nặm), tiến quân về Cò Rạt, đến tận Roi ét rồi quay trở lại tấn công Viêng Chăn
Theo truyền thuyết, năm 1353 Pha Ngừm đã làm lễ đăng quang trang trọng ở Viêng Chăn D-ờng nh- Pha Ngừm không tuyên bố đặt tên n-ớc là Lan
Xang Ban đầu Lan Xang đ-ợc gọi một cách tự nhiên để chú M-ờng Xoa, hay gọi ghép là M-ờng Xoa- Lan Xang
Năm 1353 được coi là mốc thời gian chính thức đánh dấu sự thành lập vương quốc Lào hay vương quốc Lan Xang Sự hình thành vương quốc Lào thống nhất dựa trên cơ sở đồng tộc và sức mạnh của Pha Ngừm so với các Mường, cùng với nhận thức về nhu cầu liên kết và phát triển trong bối cảnh lịch sử của các mường Lào vào nửa đầu thế kỷ XIV Các cuộc tranh đấu của Pha Ngừm chủ yếu nhằm khắc phục tình trạng phân tán và biệt lập của các mường, đồng thời khôi phục quyền thừa kế của mình ở Mường Xoa.
Thắng lợi của Pha Ngừm vào năm 1353 đánh dấu sự thống nhất đầu tiên của các mường Lào và sự ra đời của vương quốc Lào hay vương quốc Lan Xang Sự kiện này là bước ngoặt quan trọng, khởi đầu cho một thời kỳ lịch sử mới, trong đó hình thành những yếu tố nền tảng của nước Lào hiện đại, bao gồm lãnh thổ, tộc người và văn hóa.
Khái quát quá trình phát triển của vơng quốc Lào (Lan Xang) (Từ giữa thế kỷ XIV đến giữa thế kỷ XIX)
1.2.1 Giai đoạn từ 1353 (Pha Ngừm) đến thế kỉ XVII (Sulinha Vong Sa) Đây là giai đoạn xây dựng, củng cố và phát triển của v-ơng quốc Lan
V-ơng quốc Lan Xang thống nhất, độc lập ra đời, Pha Ngừm bắt tay ngay vào việc xây dựng đất n-ớc Nhà vua luôn quan tâm đến việc thiết lập một chính quyền tập trung vững mạnh, vì thế ngay trong quá trình tiến đánh các m-ờng,
Pha Ngừm đã nhanh chóng bắt tay vào việc thiết lập chính quyền mới, trong khi vẫn duy trì một số đại biểu cũ đã chấp nhận sự lãnh đạo của chính quyền này.
Những kẻ không chịu phục tùng sẽ bị thay thế bởi những người thân cận của Pha Ngừm Nhờ vào sự thay đổi này, ngay sau khi lên ngôi vua vào năm 1353 tại Xiềng Đông, ông đã củng cố quyền lực của mình.
Xiềng Thông, Pha Ngừm đã thiết lập một hệ thống chính quyền từ Trung -ơng tới địa ph-ơng
Bộ chỉ huy quân đội có 5 ng-ời gồm một tổng chỉ huy với 2 chỉ huy tiền quân và 2 ng-ời chỉ huy hậu quân
Trong hoàng cung, nhà vua Lan Xang, được biết đến với danh hiệu Chậu Xivi - “Chủ nhân của những sinh mệnh”, là người đứng đầu và có quyền lực tối cao, nắm giữ tất cả đất đai trong vương quốc Ông không chỉ là người chủ tối cao của toàn bộ đất nước mà còn là người quản lý trực tiếp các tài sản hoàng gia.
V-ơng quốc đ-ợc chia làm các m-ờng, đứng đầu mỗi m-ờng là một thủ lĩnh do nhà vua chỉ định gọi là Chậu m-ờng Hàng tháng các Chậu m-ờng phải gửi báo cáo về triều đình và ba năm một lần phải đích thân đem thuế về nộp tại kinh đô cho nhà vua
Quý tộc được vua ban đất đai và quyền quản lý dân chúng sống trên những vùng đất đó Nông dân trong các tiểu vương quốc nửa độc lập và vùng đất phong kiến không thể di cư sang nơi khác Điều này xảy ra vì khi vua cấp ruộng đất cho quý tộc, ông cũng trao cho họ quyền bắt buộc dân chúng trong vùng phải cung phụng.
Theo Niên giám Lào, bộ máy điều hành vương quốc vẫn còn rắc rối và chưa ổn định, nhưng đã có những bước đầu hình thành rõ ràng Việc xác định và phân công chức trách nhằm quản lý một quốc gia rộng lớn với nhiều vùng lãnh thổ và tộc người khác nhau là cần thiết Các chức trách được phân lập giúp nhà vua tập quyền hoàn toàn, mặc dù xu hướng tản quyền trong xã hội vẫn còn mạnh Nhìn chung, thiết chế Nhà nước và luật pháp tại Lào đang trong quá trình phát triển.
Xang ch-a phải là đã phát triển
Trong thời kỳ trị vì của vua Pha Ngừm, bên cạnh việc xây dựng và phát triển đất nước, nhà vua còn chú trọng thiết lập mối quan hệ hữu nghị với các nước láng giềng Mặc dù phải tiến hành nhiều cuộc chiến tranh chinh phạt, vua Pha Ngừm vẫn nỗ lực duy trì quan hệ ngoại giao tốt đẹp với Cămphuchia và Đại Việt.
Cămphuchia đã từng gửi phái đoàn nghệ thuật và s- sái sang Lào Lan Xang
Quan hệ Lào Lan Xang và Cămphuchia lúc này khá tốt Đối với Đại Việt, Pha
Ngừm đã cùng nhà vua Đại Việt xác định biên giới phía đông và bắc Lan Xang
Mặc dù d-ới triều đại của mình, Pha Ngừm ch-a có quan hệ bình th-ờng hoá
Ayuthay, nh-ng sau này ng-ời kế vì ông là Xam Xệt Thay đã đặt lại đ-ợc quan hệ bình th-ờng hoá với Ayuthay
Mặt khác, để củng cố sự thống nhất đất n-ớc trên nhiều lĩnh vực, Pha
Ngừm chú trọng vào việc xây dựng và phát triển đạo Phật, có thể từ khi vương quốc Cămphuchia mở rộng quyền lực, đạo Phật đã được mang theo và lan tỏa đến nhiều nơi.
Vào giữa thế kỷ XIV, đạo Phật bắt đầu phát triển mạnh mẽ ở Lào, với ngôi chùa đầu tiên là Vạt Keo, nơi lưu giữ tượng Phật được vua Campuchia tặng, được xây dựng vào năm 1456.
Phật giáo đang ngày càng phát triển và hòa quyện với các tín ngưỡng cổ xưa của người Lào, trở thành tôn giáo chính thống tại quốc gia này Khi được công nhận là quốc giáo của nhà nước Lan Xang, Phật giáo đã góp phần quan trọng vào việc thống nhất tinh thần, tạo nền tảng vững chắc cho sự hình thành của nhà nước thống nhất mới.
Cùng với quá trình truyền bá đạo Phật, hệ thống chữ Thái - Lào đ-ợc hoàn thiện dần và đ-ợc phổ biến trong cả n-ớc
Pha Ngừm là nhân vật quan trọng trong việc thống nhất các mường Lào, góp phần hình thành vương quốc Lan Xang, tức vương quốc Lào Ông đã mở đường cho việc xác định lãnh thổ quốc gia và định hướng phát triển lịch sử của dân tộc.
Sự thống nhất đất nước Lan Xang dưới triều vua Pha Ngừm đánh dấu một bước ngoặt lịch sử quan trọng, góp phần vào sự phát triển và hình thành của quốc gia này.
Lào Từ đây n-ớc Lan Xang đã b-ớc vào một thời kì phát triển mạnh mẽ
Sau khi thống nhất đất n-ớc, v-ơng quốc Lan Xang b-ớc vào giai đoạn củng cố và phát triển
Vào năm 1373 Pha Ngừm qua đời con trai là Thào Ưn H-ơn lên nối ngôI
(1373 - 1416) Theo Niêm giám Lào năm 1376, Ưn H-ơn đã tiến hành một cuộc
“Điều tra dân số”, kết quả thu đ-ợc cho thấy có tới 300.000 ng-ời Lào Lùm và
Thào Ưn H-ơn, được biết đến với danh hiệu Xam Xệt Thay, là lãnh đạo của 300.000 người Thái trong số 400.000 người Lào Thơng, bao gồm cả ngoại kiều và nô lệ.
Sau cuộc điều tra dân số, Ưn H-ơn đã xây dựng một quân đội mạnh mẽ với tổ chức chặt chẽ, tổng quân số lên đến 150.000 người Quân đội được chia thành 5 đạo quân, mỗi đạo quân lại được phân thành 3 đội: đội thứ nhất đảm nhiệm vai trò cảnh sát, đội thứ hai bảo vệ đất nước, và đội thứ ba là lực lượng dự trữ.
Quân đội đ-ợc trang bị ngựa, voi, dao, kiếm, cung tên và súng bắn đá
Mối quan hệ giữa Lào (Lan Xang) với Thái Lan (Xiêm) (Từ giữa thế kỷ
2.2.1 Giai đoạn từ giữa thế kỷ XIV đến cuối thế kỷ XVIII
Sau khi thống nhất đất nước, vua Phà Ngừm đã bắt đầu công cuộc xây dựng và thiết lập quan hệ ngoại giao với các nước láng giềng, đặc biệt là vương quốc Ayuthay của người Thái Các triều đại sau như Xam-Xệt-Thay và Thào-Nhơn cũng nỗ lực duy trì mối quan hệ hòa hảo và bình thường với Ayuthay.
Ngay từ khi lập quốc, Phà Ngừm đã thiết lập mối quan hệ bang giao với Ayuthay, tiếp theo là Thào-nh-on và Xam-Xệt-Thay Do đó, trong thời kỳ này, mối quan hệ hữu nghị giữa Lào và Ayuthay đã được củng cố và phát triển.
Lan Xang và Ayuthaya, so với các quốc gia khác, có mối quan hệ ít căng thẳng hơn, thậm chí trong một số giai đoạn, hai nước đã thể hiện sự thân thiện thông qua các liên minh nhằm chống lại sự xâm lược của Miến Điện.
Mối quan hệ hòa hảo giữa các quốc gia không thể duy trì lâu dài do tham vọng bành trướng của nhà nước Ayuthaya từ những ngày đầu thành lập Đặc biệt, Ayuthaya đã tiến hành chiến tranh xâm lược đối với Campuchia và Lào.
Sau khi Su-kho-thay bị sát nhập vào Ayuthay vào năm 1438, giai cấp thống trị của Ayuthay đã có những kế hoạch mở rộng lãnh thổ Lào-Lan Xang cũng không nằm ngoài chiến lược xâm lược này, dẫn đến việc Lào-Lan Xang trở thành thuộc quốc của Ayuthay trong thời gian dài Đồng thời, vùng đất Lan-Na, thuộc quyền sở hữu của Lan Xang, đã vĩnh viễn trở thành lãnh thổ của Ayuthay.
Mặc dù các vua Lào, Xam-Xệt-Thay(1376 - 1418) và Chậu Sumphu (1497
Vào năm 1500, nỗ lực cải thiện mối quan hệ ngoại giao giữa hai nước đã được thực hiện để tránh xung đột với Ayuthay Tuy nhiên, đến năm 1535, mối quan hệ này đã bị đổ vỡ khi vua Phô-thi-xả-xa-rát bảo vệ một hoàng tử Xiêm đang bị Ayuthay truy đuổi.
Sau sự kiện đó, vua Ayuthay đã quyết định đưa quân xâm lược Lào (Lan Xang) nhằm trừng phạt Tuy nhiên, trước sức mạnh của quân đội Lan Xang, vua Ayuthay buộc phải rút quân về nước, dẫn đến việc chiến tranh nhanh chóng kết thúc.
Cuộc chiến tranh giữa Ayuthay và Lào-Lan Xang đã đánh dấu sự rạn nứt trong quan hệ giữa hai quốc gia, mở đầu cho những cuộc chiến tranh xâm lược sau này của Ayuthay Đến năm 1540, vua Ayuthay Phìa Athít đã dẫn đầu một đạo quân xâm lược mới.
Trong cuộc chiến Lan Xang lần thứ hai, quân đội Ayuthaya đã chiếm được Viêng Khúc và vượt sông Mê Kông để chiếm Thông-xa-la-khăm Tuy nhiên, quân đội Ayuthaya lại phải đối mặt với sự kháng cự mạnh mẽ từ phía quân Lan Xang.
Ayuthay lại gặp sự chống trả quyết liệt của quân Lan Xang phải rút quân về n-ớc, Phìa Athít bị th-ơng chạy về tới n-ớc thì bị chết
Bị thất bại liên tiếp trong việc đánh chiếm Lan Xang nh-ng triều đình
Ayuthay vẫn không từ bỏ ý định đó
Năm 1548, vua Lan-Na qua đời mà không có con trai, chỉ có một cô con gái đã kết hôn với vua Lan Xang Theo luật lệ, điều này đồng nghĩa với việc Lan Xang có quyền thừa kế ngai vàng.
Lan-Na đã trải qua sự bất đồng trong triều đình, dẫn đến một số thành viên trong họ tộc cầu cứu Ayuthaya can thiệp Nhân cơ hội này, vua đã có những hành động lợi dụng tình hình.
Ayuthay la Pa-ma-đhi-pa-ti đã cất quân sang đánh La Na (trong đó có cả Lan
Vào năm 1555, mối quan hệ giữa Lào, Lan Xang và Ayuthaya bước sang một giai đoạn mới, khi họ liên kết với nhau để chống lại kẻ thù chung là Miến Điện, sau khi Xang chiếm được Chiềng-Mai và âm thầm dùng kế để bắt vua Lan Xang nhưng không thành công.
Bay-in-noọng sau khi thống nhất đ-ợc lãnh thổ ở Miễn Điện đã chuẩn bị cất quân đánh chiếm Lan-Na, Ayuthay và đe doạ trực tiếp Lan Xang
Trước tình hình căng thẳng, Lào (Lan Xang) và Ayuthaya đã tạm gác lại bất hòa để hợp tác chống lại kẻ thù chung Năm 1560, hai nước đã ký một bản giao ước, và đến năm 1562, để củng cố mối quan hệ, vua hai bên đã có những hành động thiết thực nhằm tăng cường sự liên kết giữa hai quốc gia.
Lan Xang đã kết hôn cùng công chúa Ayuthay
Lào (Lan Xang) và Ayuthaya đã hợp tác chặt chẽ để đối phó với mối đe dọa xâm lăng từ kẻ thù chung, hỗ trợ lẫn nhau trong những cuộc tấn công của quân Miến Sự liên kết vững chắc này đã buộc Bay-in-noọng phải áp dụng chiến thuật đánh nhanh và chia nhỏ đối phương để chiến đấu hiệu quả.
Vào tháng 11/1560 Bay-In-Noọng đem quân đánh chiếm Lan-Na, sau đó tấn công ồ ạt vào Ayuthay, tr-ớc sức mạnh đó Ayuthay đã bị thất thủ Vua
Ayuthay đã phải thoái vị và bị bắt làm tù binh, trong khi quân Miến Điện tiếp tục tấn công xuống Lan Xang Tuy nhiên, tại đây, họ đã gặp phải sự kháng cự mạnh mẽ từ nhân dân Lan Xang cùng với chiến thuật khôn khéo của vua Xẹt-tha-thi-lạt, buộc quân Miến phải rút lui khỏi lãnh thổ Lan Xang.
Nh-ng tham vọng mở rộng lãnh thổ của Miến Điện vẫn ch-a dừng lại
Mối quan hệ giữa Lào (Lan Xang) với Mianma (Miễn Điện) (Từ giữa thế kỷ XIV đến giữa thế kỷ XIX) ……………………………………… 48 1 Giai đoạn từ giữa thế kỷ XIV đến thế kỷ XVI
(Lan Xang) với Mianma ch-a đ-ợc xác lập
3.2.2 Giai đoạn từ thế kỷ XVI đến giữa thế kỷ XIX
B-ớc sang thế kỷ XVI Bay-In-Noọng đã hoàn thành công cuộc chinh phục kinh thành Ava (1555) và tái lập nền thống nhất của Mianma sau ngót 300 năm bị chia cắt Cũng từ đây Bay-In-Noọng đã thực thi chính sách bành tr-ớng khu vực của mình nhằm nâng vị thế của đất n-ớc Ông luôn gây chiến tranh xâm l-ợc với các n-ớc láng giềng để mở rộng lãnh thổ đồng thời tìm các nguồn th-ơng mại và nô lệ
Quân Miễn Điện đã nhanh chóng kiểm soát khu vực thượng lưu I-ra-oa-đi, nhờ vào việc thiết lập một số quốc gia trước đó tại khu vực này và sau đó mở rộng sang thượng lưu Mê-nam.
Mặt khác trong lúc đó ở Lan Xang hết sức phức tạp bắt đầu diễn ra bằng mâu thuẫn trong quan hệ Lan Xang - Lan Na
Phô-thi-xa-lạt, vua Lan Xang, có một ng-ời vợ là công chúa Lan - Na
Năm 1547, vua Lan Na qua đời mà không có con trai, theo tục lệ Phô-thi-xa-lạt, người thừa kế ngôi vua là bên vợ Tuy nhiên, do đang bị trị vì bởi Lan Xang, ông đã quyết định để con trai là Xệt tha sang giữ ngôi vương quốc "Một triệu thửa ruộng".
(tức Lan-Na) giàu có đó
Vấn đề bắt đầu khi Pho-thi-xa-lạt qua đời vào năm 1549, dẫn đến việc hai người em của Xệt tha cố gắng lợi dụng tình hình để chia đôi vương quốc, mỗi người cai quản một vùng Xệt tha đã giao quyền lực tạm thời ở Lan-Na cho hoàng tộc, sau đó nhanh chóng trở về Lan Xang, phế truất hai người em và lên ngôi vua M-ờng Xoa.
Tình trạng khuyết ngôi vua ở Lan Na đã dẫn đến sự chia rẽ và tranh chấp giữa các phe phái Cuối cùng, dòng cựu vương đã giành chiến thắng nhưng phải kết thân với Mianma để nhận được sự ủng hộ Từ đó, mối quan hệ giữa Lan Xang và Mianma trở nên phức tạp và căng thẳng hơn bao giờ hết.
Nh- vậy việc Lan Na đã đặt Lan Xang tr-ớc tình thế không thể tránh khỏi cuộc đụng độ với Mianma
Ngoài ra, năm 1556 khi Bay-In-Nộng làm chđ đ-ỵc ChiỊng Mai, chiếm đóng Ayuthay lần thứ hai vào năm 1569 ông lại không thể không nhòm ngó tới
Lan Xang, để từ đó có thể ép Chiềng Mai vào giữa hai gọng kìm và kiềm chế
Trên đây là hai nguyên nhân chính dẫn đến cuộc chiến tranh xâm l-ợc của
Mianma đối với Lào lan Xang Và nhân dân Lan Xang đã phải tiến hành ba cuộc kháng chiến chống quân xâm l-ợc Mianma trong gần 30 năm (1563 - 1592)
Cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân xâm l-ợc Mianma diễn ra vào năm 1564 d-ới sự lãnh đạo của vua Xệt-tha-thi-lạt
Trước mối đe dọa xâm lăng, Lào (Lan Xang) và Ayuthaya đã gác lại những bất hòa lịch sử để hợp tác chống lại Mianma vào năm 1560.
1562 để củng cố mối quan hệ thân hữu với Lan Xang đám c-ới giữa công chúa
Vào thời kỳ vua Xệt tha, Ayuthay đã thiết lập mối quan hệ tốt đẹp với Đại Việt, góp phần củng cố sự hợp tác giữa hai quốc gia Mối quan hệ này không chỉ nhằm tăng cường sức mạnh trong công cuộc bảo vệ đất nước, mà còn thể hiện qua việc vua Xệt tha-thi-lạt cử phái đoàn sang cầu hôn vua Lê vào năm 1564, mặc dù chiến sự đang cận kề và không thể tránh khỏi.
Bay-In-Noọng vẫn không hề thay đổi ý định can thiệp vào công việc Lan
Vào mùa khô năm 1563, Bay-In-Noọng đã tiến hành một cuộc tấn công quyết định nhằm vào Ayuthay để loại bỏ đồng minh của Lan Xang Mặc dù quân Mianma đã gây ra thiệt hại nặng nề cho Ayuthay, nhưng sự tiếp viện từ quân Lan Xang đã giúp đẩy lùi quân Mianma khỏi lãnh thổ Đến cuối năm 1664, Bay-In-Noọng tiếp tục mở rộng chiến dịch bằng cách chiếm La Na và dẫn quân sang Lào, mặc dù quân Lan Xang đã nỗ lực cản trở từ bên ngoài biên giới, nhưng không thể ngăn chặn bước tiến của quân Mianma.
Mianma đã tiến quân ngược dòng nhánh Mê-nam để đánh kinh đô M-ờng Xoa Vua Lan Xang, Xệt-tha-thi-lạt, đã ra lệnh cho quân sĩ tấn công ngay khi quân Miễn đặt chân lên đất nước Nhờ tinh thần quật khởi của quân và dân Lan Xang, họ đã giành được những thắng lợi nhất định tại Pắc Huôi Tuy nhiên, quân Mianma vẫn tiếp tục tiến mạnh về Luông Pha Bang.
In-Noọng dễ dàng chiếm được kinh đô cổ, sau đó tiến theo triền sông Mê Kông về Viêng Chăn, nơi đã trở thành kinh đô mới được phòng thủ vững chắc.
Vua Xệt-tha-thi-lạt nhận thấy rằng việc đối đầu trực tiếp với lực lượng địch sẽ không mang lại lợi thế, nên đã quyết định táo bạo là bỏ ngỏ Viêng Chăn và rút quân ra ngoài Ông tiếp tục áp dụng chiến thuật đánh tập kích để duy trì sức mạnh của mình.
Quả nhiên, bắt đầu mùa m-a năm 1565, do tiến quân quá sâu vào đất n-ớc
Quân đội Miến gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp tế lương thực cho quân Lan Xang, khiến cho quân sĩ mệt mỏi và mắc nhiều bệnh tật, trong khi đó không thể đánh bại được lực lượng chủ lực của Lan Xang.
Noọng đành quyết định rút quân Trên đ-ờng rút quân quân Mianma còn vất vả vì phải chống đỡ những cuộc tập kích của quân Lào
Quả nhiên, bắt đầu mùa m-a năm 1565, do tiến quân quá sâu vào đất n-ớc
Trong cuộc chiến tại Lan Xang, quân Miến gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp tế lương thực, dẫn đến tình trạng quân sĩ mệt mỏi và bệnh tật Không thể đánh bại quân Lan Xang, tướng Bay-In-Nọng buộc phải quyết định rút quân Trong quá trình rút lui, quân Mianma còn phải đối mặt với những cuộc tấn công từ quân Lào, khiến cho tình hình càng trở nên khó khăn hơn.
Quân Mianma đã rút khỏi Lào (Lan Xang) vào tháng 8 năm 1565 và về tới
Pêgu vào tháng 10 năm 1565 Lan Xang đã thắng quân xâm l-ợc và giải phóng đất n-ớc bằng cuộc chiến đấu kiên c-ờng của mình
Mặc dù Bay-In-Noọng đã có những thắng lợi ban đầu, nhưng cuộc hành quân của ông không đạt được mục đích Ông phải đối mặt với Xết Tha Thi Lát, một đối thủ tài ba và là anh hùng của đất nước triệu voi Vua Lan Xang đã khéo léo nắm bắt khả năng phòng thủ, tận dụng “thiên thời, địa lợi, nhân hoà” để bảo toàn lực lượng, tránh các cuộc giao chiến bất lợi, đồng thời tổ chức các cuộc quấy rối quân thù khi chúng tiến sâu vào nội địa.
Sau khi chiến thắng quân xâm l-ợc Mianma, vua Xếtthathilát nhận thấy
M-ờng Xoa ở vị trí tiện đ-ờng hành quân của Mianma, nên đã quyết định dời đô về Viêng Chăn và xây dựng Noi Rây thành một kinh đô tráng lệ nhiều công trình kiến trúc nổi tiếng đã đ-ợc xây dựng vào thời kỳ này Đặc biệt nhà vua đã cho xây dựng một chiến luỹ khá kiên cố để bảo vệ Viêng Chăn mà ngày nay vẫn còn để lại dấu vết quanh thủ đô