Lịch sử vấn đề
Tác phẩm "Thép đã tôi thế đấy" của N.A Ôxtơrôpxki đã thu hút sự quan tâm của đông đảo độc giả trong và ngoài nước suốt hơn nửa thế kỷ qua Nhiều bài viết sâu sắc và công phu đã được thực hiện về tác phẩm này Tuy nhiên, do hạn chế về trình độ ngoại ngữ và thời gian, tác giả khóa luận chỉ có thể nghiên cứu các công trình bằng tiếng Việt của các giáo sư, tiến sĩ, nhà nghiên cứu và giảng viên.
1 “ Lịch sử văn học x ô Viết ” , (S.O Mêlich Nubarôp NXB Giáo
2 “ Văn học Xô Viết ” (tập 1), (Nguyễn Hải Hà, Đỗ Xuân Hà NXB
3 “ Lịch sử văn học Xô Viết ” , (Nguyễn Kim Đính, Hoàng Ngọc Hiến, Huy Liên NXB Đại học và THCN, 1982)
4 “ Lịch sử văn học Nga ” , (Đỗ Hồng Chung, Nguyễn Kim Đính, Nguyễn Hải Hà, Hoàng Ngọc Hiến, Nguyễn Tr-ờng Lịch, Huy Liên NXB Giáo Dục, 2001)
Nhìn chung, các bài viết hiện tại chủ yếu mang tính chất tổng quát và nằm trong các giáo trình giảng dạy chung, chưa có nghiên cứu chuyên sâu và tầm cỡ về tác phẩm này Hy vọng việc tìm hiểu đề tài này sẽ mang lại cái nhìn mới mẻ, toàn diện và hệ thống hơn về tác phẩm.
“Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm” và “Mãi mãi tuổi hai mươi” là hai tác phẩm mới xuất bản năm 2005, nhanh chóng thu hút sự chú ý của các nhà phê bình, giới truyền thông, học sinh, sinh viên và đông đảo bạn trẻ trên toàn quốc Các tác phẩm này đã trở thành một phần quan trọng trong phong trào “Tiếp lửa truyền thống - Mãi mãi tuổi hai mươi” do Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phát động Tuy nhiên, cho đến nay, nghiên cứu về đề tài này vẫn còn khá mới mẻ và chủ yếu dừng lại ở những bài viết mang tính cảm nhận về thời kỳ chống Mỹ và con người Việt Nam.
Nhiệm vụ của đề tài
- Làm rõ thời đại lịch sử và thời đại văn học những năm 30 của n-ớc Nga xô Viết và những năm 60 - 70 của cách mạng Việt Nam
- Thấy đ-ợc thế hệ cha anh ta đã sống, chiến đấu, cống hiến nh- thế nào, để lại "dấu ấn" gì cho thời đại
- Chỉ ra điểm t-ơng đồng và dị biệt giữa ba tác phẩm.
Ph-ơng pháp nghiên cứu
Để hoàn thành tốt nhiệm vụ của đề tài, tác giả khóa luận đã áp dụng các phương pháp như so sánh, phân tích, chứng minh và tổng hợp.
Phạm vi tài liệu
Phạm vi tài liệu chủ yếu để nghiên cứu đề tài này là:
- “ Thép đã tôi thế đấy ” (Nhicôlai Alêchxêvich Ôxtơrôpxki), NxB
- “ Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm ” , NxB Hội nhà văn, Hà Nội, 2005
- “ Mãi mãi tuổi hai m-ơi ” , (Nguyễn Văn Thạc), NxB Thanh Niên,
- Văn học thời chống Mỹ ở Viêt Nam
6 Cấu trúc của luận văn:
1 Lý do chọn đề tài
3 Nhiệm vụ của đề tài
4 Ph-ơng pháp nghiên cứu
6 Cấu trúc của luận văn
Ch-ơng 1 : Thời đại mới và dấu ấn của thời đại mới trong văn ch-ơng
Ch-ơng 2 : Những con ng-ời anh hùng trong thời đại anh hùng
Ch-ơng 3 : Những giá trị nghệ thuật đặc sắc
1 Khái quát những vấn đề cơ bản
2 Một vài nhận xét của bản thân khi nghiên cứu đề tài này.
Bố cục của luận văn
Giới thuyết các khái niệm
Dấu ấn: "Là dấu vết để lại cho kết quả tác động về t- t-ởng, tinh thÇn " [17B, 252]
Thời đại là giai đoạn lịch sử đặc trưng bởi những sự kiện tương đồng và biến chuyển quan trọng trong các lĩnh vực chính trị, văn hóa, khoa học, và nghệ thuật Mỗi thời đại thường gắn liền với những nhân vật tiêu biểu, những người đã có đóng góp lớn cho sự phát triển của xã hội, như thời đại Trung cổ, thời đại Phục Hưng, thời đại Hồ Chí Minh, và thời đại nguyên tử.
Khái niệm "dấu ấn thời đại" đề cập đến những giai đoạn lịch sử quan trọng, trong đó có những sự kiện và chuyển biến nổi bật về chính trị và văn hóa Những nhân vật trong thời kỳ này đã có những đóng góp to lớn, để lại dấu vết ảnh hưởng sâu sắc đến tinh thần và tư tưởng của các thế hệ sau.
Tiểu thuyết là một thể loại văn học tự sự, tập trung vào số phận cá nhân trong quá trình hình thành và phát triển của họ Sự trần thuật diễn ra trong không gian và thời gian nghệ thuật, giúp truyền đạt "cơ cấu" của nhân cách Bêlinxki mô tả tiểu thuyết như "sự thi của đời sống", vì nó thể hiện những tình cảm và dục vọng liên quan đến đời sống riêng tư và nội tâm con người Tiểu thuyết phản ánh đời sống cá nhân và xã hội như những yếu tố độc lập tương đối, không làm cạn kiệt lẫn nhau, tạo nên đặc điểm quyết định nội dung của thể loại này.
Nhật ký là một thể loại văn ghi chép sinh hoạt hàng ngày, mang tính chân thành và riêng tư, không nhằm mục đích công bố cho công chúng Nó ghi lại những trải nghiệm và sự kiện trong cuộc sống cá nhân, phản ánh những suy nghĩ và nhận xét của người viết về đời sống Với đặc điểm là thể tài độc thoại, nhật ký cũng có thể thể hiện những cuộc đối thoại nội tâm, khi người viết xem xét ý kiến của người khác về cuộc sống và bản thân Chính những yếu tố này đã khiến nhật ký trở thành một hình thức văn học độc đáo, thường được viết dưới dạng ghi chép hàng ngày với ngôi thứ nhất số ít.
"Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm" và "Mãi mãi tuổi hai mươi" của Nguyễn Văn Thạc là những tác phẩm nhật ký chân thực, ghi lại những hoạt động hàng ngày của tác giả mà không nhằm mục đích công chúng Mặc dù không được viết với ý định trở thành tác phẩm văn học, nhưng độc giả đã nhận ra giá trị văn học trong những trang viết này Theo Lê Văn Dương, một trong những quan niệm về văn học là nó tồn tại dựa trên những trải nghiệm và cảm xúc chân thật của con người.
Việc xác định hai cuốn nhật ký này có phải là tác phẩm văn học hay không phụ thuộc vào sự tiếp nhận của công chúng và các nhà nghiên cứu, do đây là một vấn đề mới mẻ Tác giả của khóa luận này, với những giới hạn về trình độ và thời gian, cho rằng hai cuốn nhật ký là những tác phẩm đích thực, mang giá trị văn học cao Chúng phản ánh chân thực đời sống, thể hiện tính Đảng, tính nhân dân, tính giai cấp, đồng thời có chức năng nhận thức, giao tiếp và giáo dục.
Thời đại lịch sử những năm 30 ở Liên xô
Những năm 30 ở Liên Xô đánh dấu giai đoạn quan trọng trong việc xây dựng chủ nghĩa xã hội Bắt đầu từ năm 1929, công cuộc Tập thể hóa được triển khai nhằm xóa bỏ giai cấp địa chủ và phú nông (Culắc), đồng thời đưa nông dân vào các nông trang tập thể và nông trường Quốc doanh.
Tháng 6 năm 1930, Đại hội lần thứ xVI Đảng cộng sản Liên xô họp Đại hội đ-ợc ghi vào lịch sử là "Đại hội mở cuộc chiến công của chủ nghĩa xã hội trên toàn mặt trận, Đại hội thủ tiêu bọn Culắc với tính cách là một giai cấp và thực hiện tập thể hoá toàn bộ" [1B; 610] Để thực hiện các nhiệm vụ trên, Nhà n-ớc Liên xô thông qua các kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1928 - 1932) và lần thứ hai (1933 - 1937) Một cao trào lao động của toàn dân diễn ra sôi nổi trong toàn quốc Trên những vùng đất x-a vắng lặng, heo hút, nay mọc dậy những nhà máy lớn, những thành phố mới tràn đầy sức sống t-ơi trẻ Cái nông thôn cá thể xa x-a đói nghèo, tối tăm nh-ờng chỗ cho những nông trang tập thể náo nức niềm tin yêu vào con đ-ờng tiến lên hạnh phúc Những tuyến đ-ờng sắt nối tiếp nhau toả đi mọi miền của Tổ quốc Những loạt máy kéo đầu tiên ra đời
Nhà máy thủy điện V-ơn cao được xây dựng trên sông Đơnhiép, cùng với sự phát triển của thành phố xã hội chủ nghĩa Cômxômôm trên sông Amua, thể hiện rõ nét phong trào thi đua xã hội chủ nghĩa mạnh mẽ Toàn quốc như một công trường hùng vĩ, với tốc độ phát triển nhanh chóng, Liên xô (trước đây) đã nhanh chóng trở thành một quốc gia hùng cường.
Sau nhiều năm đấu tranh và lao động, nhân dân Xô Viết đã vượt qua mọi khó khăn, khẳng định chân lý "Chủ nghĩa xã hội nhất định thắng lợi" trên toàn bộ mặt trận, từ thành phố đến nông thôn.
Năm 1934, Đại hội XVII của Đảng Cộng sản Liên Xô diễn ra trong bầu không khí phấn khởi và thắng lợi, khẳng định rằng "Cơ sở kinh tế của chủ nghĩa xã hội đã được xây dựng." Trong bối cảnh quan trọng này, tiểu thuyết "Thép đã tôi thế đấy" của nhà văn Nhicôlai Alêchxêvich Ôxtơrôpxki ra đời, phản ánh những biến chuyển lớn lao của thời đại.
Thời đại lịch sử giai đoạn 1965 - 1972 ở Việt Nam
Giai đoạn 1965 - 1972 ở Việt Nam diễn ra với nhiều biến động và khốc liệt Sau một thập kỷ chiến tranh xâm lược miền Nam, Đế quốc Mỹ đã mở rộng cuộc chiến ra miền Bắc, bắt đầu bằng "Sự kiện Vịnh Bắc Bộ" vào ngày 5/8/1964, khi Mỹ cho máy bay tấn công nhiều địa điểm như cảng Hòn Gai và Thành phố Vinh Từ tháng 2 năm 1965, Mỹ tiếp tục thực hiện các cuộc không kích nhằm phá hoại công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội tại miền Bắc, với mục tiêu làm suy yếu tiềm lực hậu phương và ngăn chặn sự chi viện cho miền Nam Hành động tàn bạo này thể hiện ý đồ "đưa miền Bắc trở về thời kỳ đồ đá" Trong bối cảnh đó, nhân dân Việt Nam đã tiến hành hai cuộc cách mạng song song: cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc và cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc ở miền Nam.
Thực hiện âm m-u đó, những năm 1964 - 1968 ở miền Bắc, Đế quốc
Mỹ đã tấn công mạnh mẽ các cơ sở kinh tế, căn cứ quân sự và các tuyến giao thông của chúng ta, đồng thời còn gây ra sự tàn phá nghiêm trọng đối với những khu vực đông dân cư như trường học, nhà thờ, bệnh viện và nhà trẻ, dẫn đến nhiều tổn thất nặng nề về người và tài sản cho nhân dân.
Trước tình hình khó khăn, Đảng ta đã kịp thời điều chỉnh chiến lược, lãnh đạo nhân dân với tinh thần yêu nước mạnh mẽ, vừa chiến đấu vừa sản xuất, và hỗ trợ kịp thời cho miền Nam Khẩu hiệu "Tiền tuyến gọi, hậu phương trả lời; Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người" đã khơi dậy lòng yêu nước của nhiều thế hệ thanh niên, trong đó có bác sĩ trẻ Đặng Thùy Trâm và sinh viên Nguyễn Văn Thạc Cuộc chiến đấu kiên cường của nhân dân đã buộc Đế quốc Mỹ phải tuyên bố ngừng chiến tranh phá hoại miền Bắc vào ngày 01/11/1968 để nghiêm túc thương lượng với Chính phủ ta tại Paris.
Vào ngày 06/04/1972, Đế quốc Mỹ đã phát động cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc lần thứ hai, với mục đích tiêu diệt chế độ xã hội chủ nghĩa non trẻ của Việt Nam và ép buộc nước ta chấp nhận các điều kiện có lợi cho họ trong các cuộc đàm phán tại Paris Hành động này thể hiện bản chất độc ác và hiếu chiến của Mỹ, nhằm thực hiện tham vọng bá chủ toàn cầu.
Hồ Chí Minh: "Quyết tâm đánh thắng hoàn toàn giặc Mỹ xâm l-ợc" , nhân dân ta đã làm nên những chiến thắng vang dội, đặc biệt là chiến thắng
Trong 12 ngày đêm cuối năm 1972, chiến dịch "Điện Biên Phủ trên không" tại Hà Nội đã đánh bại hoàn toàn âm mưu phá hoại miền Bắc của Đế quốc Mỹ Trong khi đó, từ năm 1965 đến 1968, Đế quốc Mỹ đã thực hiện chiến lược can thiệp mạnh mẽ vào miền Nam Việt Nam.
Cuối năm 1964 và đầu năm 1965, Mỹ đã triển khai một lượng lớn quân đội và vũ khí đến miền Nam Việt Nam, thực hiện chiến lược "Chiến tranh cục bộ" với hai gọng kìm chính là "Bình Định" và "Tìm Diệt" Hai cuộc phản công vào mùa khô năm 1965-1966 và 1966-1967 đã được tiến hành nhằm tấn công và tiêu diệt lực lượng đối phương.
"Đất thánh Việt cộng" nhằm "bẻ gãy x-ơng sống Việt cộng" Năm 1969,
Mỹ lại đề ra chiến l-ợc "Việt Nam hoá chiến tranh" đ-ợc tiến hành bằng ngụy quân, ngụy quyền, quân viễn chinh, vũ khí và Cố vấn Mỹ…
Nhân dân ta với sức mạnh từ hai miền đã liên tiếp bẻ gãy các chiến lược của đối phương qua những chiến thắng lẫy lừng như Chiến thắng Núi Thành (Quảng Nam) ngày 25/5/1965, Chiến thắng Vạn Tường (Quảng Ngãi) ngày 18/8/1965, và các thắng lợi trong cuộc tiến công chiến lược Mậu Thân 1968 Trong những chiến công đó, có sự hy sinh cao cả của Đặng Thùy Trâm và Nguyễn Văn Thạc.
Thời đại lịch sử những năm 30 ở Liên Xô và những năm 60 - 70 ở Việt Nam được coi là thời kỳ anh hùng, ghi dấu ấn với những sự kiện vĩ đại và những con người xuất sắc.
Dấu ấn của thời đại mới trong văn ch-ơng
Văn học có vai trò quan trọng trong việc phản ánh thời đại, đặc biệt là trào lưu văn học hiện thực Ở Nga những năm 30 và Việt Nam những năm 60-70, trào lưu Văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa yêu cầu nhà văn phải thể hiện cuộc sống một cách chân thực và lịch sử - cụ thể Tính chất thực tiễn đòi hỏi tác phẩm phải phản ánh đúng bản chất của hiện thực khách quan, tái hiện cuộc đấu tranh của nhân dân lao động, từ giải phóng dân tộc đến xóa bỏ áp bức bóc lột Tính lịch sử - cụ thể yêu cầu phản ánh những xung đột xã hội và mâu thuẫn giai cấp trong bối cảnh lịch sử nhất định Cuối cùng, tác phẩm phải giải quyết mâu thuẫn theo hướng tích cực, nơi cái mới và cái tốt chiến thắng cái cũ và cái xấu Văn xuôi nổi bật với khả năng phản ánh toàn diện và chân thực, đặc biệt trong văn học Xô Viết, nơi có sự đóng góp của nhiều tác giả từ các thế hệ khác nhau.
M-ời lập đ-ợc những "chiến công" vang dội ở mọi thể loại: ký, truyện, tiểu thuyết, tiểu thuyết- sử thi…Những tác phẩm nghệ thuật với những hình t-ợng sinh động, đáp ứng đ-ợc những yêu cầu t- t-ởng thẫm mỹ của đông đảo độc giả xô Viết, kịp thời giải quyết đ-ợc những vấn đề mới của thực tiễn tiến trình văn học, rõ ràng, chính là những tác phẩm văn học hiện thực nh-: "Những tr-ờng đại học của tôi" (M Gorki), " s ự nghiệp gia đình của Actamônốp" (M.Gorki), "Chiến bại" (Fađêep), "Chaphaep" (Phurmanôp), "Suối thép" (xêraphimôvich), " x i măng" (Glatcốp)…Bên cạnh đó, thơ ca hiện thực thấm sâu chất trữ tình cách mạng của Maiacôpxki, Chikhônốp, Bagritxki, xvetlốp… cũng góp phần tạo nên dung mạo đẹp đẽ, đích thực của thơ ca ra đời từ Cách mạng tháng M-ời vĩ đại
Văn học Xô Viết trong những năm này đối mặt với thách thức lớn là kết hợp giữa việc tái hiện sinh động thực tại xã hội và phân tích tâm lý, tính cách con người đang thay đổi nhanh chóng Các nhà văn, như những "kỹ sư tâm hồn", đã phản ánh không khí xây dựng xã hội chủ nghĩa, đặt ra nhiều vấn đề quan trọng như đấu tranh cho lẽ phải, đạo đức cách mạng và lao động xây dựng xã hội mới Gorki trong tác phẩm "Người mẹ" nhấn mạnh rằng quá trình biện chứng tâm hồn phải gắn liền với thực tại cách mạng và hành động, điều này cần được phát huy để đạt được thành tựu mới trong nghệ thuật Tương tự, văn học Việt Nam cũng là một bảo tàng ghi dấu ấn thời đại.
Những năm 60-70 ở Việt Nam chứng kiến cuộc chiến tranh chống Mỹ ác liệt, nơi mà văn học cách mạng đã phản ánh sâu sắc không khí hào hùng của thời đại Theo quan điểm của Hồ Chí Minh, "văn học nghệ thuật là một mặt trận," các nghệ sĩ trở thành những chiến sĩ trên mặt trận này Những tác phẩm nổi bật như "Đất nước đứng lên" của Nguyễn Trung Thành, "Người mẹ cầm súng" của Nguyễn Thi, và "Hòn đất" của Anh Đức đã thể hiện tinh thần kiên cường của dân tộc Trong bối cảnh đó, nhà thơ Chế Lan Viên cũng bày tỏ khát vọng mãnh liệt về cuộc sống và con người.
"Cho tôi sinh ra giữa những ngày diệt Mỹ
Vóc nhà thơ ngang tầm chiến luỹ"
Nhà văn, theo Banzắc - nhà hiện thực vĩ đại của Pháp, là "người thư ký trung thành của thời đại", nghĩa là tác phẩm văn chương cần phản ánh hiện thực đời sống một cách chắt lọc, không chỉ đơn thuần sao chép Ông khẳng định rằng "tác phẩm văn chương là tấm gương phản chiếu thời đại" Vì vậy, tác phẩm "Thép đã tôi thế đấy" có thể được xem như một minh chứng cho quan điểm này.
(N.Ôxtơrôpxki), " Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm " và "Mãi mãi tuổi hai muơi" (Nguyễn Văn Thạc) là những "tấm g-ơng phản chiếu thời đại" ấy
- là cái khắc ghi và l-u giữ "dấu ấn của thời đại" ấy
Những con ng-ời anh hùng trong thời đại anh hùng
Con người anh hùng là những cá nhân xuất chúng, mang trong mình tài năng và chí khí vượt trội Trong tác phẩm “Thép đã tôi thế đấy” của N Ôxtơrôpxki, “Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm” và “Mãi mãi tuổi hai mươi” của Nguyễn Văn Thạc, khái niệm này được thể hiện qua cuộc sống, chiến đấu và cống hiến cho cách mạng, thể hiện tinh thần anh hùng Chí khí anh hùng như những ngọn lửa được thắp sáng và nuôi dưỡng bởi các bậc lão thành cách mạng, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ - những thanh niên năng động, mạnh mẽ, đại diện cho sức mạnh của thời đại.
Sự gặp gỡ của những con ng-ời anh hùng: Paven Krosaghin, Đặng Thuỳ Trâm và Nguyễn Văn Thạc
Đặng Thuỳ Trâm và Nguyễn Văn Thạc
2.1.1 ả nh h-ởng của Paven Krosaghin đối với Đặng Thuỳ Trâm và Nguyễn Văn Thạc:
Mặc dù không sống cùng thời gian, không gian và hoàn cảnh lịch sử, Paven Krosaghin vẫn giữ vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần của Đặng Thuỳ Trâm và Nguyễn Văn Thạc Trong nhật ký của họ, cả hai đã nhiều lần nhắc đến Paven như một tấm gương chiến đấu, xem ông là thần tượng và là hình mẫu để soi chiếu và noi theo.
Mở đầu cuốn nhật ký kháng chiến, Đặng Thuỳ Trâm đã trích dẫn câu nói nổi tiếng của Paven Krosaghin, thể hiện phương châm sống của chị: "Cái quý nhất của con người là cuộc sống, đời người chỉ sống có một lần, phải sống sao cho khỏi xót xa, ân hận." Lời mở đầu này không chỉ là khởi đầu cho cuốn nhật ký mà còn cho cuộc sống mới của tác giả, với sứ mệnh "đấu tranh giải phóng loài người." Chị khẳng định: "Đời người phải trải qua giông tố nhưng đừng cúi đầu trước giông tố," thể hiện tinh thần kiên cường trong cuộc sống thời chiến Trong tình cảm riêng tư, chị cũng học hỏi từ Paven Krosaghin, nhấn mạnh rằng "đừng để tình cảm chỉ đạo cuộc sống." Từ những gian khổ trong cuộc chiến, Đặng Thuỳ Trâm và N.Ôxtơrôpxki khẳng định giá trị của những con người cách mạng: "Ai đứng vững trong lửa đỏ và nước sôi, người đó sẽ là người chiến thắng." Như N.Ôxtơrôpxki đã nói: “Thép đã tôi trong lửa đỏ và nước lạnh sẽ càng thêm rắn chắc.” Đối với Nguyễn Văn Thạc, Paven Krosaghin là "chất thử" để anh khám phá bản thân, mang lại những cảm xúc khó tả.
Nhân vật trong bài viết thể hiện khát vọng sống trọn vẹn cuộc đời mình cho Đảng và giai cấp, đồng thời kiên cường trước những thử thách của cách mạng và cuộc sống cá nhân Anh cảm thấy hổ thẹn với Paven Pavơlusa vì chưa trở thành Đảng viên chân chính Sự tự vấn về nghị lực phi thường của Paven khiến anh suy nghĩ về động lực mạnh mẽ và khát khao trở về đội ngũ của người bạn này, dù cuộc sống đã đẩy Paven vào những hoàn cảnh khó khăn, nhưng anh vẫn kiên cường vươn lên và tìm lại ánh sáng.
Nguyễn Văn Thạc bày tỏ sự khâm phục sâu sắc đối với Paven, khi anh thốt lên: "Kiêu hãnh thay ng-ời cộng sản x ô Viết ấy." So sánh bản thân với Paven, anh nhận ra mình vẫn còn nhỏ bé, trẻ con và chưa thực sự trưởng thành Anh cảm thấy mình còn nhiều cá nhân, nhỏ nhen và ích kỷ, trong khi cuộc sống của mình không thể sánh với cuộc đời vĩ đại của Paven Sự khiêm tốn này không chỉ thể hiện sự tự nhận thức mà còn là lòng tôn thờ của anh đối với nhân cách và lý tưởng của Paven.
Sự tác động về tinh thần, t- t-ởng của Paven Krosaghin đối vơi Đặng Thuỳ Trâm và Nguyễn Văn Thạc góp phần thể hiện "Dấu ấn thời đại" của
“ Thép đã tôi thế đấy ” V-ợt qua bao không gian, thời gian, họ đã gặp nhau ở những điểm tất tốt đẹp trong lĩnh vực tinh thần
2.1.2 Điểm gặp gỡ giữa Paven Krosaghin, Đặng Thuỳ Trâm và Nguyễn Văn Thạc - những con ng-ời "tận tuỵ làm ng-ời" (chữ dùng của V-ơng Trí Nhàn) Điểm gặp gỡ của họ là ở lý t-ởng sống cao đẹp, ở lòng dũng cảm và ở thái độ nghiêm túc tr-ớc cuộc đời:
2.1.2.a Thái độ của Paven Krosaghin, Đặng Thuỳ Trâm và Nguyễn Văn Thạc đối với cuộc sống: ở Paven, Đặng Thuỳ Trâm và Nguyễn Văn Thạc, khái niệm “ cuộc sống ” mang đâỳ đủ và rộng rãi nhất ý nghĩa của từ này, nó không có nghĩa là “ tồn tại ” Cuộc sống của họ lấy đạo đức cách mạng, đạo đức công dân làm nền móng Đạo đức cách mạng thể hiện trong chiến đấu, hi sinh vì sự nghiệp cách mạng chung của dân tộc; đạo đức công dân thể hiện trong cuộc sống th-ờng ngày của mỗi con ng-ời, trong thái độ đối với những ng-ời xung quanh, với tài sản xã hội chủ nghĩa Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “ Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội , phải có con ng-ời xã hội chủ nghĩa ” (Hồ Chí Minh, “ Về đạo đức cách mạng ” , Hà Nội, Sự thật,
Trong bối cảnh cuộc sống hiện đại, vấn đề đạo đức con người trở thành một trong những thách thức lớn, đặc biệt trong sự nghiệp xây dựng con người Xô Viết Đảng Cộng sản Liên Xô đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giáo dục con người Xô Viết với những lý tưởng cao quý, văn hóa phong phú và thái độ cộng sản chủ nghĩa đối với lao động Nhiệm vụ này được coi là trung tâm của Đảng, nhà nước Xô Viết và mọi tổ chức xã hội.
I U Bônđarêp nói: “ Đạo đức là nhân vật vô hình của tác phẩm , là l-ơng tâm xã hội của nhà văn ” Tiến trình xây dựng chủ nghĩa cộng sản ở Liên xô và chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam đã bồi đắp trong con ng-ời tinh thần trách nhiệm đối với mọi việc xảy ra trong xã hội và trên thế giới Và chính ở đây đã diễn ra cuộc đấu tranh gay gắt, đôi khi khốc liệt: Cuộc đấu tranh cho nhân cách ngày càng tốt đẹp hơn, cho tinh thần trách nhiệm của cá nhân con ng-ời đối với mọi việc xảy ra xung quanh ngày càng cao hơn Cuộc đấu tranh đó diễn ra tr-ớc hết trong con ng-ời Paven Krosaghin ở anh, nội hàm khái niệm “ sống ” rất rộng : sống phải có đạo đức, phải không ngừng hoàn thiện nhân cách; sống là phải chiến đấu, hi sinh cho sự nghiệp chung, cho lý t-ởng cách mạng; sống là không ngừng học tập , noi g-ơng những ng-ời đi tr-ớc; sống phải có thái độ bảo vệ tài sản xã hội chủ nghĩa và phải v-ợt lên số mệnh để thực hiện -ớc mơ… Quan niệm đó của Paven thể hiện ở nhiều bình diện, lĩnh vực: Đó là cả quá trình từ khi là một chú bé đến khi trở thành ng-ời chiến sỹ cách mạng; từ trong chiến tranh lẫn trong hoà bình; từ trong hoạt động xã hội lẫn trong đời sống riêng t-…
Từ khi còn nhỏ, Paven Krosaghin đã lớn lên trong môi trường nghèo khó và đã bắt đầu phản kháng lại sự phân biệt đối xử từ những người giàu có, khi họ không coi trọng cậu.
“ một con ng-ời ” Chứng tỏ, chú có ý thức từ rất sớm - ý thức của “ một con ng-ời ” với ý nghĩa đầy đủ nhất của nó
Tính cách của Paven Krosaghin được thể hiện rõ nét qua sở thích và hành động của anh: từ việc chơi đàn gió, say mê câu cá, đến việc đọc sách và cảm xúc khi ngắm chim Anh luôn nghiêm khắc với bản thân, đặc biệt là trong tình huống đối mặt với bọn cướp để cứu An-na, khi anh đã mất một bên mắt và phải bắn bằng tay trái nhưng vẫn tự trách mình vì đã bắn trượt Paven quyết tâm từ bỏ thuốc lá và thói quen chửi tục, khẳng định rằng con người phải làm chủ thói quen của mình Tiểu thuyết “Thép đã tôi thế đấy” miêu tả quá trình rèn luyện và hoàn thiện tính cách của Paven, thể hiện qua câu chuyện giữa anh và đồng chí chính uỷ Ca-sơ-me Dù đang ở mặt trận yên ả, Paven vẫn khao khát chiến đấu và có ý định chuyển sang đơn vị kị binh, nhưng bị phê bình vì thiếu kỷ luật Ca-sơ-me nhắc nhở anh rằng kỷ luật là nền tảng của Đảng và quân đội, nhưng Paven vẫn quyết định tự động chuyển đơn vị.
Sau chiến tranh, Paven Krosaghin giữ chức chính trị viên tiểu đoàn và luôn tuân thủ mệnh lệnh của chỉ huy, dù những chỉ thị đó có thể thô bạo và anh không muốn thực hiện Dù chân bị đau nặng, Paven vẫn phải xuống ngựa và đi bộ cùng tiểu đoàn Anh không còn là người lính Hồng Quân có thể dễ dàng rời bỏ đơn vị, mà phải dùng hành động của mình để làm gương kỷ luật cho toàn bộ đơn vị.
Paven Krosaghin, nhân vật tiêu biểu của thế hệ mới trong thời đại cách mạng, đã trải qua một hành trình tiến bộ lớn lao để khắc phục tính tự do của mình Nhicôlai Alêchxêvich Ôxtơrôpxki cho thấy rằng Paven không ngừng tìm hiểu và học hỏi từ những người anh hùng đi trước Từ khi còn trẻ, Paven đã say mê đọc sách về các nhân vật lịch sử và những anh hùng dân tộc, đặc biệt là Ga- ri- ban-di, thủ lĩnh của Đảng “áo đỏ” tại Náp-lơ Anh đã bày tỏ sự ngưỡng mộ: “Như Ga- ri- ban-di mới thật là một con người Anh hùng thật! Tôi hiểu lắm, đấy là một anh hùng chân chính … Giá ông ta còn sống đến bây giờ, tôi sẽ tìm đến xin theo ngay.”
Paven rất yêu thích cuốn sách "Ruồi Trâu", một tác phẩm nổi tiếng phản ánh phong trào cách mạng ở Ý Nhân vật thủ lĩnh trong câu chuyện được gọi là Ruồi Trâu, và ông đã nhấn mạnh tầm quan trọng của cuốn truyện này trong việc truyền tải thông điệp cách mạng.
Cuốn truyện "Ruồi Trâu" đã có ảnh hưởng sâu sắc đến Paven, đặc biệt trong những ngày anh nằm viện Sự kiên nhẫn và tinh thần chịu đựng của Paven đã khiến các bác sĩ ngạc nhiên, khi anh không hề rên la dù phải trải qua những cơn đau đớn Khi được hỏi lý do không kêu ca, Paven đã khẳng định rằng cuốn sách này đã dạy cho anh cách đối mặt với đau đớn Hơn nữa, "Ruồi Trâu" cũng tác động mạnh mẽ đến cảm xúc của Paven đối với Ri-ta, khi anh thừa nhận rằng không chỉ riêng mình có lỗi trong mối quan hệ mà còn do ảnh hưởng từ lãng mạn trong truyện Những hình ảnh về các chiến sĩ cách mạng dũng cảm đã nuôi dưỡng trong Paven mong muốn noi gương họ, và trong tình cảm với Ri-ta, anh đã phải nén lại cảm xúc cá nhân để tập trung vào sự nghiệp chung.
Đối với Paven, sách không chỉ là người chỉ đường mà còn là người bạn thân thiết Mỗi tối, anh dành thời gian đọc sách tại thư viện công cộng, tập trung vào những tác phẩm từ thời Nội chiến, như bộ Tư bản luận của Mác và tiểu thuyết nổi tiếng "Gớt - sắt" của Giắc-lơn-đơn Trong số sách cũ, Paven tìm thấy cuốn tiểu thuyết "Spác - ta - quýt - xơ", về một lãnh tụ nô lệ chống lại chế độ nô lệ ở La Mã, và anh đã say mê đọc nó trong hai đêm Mặc dù đắm chìm trong sách, bạn bè của anh như Ca-chiu-sa vẫn khuyên anh nên dành thời gian cho những niềm vui khác Sự đam mê đọc sách cũng được chia sẻ bởi Đặng Thùy Trâm và Nguyễn Văn Thạc, những thanh niên cách mạng trong thời kỳ chống Mỹ, họ coi sách là nguồn dinh dưỡng tinh thần Nguyễn Văn Thạc từng bày tỏ nỗi tiếc nuối về những ngày ở trường, mong muốn có một tủ sách lưu động cho lính Đặc biệt, cả Đặng Thùy Trâm và Nguyễn Văn Thạc đều yêu thích cuốn "Thép đã tôi thế đấy" và xem đó là cuốn sách gối đầu giường.
Thế hệ lão thành cách mạng
Lỗ Tấn từng nói rằng thực tế không có con đường nào sẵn có, mà con đường hình thành từ những bước đi của con người Quan điểm này có thể áp dụng vào nhiều khía cạnh trong cuộc sống, nhấn mạnh rằng sự nỗ lực và kiên trì là yếu tố quyết định để tạo ra những cơ hội và hướng đi mới.
Con đường cách mạng chỉ có thể vững bền khi nhiều thế hệ cùng chung lý tưởng Thế hệ sau kế thừa và phát huy "dấu ấn" tốt đẹp của thế hệ trước, tạo nên sức mạnh cho tương lai Như N.Ôxtơrôpxki đã nói: "Có thể sinh ra đã là quý tộc nhưng không thể sinh ra đã là cộng sản." Điều này nhấn mạnh rằng con đường cách mạng và lý tưởng cộng sản phải được xây dựng từ truyền thống và những người đi trước.
“Thép đã tôi thế đấy” của N.Ôxtơrôpxki là tác phẩm phản ánh sâu sắc và chân thực lịch sử cách mạng Nga trong những năm 30 - 40 Tác giả xem sự nghiệp của các nhà văn Xô Viết như là việc "xây dựng hình tượng người chiến sĩ cách mạng trẻ tuổi của thời đại chúng ta - thời đại cách mạng vô sản".
Tác phẩm của ông không chỉ thể hiện sức mạnh của tuổi trẻ mà còn tôn vinh truyền thống và tấm gương của thế hệ cha anh Dù tuổi cao, sức yếu, những người như cụ già trưởng toán La-gu-chin vẫn nhiệt huyết trong công việc, tự nguyện cống hiến cho đội làm đường Cụ là hình mẫu cho thế hệ trẻ, luôn đồng cam cộng khổ và yêu thương đồng đội Cụ Pô-len-tôp-xki, với sự tận tâm, đã chỉ dẫn cho anh em thợ nguội ngay dưới gầm đầu tàu, khẳng định con đường của những người Bôsêvich là con đường của mình Bác Bơ-ru-giắc, mặc dù đã trải qua nhiều thử thách, vẫn kiên quyết tiếp tục sự nghiệp của con cái đã hy sinh, nhấn mạnh rằng cái chết của lãnh tụ Lênin đã mở mắt cho ông Những bậc tiền bối cách mạng anh hùng như vậy là nguồn cảm hứng bất tận cho thế hệ hiện tại.
Tiếp nối bước chân của các anh hùng, những chiến sĩ Hồng quân dày dạn kinh nghiệm như Giu-khơ-rai, Đô-lin-nhich, Stê-pa-nôp và nhiều đồng chí khác, đã không ngừng chiến đấu, lãnh đạo và tuyên truyền lý tưởng cộng sản cùng đường lối cách mạng.
Trong bối cảnh sống chết như cơm bữa, tinh thần của họ vẫn vững vàng Có lẽ, nhân vật "tôi" trong khổ thơ của Tố Hữu có thể đại diện cho những con người này: "Đời cách mạng từ khi tôi đã hiểu."
Dấn thân vô là phải chiụ tù đày ,
Là g-ơm kề cổ, súng kề tai
Là thân sống coi chỉ còn một nửa … "
Theo tôi là "có thể", những con ng-ời cùng lý t-ởng thì th-ờng cùng hành động, mặc dù (có thể) họ ch-a một lần gặp mặt nhau
Giu - khơ - rai - ng-ời thuỷ thủ anh dũng luôn hiện diện ở những nơi cần thiết cho cách mạng, dẫn dắt đồng đội chiến đấu và hướng dẫn thế hệ trẻ theo đuổi lý tưởng cách mạng Paven Krosaghin là một trong những người tiêu biểu cho tinh thần này.
Khơ - rai là người dẫn đường, là tấm gương cho anh trong cả chiến đấu lẫn lao động Đô - lin - nhich, người thợ mộc tại nhà máy đường, say sưa với công việc đến mức quên cả giấc ngủ và nghỉ ngơi Anh không chỉ tham gia chiến đấu mà còn tích cực tuyên truyền, vận động tổ chức đội ngũ và chính quyền cách mạng, kêu gọi sự đoàn kết từ các bạn binh lính.
Bôsêvích, họ không bao giờ phản lại quyền lợi các bạn" [2A, 188], "tất cả vô sản là anh em( … ), vô sản toàn thế giới liên hiệp lại" [2A, 231]
Stê - pa - nốp thể hiện tinh thần anh dũng và bất khuất, khi bị bắt, anh đã chống lại hai tên sen đầm và bị thương Nghe hai người phụ nữ cùng bị đưa đi tử hình khóc, anh đã an ủi họ: "Đừng khóc các đồng chí! Nếu khóc ở đây để sau này không khóc ở ngoài kia thì cứ khóc Đừng để bọn chúng thấy chúng ta yếu lòng Dù sao thì chúng ta cũng sẽ chết, vì vậy hãy chết một cách kiên cường Đừng ai quỳ gối hay cúi đầu." Tinh thần kiên cường của anh đã truyền cảm hứng cho những người xung quanh, khẳng định rằng cái chết phải được đối diện với sự dũng cảm.
Trước cột treo cổ, anh và đồng đội đã cùng nhau hát "Bài hát của người dân thành Vac-xô-vi" Dù bị bọn sen đầm quất roi như bão táp vào mặt, họ dường như không còn cảm thấy đau đớn nữa.
Trong "Mãi mãi tuổi hai m-ơi" , Nguyễn Văn Thạc cũng hết lòng ca ngợi những con ng-ời nh- thế Tiêu biểu nh- anh V-ơng Đình Cung, Anh Tặng…
V-ơng Đình Cung là con của đồng chí bí th- tỉnh uỷ Hải D-ơng Học hết cấp 3, anh xin đi học tr-ờng Đại học Nông nghiệp với mục đích sau này đ-ợc phục vụ thiết thực cho đất n-ớc, phù hợp với công tác của bố anh Là một Đảng viên, đất n-ớc còn giặc đã khiến anh không thể ngồi yên trên ghế nhà tr-ờng, anh đã xung phong đi bộ đội ở trong quân đội, anh là chiến sỹ g-ơng mẫu, một Đảng viên tích cực Đã hai lần anh từ chối không đi n-ớc ngoài vì muốn đ-ợc trực tiếp góp sức mình vào sự nghiệp cách mạngc cứu n-ớc của dân tộc Anh từ chối tất cả sự -u tiên, đãi ngộ mà Đảng dành cho Với anh, tất cả là cho Đảng, cho cách mạng Tình yêu đằm thắm và mãnh liệt nhất trong anh là yêu chiến tr-ờng Anh có một mối tình đẹp đẽ, trong sáng và cao quý với Kim Anh Anh đã hứa với ng-ời yêu: "Bao giờ đến ngày toàn thắng mới trở về gặp nhau" , Nguyễn Văn Thạc phải thốt lên:
Tấm gương sáng ngời của Đảng viên Vương Đình Cung là biểu tượng cho sự cống hiến cao cả Dù anh đã ra đi, nhưng những giá trị mà anh để lại vẫn sống mãi trong lòng người cộng sản Họ không cần cuộc sống riêng tư khi đã hy sinh tất cả cho lý tưởng của Đảng, thể hiện qua từng phút giây cuối cùng của cuộc đời mình.
Sau 6 năm chiến đấu không ngừng nghỉ, anh Tặng trở về vào lúc 2 giờ sáng năm 1968, gõ cửa nhà chị gái, người đã tưởng anh đã hy sinh Cuộc gặp gỡ bất ngờ và cảm động này mang lại niềm hạnh phúc ngắn ngủi trước khi anh lại lên đường ra chiến trường, không biết khi nào mới trở về Như Chế Lan Viên đã nói, "Tham gia vào cuộc chiến đấu xâm lược ngày nay của chúng ta không chỉ có chúng ta mà còn có 4000 năm lịch sử và các anh hùng của các thế kỷ trước đứng sau."
Thế hệ thanh niên anh hùng
Cả "Thép đã tôi thế đấy" của N Ôxtơrôpxki, "Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm" và "Mãi mãi tuổi hai mươi" của Nguyễn Văn Thạc đều khắc họa sinh động hình ảnh những thanh niên anh hùng, đại diện cho sức mạnh dân tộc, lòng dũng cảm và nhiệt huyết cách mạng Câu nói nổi tiếng "Đâu cần thanh niên có, đâu khó có thanh niên" của Nguyễn Văn Hiên thể hiện rõ tinh thần ấy, nhấn mạnh vai trò quan trọng của thanh niên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Tổng bí th- CHxHCN Việt Nam từng nói: "Thanh niên phải tắm mình trong ánh hào quang rực rỡ của t-ơng lai" [3A, 103] Đồng chí cũng nói:
Thanh niên cần coi sự hy sinh vì cách mạng là hạnh phúc cao quý nhất trong cuộc đời, không để tình cảm cách mạng bị nguội lạnh bởi những toan tính cá nhân Hàng triệu thanh niên xô Viết và thanh niên Việt Nam đã thực hiện điều này, thể hiện sức mạnh qua ý thức và trách nhiệm của từng cá nhân, cũng như sự đoàn kết chặt chẽ trong tập thể.
Trong tác phẩm "Thép đã tôi thế đấy" của N Ôxtơrôpxki, hình ảnh tập thể và cá nhân của những người thanh niên được khắc họa rõ nét Các tổ chức như Đoàn, Đảng, tổ lao động và công xã thể hiện tinh thần đoàn kết và đồng lòng trong cả chiến đấu lẫn xây dựng chủ nghĩa xã hội Hình ảnh lao động của đội làm đường tại công trường Bai-a-rơ-ca cho thấy sự hăng say và quyết tâm: "Chung quanh, người hì hục làm, đông như kiến Bùn nhầy nhụa dính lấy mỗi bước đi, ủng da lội bì bõm nghe lớp nhớp khó chịu Người ta hùng hục xúc đất, đổ nền, xà beng chạm loảng xoảng, cuốc bổ vào đá chan chát."
366] ; "Đám đoàn thanh niên là lực l-ợng cốt cán thì vẫn làm quần quật không nghỉ Chính vì họ trai trẻ nên họ mới đứng vững đ-ợc nh- thế … "
Lao động nặng nhọc trong điều kiện sinh hoạt thiếu thốn, người dân thường phải đối mặt với đói rét, quần áo không đủ ấm và thiếu thốn củi sưởi Mặc dù thường xuyên bị bọn phỉ tấn công, họ vẫn không ngừng hăng say làm việc.
Tối đến, bốn trăm người quần áo ướt sũng, bê bết bùn lầy, chen chúc nhau nằm trên ổ rơm mỏng dính trên nền bê tông, rét run cầm cập Trong số đó, những chàng trai trẻ từng xông lên dẹp phiến loạn giờ đây ôm ấp một ý nguyện duy nhất: khơi mạch máu thép đường ray nối đến những đống củi quý như vàng, nguồn sức nóng và sự sống Tinh thần lao động của họ đã khiến Giu-khơ-rai phải thán phục, nhận xét rằng "Đám trẻ thật là những người quý vô giá Thép tôi là ở chỗ này đây." Những thanh niên này không chỉ hăng hái, bền bỉ trong lao động mà còn nghiêm túc đối với các vấn đề xã hội.
Người ta thường cho rằng họ rất nghiêm khắc với các vấn đề liên quan đến rượu chè, du côn và những trò chơi bậy bạ khác, đồng thời họ cũng rất chăm chỉ trong việc học hành Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khuyên nhủ thanh niên về tầm quan trọng của việc rèn luyện bản thân và học tập.
" Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên!"
Cũng chính Ng-ời nói: "Đoàn kết - đoàn kết - đại đoàn kết Thành công
- thành công - đại thành công" Thanh niên xô Viết trong “ Thép đã tôi thế đấy ” (N.Ôxtơrôpxki) đã kiểm nghiệm đ-ợc điều đó
Tác phẩm của N Ôxtơrôpxki đã khắc họa nhiều hình ảnh thanh niên lao động, chiến đấu và hy sinh dũng cảm, thể hiện tình bạn và tình đồng chí qua nhân vật Paven Krosaghin cùng các nhân vật như Xéc-gây và Va-li.
- a, Thai - a và bao ng-ời khác nữa
Xéc - gây, cùng với Paven, đã thể hiện tinh thần cách mạng từ khi còn nhỏ, lớn lên trong một gia đình có truyền thống cách mạng với bố là Bơ - ru - giắc và em gái là Va - li - a Anh sớm nhận thức được sự tàn ác của những kẻ thống trị và bọn nhà giàu bóc lột, từ đó hình thành lòng thù địch với chúng Khi được Giu - khơ - rai hỏi về việc giúp đỡ cách mạng, xéc - gây lập tức bày tỏ sự sẵn sàng: "Nhất định là giúp chứ! Cháu giúp đ-ợc gì cháu xin giúp ngay." Hành động dũng cảm của anh khi thấy tên lính Pết - lu - sa chuẩn bị tấn công ông cụ già Do Thái càng khẳng định tinh thần cách mạng của mình, khi xéc - gây không ngần ngại lao ra đường phố, che chở cho ông và quát vào mặt kẻ cướp: "Không đ-ợc đụng vào cụ già, đồ ăn c-ớp, đồ chó!"
Vì bị thương nặng do tên lính chém vào đầu, anh đã quyết tâm tham gia cách mạng cùng Hồng Quân, lòng căm thù giặc càng mãnh liệt Dù mẹ mắng và muốn kéo anh về, anh kiên quyết không trở lại, nói rằng: "Mẹ la cũng chẳng được! Con không về đâu." Anh hăng say làm việc đến nỗi không về thăm nhà, khiến bố mẹ rất nhớ con Khi ghé thăm nhà, bố mẹ khuyên anh ở lại, nhưng anh khẳng định: "Hồng Quân đánh thắng thì thắng lợi là thắng lợi chung của giai cấp công nhân ta Con không thể cứ khoanh tay ngồi ở nhà được."
Bố mẹ đã già, trong khi chỉ còn hai anh em, bản thân mình đã cống hiến cho cách mạng, nhưng xéc-gây vẫn khuyến khích em gái Va-li-a tham gia công tác thanh niên Anh thật đáng kính nể Trong trận đầu của cuộc Nam hạ giữa đồng cỏ vàng úa mùa thu xứ Ucơren, xéc-gây đã hy sinh khi "một viên đạn lạc trúng vào anh", khiến anh ngã xuống với đôi mắt thao láo trừng lên nhìn vào khoảng mênh mông đồng cỏ Câu hỏi về cái gì ẩn chứa trong "đôi mắt xanh thao láo" ấy chỉ có những người cùng chiến tuyến với anh mới có thể trả lời.
Va-li-a, em gái của Xéc-gây, đã theo bước chân anh trai tham gia công tác Đoàn thanh niên Không may, chị bị giặc bắt và bị tra tấn ngay từ những ngày đầu Dù bị đưa vào xà lim trong tình trạng thê thảm, tinh thần cách mạng của chị vẫn không hề lay chuyển Khi bị treo cổ, Va-li-a đã cất tiếng hát "Bài hát của người dân Vác-xô-vi", khiến những người xung quanh cùng hòa theo Dù bị giặc đánh đập tàn bạo, chị vẫn kiên cường, không cho phép nỗi đau làm mình chùn bước Khi giặc vội vàng thi hành án, chị ra đi với sự bất khuất, và tiếng hát của chị sẽ mãi vang vọng, như một lời kêu gọi cho những người lao động: "Vùng lên hỡi các nô lệ ở thế gian" Như Tố Hữu đã nói: "Ra thế! to gan hơn béo bụng - Anh hùng đâu cứ phải mày râu!".
Thai là một cô gái hiền lành, chịu thương chịu khó trong gia đình nghèo với nhiều bất công Bố cô độc đoán và chuyên quyền, em trai thì đua đòi và ích kỷ, trong khi mẹ và chị em Thai phải chịu đựng nhiều thiệt thòi Paven đã đưa cô ra khỏi thực trạng khó khăn đó, mở ra cho cô một cuộc sống mới với những con người mới, gắn liền với lao động xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Lòng nhiệt tình và năng lực của Thai-a đã giúp cô trở thành người đồng chí và người vợ hiền của Paven Dù công tác xã hội và chăm lo gia đình, Thai-a vẫn là người vợ đảm đang Khi Paven mắc bệnh nặng, Thai-a can đảm chịu đựng và giấu đi nỗi thất vọng khi không thể giúp chồng Khi Paven đề nghị ly dị, Thai-a đã không thể chấp nhận và khóc nức nở, thể hiện tình yêu thương và sự chăm sóc dành cho chồng và mẹ chồng Cô là người "giỏi việc nước, đảm việc nhà" và đã đạt được thành tích đầu tiên với tấm thẻ đại biểu xô Viết thành phố Thai-a không chỉ làm công việc rửa bát mà còn tham gia công tác tại xô Viết và trở thành đảng viên chính thức của Đảng Bôn-sê-vích Sự kiên trì và lòng tự hào về vợ đã giúp Paven vơi bớt nỗi buồn trong hoàn cảnh khó khăn Thai-a vừa là người vợ, vừa là nguồn động viên quý giá của Paven.
"Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm" cũng ghi lại rất nhiều tấm g-ơng thanh niên anh hùng của mảnh đất Đức Phổ (Quảng Ngãi) nói riêng, của miền
Nữ sỹ Bun-ga-ri Blaga Đimitơrôva đã nhiều lần thăm Việt Nam trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ và thổ lộ rằng có những vấn đề trong đời sống hiện tại của Việt Nam mà chị không thể tìm ra câu trả lời Chị bày tỏ sự ngạc nhiên về sức mạnh và sự kiên cường của dân tộc Việt Nam, khi họ có thể đứng vững trước sự tấn công liên tục của chiến tranh mà vẫn giữ được sự minh mẫn và bình tĩnh, như sự trong veo của hồ Hà Nội Chị tự hỏi nguồn cội nào đã tạo nên nụ cười vĩnh cửu của dân tộc này.
Tuyển tập thơ Việt Nam, xuất bản ở Bun - ga - ri, thể hiện sự tìm kiếm sâu sắc của nữ sỹ về bản sắc văn hóa và tâm hồn Việt Nam Bà đã khám phá câu trả lời trong văn học và thơ ca, và nếu còn sống, có lẽ bà sẽ nhận ra rằng "Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm" chính là minh chứng cho những thanh niên anh hùng như Thuận, Liên, Lâm, Bốn, cùng hàng triệu người khác Họ không chỉ là hình ảnh văn học mà là những nhân vật lịch sử có thật, thể hiện tinh thần bất khuất của dân tộc.
Những thiếu niên anh hùng
Cuộc kháng chiến chống Mỹ đã mở ra một chương mới cho dân tộc ta, khiến thời gian như ngưng đọng Rất khó để phân biệt giữa hiện tại và sự tích tụ của hàng ngàn năm lịch sử Theo Chế Lan Viên, đây chính là thời khắc đặc biệt.
"Mỗi chú bé đều nằm mơ ngựa sắt
Mỗi con sông đều muốn hoá Bặch Đằng
……… Cả dân tộc đều trên mình ngựa thép
Ba m-ơi mốt triệu cháu con đều có dáng ông cha"
Trong "Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm" , những "chú bé" ấy, những
"cháu con" ấy đều là những anh hùng có thật thời bấy giờ Đó là Nhiều, là em Hoàng, em An…
Nhiều là em út trong gia đình có bốn chị em, mồ côi mẹ từ nhỏ Chị gái đầu tiên vừa bị pháo bắn chết chưa đầy một tháng thì bố cũng qua đời Anh trai thứ hai, Thuận, và chị gái thứ ba, Cho, đều tham gia cách mạng từ sớm, trong khi Nhiều cũng gia nhập du kích từ rất trẻ Vào ngày 30/8/1969, trong một trận chiến ở Phổ Cường, quân ta đã giành chiến thắng.
Sau một đêm chiến đấu liên tục, chúng ta đã tiêu diệt 14 xe tăng, 1 máy bay HU - 1A, 15 xe nhà binh và 150 lính Mỹ Tuy nhiên, chiến thắng rực rỡ này đã phải trả giá bằng sự hy sinh của một đồng chí du kích và hai đồng chí khác bị thương.
Đồng chí du kích Nhiều còn rất trẻ, ở độ tuổi đáng lẽ phải tận hưởng cuộc sống, vui chơi và trải nghiệm tuổi thanh xuân Tuy nhiên, cuộc sống đã đưa em đến một vị trí khác, khi tên em được ghi thành liệt sỹ trên những hàng bia trắng giữa đồng, thể hiện sự hy sinh cao cả vì Tổ quốc.
Em Hoàng, 14 tuổi, trong 6 tháng đầu năm 1968 đã giết đ-ợc 6 lính
Mỹ đánh lật 2 xe tăng bằng vũ khí tự tạo, lấy đ-ợc 7 súng giặc trong đó có
2 cối cá nhân và các loại khác
Em An (Phổ Châu) lấy đ-ợc 5 súng, có 2 cối cá nhân, 1 đài R.C
Em Hoàng và Em An là hai thiếu nhi tiêu biểu được báo cáo tại Đại Hội huyện đoàn thanh niên Trong bầu không khí vui tươi của lớp thiếu niên trưởng thành từ chiến đấu, Thuỳ Trâm cảm thấy vô cùng khâm phục và tự hào.
"Các em đã anh hùng từ trứng n-ớc Từ hào thay tuổi trẻ của chúng ta"
Trong thời kỳ chống Mỹ, một nhà văn nước ngoài đã nhận xét rằng mỗi người Việt Nam đều có trách nhiệm chung, cùng nhau gánh vác sự nghiệp lớn lao Cuộc chiến tranh khốc liệt đã buộc mọi người phải trở thành anh hùng, đồng thời tạo ra sự gắn bó sâu sắc với cộng đồng Mỗi cá nhân đều suy nghĩ và hành động vì lợi ích chung, đặt câu hỏi về sự tồn vong của Tổ quốc, từ đó sẵn sàng hy sinh mọi lợi ích cá nhân, thậm chí cả mạng sống, để bảo vệ độc lập và tự do.
Lan Viên mô tả giai đoạn này là "những năm toàn đất nước có một tâm hồn, có chung khuôn mặt," trong khi Tố Hữu gọi đó là thời kỳ "Bốn mươi thế kỷ cùng ra trận." Trong những ngày tháng ấy, đất nước trải qua "đau thương nhất mà hào hùng nhất, đằm thắm nhất mà cao cả nhất." Chủ nghĩa anh hùng nở rộ khắp mọi nơi, từ tiền tuyến đến hậu phương, trong cả chiến trận lẫn sinh hoạt hàng ngày Mỗi người dân đều góp phần vào tinh thần chung của dân tộc.
Việt Nam luôn khẳng định chân lý mà Bác Hồ đã dạy: "Không có gì quý hơn Độc lập - Tự do" Để thực hiện điều này, toàn thể dân tộc đã đứng lên chiến đấu, dẫn đến đại thắng mùa xuân 1975 Như Vônte đã nói: "Khi một dân tộc đã bắt đầu suy nghĩ, không một thế lực nào có thể ngăn cản được".
Một số giá trị nghệ thuật đặc sắc
Vài nét nghệ thuật đặc sắc của “ Thép đã tôi thế đấy” (N.Ôxtơrôpxki)…
"Thép đã tôi thế đấy" của Nhicôlai Alêchxêvich Ôxtơrôpxki, ra đời từ năm 1932 đến 1934 tại Liên Xô, là một tác phẩm tiêu biểu của chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa Khái niệm này được hình thành qua nhiều cuộc thảo luận giữa các nhà văn Xô Viết và chính thức ra đời vào ngày 29/5/1932, khi lần đầu tiên được nêu trong bài xã luận của Báo văn học Hai năm sau, khái niệm "chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa" đã được ghi nhận trong Điều lệ Hội nhà văn Liên Xô.
Chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa là phương pháp chủ yếu trong văn học nghệ thuật và phê bình văn học ở Việt Nam, yêu cầu các nhà văn miêu tả thực tại một cách chân thực và lịch sử - cụ thể trong bối cảnh phát triển cách mạng Đồng thời, tính chân thực và lịch sử - cụ thể trong nghệ thuật cần kết hợp với nhiệm vụ cải tạo và giáo dục nhân dân lao động theo tinh thần chủ nghĩa xã hội.
"Thép đã tôi thế đấy" của N Ôxtơrôpxki là một tác phẩm tiêu biểu cho phương pháp sáng tác hiện thực xã hội chủ nghĩa S O Mêlích Nubarốp nhận xét rằng tác phẩm kết hợp sâu sắc tính Đảng với tính chân thực cao độ trong miêu tả, phản ánh cuộc sống một cách hiện thực Tác phẩm thể hiện tinh thần lãng mạn cách mạng, cho thấy sự biến đổi của cuộc sống trong bối cảnh cách mạng, và tất cả các đặc điểm này được bộc lộ rõ ràng, làm cho "Thép đã tôi thế đấy" trở thành một tác phẩm nổi bật trong thể loại này.
3.1.1 Tính Đảng cộng sản sâu sắc:
Tính Đảng là nguyên tắc tư tưởng sáng tạo cốt lõi của trào lưu văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa, đặc biệt nổi bật trong tác phẩm của N Ôxtơrôpxki Nguyên tắc này đóng vai trò quan trọng nhất trong hoạt động sáng tạo, vì tư tưởng sáng tạo quyết định toàn bộ quá trình sáng tác của nhà văn, định hình cảm quan hiện thực và là hệ quả tất yếu của quá trình đó.
Th.S Nguyễn Hữu Vinh nhấn mạnh rằng hệ thống thi pháp của quá trình sáng tạo sẽ được quy định rõ ràng V.I Lênin cũng khẳng định tính Đảng cộng sản trong văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa, coi nền văn chương như một phần thiết yếu trong guồng máy xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Điều này thể hiện rõ trong bài báo "Tổ chức Đảng và nền văn ch-ơng có tính Đảng".
Trong tác phẩm của mình, N Ôxtơrôpxki đã thể hiện sâu sắc chủ đề Đảng, nhấn mạnh mối quan hệ tương hỗ giữa Đảng Bônsêvích và những người lao động chân chính Quan hệ này thể hiện sự gắn bó, khi con người phấn đấu vì lý tưởng của Đảng, trong khi Đảng lại hỗ trợ và khích lệ họ Hình tượng Paven Krosaghin là một ví dụ điển hình, đại diện cho tinh thần chiến đấu và lao động không ngừng để cải tạo cuộc sống M Gorki, nhà văn nổi tiếng với chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa, đã khẳng định rằng những người yêu thích công việc và có mục đích giải phóng sức mạnh con người để tạo ra giá trị cho cuộc sống mới là những anh hùng chân chính.
"Cá tính sáng tạo của nhà văn và sự phát triển của văn học", trang 494)
Trong tác phẩm “Thép đã tôi thế đấy”, A Fađêep nhấn mạnh tính Đảng thông qua nhân vật Paven Krosaghin, người thể hiện cái nhìn và cảm nhận sâu sắc về thế giới Ông cho rằng tiểu thuyết này không chỉ mang tính chất chính trị mà còn phản ánh cách hiểu mới mẻ về cuộc sống.
“Thép đã tôi thế đấy” là minh chứng rõ ràng cho sức mạnh của tác phẩm khi thấm nhuần tư tưởng của Đảng Cộng sản Tính Đảng Cộng sản đã tạo ra "linh hồn" cho tác phẩm của N Ôxtơrôpxki.
3.1.2 Tính chân thực, lịch sử- cụ thể:
Tính chân thực, lịch sử - cụ thể cũng là một điểm rất nổi bật trong
“Tính Đảng đòi hỏi nhà văn phải thể hiện chân thực cuộc sống, chỉ miêu tả những gì đã xảy ra chứ không phải những gì có thể xảy ra Tác phẩm cần bộc lộ một thái độ khe khắt đối với sự thật.” - N Ôxtơrôpxki.
Tính chất thực trong văn học yêu cầu tác phẩm phải phản ánh đúng bản chất quy luật của hiện thực khách quan, tái hiện quá trình đấu tranh của nhân dân lao động, bao gồm cả công cuộc giải phóng dân tộc và xoá bỏ áp bức Tính lịch sử - cụ thể thể hiện qua việc tái hiện xung đột xã hội và mâu thuẫn giai cấp trong những hoàn cảnh lịch sử nhất định Tác phẩm cần phản ánh đời sống trong quá trình phát triển cách mạng, với mâu thuẫn được giải quyết theo hướng tích cực, cái mới chiến thắng cái cũ Trong “Thép đã tôi thế đấy” của N.Ôxtơrôpxki, tính chân thực lịch sử thể hiện qua nhân vật và sự kiện lịch sử, với nhiều nhân vật có thật, trong đó Paven Krosaghin là hiện thân của tác giả Ông khẳng định rằng cuốn tiểu thuyết này phản ánh cuộc đời ông, nhưng không phải là một bản tự thuật mà là một tác phẩm nghệ thuật sử dụng quyền hư cấu của mình.
Tiểu sử của tôi khiêm tốn hơn nhiều so với Paven Krosaghin, nhưng tác phẩm đã tái hiện nhiều sự kiện lịch sử quan trọng như cuộc chiến chống Đức Quốc xã, quân Bạch vệ, và cuộc chiến chống Ba Lan trắng N Ôxtơrôpxki đã ghi nhớ lời dạy của M.Gorki rằng cần phải chọn lọc những sự kiện quan trọng và rút ra ý nghĩa từ chúng Do đó, các sự kiện và nhân vật trong tác phẩm đều mang tính biểu tượng, khẳng định giá trị của "Thép đã tôi thế đấy" như một tác phẩm văn học chân chính Tác phẩm phản ánh cuộc sống trong quá trình phát triển cách mạng, thể hiện sự đấu tranh kiên cường và anh dũng của con người vì cái đẹp và sự tiến bộ, mặc dù nhiều người đã phải hy sinh để đạt được chiến thắng đó.
3.1.3 Tính lãng mạn cách mạng chân chính:
Tính lãng mạn cách mạng chân chính trong tác phẩm văn học cách mạng thể hiện niềm tin và hy vọng vào chiến thắng cùng tương lai tươi sáng Đặc biệt, "niềm tin" và "hy vọng" cần gắn liền với hành động cụ thể S O Mêlích Nubarốp đã nhấn mạnh tầm quan trọng của vấn đề này.
N Ôxtơrôpxki đã khắc họa chân thực công tác lao động xã hội chủ nghĩa với tinh thần lãng mạn cách mạng, thể hiện niềm tin mạnh mẽ của những người cách mạng trong "Thép đã tôi thế đấy" về sự thành công của xã hội chủ nghĩa Theo Pospêlốp, "chất lãng mạn" là trạng thái phấn chấn của tâm hồn, được hình thành từ khát vọng hướng tới lý tưởng cao cả và được phản ánh qua các khía cạnh của đời sống có liên quan đến ý thức về lý tưởng ấy.
Theo định nghĩa và những gì Paven Krosaghin đã thực hiện, có thể khẳng định rằng "Thép đã tôi thế đấy" (Ôxtơrôpxki) chứa đựng nhiều yếu tố lãng mạn cách mạng chân chính Từ định nghĩa này, Pospêlốp nhận định rằng cảm hứng lãng mạn - anh hùng đã trở thành một khía cạnh hợp quy luật trong nội dung của văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa.
“Thép đã tôi thế đấy” của N.Ôxtơrôpxki là tác phẩm nổi bật, thể hiện rõ nét các phương diện nghệ thuật của phương pháp sáng tác "hiện thực xã hội chủ nghĩa" Tác phẩm không chỉ mang tính chân thực mà còn có giá trị lịch sử cụ thể, góp phần tạo nên sức mạnh và ý nghĩa sâu sắc trong văn học.
"dấu ấn thời đại" cho một tác phẩm văn học.