KHÁI QUÁT CHUNG
B ố i c ả nh
Chiến tranh lạnh vẫn ảnh hưởng mạnh mẽ đến quan hệ quốc tế, mặc dù sự phát triển của cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật đang thúc đẩy hợp tác kinh tế giữa các quốc gia Thế giới hiện nay vừa có sự hợp tác mạnh mẽ vừa diễn ra những cuộc đấu tranh quyết liệt, đặc biệt giữa hai phe trong chiến lược lợi ích toàn cầu Sự phân hóa sâu sắc trong nội bộ các phe, đặc biệt là các nước xã hội chủ nghĩa, đã dẫn đến nhiều mâu thuẫn khó có thể giải quyết.
Việc Mỹ rút quân khỏi Đông Nam Á đã đánh dấu sự khởi đầu của thời kỳ "sau Việt Nam", dẫn đến những biến chuyển phức tạp trong quan hệ giữa các cường quốc Sự suy giảm sức mạnh của Mỹ đã tạo ra khủng hoảng toàn diện về chính trị, kinh tế và xã hội, trong khi Tây Âu và Nhật Bản nổi lên như những trung tâm kinh tế cạnh tranh với Mỹ Các khối quân sự như SEATO trở nên lỏng lẻo hoặc tan rã, và xu hướng độc lập với Mỹ trong thế giới phương Tây ngày càng gia tăng.
Năm 1975, Liên Xô đã thúc đẩy ký Định ước Helsinki, đánh dấu sự kết thúc của 30 năm đối đầu ở châu Âu Đồng thời, Liên Xô mở rộng ảnh hưởng mạnh mẽ đến Mỹ Latinh, châu Á và châu Phi, đặc biệt là ở các quốc gia mới giành độc lập từ Bồ Đào Nha Liên Xô cũng bắt đầu chú trọng nhiều hơn đến khu vực Đông Nam Á và châu Á – Thái Bình Dương Trên bình diện quốc tế, xu thế hòa hoãn dần thay thế cho xu thế đối đầu.
Tình hình khu vực Đông Nam Á đã có nhiều biến chuyển tích cực khi chiến tranh kéo dài suốt 30 năm đã kết thúc, mang lại hòa bình và ổn định Các nước ASEAN, trước đây từng liên quan đến các cuộc chiến tranh của Mỹ, hiện nay rất mong muốn thiết lập quan hệ tốt đẹp với chúng ta.
Mỹ rút lui khỏi Đông Nam Á sau thất bại ở Việt Nam, tạo điều kiện cho Liên Xô và Trung Quốc gia tăng sự hiện diện trong khu vực Dù ảnh hưởng của Mỹ đã suy giảm, nước này vẫn cố gắng khai thác mâu thuẫn giữa Xô – Trung và tìm kiếm một Việt Nam độc lập để duy trì cân bằng chiến lược giữa ba cường quốc ở Châu Á – Thái Bình Dương Sự suy yếu của nền kinh tế Mỹ do khủng hoảng dầu mỏ những năm 70 và sự sa lầy trong cuộc chiến Việt Nam đã dẫn đến "hội chứng Việt Nam", làm giảm nghiêm trọng hình ảnh của nước Mỹ trong mắt người dân.
Sau hiệp định Pa-ri năm 1973, tình hình 2 miền nước ta trước những thay đổi to lớn:
Miền Bắc đang trong quá trình phục hồi các cơ sở kinh tế, hệ thống thủy nông, mạng lưới giao thông, cũng như các công trình văn hóa, giáo dục và y tế Kinh tế khu vực này đang có những bước phát triển tích cực.
Trong cuộc đấu tranh chống lại âm mưu lấn chiếm của chính quyền Sài Gòn sau Hiệp định Paris, miền Nam đã đạt được một số kết quả nhất định Tuy nhiên, do không nhận thức đầy đủ về âm mưu phá hoại Hiệp định của đối phương và quá chú trọng vào hòa bình, hòa hợp dân tộc, một số khu vực quan trọng đã bị mất đất và mất dân.
Tại các vùng giải phóng, nhân dân ta không chỉ đấu tranh bảo vệ quê hương mà còn nỗ lực khôi phục và phát triển sản xuất để tăng cường nguồn dự trữ chiến lược cho cuộc chiến giải phóng miền Nam Các ngành công nghiệp, thủ công nghiệp, thương mại, cùng với các hoạt động văn hóa, xã hội, giáo dục và y tế cũng được chú trọng và phát triển mạnh mẽ.
Sau khi giành chiến thắng trong chiến dịch mùa Xuân năm 1975, Việt Nam bước vào một giai đoạn mới, tập trung vào việc bảo vệ độc lập, chủ quyền và tái thiết đất nước.
Trong giai đoạn 1975-1978, Việt Nam phải đối mặt với nhiều khó khăn do các cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc và Tây Nam, cùng với sự bao vây, phong tỏa kinh tế và cô lập ngoại giao từ các thế lực thù địch như Mỹ và Trung Quốc Mô hình kinh tế tập trung, quan liêu, bao cấp không phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất đã dẫn đến tình trạng kinh tế sa sút, lạm phát gia tăng, và bội chi ngân sách Nhà nước ngày càng lớn Sản xuất trì trệ và năng suất kinh tế giảm sút, khiến đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân không được đảm bảo.
Quan hệ giữa Việt Nam và các nước trong khu vực, đặc biệt là các nước có chung biên giới, đang diễn ra nhiều biến động phức tạp Đồng thời, Việt Nam cũng phải đối mặt với các thế lực thù địch cả trong và ngoài nước.
Sơ lượ c v ề m ộ t s ố thông tin quan tr ọ ng trong quan h ệ Vi ệ t Nam v ớ i các nước giai đoạ n 1975- 1978
với các nước giai đoạn 1975- 1978
2.1 V ới các nước Đông Nam Á (ASEAN)
Ta vẫn xem tổ chức ASEAN như một phiên bản trá hình của SEATO, với các nước ASEAN được coi là tay sai của Mỹ nhằm bảo vệ lợi ích của Mỹ Dù đã thực hiện chính sách bốn điểm và bình thường hóa quan hệ, ta vẫn giữ thái độ dè dặt, thỉnh thoảng gây ra những trục trặc không cần thiết Đồng thời, ta cảm thấy có trách nhiệm quốc tế trong việc ủng hộ phong trào cách mạng ở khu vực, trong khi các nước ASEAN lo ngại về việc ta hỗ trợ các lực lượng vũ trang chống đối trong nước họ Do đó, mặc dù đã bình thường hóa quan hệ, các nước ASEAN vẫn không hoàn toàn yên tâm về ý đồ lâu dài của ta.
1 Chính sách đối ngoại Việt Nam (1975-2006), Học viện Quan hệ quốc tế, TS Nguyễn Vũ Tùng biên soạn , NXB Thế Giới
Vào tháng 1 năm 1977, Jimmy Carter chính thức nhậm chức Tổng thống Mỹ Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc, A Young, đã nhận định rằng Việt Nam nên được coi như một quốc gia độc lập tương tự như Nam Tư ở châu Á, không phải là một phần của Trung Quốc hay Liên Xô Ông nhấn mạnh rằng một Việt Nam mạnh mẽ và độc lập hoàn toàn phù hợp với lợi ích quốc gia của Mỹ Ngày 16 tháng 3 năm 1977, Leonard Woodcock, đặc phái viên của Tổng thống, đã có những hoạt động nhằm thúc đẩy mối quan hệ này.
Mỹ đã có chuyến thăm Việt Nam, trong đó phía Mỹ nêu vấn đề MIA, còn Việt Nam đề cập đến việc thực hiện điều 21 của Hiệp định Paris Hai bên đã tiến hành ba vòng hội đàm về bình thường hóa quan hệ vào các ngày 3/5/1977, 1/6/1977 và 19/12/1977, nhưng không đạt được kết quả Tuy nhiên, Mỹ đã không còn phủ quyết việc Việt Nam gia nhập Liên Hợp Quốc.
Quan hệ Việt-Trung đang xấu đi rõ rệt Từ ngày 2 đến 20 tháng 6 năm 1977, đoàn quân sự Việt Nam do đồng chí Võ Nguyên Giáp dẫn đầu đã thăm Trung Quốc, nơi mà Trung Quốc đã chỉ trích mạnh mẽ về việc Việt Nam làm tổn thương mối quan hệ giữa hai nước Vào ngày 7 đến 10 tháng 6 năm 1977, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã có chuyến thăm Bắc Âu và dừng chân tại Bắc Kinh, nơi Trung Quốc đã trình bày bảy điểm quan ngại, bao gồm việc Việt Nam công khai chỉ trích Trung Quốc, vấn đề biên giới trên bộ, kết nối đường sắt, hai quần đảo, vịnh Bắc Bộ, tình hình Hoa kiều tại Việt Nam, và việc Việt Nam sử dụng lịch sử để chống lại Trung Quốc Vào ngày 20 tháng 11 năm 1977, đoàn Đảng và Chính phủ do đồng chí Lê Duẩn dẫn đầu cũng đã thực hiện một chuyến thăm tương tự.
Trung Quốc đã tiếp đón và tiến hành hội đàm một cách lạnh nhạt, đồng thời nhắc lại thuyết “3 thế giới” và từ chối yêu cầu viện trợ 50 vạn tấn thép Trong bối cảnh đó, quan hệ giữa Campuchia và Trung Quốc vẫn tiếp tục được củng cố.
Dưới áp lực từ liên minh Trung Quốc và Khmer Đỏ, Việt Nam đã phải can thiệp quân sự để giải phóng Campuchia khỏi chế độ diệt chủng Pol Pot Hành động này đã mở đầu cho một thập kỷ Việt Nam bị cô lập và phụ thuộc vào viện trợ từ Hội đồng Tương trợ Kinh tế, đồng thời phải đối mặt với cuộc xâm lược ở biên giới phía Bắc và chịu tổn thất lớn về con người tại Campuchia.
Khái ni ệ m v ề k ẻ thù
Kẻ thù có thể là cá nhân, tổ chức, thế lực hoặc quốc gia có ý định gây hại cho một cá nhân, tổ chức hoặc tập thể khác thông qua các hành động có ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều lĩnh vực.
Có hai loại lẻ thù: kẻ thù trực tiếp và kẻ thù gián tiếp
Kẻ thù trực tiếp là những cá nhân tổ chức trực tiếp hành động gây ra những tổn thất, khó khăn cho đối phương bằng mọi cách
Kẻ thù gián tiếp là những thế lực âm thầm hỗ trợ một nhóm tổ chức nhằm thực hiện các âm mưu gây hại cho đối phương Họ cung cấp viện trợ và giúp đỡ, nhưng với mục đích xấu xa.
3.2 K ẻ thù mang tính ý th ứ c h ệ Ý thức hệ được định nghĩa là: Các ý tưởng, nhận thức, giá trị và niềm tin chung, thông qua đó những thành viên của một xã hội diễn dịch lịch sử và những sự kiện xã hội đương thời đã định hình các kỳ vọng và khát khao của họ đối với tương lai.
Vậy kẻ thù mang ý thức hệ nghĩa là những quốc gia có âm mưu xâm chiếm nước ta và mang hệ thống tư tưởng tư bản chủnghĩa.
3.3 K ẻ thù mang tính l ợ i ích qu ố c gia
Lợi ích quốc gia - dân tộc là các mục tiêu quan trọng mà quốc gia theo đuổi nhằm bảo đảm sự tồn tại và phát triển, bao gồm việc giữ vững chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, ổn định chế độ chính trị, bảo đảm an ninh và an toàn cho người dân, cùng với việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Các lợi ích này được chia thành hai nhóm: lợi ích an ninh, nhằm bảo vệ sự tồn tại của quốc gia, và lợi ích phát triển, nhằm nâng cao vị thế quốc tế và cải thiện đời sống vật chất, tinh thần của người dân.
Kẻ thù xâm lược mang lợi ích quốc gia là những quốc gia có ý định xâm phạm lãnh thổ của chúng ta nhằm phát triển kinh tế và mở rộng quyền lực Họ tìm cách làm cho đất nước của mình trở nên hùng mạnh hơn, với mục tiêu trở thành bá chủ thế giới.
T ổ ng quan v ề hình ảnh “kẻ thù” trong báo nhân dân
Báo Nhân dân, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Việt Nam, đại diện cho tiếng nói của Đảng, Nhà nước và nhân dân, mang đến cái nhìn chính xác và chân thực về tư duy và chính sách của Đảng và Nhà nước Việc phân tích nội dung của báo Nhân dân giúp hiểu rõ hơn về quan điểm và định hướng của chính quyền Việt Nam.
Báo Nhân Dân có lượng phát hành hàng ngày từ 200.000 đến 220.000 bản, được phân phối rộng rãi đến từng chi bộ trên toàn quốc và một số được phát hành ở nước ngoài.
Trong giai đoạn 1975-1978 có tất cả 851 đầu báo nói về kẻ thù trong đó bao gồm có Mỹ, Thiệu, Trung Quốc và Cam-pu-chia
Dưới đây là biểu đồ thể hiện sốđâu báo về kẻthù trong giai đoạn này:
Tổng số bài báo nói về kẻ thù trong các năm từ 1975-
Từ biểu đồ trên ta có thể thấy: Năm 1975, số đầu báo lên đến 417 bài và giảm dần xuống 122 đầu năm 1976, 81 đầu năm 1977 và lại tăng lên nhanh trên
231 đầu năm 1978 Sở dĩ có sự thay đổi như vậy là bởi vì, sau 1975, Mỹ và
Thiệu và Mỹ là hai kẻ thù chính gây áp lực lớn cho Việt Nam, mặc dù chiến tranh đã kết thúc vào Mùa xuân năm 1975 Mỹ đã phá bỏ hiệp định Paris, ép buộc người dân Việt Nam di cư và bị lên án vì những hành động sai trái đối với nhân dân Đến năm 1976, Việt Nam tiếp tục chỉ trích Mỹ vì phản đối nước ta gia nhập Liên hợp quốc Đến năm 1977, Mỹ bắt đầu có ý định bình thường hóa quan hệ với Việt Nam.
Việt nam và Việt Nam cũng đang suy nghĩ để đưa ra những điều khoản mong
Mỹ đã bồi thường cho chiến tranh, dẫn đến việc các đầu báo chỉ trích Mỹ giảm bớt, thay vào đó là các tin tức khác Tuy nhiên, vào năm 1978, khi vấn đề với Mỹ vẫn chưa được giải quyết, Campuchia đã xâm phạm chủ quyền Việt Nam Việt Nam một lần nữa phải đối mặt với nhiều kẻ thù, nhưng nhờ sự ủng hộ của nhân dân thế giới, số lượng đầu báo tăng lên để nhấn mạnh tội ác và sai trái của kẻ thù Các nguồn tin không chỉ từ báo Nhân dân mà còn từ Thông tấn xã Việt Nam, một hãng thông tấn quốc gia thuộc Chính phủ.
Việt Nam là cơ quan thông tin chính thức của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bao gồm các ấn phẩm như Báo Liên Xô, Tạp chí Hồng Kì, và Báo Mặt trận trẻ Ngoài ra, còn có các báo Mỹ như Báo Thế giới hằng ngày và Báo Tin tức nông nghiệp Mỹ.
Báo Nhân Dân liên tục cập nhật thông tin từ các nhà báo, những người nỗ lực tiếp cận tin tức quốc tế mới nhất Các nguồn báo Mỹ và những nguồn khác chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực chính trị, văn hóa và kinh tế.
Việc viết một bài báo chỉ xoay quanh các vấn đề quen thuộc có thể dẫn đến sự nhàm chán và khó hiểu Vì vậy, Báo Nhân dân thường đa dạng hóa nội dung bằng cách sử dụng nhiều thể loại như tường thuật, tin vắn, xã luận, truyện ngắn, và cả thơ ca, tranh ảnh để thu hút độc giả.
Dưới đây là một số thể loại báo được lấy từ Báo Nhân dân về nội dung
Nguồn báo nói về kẻ thù giai đoạn 1975 -1978
Thông tấn xã Việt Nam
Báo nhân dân - tác giả Việt Báo Mỹ
Báo Tiệp KhắcBáo Liên XôCác báo khác
Mỹ thường sử dụng những luận điệu xảo trá để trốn tránh trách nhiệm về những tác động tiêu cực mà họ đã gây ra cho đất nước chúng ta Mặc dù việc viết lách có thể không tạo ra sức ép dư luận mạnh mẽ, nhưng những hình ảnh mà chúng ta đã thu thập có thể dễ dàng làm khó Mỹ và làm nổi bật sự thật.
Những bài thơ châm biếm này nhằm chỉ trích các chính sách của Pho, Mỹ và Thiệu, cho thấy sự đeo bám và âm mưu xâm lược của họ đối với Việt Nam, với mục đích làm hại đất nước ta.
N Ộ I DUNG
Hình ả nh k ẻ thù dưới góc độ ý th ứ c h ệ trên báo nhân dân giai đoạ n 1975-1978
Năm 1975 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử Việt Nam với cuộc kháng chiến chống Mỹ thắng lợi, giải phóng miền Nam và thống nhất đất nước Để trở thành một nước xã hội chủ nghĩa có vai trò lớn trong khu vực và quốc tế, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã nỗ lực hội nhập sâu rộng hơn Từ đại hội IX, phương châm “Việt Nam muốn làm bạn với các nước” đã được phát triển thành “Việt Nam sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy,” thể hiện cam kết phấn đấu vì hòa bình và phát triển Việc gạt bỏ rào cản “ý thức hệ” đã giúp Việt Nam khẳng định vị thế trên trường quốc tế, mặc dù giai đoạn 1975-1978, quan niệm về “ý thức hệ” vẫn còn ảnh hưởng đến mối quan hệ với các nước đế quốc.
Việt Nam đã bỏ lỡ cơ hội bình thường hóa quan hệ với Mỹ vào cuối những năm 1977-1978, một bài học lịch sử quan trọng dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như lệnh cấm vận của Mỹ Trong giai đoạn 1975-1978, Việt Nam xem Mỹ là kẻ thù số một, coi các nước đế quốc là tay sai và chính quyền Thiệu là bù nhìn thân Mỹ, từ đó tạo ra ranh giới rõ ràng giữa “bạn” và “thù”.
“thù” được Việt Nam vạch ra đều thông qua cái nhìn “ý thức hệ” và bị “ý thức hệ” chi phối một cách trầm trọng
Qua quá trình tổng hợp và phân tích, nhóm đã trình bày số liệu trong biểu đồ tròn, cho thấy Mỹ chiếm 51% số lượng báo viết về kẻ thù, tiếp theo là chính quyền Sài Gòn với 38%, trong khi các nước Tư bản chủ nghĩa khác chỉ chiếm 11% Điều này cho thấy Mỹ có số lượng báo viết về kẻ thù gấp 51 lần so với các nước Tư bản chủ nghĩa khác và gấp 51/38 lần so với chính quyền Thiệu Những con số này cho thấy Mỹ luôn là kẻ thù được báo chí Việt Nam, đặc biệt là báo Nhân Dân, nhắc đến nhiều nhất, tiếp theo là chính quyền Thiệu, trong khi các nước Tư bản chủ nghĩa khác cũng được xem là kẻ thù do sự tương đồng về ý thức hệ với Mỹ.
Biểu đồ số lượng báo viết về kẻ thù dưới góc độ ý thức hệ trên báo Nhân dân giai đoạn
MỹThiệuCác nước TBCN khác
BIỂU ĐỒ CỘT THỂ HIỆN SỐ LƯỢNG CHỮ“THÙ” THEO Ý THỨC
Trong giai đoạn 1975-1978, số lượng từ "thù" trên báo Nhân Dân Việt Nam đã giảm đáng kể, từ gần 280 chữ xuống còn khoảng 80 chữ Biểu đồ minh họa rõ ràng sự thay đổi này, phản ánh sự chuyển biến trong ngôn ngữ và tư tưởng của thời kỳ sau chiến tranh.
Mỹ đã từng có từ 60 đến khoảng 10 chữ "thù" đối với các nước tư bản chủ nghĩa khác Đến năm 1978, sau khi giải phóng miền Nam và thống nhất đất nước, chính quyền Sài Gòn bị lật đổ, đánh dấu sự loại bỏ một kẻ thù lớn Hiện tại, Việt Nam vẫn đối mặt với các nước thuộc phe tư bản chủ nghĩa, những nước có ý thức hệ trái ngược, trong khi nhấn mạnh kẻ thù chung của các nước xã hội chủ nghĩa.
Trong bốn năm qua, số lượng từ "thù" phản ánh sự đối lập về ý thức hệ đã giảm, cho thấy sự thay đổi trong cách nhìn nhận kẻ thù qua lăng kính ý thức hệ cũng đang dần giảm bớt.
Các nước Tư bản chủ nghĩa khác
BIỂU ĐỒĐƯỜNG THỂ HIỆN SỐ LƯỢNG CHỮ“KẺTHÙ” THEO Ý
THỨC HỆ ĐỐI VỚI MỸ TRÊN BÁO NHÂN DÂN VIỆT NAM
Biểu đồ cho thấy số lượng từ "kẻ thù" trong bối cảnh đối với Mỹ trên báo Nhân Dân Việt Nam đã giảm dần qua bốn năm, với mức giảm hơn 50% trong giai đoạn 1975 – 1978 Đặc biệt, sự giảm này diễn ra mạnh mẽ trong những năm sau đó.
Giai đoạn 1976-1977 đánh dấu thành công trong việc đẩy lùi đế quốc Mỹ, tuy nhiên đến năm 1977-1978, sự chững lại trong việc sử dụng từ "kẻ thù" phản ánh ý định của Mỹ về việc bình thường hóa quan hệ với Việt Nam Mặc dù có dấu hiệu tích cực trong quan hệ giữa hai nước vào giữa năm 1976, nhưng đến giữa năm 1978, tình hình không có nhiều thay đổi Điều này cho thấy ranh giới về ý thức hệ vẫn còn rõ rệt, và tư tưởng cùng đường lối xây dựng đất nước vẫn giữ vững.
Sau khi cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân Việt Nam kết thúc thắng lợi với hiệp định Paris năm 1973, đất nước vẫn chưa hoàn toàn thống nhất cho đến đầu những năm 1975.
Theo hiệp định Paris, miền Nam Việt Nam tạm thời có hai chính quyền, nhưng thực tế từ 1975-1978 cho thấy đất nước vẫn xảy ra chiến tranh cho đến khi hoàn toàn giải phóng vào ngày 30 tháng 4 năm 1975 Nguyên nhân kéo dài xung đột chủ yếu do chính quyền Sài Gòn vi phạm hiệp định và sự can thiệp của Mỹ vào nội bộ Việt Nam Trước những hành động phá hoại của Mỹ và Sài Gòn, Đảng và Nhà nước ta đã phản ánh qua các bài viết trên báo Nhân dân, giúp người dân nhận thức rõ về "kẻ thù" của cách mạng Việt Nam, không chỉ là chính quyền Thiệu mà còn là đế quốc Mỹ, một thế lực can thiệp vào quyền độc lập và tự quyết của dân tộc.
BẢNG THỐNG KÊ CÁC BÀI BÁO VỀ KẺ THÙ MANG TÍNH Ý THỨC HỆ NĂM 1975
Trong giai đoạn 1975, báo Nhân dân chủ yếu tập trung vào việc phản ánh kẻ thù mang tính ý thức hệ của dân tộc Việt Nam trong bối cảnh kháng chiến miền Nam Thời điểm này, nhân dân miền Nam đang đối mặt với Chính quyền Sài Gòn do Nguyễn Văn Thiệu lãnh đạo Nghiên cứu hình ảnh kẻ thù trên báo Nhân dân cho thấy, không có sự kiện nào thiếu vắng sự hiện diện của chính quyền Thiệu trong các cuộc đấu tranh của nhân dân miền Nam, với hình ảnh ông ta được ví như một "ông trùm đế quốc" và là nhà viện trợ giàu có cho chính quyền Sài Gòn.
Năm 1975 Mỹ Chính quyền Sài Gòn Các nước Tư bản chủnghĩa khác
Năm Mỹ Chính quyền Sài Gòn Các nước Tư bản chủnghĩa khác
BẢNG THỐNG KÊ CÁC BÀI BÁO VỀ KẺ THÙ MANG TÍNH Ý THỨC
Giai đoạn 1975-1978, báo Nhân dân phản ánh nhiều thông tin quan trọng về việc tận dụng điều kiện quốc tế thuận lợi nhằm hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục và phát triển kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật Đồng thời, củng cố quốc phòng và xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội, Việt Nam cũng kề vai sát cánh với các nước xã hội chủ nghĩa và các dân tộc trên thế giới trong cuộc đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội, chống lại đế quốc.
Mặc dù chính quyền Sài Gòn là kẻ thù trực tiếp và nguy hiểm đối với nhân dân ta, nhưng điều này chỉ diễn ra trong những năm đầu Nhóm nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sự thù địch này cần được phân tích trong bối cảnh lịch sử để hiểu rõ hơn về tình hình lúc bấy giờ.
Sau ngày 30/4/1975, khi miền Nam được giải phóng và đất nước thống nhất, hình ảnh của chính quyền Thiệu ngày càng ít xuất hiện trên báo Nhân dân Trong bối cảnh đó, không có lực lượng nào có thể so sánh với Mỹ, một kẻ thù quan trọng về mặt ý thức hệ, đã chiếm ưu thế trên các trang báo trong suốt giai đoạn này Vì vậy, nhóm nghiên cứu sẽ tập trung chủ yếu vào hình ảnh của đế quốc Mỹ trong bối cảnh nghiên cứu về kẻ thù mang tính ý thức hệ từ năm 1975 đến 1978.
2 Đả ng C ộ ng s ả n Vi ệ t Nam: Văn kiện Đả ng, Toàn t ậ p, t ậ p 43, Nxb Chính tri Qu ố c gia,
1.2.1 Kẻ thù giai đoạn đầu năm 1975 đến lúc thống nhất đất nước
Vào năm 1975, sau gần hai năm đấu tranh thi hành hiệp định Paris về Việt Nam, đất nước đã trải qua giai đoạn quyết liệt với nhiều thắng lợi quan trọng Trên các mặt báo Nhân dân, hàng ngàn bài viết đã chỉ trích đường lối của đế quốc Mỹ và chính quyền Nguyễn Văn Thiệu, những kẻ đang nỗ lực phá hoại hiệp định nhằm thực hiện chủ nghĩa thực dân mới tại miền Nam Việt Nam Bài báo “Hai năm đấu tranh thi hành hiệp định Paris về Việt Nam” đã nêu bật những nỗ lực và thành tựu trong cuộc chiến này.
Việt Nam dân chủ Cộng Hòa Nguyễn Duy Trinh trước kì họp thứ năm của
Hình ả nh k ẻ thù dưới góc độ l ợ i ích qu ố c gia trên báo Nhân dân giai đoạ n 1975-1978
Lợi ích dân tộc là khái niệm bao hàm mọi yếu tố cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của một cộng đồng quốc gia độc lập, thống nhất và có chủ quyền, với lãnh thổ toàn vẹn.
Thông tấn xã Việt Nam và Báo Nhân Dân năm 1978 nhấn mạnh sự phát triển toàn diện của quốc gia dân tộc nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của cộng đồng Mục tiêu là tăng cường sức mạnh tổng hợp và năng lực cạnh tranh quốc gia trên trường quốc tế, đồng thời nâng cao vị trí và uy tín của đất nước Tất cả các dân tộc đều coi lợi ích cốt lõi là Tổ quốc độc lập, thống nhất và giàu mạnh, với toàn vẹn lãnh thổ bao gồm đất, trời, biển, hải đảo và thềm lục địa, trong đó nhân dân là chủ thể quyết định đối với Tổ quốc của mình.
Lợi ích dân tộc không phải là bất biến mà thay đổi theo hoàn cảnh cụ thể, với những yếu tố mang giá trị lâu dài và những yếu tố chỉ tồn tại trong giai đoạn nhất định Trong mỗi thời kỳ phát triển, vấn đề nổi bật thường là giải phóng dân tộc khỏi ngoại xâm Khi đất nước đối mặt với áp bức xã hội, lợi ích cách mạng trở thành lợi ích cao nhất, thúc đẩy sự phát triển Đối với các nước đang phát triển, lợi ích giải phóng xã hội và dân tộc gắn bó chặt chẽ; nếu chưa giải quyết được vấn đề giải phóng dân tộc, thì lợi ích này cần được ưu tiên hàng đầu Khi độc lập dân tộc đã được đảm bảo, lợi ích dân tộc sẽ tập trung vào phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, hướng tới xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh.
Việc xác định đối tượng và đối tác trong quan hệ quốc tế là một nhiệm vụ nhạy cảm nhưng cần thiết, không thể né tránh để tránh rơi vào trạng thái mơ hồ và mất cảnh giác Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng xây dựng chiến lược bảo vệ Tổ quốc Trung ương Đảng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc vận dụng đúng đắn quan điểm về đối tác và đối tượng trong chiến lược này.
Tôn trọng độc lập và chủ quyền, thiết lập quan hệ hợp tác bình đẳng với Việt Nam là tiêu chí để xác định đối tác Những thế lực có âm mưu chống phá đất nước sẽ là đối tượng cần phải đối phó Trong bối cảnh hiện nay, cần có cái nhìn biện chứng: từ mỗi đối tượng có thể tìm ra những khía cạnh có thể hợp tác, trong khi đó, từ mỗi đối tác cũng cần nhận diện những mâu thuẫn với lợi ích quốc gia để đấu tranh.
Trung ương Đảng đã khẳng định rằng bất kỳ thế lực nào có âm mưu chống phá mục tiêu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đều là đối tượng cần chú ý Sự khẳng định này thể hiện quyết tâm bảo vệ lợi ích quốc gia và dân tộc Việt Nam, đồng thời nhấn mạnh con đường cách mạng mà Đảng và nhân dân đã lựa chọn Mặc dù không chỉ đích danh đối tượng cụ thể, nhưng thông điệp này quy tụ ý chí và sức mạnh của toàn dân tộc, đồng thời bảo vệ lợi ích tối thượng của quốc gia.
Tổ quốc Việt Nam là thiêng liêng và bất khả xâm phạm, vì vậy chúng ta cần tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong Chiến lược bảo vệ quốc gia.
Tổ quốc là hoàn toàn hợp lý, dễ hiểu Thực tế chỉ ra rằng, xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc Việt Nam là nền tảng vững chắc cho sự phát triển xã hội chủ nghĩa, đồng thời thể hiện lợi ích quốc gia và dân tộc mà chúng ta đang hướng tới.
Nghiên cứu định lượng cho thấy, giai đoạn 1975-1978, số lượng từ ngữ mang tính thù địch đối với lợi ích quốc gia đã có sự thay đổi rõ rệt Trong giai đoạn đầu 1975-1976, Mỹ chiếm ưu thế với nhiều bài viết phê phán trên báo Nhân dân Tuy nhiên, Trung Quốc và Campuchia chưa bị coi là kẻ thù Đến năm 1977, các bài viết chỉ trích Trung Quốc và Campuchia bắt đầu xuất hiện, và con số này tăng mạnh vào năm 1978, với hơn 100 từ ngữ chỉ trích Trung Quốc và hơn 50 từ ngữ đối với Campuchia Ngược lại, từ ngữ thù địch với Mỹ giảm mạnh từ gần 200 vào năm 1975 xuống khoảng 30 vào năm 1978.
2.1 Báo nhân dân khi nói v ề “kẻ thù” Mỹ dưới góc độ l ợ i ích qu ố c gia giai đoạ n 1975- 1978
Sự va chạm giữa các lợi ích dân tộc và lợi ích quốc gia có thể dẫn đến xung đột nghiêm trọng Trên trường quốc tế, nguyên nhân chính của xung đột này thường là do xác định sai hoặc không chính xác về lợi ích dân tộc và lợi ích quốc gia thực sự.
Biểu đồ thể hiện số chữ kẻ thù dưới góc độ lợi ích quốc gia giai đoạn 1975 -1978
Mỹ, Trung Quốc và Campuchia có những nhận thức sai lầm về an ninh quốc gia của họ Ví dụ điển hình là cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam của Mỹ và cuộc chiến biên giới của Khơ-me Đỏ chống lại Việt Nam trong giai đoạn 1977-1978, cho thấy rõ ràng sự hiểu lầm này.
Trong suốt 30 năm từ 1945 đến 1975, Mỹ đã liên tục tìm cách chống lại nhân dân Việt Nam, tài trợ và cung cấp vũ khí cho cuộc chiến tranh xâm lược của Pháp, trước khi trực tiếp tiến hành chiến tranh xâm lược Việt Nam Cuộc chiến này được coi là tàn bạo và khốc liệt nhất trong lịch sử Trong giai đoạn này, Mỹ luôn được xem là kẻ thù nguy hiểm nhất của dân tộc Việt Nam Đại thắng Mùa xuân năm 1975 không chỉ chấm dứt chiến tranh mà còn mang lại độc lập, tự chủ và thống nhất cho nhân dân ta, đồng thời tạo ra những thay đổi căn bản trong tình hình khu vực Đông Nam Á Sau 30 năm chiến tranh, khu vực này đã chuyển từ hỗn loạn sang hòa bình, với lợi ích quốc gia của các nước ngày càng thay đổi và nhận được sự quan tâm lớn hơn.
2.1.1 Tham vọng của Mỹ khi tiến hành xâm lược Việt Nam
Trong suốt quá trình dính líu ở Việt Nam và ngay cả trước quá trình đó,
Mỹ luôn xác định rõ ràng lợi ích quốc gia của mình, trong đó nổi bật là các lợi ích kinh tế trực tiếp và lợi ích chiến lược.
Mỹ trên trường quốc tế
Mỹ rất chú trọng đến các nguồn lợi tại Việt Nam, bao gồm tài nguyên khoáng sản, sản phẩm chiến lược như lúa gạo và cao su, nguồn cung cấp nhân công, cũng như thị trường đầu tư và tiêu thụ hàng hóa.
Từ lâu, tài nguyên của Đông Dương đã được báo chí và các chính khách
Vào năm 1950, tờ New York Times đã nhận định rằng Đông Dương là một cơ hội hấp dẫn để Mỹ tham gia vào một ván bài lớn, với tiềm năng xuất khẩu thiếc đáng kể.