GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Đặc điểm tình hình
1.1 Đặc điểm tâm sinh lý trẻ:
Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ nhỏ bắt nguồn từ nhu cầu giao tiếp và nhận thức, diễn ra qua nhiều giai đoạn khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi Trong giai đoạn mầm non, trẻ đang mở rộng vốn từ, điều này giúp trẻ diễn đạt phong phú về thế giới xung quanh và sử dụng nhiều mẫu câu đa dạng Việc dạy trẻ nói không chỉ giúp nâng cao khả năng tư duy ngôn ngữ mà còn trang bị cho trẻ kỹ năng giao tiếp hiệu quả.
Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ ở trường mầm non phụ thuộc vào các thành tựu tâm lý học và giáo dục học trẻ em, cùng với các phương pháp dạy học phù hợp cho từng độ tuổi Trẻ 5-6 tuổi đang trong giai đoạn hoàn thiện cấu trúc cơ quan phát âm và khả năng vận động của chúng Ở giai đoạn này, sự phát triển ngôn ngữ mạch lạc được thúc đẩy bởi việc mở rộng vốn từ, giúp trẻ có khả năng nói và hiểu ngôn ngữ trong các bối cảnh khác nhau Từ 5 tuổi trở đi, trẻ trở nên thành thạo hơn với ngôn ngữ, giảm thiểu lỗi câu và bắt đầu sử dụng ngôn ngữ như một phương tiện để giao tiếp và thể hiện nhu cầu, cũng như thuật lại những trải nghiệm của mình.
Trẻ mầm non, đặc biệt trong độ tuổi từ 4 đến 6, thể hiện khả năng sáng tạo phong phú qua nhiều hoạt động như kể chuyện, tạo hình, âm nhạc và trò chơi Sự sáng tạo này không chỉ là sự tái tạo những gì trẻ quan sát được mà còn là sự kết hợp giữa sự ngây thơ và kinh nghiệm hạn chế, giúp trẻ biến hóa những điều chưa biết thành những ý tưởng độc đáo từ tiềm thức.
1 sản phẩm đầy sáng tạo và thú vị
Trẻ tiếp nhận văn học thông qua cảm thụ ngôn từ, hình tượng nghệ thuật và tư tưởng của tác giả, từ đó mở rộng vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống Qua việc tiếp nhận này, trẻ phát triển khả năng cảm thụ và tư duy, đồng thời nhận thức rõ ràng về mối quan hệ giữa con người với xã hội và thiên nhiên Những hình tượng văn học giúp trẻ hiểu sâu sắc hơn về ý nghĩa và chính xác của từ ngữ trong tác phẩm, góp phần hình thành quan niệm nghệ thuật và cảm hứng sáng tạo.
Trẻ mẫu giáo chưa thể đọc chữ một cách độc lập, vì vậy việc tiếp nhận văn học nghệ thuật phụ thuộc vào sự hướng dẫn của cô giáo Nhiệm vụ của cô là khơi dậy tình yêu với ngôn ngữ nghệ thuật qua cách đọc diễn cảm, đồng thời giúp trẻ biết sử dụng ngôn ngữ của mình để sáng tạo câu chuyện Quá trình này yêu cầu trẻ tự nghĩ ra nội dung và cấu trúc câu chuyện, kết hợp lời nói với đồ dùng trực quan Sự sáng tạo của trẻ thể hiện qua việc kết hợp các chi tiết từ nhiều câu chuyện khác nhau để tạo ra tác phẩm riêng Khi kể lại câu chuyện đã nghe, trẻ không tuân theo nguyên tắc mà tự do sáng tạo, dù còn nhiều khiếm khuyết Việc khuyến khích trẻ tập kể chuyện không chỉ giúp phát triển khả năng sáng tạo mà còn là nền tảng cho sự phát triển tư duy sau này.
1.3 Vai trò của hoạt động với sự phát triển của trẻ
Trẻ em phát triển năng lực tư duy và óc tưởng tượng thông qua việc kể chuyện sáng tạo, giúp chúng yêu quý cái đẹp và hướng tới những giá trị tích cực Khi trẻ kể truyện, ngôn ngữ của chúng được cải thiện, với phát âm rõ ràng và vốn từ phong phú Điều này cũng giúp trẻ tự tin trình bày ý kiến và suy nghĩ về các sự vật, sự kiện bằng ngôn ngữ riêng của mình.
Yêu cầu này đòi hỏi trẻ mầm non phải có vốn từ phong phú và các kỹ năng tổng hợp, truyền đạt ý nghĩ chính xác, tập trung chú ý và nói biểu cảm Những kỹ năng này được trẻ lĩnh hội qua quá trình nhận thức hệ thống và luyện tập thường xuyên, nhằm đáp ứng nhu cầu nhận thức hiện nay.
Nhiệm vụ của giáo viên trong việc dạy trẻ là sử dụng nhiều hình thức kể chuyện, như kể truyện theo tranh minh họa và dựa trên các cốt truyện sẵn có, nhằm khơi dậy khả năng sáng tạo trong việc kể chuyện Qua việc này, giáo viên cần giúp trẻ tích lũy vốn từ phong phú và phát triển các kỹ năng tổng hợp, truyền đạt ý tưởng một cách chính xác, tập trung chú ý và thể hiện cảm xúc khi nói Đây là nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi sự nỗ lực từ cả giáo viên và trẻ.
2.1 Một số nét về trường, lớp:
Trường mầm non tôi đang dạy nằm ở vùng xa cuối huyện Gia Lâm, nơi có hơn 70% dân cư làm nghề gốm sứ Trường tập trung tại một điểm với 370 học sinh, chia thành 9 nhóm lớp và có 36 cán bộ giáo viên, nhân viên Đặc biệt, 100% giáo viên đạt chuẩn và 85% giáo viên trên chuẩn.
Trong những năm gần đây, SGD&ĐT Hà Nội và PGD&ĐT huyện Gia Lâm đã chú trọng đầu tư vào cơ sở hạ tầng giáo dục, tạo ra môi trường học tập khang trang và thoáng mát Trường học được trang bị đầy đủ thiết bị dạy học hiện đại, bao gồm máy chiếu, máy tính, ti vi và đầu đĩa, giúp nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.
Trường có khu vườn cổ tích, khu vui chơi và khu giáo dục thể chất, cùng với phòng vi tính và phòng nghệ thuật riêng, tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động của trẻ Ban giám hiệu nhà trường chú trọng đầu tư mua sắm đồ dùng và đồ chơi dạy học đa dạng, đồng thời nâng cao trình độ chuyên môn cho giáo viên thông qua các lớp học chuyên đề Nhờ đó, chất lượng giảng dạy của đội ngũ giáo viên ngày càng được cải thiện, nhận được sự tin tưởng từ phụ huynh, dẫn đến số lượng trẻ ra lớp ngày càng tăng.
Năm học 2016-2017, tôi được phân công làm chủ nhiệm lớp mẫu giáo lớn A1 với 43 trẻ, bao gồm 30 bé trai và 13 bé gái, có độ tuổi đồng đều Tất cả các trẻ đều ngoan ngoãn và đạt yêu cầu về thể chất, ngôn ngữ, tình cảm xã hội, cũng như khả năng cảm thụ cái đẹp Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong việc rèn luyện và phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua việc dạy trẻ kể truyện sáng tạo.
Giáo viên có trình độ chuẩn, dạy lớp lớn và am hiểu tâm sinh lý trẻ 5-6 tuổi, với lòng yêu nghề và mến trẻ Họ có khả năng đọc kể diễn cảm, định hướng cho trẻ kể chuyện sáng tạo hiệu quả, cùng với khả năng làm đồ dùng, đồ chơi tự tạo phong phú, đa dạng, mang tính thẩm mỹ cao, thu hút và gây hứng thú cho trẻ.
Giáo viên cùng lớp nhiệt tình, phối kết hợp nhịp nhàng trong các hoạt động và chăm sóc nuôi dưỡng trẻ
Trẻ mẫu giáo lớn rất thích kể truyện
Tất cả trẻ trong lớp đều cùng một độ tuổi
Trẻ em cần mạnh dạn và tự tin, đồng thời xây dựng thói quen tốt trong các hoạt động Sự quan tâm và ủng hộ nhiệt tình từ phụ huynh là rất quan trọng Các bậc phụ huynh luôn tích cực tham gia vào các phong trào do lớp phát động.
Trong quá trình nghiên cứu thực nghiệm về "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua dạy trẻ kể truyện sáng tạo", tôi đã gặp phải không ít khó khăn bên cạnh những thuận lợi.
Một số biện pháp thực hiện
Kết quả khảo sát cho thấy kỹ năng kể chuyện sáng tạo và phát âm của trẻ em còn không đồng đều, với nhiều trẻ có khả năng yếu, thiếu tự tin và hứng thú Để cải thiện tình hình này, tôi đã nghiên cứu và áp dụng một số biện pháp hiệu quả.
1 Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch hoạt động theo các tháng, tuần
Việc lập kế hoạch hoạt động hàng tháng và hàng tuần là điều thiết yếu đối với giáo viên Một kế hoạch hoạt động rõ ràng và chi tiết giúp giáo viên tổ chức các hoạt động hiệu quả, có phương pháp tác động tích cực đến trẻ thông qua các đề tài cụ thể, từ đó đảm bảo sự phát triển toàn diện cho trẻ.
Kế hoạch hoạt động theo chủ đề cần phải phù hợp với độ tuổi và nội dung chương trình chăm sóc giáo dục trẻ Biện pháp này giúp giáo viên nhận diện những thành công và hạn chế trong quá trình giảng dạy, từ đó có thể điều chỉnh và bổ sung cho kế hoạch hoạt động trong tương lai.
Khảo sát thực trạng của lớp mẫu giáo lớn A1 đầu năm
Từ những thực tiễn trên tôi đã tiến hành khảo sát thực trạng đầu năm được kết quả sau:
Nội dung Số trẻ trên tổng số Tỷ lệ % trẻ đạt
Phát âm rõ ràng mạch lạc 25/ 43 58,1%
Hứng thú tham gia kể chuyện sáng tạo 24/43 55,8%
Biết thể hiện ngôn ngữ hoàn cảnh 25/43 58,1%
2 Biện pháp2: Tạo môi trường cho trẻ kể chuyện sáng tạo
Tạo môi trường cho trẻ hoạt động là yếu tố quan trọng trong chương trình đổi mới giáo dục, giúp nuôi dưỡng ý tưởng sáng tạo và phát triển ngôn ngữ Để đạt được điều này, ngay từ đầu năm học, tôi đã chú trọng vào việc thiết kế môi trường học tập bằng cách sử dụng hình ảnh nhân vật và bối cảnh của các câu chuyện nổi bật, trang trí các góc văn học cũng như các khu vực trong và ngoài lớp học Tôi lựa chọn nội dung câu chuyện phù hợp với trẻ và thể hiện các nhân vật một cách hấp dẫn, đồng thời sử dụng màu sắc và chất liệu dễ kiếm, tận dụng nguyên vật liệu phế thải để tạo nên không gian học tập thú vị và sáng tạo.
3 Biện pháp 3: Làm đồ dùng sử dụng trong các câu truyện
Ngoài việc sáng tạo những bức tranh tường, tôi còn chế tác các đồ dùng như con rối dẹt có kẹp dưới, giúp trẻ em dễ dàng di chuyển trong quá trình kể chuyện.
Trước khi cho trẻ đóng kịch, tôi chuyển thể câu chuyện thành các mẩu đối thoại giữa các nhân vật và đọc cho trẻ nghe nhiều lần để trẻ hiểu nội dung Tôi dẫn dắt câu chuyện và khuyến khích trẻ sáng tạo ngôn ngữ theo cách của mình Qua thời gian sử dụng mặt nạ, tôi nhận thấy trẻ diễn rất thoải mái, vì trong quá trình diễn, trẻ vẫn nhìn thấy và nghe rõ tiếng bạn, giúp trẻ thích thú và sáng tạo hơn khi thể hiện các mẩu đối thoại.
Tôi nỗ lực tạo ra nhiều đồ dùng giúp trẻ em hoạt động thoải mái và kích thích sự hứng thú của chúng Các khuôn mặt có thể được điều chỉnh theo nội dung và nhân vật trong câu chuyện mà trẻ kể.
4 Biện pháp 4 : Dạy trẻ nhận thức ngôn ngữ nói và ngôn ngữ hình ảnh
Tôi đã chia sẻ với trẻ nhiều câu chuyện để giúp trẻ làm quen với văn học và hiểu nội dung câu chuyện Đồng thời, tôi cũng phân tích và hướng dẫn trẻ đánh giá, nhận xét về đặc điểm tính cách của các nhân vật thông qua giọng kể, điệu bộ, cử chỉ và dáng vẻ của từng nhân vật.
Ví dụ: Bà tiên Ông bụt:Giọng chậm, trầm, vang xa- dáng vẻ hiền từ phúc hậu Bác gấu: Giọng trầm ấm - dáng phục phịch
Cáo: Giọng xảo quyệt - dáng đưa đẩy
Chó sói: Giọng khàn đanh ác - dáng hung dữ
Thỏ: Giọng nói vui vẻ - dáng vẻ tinh nghịch
Phù thuỷ: Giọng khàn khàn, nham hiểm - dáng lom khom, cong cớn,
Mẹ: Giọng hiền từ ấm áp, cử chỉ điệu bộ mềm mại, nhẹ nhàng
Bà: Giọng trầm ấm- dáng lụ khụ, cử chỉ chậm dãi
Tôi hướng dẫn trẻ quan sát tranh chuyện và xem đĩa hình các câu chuyện, kết hợp với việc đàm thoại giữa cô và trẻ Điều này giúp trẻ đánh giá nội dung truyện một cách chính xác và diễn đạt ý tưởng của mình dựa trên sự nhận thức.
Tôi hướng dẫn trẻ em kể chuyện theo nhóm trong khoảng thời gian từ một đến hai tuần, kết hợp với các môn học khác và trò chơi để củng cố kiến thức Phương pháp này giúp trẻ mở rộng hiểu biết về thế giới xung quanh một cách hiệu quả.
5 Biện pháp 5 : Dạy trẻ sử dụng đồ dùng trực quan
Dạy trẻ sử dụng rối tay là một hoạt động thú vị, giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp và biểu cảm Bằng cách hướng dẫn trẻ sử dụng các con rối theo từng nhân vật trong câu chuyện, kết hợp với lời nói và ngôn ngữ biểu cảm, trẻ sẽ học cách diễn đạt cảm xúc và ý tưởng một cách sáng tạo Việc tạo ra một sân khấu rối tự tạo cũng khuyến khích trẻ tham gia vào hoạt động này, làm cho trải nghiệm trở nên sinh động và hấp dẫn hơn.
Dạy trẻ ghép tranh kể chuyện là một hoạt động thú vị giúp kích thích trí tưởng tượng và khả năng kể chuyện của trẻ Hãy chọn những bức tranh mà trẻ yêu thích để tạo thành một dải câu chuyện hấp dẫn Sau đó, hướng dẫn trẻ kể lại từng bức tranh, kết hợp với lời nói để nhân vật trong tranh sống động hơn Hoạt động này không chỉ giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mà còn tăng cường khả năng giao tiếp và tư duy sáng tạo.
Dạy trẻ cách lựa chọn và kết hợp các nhân vật yêu thích để sáng tạo ra câu chuyện mới là một phương pháp giáo dục thú vị Trẻ sẽ tự do chọn những nhân vật mà mình thích và sử dụng trí tưởng tượng để kết hợp chúng lại, từ đó hình thành nên một câu chuyện độc đáo và sáng tạo.
Dạy trẻ kể chuyện bằng sa bàn là một phương pháp thú vị, giúp trẻ phát triển khả năng kể chuyện sáng tạo Bằng cách chọn những nhân vật mà trẻ yêu thích và di chuyển chúng trên sa bàn, trẻ có thể dễ dàng theo dõi câu chuyện Khi kể, hãy đưa nhân vật ra theo từng đoạn, giúp lời kể trở nên sinh động và hấp dẫn hơn Hình ảnh trẻ tập kể chuyện sẽ là minh chứng cho sự phát triển kỹ năng này.
6 Biện pháp 6 : Hướng dẫn trẻ kể truyện sáng tạo
Hướng dẫn trẻ kể truyện sáng tạo bao gồm các bước cơ bản sau:
Bước 1: Giới thiệu cho trẻ nhân vật cô đã chọn là những nhân vật nào?
Bước 2: Lắng nghe cô kể một câu chuyện sáng tạo qua việc sử dụng rối, cô sẽ trình bày câu chuyện chỉ một lần Sau đó, cô sẽ trò chuyện với trẻ về nội dung câu chuyện, bao gồm tên nhân vật, đặc điểm của nhân vật và khuyến khích trẻ đặt tên cho câu chuyện.
Kết quả đạt được
Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện kể chuyện sáng tạo, hầu hết trẻ em trong lớp đã tự tin kể những câu chuyện theo ý tưởng riêng mà không cần sự gợi ý từ giáo viên Bên cạnh đó, các em cũng đã biết cách sử dụng thành thạo các đồ dùng trực quan liên quan đến các chủ đề khác nhau.
Tôi thấy trẻ ở lớp tôi có những chuyển biến rõ rệt và tôi đã tiến hành khảo sát lại, thu được những kết quả sau đây
*Kết quả khảo sát cuối năm
Nội dung Đầu năm Cuối năm Đạt Chưa đạt Đạt Chưa đạt
Phát âm rõ ràng mạch lạc 25/43X,1% 18/43A,9% 40/43,2% 3/43=6,8%
Hứng thú tham gia kể chuyện sáng tạo
Biết thể hiện ngôn ngữ hoàn cảnh (kể chuyện sáng tạo)
Sau khi thực hiện liên tục các biện pháp cải thiện, cùng với sự hỗ trợ nhiệt tình từ cô giáo, tôi nhận thấy phong cách nghệ thuật giảng dạy của mình đã được nâng cao Giọng kể của tôi trở nên diễn cảm hơn, thu hút sự hứng thú của trẻ em trong các tiết học.
Tôi đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm và phương pháp trong việc dạy trẻ kể chuyện sáng tạo Bên cạnh đó, tôi cũng đã sưu tầm được nhiều truyện tranh, họa báo và tạp chí, đồng thời học thuộc nhiều câu chuyện ngoài chương trình học.
Tạo ra môi trường học tập tích cực cho trẻ em, đặc biệt ở góc văn học, là yếu tố quan trọng được nhà trường đánh giá cao Một lớp học có không gian phù hợp sẽ khuyến khích sự sáng tạo và phát triển kỹ năng ngôn ngữ của học sinh.
Tôi đã sử dụng các nguyên vật liệu dễ tìm để tạo ra nhiều loại rối phong phú, giúp dạy trẻ kể chuyện sáng tạo một cách hiệu quả.
Tôi đã sưu tầm nhiều tranh ảnh theo từng chủ đề để hỗ trợ trẻ em trong việc kể chuyện Phụ huynh ngày càng nhận thức rõ tầm quan trọng của việc dạy trẻ kể chuyện sáng tạo, giúp phát triển ngôn ngữ cho trẻ Vào cuối năm, nhiều phụ huynh phấn khởi khi thấy con em mình kể được nhiều câu chuyện hay, sáng tạo và tự tin hơn khi đứng trước đám đông Điều này không chỉ giúp trẻ trở nên ngoan ngoãn hơn mà còn khơi dậy niềm yêu thích học tập ở các em.
Kết quả cho thấy, sau khi áp dụng các biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua việc dạy trẻ kể chuyện sáng tạo, có đến 94% trẻ trong lớp tôi đã phát âm rõ ràng và mạch lạc.