Sáng kiến kinh nghiệm mầm non được hoàn thành với một số biện pháp như sau: Xây dựng kế hoạch hoạt động theo các tháng, tuần; Tạo môi trường cho trẻ kể chuyện sáng tạo; Làm đồ dùng sử dụng trong các câu truyện; Dạy trẻ nhận thức ngôn ngữ nói và ngôn ngữ hình ảnh; Dạy trẻ sử dụng đồ dùng trực quan; Hướng dẫn trẻ kể truyện sáng tạo;...
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Đặc điểm tình hình
1.1 Đặc điểm tâm sinh lý trẻ:
Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ em bắt nguồn từ nhu cầu giao tiếp và nhận thức, diễn ra qua các giai đoạn khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi Ở lứa tuổi mầm non, trẻ đang trong quá trình mở rộng vốn từ vựng, điều này giúp trẻ diễn đạt phong phú về các sự vật và hiện tượng xung quanh Khi trẻ có vốn từ phong phú, khả năng sử dụng nhiều mẫu câu đa dạng sẽ được cải thiện, dẫn đến sự phát triển lời nói mạch lạc hơn Việc dạy trẻ nói không chỉ là rèn luyện khả năng tư duy ngôn ngữ mà còn là giúp trẻ giao tiếp hiệu quả.
Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ mầm non phụ thuộc vào các thành tựu tâm lý học và giáo dục học trẻ em, nhằm tìm ra phương pháp dạy trẻ học nói hiệu quả Ở độ tuổi 5-6, trẻ tiếp tục hoàn thiện cấu trúc cơ quan phát âm và khả năng vận động của chúng Giai đoạn này chứng kiến sự phát triển ngôn ngữ mạch lạc, với vốn từ vựng của trẻ ngày càng phong phú và có trật tự hơn, mặc dù cấu trúc ngôn ngữ vẫn chưa hoàn thiện Trẻ từ 5 tuổi trở đi đã phát triển và thành thục hơn trong việc sử dụng ngôn ngữ, giảm thiểu lỗi câu, và bắt đầu tham gia giao tiếp xã hội, thể hiện nhu cầu và thuật lại trải nghiệm của mình.
Trẻ mầm non, đặc biệt là trẻ từ 4 đến 6 tuổi, thể hiện khả năng sáng tạo phong phú qua nhiều hoạt động như kể chuyện, tạo hình, âm nhạc và trò chơi Sự sáng tạo này không chỉ là sự tái tạo những gì trẻ quan sát được mà còn là sự biến hóa từ những điều chưa biết, chỉ được nghe hoặc tình cờ thấy, qua lăng kính ngây thơ và kinh nghiệm hạn chế của trẻ.
1 sản phẩm đầy sáng tạo và thú vị
Trẻ em tiếp nhận văn học thông qua cảm thụ ngôn từ, hình tượng nghệ thuật, và tư tưởng của tác giả, từ đó mở rộng hiểu biết và kinh nghiệm sống Qua việc tiếp nhận, trẻ phát triển khả năng tư duy và cảm xúc, đồng thời khám phá mối quan hệ giữa con người với xã hội và thiên nhiên Những hình tượng văn học giúp trẻ nhận thức rõ ràng và chính xác về ngôn ngữ trong tác phẩm, tạo nền tảng cho sự phát triển tư duy nghệ thuật và cảm xúc.
Trẻ mẫu giáo tiếp nhận văn học nghệ thuật thông qua cô giáo, người khơi dậy tình yêu với từ ngữ qua cách đọc diễn cảm Nhiệm vụ này yêu cầu trẻ tự nghĩ ra nội dung câu chuyện và tạo cấu trúc logic, kết hợp lời nói với đồ dùng trực quan Khả năng sáng tạo của trẻ thể hiện qua việc kết hợp chi tiết từ nhiều câu chuyện khác nhau để tạo ra câu chuyện riêng Khi kể lại, trẻ không tuân theo nguyên tắc mà tự sáng tạo, dù còn nhiều khiếm khuyết, nhưng đó là nền tảng cho sự sáng tạo sau này Khuyến khích trẻ kể chuyện cũng đồng nghĩa với việc kích thích khả năng sáng tạo của trẻ.
1.3 Vai trò của hoạt động với sự phát triển của trẻ
Kể chuyện sáng tạo giúp trẻ phát triển tư duy, khả năng tưởng tượng và yêu cái đẹp Qua việc kể chuyện, ngôn ngữ của trẻ được cải thiện, với phát âm rõ ràng và vốn từ phong phú Trẻ học cách trình bày ý kiến và suy nghĩ về sự vật, sự kiện bằng ngôn ngữ riêng của mình.
Yêu cầu này đòi hỏi trẻ em phát triển vốn từ phong phú và kỹ năng truyền đạt ý tưởng một cách chính xác Để làm được điều này, trẻ cần tập trung chú ý và nói biểu cảm Những kỹ năng này được hình thành qua quá trình nhận thức có hệ thống và luyện tập thường xuyên, nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển nhận thức của trẻ mầm non hiện nay.
Nhiệm vụ của giáo viên dạy trẻ là sử dụng nhiều hình thức như kể chuyện theo tranh minh họa và dựa trên cốt truyện sẵn có để khơi dậy khả năng kể chuyện sáng tạo của trẻ Qua việc kể chuyện, giáo viên cần giúp trẻ tích lũy vốn từ phong phú, phát triển kỹ năng tổng hợp, truyền đạt ý nghĩ chính xác, tập trung chú ý và nói biểu cảm Đây là một nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi sự nỗ lực từ cả giáo viên và trẻ.
2.1 Một số nét về trường, lớp:
Trường mầm non tôi đang dạy nằm ở vùng xa cuối huyện Gia Lâm, nơi hơn 70% dân cư sống bằng nghề gốm sứ Trường có 370 học sinh, được chia thành 9 nhóm lớp, với đội ngũ 36 cán bộ giáo viên và nhân viên Đặc biệt, 100% giáo viên đạt chuẩn và 85% giáo viên có trình độ trên chuẩn.
Trong những năm gần đây, SGD&ĐT Hà Nội và PGD&ĐT huyện Gia Lâm đã chú trọng đầu tư vào cơ sở hạ tầng giáo dục, tạo ra môi trường học tập khang trang và thoáng mát Các trường học được trang bị đầy đủ cơ sở vật chất hiện đại, bao gồm máy chiếu, máy tính, ti vi và đầu đĩa, đáp ứng nhu cầu dạy và học với công nghệ thông tin.
Trường có khu vườn cổ tích, khu vui chơi và khu giáo dục thể chất, cùng với phòng vi tính và phòng nghệ thuật riêng, tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động của trẻ Ban giám hiệu nhà trường đã chú trọng trang bị đồ dùng và đồ chơi dạy học đa dạng, đồng thời nâng cao trình độ chuyên môn cho giáo viên thông qua các lớp học chuyên đề về tin học, âm nhạc và kỹ năng tạo hình Nhờ đó, chất lượng giảng dạy của giáo viên được cải thiện, nhận được sự tin tưởng từ phụ huynh, dẫn đến số trẻ ra lớp ngày càng tăng.
Năm học 2016-2017, tôi được phân công làm chủ nhiệm lớp mẫu giáo lớn A1 với 43 trẻ, bao gồm 30 trẻ nam và 13 trẻ nữ, có độ tuổi đồng đều Tất cả trẻ đều ngoan ngoãn và đạt yêu cầu về thể chất, ngôn ngữ, tình cảm xã hội, cũng như biết cảm thụ cái hay cái đẹp Đây là một thuận lợi lớn để tôi rèn luyện và phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua việc dạy trẻ kể truyện sáng tạo.
Là giáo viên có trình độ chuẩn, tôi được giao dạy lớp lớn và sở hữu hiểu biết sâu sắc về tâm sinh lý trẻ 5-6 tuổi Với lòng yêu nghề và sự mến trẻ, tôi có khả năng đọc kể diễn cảm, hướng dẫn trẻ kể chuyện sáng tạo hiệu quả Tôi cũng có khả năng làm các loại đồ dùng, đồ chơi tự tạo phong phú, đa dạng và mang tính thẩm mỹ cao, thu hút sự hứng thú của trẻ.
Giáo viên cùng lớp nhiệt tình, phối kết hợp nhịp nhàng trong các hoạt động và chăm sóc nuôi dưỡng trẻ
Trẻ mẫu giáo lớn rất thích kể truyện
Tất cả trẻ trong lớp đều cùng một độ tuổi
Trẻ em cần được nuôi dưỡng sự mạnh dạn và tự tin, cùng với việc hình thành thói quen tích cực trong các hoạt động Sự quan tâm và ủng hộ nhiệt tình từ phụ huynh là yếu tố quan trọng, giúp trẻ em phát triển tốt hơn Phụ huynh luôn tích cực tham gia các phong trào do lớp phát động, tạo môi trường học tập và rèn luyện hiệu quả cho trẻ.
Nghiên cứu thực nghiệm về "Một số biện pháp Phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua dạy trẻ kể truyện sáng tạo" không chỉ mang lại nhiều thuận lợi mà còn gặp không ít khó khăn.
Một số biện pháp thực hiện
Kết quả khảo sát cho thấy kỹ năng kể chuyện sáng tạo và phát âm của trẻ em còn không đồng đều, với nhiều trẻ có khả năng yếu và thiếu tự tin Để khắc phục tình trạng này, tôi đã nghiên cứu và áp dụng một số biện pháp nhằm cải thiện những kỹ năng này cho trẻ.
1 Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch hoạt động theo các tháng, tuần
Việc lập kế hoạch hoạt động hàng tháng và hàng tuần là rất quan trọng đối với giáo viên Kế hoạch này không chỉ giúp tổ chức các hoạt động hiệu quả mà còn đảm bảo giáo viên có các biện pháp cụ thể tác động tích cực đến sự phát triển toàn diện của trẻ.
Xây dựng kế hoạch hoạt động theo chủ đề cần phải phù hợp với độ tuổi và nội dung chương trình chăm sóc giáo dục trẻ Biện pháp này giúp giáo viên nhận diện những thành công và những điểm cần cải thiện, từ đó có thể bổ sung vào kế hoạch hoạt động trong tương lai.
Khảo sát thực trạng của lớp mẫu giáo lớn A1 đầu năm
Từ những thực tiễn trên tôi đã tiến hành khảo sát thực trạng đầu năm được kết quả sau:
Nội dung Số trẻ trên tổng số Tỷ lệ % trẻ đạt
Phát âm rõ ràng mạch lạc 25/ 43 58,1%
Hứng thú tham gia kể chuyện sáng tạo 24/43 55,8%
Biết thể hiện ngôn ngữ hoàn cảnh 25/43 58,1%
2 Biện pháp2: Tạo môi trường cho trẻ kể chuyện sáng tạo
Tạo môi trường cho trẻ hoạt động là yếu tố quan trọng trong chương trình đổi mới giáo dục, giúp nuôi dưỡng ý tưởng sáng tạo và phát triển ngôn ngữ Để đạt được điều này, ngay từ đầu năm học, tôi đã chú trọng vào việc xây dựng môi trường học tập bằng cách đưa hình ảnh nhân vật và bối cảnh các câu chuyện nổi bật vào góc văn học cũng như các khu vực khác trong lớp học Tôi lựa chọn nội dung câu chuyện phù hợp với trẻ và thể hiện các nhân vật một cách hấp dẫn, sử dụng màu sắc và chất liệu dễ kiếm, đồng thời tận dụng nguyên vật liệu phế thải để tạo ra không gian học tập phong phú.
3 Biện pháp 3: Làm đồ dùng sử dụng trong các câu truyện
Bên cạnh việc sáng tạo tranh tường, tôi còn thiết kế một số đồ dùng như con rối dẹt có kẹp dưới, giúp trẻ em dễ dàng di chuyển khi kể chuyện.
Trước khi cho trẻ đóng kịch, tôi chuyển thể câu chuyện thành các mẩu đối thoại giữa các nhân vật và đọc cho trẻ nghe nhiều lần để nắm bắt nội dung Tôi dẫn dắt câu chuyện, cho phép trẻ sáng tạo ngôn ngữ theo cách riêng của mình Qua thời gian sử dụng mặt nạ, tôi nhận thấy các cháu diễn rất thoải mái, vì trong quá trình diễn, trẻ vẫn nhìn thấy và nghe rõ tiếng của bạn, điều này giúp trẻ hứng thú và sáng tạo hơn trong việc thể hiện vai diễn của mình.
Tôi luôn nỗ lực tạo ra những đồ dùng thú vị giúp trẻ em hoạt động thoải mái và kích thích sự hứng thú của các em Những khuôn mặt có thể được điều chỉnh linh hoạt theo nội dung và nhân vật trong câu chuyện mà trẻ kể.
4 Biện pháp 4 : Dạy trẻ nhận thức ngôn ngữ nói và ngôn ngữ hình ảnh
Tôi đã kể cho trẻ những câu chuyện để giúp trẻ làm quen với văn học và hiểu nội dung câu chuyện Đồng thời, tôi cũng phân tích cho trẻ về tính cách của các nhân vật thông qua giọng kể, điệu bộ, cử chỉ và dáng vẻ khác nhau của họ.
Ví dụ: Bà tiên Ông bụt:Giọng chậm, trầm, vang xa- dáng vẻ hiền từ phúc hậu Bác gấu: Giọng trầm ấm - dáng phục phịch
Cáo: Giọng xảo quyệt - dáng đưa đẩy
Chó sói: Giọng khàn đanh ác - dáng hung dữ
Thỏ: Giọng nói vui vẻ - dáng vẻ tinh nghịch
Phù thuỷ: Giọng khàn khàn, nham hiểm - dáng lom khom, cong cớn,
Mẹ: Giọng hiền từ ấm áp, cử chỉ điệu bộ mềm mại, nhẹ nhàng
Bà: Giọng trầm ấm- dáng lụ khụ, cử chỉ chậm dãi
Tôi hướng dẫn trẻ quan sát tranh chuyện và xem đĩa hình các câu chuyện, kết hợp tri giác với đàm thoại giữa cô và trẻ Điều này giúp trẻ đánh giá nội dung truyện chính xác và diễn đạt ý tưởng của mình thông qua nhận thức.
Tôi hướng dẫn trẻ em kể chuyện theo nhóm trong khoảng thời gian một đến hai tuần, kết hợp với các môn học khác và trò chơi nhằm củng cố kiến thức Phương pháp này không chỉ giúp trẻ khắc sâu kiến thức mà còn mở rộng hiểu biết về thế giới xung quanh.
5 Biện pháp 5 : Dạy trẻ sử dụng đồ dùng trực quan
Dạy trẻ sử dụng rối tay là một hoạt động thú vị, giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp và biểu cảm Qua việc sử dụng rối theo từng nhân vật trong câu chuyện, trẻ sẽ học cách kết hợp lời nói và ngôn ngữ biểu cảm, đồng thời cải thiện khả năng diễn xuất thông qua cử động của các con rối Việc tạo ra một sân khấu rối tự tạo cũng giúp trẻ có thêm không gian để thể hiện sự sáng tạo và tương tác.
Dạy trẻ ghép tranh kể chuyện là một hoạt động thú vị, giúp trẻ phát triển khả năng sáng tạo và ngôn ngữ Hãy chọn những bức tranh mà trẻ yêu thích để tạo thành một dải câu chuyện hấp dẫn Sau đó, hướng dẫn trẻ kể lại từng bức tranh, kết hợp với lời nói để thể hiện các nhân vật trong tranh, từ đó kích thích trí tưởng tượng và khả năng giao tiếp của trẻ.
Dạy trẻ cách lựa chọn và kết hợp các nhân vật yêu thích để sáng tạo ra một câu chuyện mới là một hoạt động thú vị Trẻ sẽ tự do chọn những nhân vật mà mình yêu thích, sau đó sử dụng trí tưởng tượng để kết hợp chúng lại, tạo nên một câu chuyện độc đáo và sáng tạo.
Dạy trẻ kể chuyện bằng sa bàn là một phương pháp thú vị, giúp trẻ phát triển khả năng kể chuyện Hãy chọn những nhân vật mà trẻ yêu thích và di chuyển chúng trên sa bàn Khi kể chuyện, đưa nhân vật ra theo từng đoạn, để lời kể đi kèm với hành động của nhân vật Đây là cách hiệu quả để trẻ tập luyện kỹ năng kể chuyện một cách sinh động.
6 Biện pháp 6 : Hướng dẫn trẻ kể truyện sáng tạo
Hướng dẫn trẻ kể truyện sáng tạo bao gồm các bước cơ bản sau:
Bước 1: Giới thiệu cho trẻ nhân vật cô đã chọn là những nhân vật nào?
Bước 2: Nghe cô kể câu chuyện sáng tạo của mình thông qua việc sử dụng rối một lần Sau đó, cô sẽ đàm thoại với trẻ về nội dung câu chuyện, bao gồm tên nhân vật, đặc điểm của nhân vật, và khuyến khích trẻ đặt tên cho câu chuyện.
Kết quả đạt được
Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện kể chuyện sáng tạo, hầu hết trẻ em trong lớp đã tự do phát triển ý tưởng mà không cần sự gợi ý từ giáo viên Bên cạnh đó, các em còn thể hiện khả năng sử dụng thành thạo các đồ dùng trực quan liên quan đến các chủ đề khác nhau.
Tôi thấy trẻ ở lớp tôi có những chuyển biến rõ rệt và tôi đã tiến hành khảo sát lại, thu được những kết quả sau đây
*Kết quả khảo sát cuối năm
Nội dung Đầu năm Cuối năm Đạt Chưa đạt Đạt Chưa đạt
Phát âm rõ ràng mạch lạc 25/43X,1% 18/43A,9% 40/43,2% 3/43=6,8%
Hứng thú tham gia kể chuyện sáng tạo
Biết thể hiện ngôn ngữ hoàn cảnh (kể chuyện sáng tạo)
Sau khi kiên trì thực hiện nhiều biện pháp, cùng với sự hỗ trợ nhiệt tình từ cô giáo, tôi đã nâng cao phong cách nghệ thuật trong giảng dạy Giọng kể của tôi đã được cải thiện, mang tính diễn cảm hơn, thu hút trẻ em tham gia tích cực vào các tiết học.
Tôi đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm trong việc dạy trẻ kể chuyện sáng tạo, áp dụng các hình thức và biện pháp hiệu quả Tôi cũng đã sưu tầm được nhiều truyện tranh, họa báo và tạp chí, đồng thời học thuộc nhiều câu chuyện ngoài chương trình học.
Tạo ra môi trường học tập tích cực cho trẻ em, đặc biệt là tại góc văn học, là điều mà nhà trường đánh giá cao Một lớp học có không gian học tập tốt sẽ được khen ngợi và khuyến khích sự phát triển của trẻ.
Tôi đã sử dụng các nguyên vật liệu dễ tìm để tạo ra nhiều loại rối phong phú, giúp trẻ phát triển khả năng kể chuyện sáng tạo hiệu quả.
Tôi đã sưu tầm nhiều tranh ảnh theo từng chủ điểm để trẻ có thể kể chuyện Phụ huynh ngày càng nhận thức rõ tầm quan trọng của việc dạy trẻ kể chuyện sáng tạo, giúp phát triển ngôn ngữ Cuối năm, nhiều phụ huynh phấn khởi khi thấy con em mình kể được nhiều câu chuyện hay, tự tin hơn khi giao tiếp trước đám đông, và trở nên ngoan ngoãn, thích đi học hơn.
Kết quả cho thấy rằng, sau khi áp dụng các biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua việc dạy trẻ kể chuyện sáng tạo, có đến 94% trẻ trong lớp tôi đã phát âm rõ ràng và mạch lạc.