Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Đọc hiểu là một khái niệm mới, xuất hiện vào khoảng những thập niên
Khái niệm đọc hiểu trong thế kỷ XX gắn liền với việc đọc văn, được xem như một hành vi ngôn ngữ Theo tác giả Nguyễn Thái Hòa, đọc hiểu là quá trình tiếp nhận, phân tích và ghi nhớ thông tin từ văn bản Nguyễn Trọng Hoàn nhấn mạnh rằng đọc không chỉ là kỹ thuật mà còn là trải nghiệm văn hóa và tâm hồn, giúp độc giả hiểu sâu sắc về nhân cách tác giả Mỗi chi tiết trong tác phẩm mang đặc trưng riêng, khuyến khích độc giả tự suy ngẫm Đọc hiểu là một lĩnh vực khoa học với khái niệm và lý thuyết riêng, là hoạt động chủ đạo trong việc đọc văn, nhưng không nên bị coi là một phương pháp đơn giản như đọc thầm hay đọc diễn cảm.
Tác giả Phạm Thị Thu Hương cho rằng đọc hiểu văn bản là quá trình người đọc xây dựng ý nghĩa thông qua các hoạt động và thao tác khác nhau Bà cũng nhấn mạnh rằng việc dạy học đọc hiểu là trách nhiệm của người dạy, trong khi hoạt động đọc hiểu lại thuộc về người học.
Tác giả Nguyễn Thanh Hùng phân chia cấp độ đọc văn bản nghệ thuật thành ba cấp độ cấu trúc: đầu tiên là đọc hiểu giá trị ý nghĩa ở tầng cấu trúc ngôn ngữ; thứ hai là đọc hiểu giá trị ý nghĩa ở tầng cấu trúc hình tượng; và cuối cùng là đọc hiểu giá trị ý nghĩa ở tầng tư tưởng và ý vị nhân sinh của tác phẩm.
2.1 Một số kết quả nghiên cứu về dạy học môn Tiếng Việt theo quan điểm phát triển năng lực
Trong cuốn sách "Dạy học phát triển năng lực" của Đỗ Ngọc Thống, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm đã trình bày các vấn đề lý thuyết về năng lực và phát triển năng lực trong giáo dục Nội dung sách tập trung vào các phương pháp tổ chức dạy học nhằm phát triển năng lực học sinh, cùng với quy trình kiểm tra và đánh giá trong giáo dục phổ thông Bộ sách cung cấp thời gian lớn để minh họa cách tổ chức dạy học cho từng môn học, từ đó cụ thể hóa việc áp dụng tiếp cận phát triển năng lực trong việc lựa chọn và triển khai phương pháp dạy học cũng như đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Nghiên cứu sâu hơn về vấn đề đọc hiểu trong phân môn tập đọc,
Trong bài viết "Hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài trong phân môn Tập đọc" của Trần Thị Xuân Mai, tác giả đã trình bày những phương pháp hữu ích giúp học sinh giải nghĩa từ và hiểu rõ nội dung bài học.
Trong bài viết “Rèn kĩ năng đọc cho học sinh tiểu học theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập”, tác giả Phan Hồng Liên đã đề xuất nhiều biện pháp tổ chức rèn kĩ năng đọc trong phân môn Tập đọc, bao gồm các kĩ thuật và phương pháp hiệu quả Tác giả nhấn mạnh rằng việc rèn kĩ năng đọc cho học sinh Tiểu học bao gồm hai khía cạnh quan trọng: kĩ năng đọc thành tiếng và kĩ năng đọc hiểu.
2.2 Một số kết quả nghiên cứu về vấn đề thiết kế, sử dụng câu hỏi đọc hiểu trong dạy học Tập đọc ở tiểu học hiện nay
Trong dạy học Tiếng Việt, đặc biệt là trong phân môn Tập đọc, câu hỏi đóng vai trò quan trọng và không thể thiếu Việc nâng cao chất lượng dạy học và đổi mới phương pháp giảng dạy là vấn đề cấp thiết, được Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các nhà sư phạm đặc biệt quan tâm.
Hệ thống câu hỏi trong dạy học, đặc biệt là trong dạy học Tập đọc, đã được nghiên cứu và thảo luận bởi các giáo sư, tiến sĩ hàng đầu trong ngành, và được đề cập trong nhiều tài liệu chuyên môn.
Tác giả I.Ia.Lence trong tác phẩm “Dạy học nêu vấn đề” nhấn mạnh tầm quan trọng của hệ thống câu hỏi trong quá trình hình thành nhận thức cho học sinh Ông khẳng định rằng câu hỏi không chỉ cần thiết mà còn đóng vai trò quyết định trong việc đạt được thành công trong học tập, tương tự như các bước cần thiết để giải quyết một bài toán Sự chặt chẽ trong hệ thống câu hỏi được xem là yếu tố tiên quyết để đảm bảo hiệu quả trong quá trình học.
Trong bài viết "Vấn đề đặt câu hỏi của giáo viên ở lớp kiểm tra đánh giá việc học tập của học sinh" của Nguyễn Đình Chỉnh, tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đặt câu hỏi trong giảng dạy Bài viết cũng đề cập đến các yêu cầu cần thiết khi giáo viên đặt câu hỏi cho học sinh, đồng thời trình bày một số loại câu hỏi thường được sử dụng trong quá trình dạy học, kiểm tra và đánh giá.
Các tài liệu đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng và sử dụng câu hỏi trong dạy học, khẳng định vai trò chủ lực của chúng Việc áp dụng hệ thống câu hỏi và bài tập trong dạy học đọc hiểu được coi là phương tiện chính để thực hiện quan điểm dạy học mới, hướng vào người học Quan điểm này cũng được Nguyễn Thị Hạnh đề cập trong công trình “Dạy học đọc hiểu ở tiểu học”.
Tác giả Hoàng Hòa Bình trong công trình “Dạy văn cho học sinh tiểu học” nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng câu hỏi trong giảng dạy Việc này không chỉ giúp học sinh cảm thụ nội dung mà còn giúp các em nhận ra cái hay, cái đẹp trong tác phẩm văn học.
Trong cuốn sách “Phương pháp dạy học tiếng Việt ở Tiểu học” của Lê Phương Nga và Đặng Kim Nga, tác giả nhấn mạnh rằng kỹ năng đọc hiểu của học sinh được phát triển thông qua việc hoàn thành một chuỗi câu hỏi.
Bài viết “Thiết kế và sử dụng câu hỏi trong dạy học Tập đọc chương trình Tiếng Việt Tiểu học” của Ngô Vũ Thu Hằng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng và sử dụng câu hỏi trong quá trình dạy học Tác giả cho rằng kĩ năng này là thiết yếu, góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy Do đó, bài viết đề xuất các yêu cầu cụ thể để thiết kế và sử dụng câu hỏi trong dạy học phân môn Tập đọc.
Các công trình đã đề cập đến những nội dung quan trọng, mở ra các vấn đề phương pháp luận cho việc nghiên cứu sử dụng hệ thống câu hỏi trong môn Tập đọc.
Phương pháp nghiên cứu
Thực hiện đề tài, chúng tôi sử dụng một số phương pháp nghiên cứu:
5.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận: được sử dụng để nghiên cứu tài liệu, công trình có liên quan đến đề tài
Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn và thực nghiệm sư phạm được áp dụng để đánh giá thực trạng, tính cần thiết và khả thi của vấn đề nghiên cứu Từ đó, tác giả luận văn đưa ra những luận giải, nhận xét và đề xuất trong các chương về thực trạng và quan điểm, nhằm xây dựng các câu hỏi đọc hiểu văn bản văn học cho học sinh lớp 3 theo hướng phát triển năng lực.
Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục và Tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở khoa học của đề tài nghiên cứu
Chương 2 đề xuất các biện pháp hiệu quả để xây dựng và sử dụng hệ thống câu hỏi đọc hiểu nhằm nâng cao kỹ năng đọc hiểu văn bản văn học cho học sinh lớp 3, tập trung vào việc phát triển năng lực của các em Những câu hỏi này không chỉ giúp học sinh tiếp cận nội dung văn học một cách sâu sắc mà còn khuyến khích tư duy phản biện và khả năng phân tích Việc áp dụng các biện pháp này trong giảng dạy sẽ tạo ra môi trường học tập tích cực, giúp học sinh phát triển toàn diện hơn trong việc tiếp thu kiến thức văn học.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.
CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
Cơ sở lí luận
1.1.1 Khái quát chung về “đọc hiểu” và “dạy học đọc hiểu”
Theo các nhà nghiên cứu ngôn ngữ, đọc là một quá trình phức tạp, bao gồm khả năng cảm nhận, tâm lý ngôn ngữ và nhận thức Mục đích chính của việc đọc là thu nhận và kiến tạo ý nghĩa từ văn bản Đọc hiểu được xem là năng lực nhận thức phức tạp, yêu cầu người đọc tích hợp thông tin trong văn bản với tri thức có sẵn của họ.
Tác giả Trần Đình Sử nhấn mạnh rằng đọc là hoạt động cơ bản của con người để chiếm lĩnh văn hóa Sau Cách mạng tháng 8, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi xóa nạn mù chữ, và từ đó, việc nâng cao trình độ đọc hiểu đã trở thành một hành trình dài Có nhiều mức độ đọc, từ đọc thông, đọc thuộc, đến đọc kỹ và đọc hiểu Đọc hiểu là bước quan trọng, nhưng không phải là mức độ cao nhất; đọc văn còn đòi hỏi sự cảm nhận và nghiền ngẫm, trong đó đọc sáng tạo và đọc sử dụng là cao nhất Ý nghĩa của văn bản được phân biệt với nghĩa; nghĩa là mối quan hệ giữa văn bản và nội dung biểu đạt, trong khi ý nghĩa là mối quan hệ giữa văn bản và người đọc Người đọc cần hiểu nghĩa trước khi khám phá ý nghĩa Nghĩa trong văn bản văn học mang tính đặc thù, không thể tách rời khỏi cách diễn đạt và ngữ cảnh, điều này tạo ra tính đa nghĩa cho văn bản nghệ thuật.
Để đọc hiểu văn bản nghệ thuật, cần nhận thức rằng mọi yếu tố trong văn bản đều mang ý nghĩa và kết hợp tạo thành một hệ thống ý nghĩa thống nhất Những chi tiết, hình ảnh và sự kiện phải được xem xét toàn diện, vì ý nghĩa thuyết phục nhất là những ý nghĩa không mâu thuẫn với các yếu tố biểu hiện khác Việc chỉ chú ý đến một vài yếu tố mà bỏ qua những yếu tố khác sẽ dẫn đến sự suy diễn sai lệch, một vấn đề phổ biến trong các bài phê bình và giảng văn Tôn trọng các quy tắc đọc là cách tạo ra thói quen đọc văn hóa và đáng tin cậy.
Tác giả Nguyễn Thanh Hùng, một chuyên gia nghiên cứu về đọc hiểu, nhấn mạnh rằng "đọc - hiểu là khái niệm bao trùm và có vai trò quan trọng trong quá trình dạy học văn" Ông cho rằng "đọc - hiểu không chỉ là một khái niệm khoa học mà còn thể hiện mức độ cao nhất của hoạt động đọc, đồng thời phản ánh năng lực văn chương của người đọc".
Đọc hiểu là một lĩnh vực khoa học quan trọng trong nghiên cứu và giảng dạy văn học, liên quan đến năng lực và kĩ năng đọc để nắm vững ý nghĩa của văn bản nghệ thuật Đọc chính xác giúp hiểu đúng, trong khi đọc kĩ và phân tích mang lại sự hiểu sâu hơn Đọc trải nghiệm thẩm mỹ giúp khám phá vẻ đẹp nhân tình, còn đọc sâu và sáng tạo mở ra cái mới Hiểu là quá trình phát hiện và nắm vững mối liên hệ giữa các sự vật và hiện tượng, đồng thời có khả năng vận dụng vào thực tiễn Để hiểu, cần trả lời các câu hỏi như Cái gì? Như thế nào? Vì sao? và Làm như thế nào?, từ đó hình thành quá trình nhận thức văn bản toàn vẹn.
Trong bài viết "Dạy học đọc hiểu ở Tiểu học," tác giả Nguyễn Thị Hạnh nhấn mạnh rằng đọc hiểu là một hoạt động giao tiếp, trong đó người đọc tiếp nhận thông điệp từ văn bản nhằm thay đổi nhận thức, cảm xúc hoặc hành vi của bản thân Đọc hiểu không chỉ đơn thuần là việc tiếp thu thông tin mà còn là quá trình tự khám phá và phát triển của người đọc.
Đọc được coi là một quá trình tổng hợp, yêu cầu nhiều kỹ năng khác nhau Mục đích của việc đọc chính là hiểu nội dung Để đạt được sự hiểu biết, người đọc cần phải chủ động và tích cực khám phá văn bản.
Theo PISA, định nghĩa về đọc và đọc hiểu thay đổi theo thời gian và điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội Khái niệm học, đặc biệt là học suốt đời, cần mở rộng cách hiểu về đọc hiểu Quan niệm này hoàn toàn phù hợp với quan niệm của UNESCO về năng lực đọc hiểu.
Năng lực này bao gồm khả năng nhận biết, thấu hiểu, giải thích, sáng tạo, trao đổi, tính toán và sử dụng tài liệu viết hoặc in ấn trong các bối cảnh khác nhau Nó yêu cầu sự học hỏi liên tục và giúp cá nhân đạt được mục tiêu quan trọng của chương trình giáo dục phổ thông trên toàn thế giới, từ đó hình thành năng lực cho người học.
Đọc hiểu được xem là năng lực quan trọng, đặc biệt đối với học sinh lớp 3, bao gồm khả năng nhận biết và hiểu nghĩa của văn bản, từ, câu, đoạn và nội dung Học sinh cần bước đầu kết nối và đánh giá thông tin trong văn bản, cũng như vận dụng những thông tin đó để giải quyết các vấn đề đơn giản trong học tập và đời sống.
1.1.1.2 Năng lực và năng lực đọc hiểu a Năng lực
Năng lực là một chủ đề đã được thảo luận và đánh giá từ nhiều khía cạnh khác nhau, cả trong nước và quốc tế Có nhiều định nghĩa khác nhau về năng lực, phản ánh sự đa dạng trong cách tiếp cận và hiểu biết về khái niệm này.
Năng lực được định nghĩa trong từ điển Tiếng Việt là khả năng hoặc điều kiện tự nhiên và chủ quan mà con người có để thực hiện một hành động nhất định Nó bao gồm cả phẩm chất tâm lý và sinh lý, giúp con người hoàn thành các hoạt động với chất lượng cao.
Theo sách “Gốc và nghĩa từ Việt thông dụng”, từ “năng lực” có nguồn gốc Hán-Việt, trong đó “năng” biểu thị khả năng thực hiện một công việc, còn “lực” ám chỉ sức mạnh cần thiết để hoàn thành nhiệm vụ đó.
Từ góc độ triết học, năng lực được hiểu rộng rãi là những đặc tính tâm lý điều tiết hành vi cá nhân, đóng vai trò quan trọng trong điều kiện sống của họ Trong khi đó, hiểu theo nghĩa đặc biệt, năng lực bao gồm toàn bộ những đặc tính tâm lý giúp con người thích nghi với các hình thức hoạt động nghề nghiệp đã được hình thành qua lịch sử.
Năng lực con người là kết quả của sự phát triển xã hội, không chỉ do hoạt động của bộ não mà còn phụ thuộc vào trình độ phát triển lịch sử của nhân loại Do đó, năng lực này gắn liền với tổ chức lao động xã hội và hệ thống giáo dục phù hợp với tổ chức đó.
Cơ sở thực tiễn
1.2.1 Chương trình Tập đọc lớp 3 và nội dung dạy học đọc hiểu văn bản văn học với yêu cầu, định hướng phát triển năng lực người học
1.2.1.1 Chương trình Tập đọc lớp 3
Bảng 1.1 Phân phối chương trình Tập đọc lớp 3
Tuần Chủ đề Nội dung
Cậu bé thông minh Hai bàn tay em
1 Măng non Đơn xin vào Đội
Ai có lỗi Khi mẹ vắng nhà
Cô giáo tí hon Chiếc áo len Quạt cho bà ngủ
Chú sẻ và bông hoa bằng lăng Tập đọc: Người mẹ
Mẹ vắng nhà ngày bão
Tập đọc: Ông ngoại Người lính dũng cảm Mùa thu của em
Cuộc họp của chữ viết Bài tập làm văn
Nhớ lại buổi đầu đi học
7 Cộng đồng Trận bóng dưới lòng đường
Tập đọc: Các em nhỏ và cụ già Tiếng ru
Tập đọc: Những chiếc chuông reo
9 Ôn tập giữa học kì I
Giọng quê hương Quê hương
Thư gửi bà Đất quý, đất yêu
Chõ bánh khúc của dì tôi Nắng phương Nam Cảnh đẹp non sông
Nam Luôn nghĩ đến miền Nam
Người con của Tây Nguyên Vàm Cỏ Đông
Người liên lạc nhỏ Nhớ Việt Bắc
14 Anh em một nhà Một trường tiểu học vùng cao
Hũ bạc của người cha Nhà bố ở
15 Anh em một nhà Nhà Rông ở Tây Nguyên Đôi bạn
Thành thị và nông thôn
Mồ côi xử kiện Anh đom đóm
Thành thị và nông thôn Âm thanh thành phố
18 Ôn tập cuối học kì 1
Tập đọc: Hai Bà Trưng
Tập đọc: Bộ đội về làng
Tập đọc: Báo cáo kết quả tháng thi đua “Noi gương chú bộ đội”
Tập đọc: Ở lại với chiến khu Tập đọc: Chú ở bên Bác Hồ
Tập đọc: Trên đường mòn Hồ Chí Minh Ông tổ nghề thêu
Bàn tay Cô giáo Nhân hoá
Người trí thức yêu nước Nhà bác học và bà cụ Cái cầu
Chiếc máy bơm Nhà ảo thuật
Em vẽ Bác Hồ Nhân hoá
Chương trình xiếc đặc sắc Đối đáp với vua
Mặt trời mọc ở đằng… tây!
Mở rộng vốn từ: Nghệ thuật Dấu phẩy
Tiếng đàn Hội vật Hội đua voi ở Tây Nguyên
Sự tích lễ hội Chử Đồng Tử Đi hội chùa Hương
27 Ôn tập giữa học kì 2
Cuộc chạy đua trong rừng Cùng vui chơi
Tin thể thao Buổi học thể dục
Lời kêu gọi toàn dân tập thể dục Gặp gỡ ở Lúc-xăm-bua
Ngọn lửa Ô-lim pích Bác sĩ Y-éc-Xanh Bài hát trồng cây
Con cò Người đi săn và con vượn
Cuốn sổ tay Cóc kiện Trời Mặt trời xanh của tôi
33 Bầu trời và mặt đất Quà của đồng nội
Sự tích chú Cuội cung trăng
34 Bầu trời và mặt Mưa đất Trên Con tàu vũ trụ
35 Ôn tập cuối học kì 2
1.2.1.2 Nội dung dạy học đọc hiểu văn bản văn học với yêu cầu, định hướng phát triển năng lực người học
Nội dung sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 3 được tổ chức theo mười chủ điểm lớn, mỗi chủ điểm được chia thành các tuần học Mỗi tuần bao gồm các bài học thuộc các phân môn khác nhau, được sắp xếp xen kẽ Các bài đọc trong sách chủ yếu xoay quanh các nội dung của từng chủ điểm.
Kỹ năng đọc hiểu được phát triển thông qua việc sử dụng một hệ thống câu hỏi, giúp xác định mục tiêu đọc và nâng cao khả năng hiểu văn bản của học sinh Hệ thống câu hỏi trong phân môn Tập đọc rất phong phú và đa dạng, nhưng vẫn thống nhất theo từng mức độ nhận thức của học sinh Việc phân loại các câu hỏi theo mức độ nhận thức là cần thiết, vì điều này giúp học sinh dễ dàng nhận diện và tiếp cận các câu hỏi một cách hiệu quả hơn.
Theo Benjamin S Bloom (1956), thang nhận thức gồm có 6 cấp độ (Bloom’s Taxonomy):
6 Đánh giá Ở bậc Tiểu học, yêu cầu về đọc hiểu đối với học sinh là đạt từ mức độ 1 (Biết) đến mức độ 3 (Vận dụng) trong thang nhận thức của Bloom
Với môn Tiếng Việt, chúng tôi diễn giải yêu cầu cụ thể của 3 mức độ đó bản
Kết nối và đối chiếu các chi tiết, sự vật, sự kiện và hiện tượng là quá trình quan trọng giúp rút ra thông tin và lý giải các yếu tố liên quan Việc so sánh này không chỉ mang lại cái nhìn sâu sắc hơn mà còn giúp hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa các yếu tố khác nhau.
- Nêu được các nhận xét, đánh giá về nhân vật, sự kiện, thông tin, …
- Dựa vào nội dung bài đọc để lí giải hoặc giải quyết các tình huống, các vấn đề tương tự như tình huống/ vấn đề trong bài đọc
- Vận dụng đối với việc đọc hiểu văn bản văn học như sau:
- Nhận biết được các thông tin, chi tiết, hình ảnh, … trong văn bản
- Phát hiện (hiểu) các thông tin trực tiếp trong văn bản
- Hiểu được các ý nghĩa trực tiếp trong văn bản
Mức 2: Thông hiểu - Sắp xếp, phân loại các sự vật, sự kiện, hiện tượng,
Trong văn học, việc rút ra những ý nghĩa và bài học từ văn bản không chỉ giúp chúng ta giải quyết vấn đề trong học tập và cuộc sống mà còn cho phép so sánh với thực tiễn bên ngoài Điều này đồng thời thể hiện trải nghiệm cá nhân của mỗi người, góp phần làm phong phú thêm hiểu biết và cảm nhận về thế giới xung quanh.
Hệ thống câu hỏi đọc hiểu trong sách giáo khoa Tiếng Việt 3 cũng được biên soạn theo 3 mức độ này
1.2.2 Thực trạng dạy học Tập đọc cho học sinh lớp 3
1.2.2.1 Khái quát chung về việc khảo sát thực trạng Đổi mới phương pháp, phát triển năng lực, lấy người học là trung tâm là mục tiêu trong đổi mới giáo dục hiện nay Để đạt được hiệu quả tức thì và bền vững thì yếu tố con người là một trong những yếu tố quan trọng, cần thiết Bởi con người làm nên tri thức, làm nên thành công Trong đó, phải kể đến lực lượng giáo viên- những người định hướng, tổ chức, điều khiển và giúp đỡ các em trong quá trình lĩnh hội tri thức Đại đa số các giáo viên đều nỗ lực bồi dưỡng chuyên môn, tăng cường các kĩ năng sư phạm theo kịp sự đổi mới trong giáo dục, dạy học theo định hướng phát triển năng lực Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận giáo viên còn mang tư tưởng bảo thủ, vẫn giữ cái cổ hủ, chưa thực sự quan tâm, đầu tưu vào tiết dạy Do đó, trong quá trình dạy Tập đọc còn phối hợp các hình thức luyện đọc máy móc, chưa chú trọng hướng dẫn đọc diễn cảm, sửa ngọng cho học sinh, phân phối tiết dạy hợp lí, chưa phối hợp nhịp nhàng giữa hoạt động cá nhân với thảo luận nhóm Số khác chưa khai thác được vốn kinh nghiệm, vốn sống cũng như khả năng sáng tạo của các em, chỉ chăm chú vào truyền dạy kiến thức, bỏ quên đi các kĩ năng, năng lực
Sĩ số học sinh ở các lớp ngày càng tăng, dẫn đến tình trạng quá tải tại hầu hết các trường, khiến thời gian luyện đọc của các em bị hạn chế Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến những học sinh chưa theo kịp, khiến các em cảm thấy chán nản với việc học.
1.2.2.2 Kết quả khảo sát thực trạng
Khảo sát chất lượng đọc hiểu bài “Ở lại với chiến khu” trong sách Tiếng Việt 3, tập 1, trang 13, được thực hiện tại trường Tiểu học Tân Tiến, huyện An Dương, thành phố Hải Phòng, cho thấy kết quả đáng chú ý từ hai lớp 3A1 với 50 học sinh và 3A5 với 48 học sinh, tổng cộng 98 học sinh.
Bảng 1.2 Thống kê kết quả điều tra học sinh
(48 học sinh) Lớp (sĩ số)
(học sinh) Tỉ lệ (%) Số lượng
Biểu đồ 1.2 Biểu đồ chất lượng học sinh lớp 3A1, 3A5
Biểu đồ 1.3 Biểu đồ thể hiện tỉ lệ mức độ đạt chuẩn lớp 3A1
Biểu đồ 1.4 Biểu đồ thể hiện tỉ lệ mức độ đạt chuẩn lớp 3A5
Theo khảo sát, tỷ lệ hoàn thành tốt phiếu khảo sát về đọc hiểu văn bản của hai lớp gần như tương đương, đều không vượt quá 50% Nguyên nhân có thể do nhiều yếu tố khác nhau.
Học sinh thường gặp khó khăn trong việc nhận diện ngôn ngữ trong văn bản, chưa biết cách đọc lướt để nắm bắt nội dung chính Họ cũng thiếu kỹ năng tìm hiểu nghĩa của từ mới, điều này ảnh hưởng đến khả năng tiếp thu kiến thức.
Học sinh hiện nay thường gặp khó khăn trong việc hồi đáp văn bản, chưa hình thành thói quen đọc và suy nghĩ sâu sắc Nhiều em chỉ dừng lại ở việc hiểu nội dung mà không đi xa hơn để phê phán hay khẳng định ý kiến cá nhân Điều này dẫn đến việc các em không chú ý đến mong muốn và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải, từ đó không rút ra được bài học về nhận thức, tình cảm và hành vi từ những trải nghiệm đọc.
Học sinh tiểu học thường có thói quen đọc thụ động, dẫn đến việc kỹ năng đọc hiểu chưa được phát triển đầy đủ Điều này gây ra những thiếu sót trong các hành động và thao tác cần thiết, làm cho khả năng đọc hiểu của các em không được hoàn thiện.
Chúng tôi đã tiến hành khảo sát về việc dạy đọc hiểu trong môn Tập đọc của giáo viên (phụ lục 2) để đánh giá hiệu quả của các câu hỏi đọc hiểu hiện tại.
Bảng 1.3 Thống kê kết quá đánh giá câu hỏi 1 của giáo viên
Bảng 1.4 Thống kê kết quá đánh giá câu hỏi 2 của giáo viên
Phương án trả lời Số lượng (người) Tỉ lệ (%)
Bớt câu hỏi 0 0 Ý kiến khác 12 24
Bảng 1.5 Thống kê kết quá đánh giá câu hỏi 3 của giáo viên
Phương án trả lời Số lượng (người) Tỉ lệ (%)
Theo khảo sát, hầu hết giáo viên cho rằng câu hỏi mức 1 chiếm ưu thế, trong khi câu hỏi mức 2 và 3 lại ít được sử dụng Điều này cho thấy sách giáo khoa Tiếng Việt 3 chưa tạo điều kiện cho học sinh phát huy ý kiến cá nhân trong quá trình đọc hiểu Để khắc phục, nhiều giáo viên đã chia nhỏ câu hỏi trong sách giáo khoa và bổ sung thêm câu hỏi mở, giúp học sinh dễ dàng bày tỏ suy nghĩ và đánh giá về văn bản Qua đó, việc này không chỉ củng cố kiến thức mà còn phát triển kỹ năng đọc hiểu và cảm nhận thẩm mỹ cho học sinh.
Kết quả khảo sát đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và đề xuất phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi đọc hiểu một cách phù hợp.