MỞ ðẦU
SỰ CẦN THIẾT CỦA ðỀ TÀI NGHIÊN CỨU
Công tác quản lý tài chính trong ngành giáo dục đào tạo đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt là việc tăng cường phân cấp và tạo điều kiện cho ngành chủ động hơn trong việc sử dụng và quản lý các nguồn lực tài chính Thông qua cơ chế tự chủ, các cơ sở giáo dục và các cấp chính quyền địa phương đã chú trọng huy động sự đóng góp của doanh nghiệp và tổ chức xã hội cho sự nghiệp giáo dục Tuy nhiên, công tác lập kế hoạch, dự toán kinh phí, phân cấp ngân sách và kiểm tra nguồn tài chính đầu tư cho giáo dục hiện vẫn còn nhiều hạn chế Đối với giáo dục đại học, vấn đề tài chính thường nổi bật trong các cuộc thảo luận, với câu hỏi về mức độ hỗ trợ của ngân sách nhà nước giữa các ưu tiên cạnh tranh khác như giáo dục phổ thông và chăm sóc sức khỏe cộng đồng Các nhà quản lý và giảng viên trong lĩnh vực này đang quan tâm đến chất lượng giáo dục và việc tăng thu nhập cho đội ngũ của mình.
Trong bối cảnh tìm kiếm nguồn lực tài chính cho giáo dục đại học và cao đẳng, việc phân bổ nguồn lực hiệu quả là nhiệm vụ quan trọng đối với các nhà quản lý cấp trên Do đó, tăng cường quản lý tài chính và tiết kiệm chi phí tại các đơn vị sự nghiệp nói chung, cũng như các trường đại học, cao đẳng do tỉnh Phú Thọ quản lý, là một việc cần thiết và cấp bách.
Xuất phỏt từ nhận thức trờn, chỳng tụi lựa chọn và nghiờn cứu ủề tài:
Tăng cường cụng tỏc quản lý tài chớnh ủối với cỏc trường ủại học, cao ủẳng do tỉnh Phú Thọ quản lý
MỤC ðÍCH NGHIÊN CỨU
Xác định vai trò của công tác quản lý tài chính tại các trường đại học, cao đẳng là cần thiết để đưa ra các giải pháp hiệu quả nhằm tăng cường công tác này Việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính sẽ giúp các cơ sở giáo dục tối ưu hóa nguồn lực và phát triển bền vững.
Bài viết này nhằm hệ thống hoá các cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác tài chính và quản lý tài chính trong các trường đại học, cao đẳng Đồng thời, nó cũng đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại các cơ sở giáo dục đại học và cao đẳng do tỉnh Phú Thọ quản lý.
Bài viết phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính tại các trường đại học và cao đẳng, đặc biệt là các cơ sở do tỉnh Phú Thọ quản lý Đồng thời, bài viết đề xuất định hướng và giải pháp nhằm nâng cao công tác quản lý tài chính, từ đó hỗ trợ tốt hơn cho nhiệm vụ giáo dục và đào tạo của các trường đại học, cao đẳng trong khu vực này.
CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
Quản lý tài chính có những nội dung gì?
Cụng tỏc quản lý tài chớnh trong cỏc trường ủại học, cao ủẳng cú vai trũ như thế nào?
Tài chớnh của cỏc trường ủại học, cao ủẳng phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Cụng tỏc quản lý tài chớnh trong cỏc trường ủại học, cao ủẳng thực hiện theo cơ chế nào?
Phương hướng công tác quản lý tài chính trong thời gian tới?
Giải phỏp ủể tăng cường cụng tỏc quản lý tài chớnh ủối với cỏc trường ủại học, cao ủẳng cần ủề ra là gỡ?
ðỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
+ ðối tượng: Tài chính và công tác quản lý tài chính trong các trường ủại học, cao ủẳng
Nghiên cứu nhằm tăng cường công tác quản lý tài chính tại các trường đại học và cao đẳng do tỉnh Phú Thọ quản lý, nhằm đáp ứng hiệu quả các yêu cầu và nhiệm vụ đã đề ra.
Quản lý tài chính tại bốn cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, bao gồm Trường Đại học Hùng Vương, Trường Cao đẳng Y Phú Thọ, Trường Cao đẳng Nghề Phú Thọ và Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Phú Thọ, đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực và nâng cao chất lượng đào tạo.
Nghiên cứu số liệu thực trạng 3 năm 2007, 2008, 2009
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1.1 Khái niệm về tài chính
Tài chính là lĩnh vực kinh tế phản ánh mối quan hệ phân phối của cải xã hội thông qua giá trị Nó phát sinh trong quá trình hình thành, tạo lập và phân phối các quỹ tiền tệ của các chủ thể trong nền kinh tế, nhằm đạt được mục tiêu của họ trong từng điều kiện cụ thể.
Tài chính có hai chức năng là chức năng phân phối và chức năng giám ủốc
Chức năng phân phối qua tài chính là quá trình phân phối tổng sản phẩm xã hội dưới dạng giá trị, giúp hình thành và sử dụng các quỹ tiền tệ một cách hiệu quả Quá trình này bao gồm phân phối lần đầu và phân phối lại, đảm bảo rằng các nguồn lực tài chính được sử dụng cho những mục đích nhất định.
Chức năng giám sát là việc kiểm tra quá trình vận động của các nguồn tài chính nhằm tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ Chức năng này giúp kiểm tra và điều chỉnh các quá trình phân phối tổng sản phẩm xã hội dưới hình thức giá trị, đảm bảo phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội của từng thời kỳ, đồng thời kiểm tra các chế độ tài chính của Nhà nước.
2.1.2 Cụng tỏc quản lý tài chớnh ở trường ðại học, cao ủẳng
Công tác quản lý tài chính tại trường đại học, cao đẳng thường thuộc phòng Tài chính – Kế hoạch, đóng vai trò quan trọng trong việc tham mưu cho chủ tài khoản về tổ chức bộ máy kế toán và kế hoạch tài chính Nhiệm vụ chính là cung cấp kịp thời, đầy đủ và chính xác số liệu về tài sản, vật tư, tiền vốn, nhằm hỗ trợ Ban giám hiệu ra các quyết định liên quan đến quản lý và điều hành công tác tài chính kế toán.
* Nhiệm vụ của công tác quản lý tài chính
Công tác quản lý tài chính tại các trường được giao cho phòng Tài chính - Kế hoạch, với nhiệm vụ thực hiện một số chức năng quan trọng nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng ngân sách và tài sản.
Căn cứ vào chương trình công tác của trường lập kế hoạch và lập dự toán thu chi ngân sách hàng năm;
Dựa vào chỉ tiêu kế hoạch và dự toán ngân sách Nhà nước hàng năm, các nguồn thu từ học phí, lệ phí và các nguồn thu khác cần được chủ động cân đối giữa nguồn thu và nhu cầu chi để đảm bảo kinh tế duy trì ổn định cho toàn bộ hoạt động của trường.
Quản lý hiệu quả các nguồn thu và chi tiêu là rất quan trọng, bao gồm việc kiểm tra và kiểm soát tình hình thực hiện dự toán thu – chi, cũng như các chỉ tiêu kinh tế - tài chính và tiêu chuẩn quy định của Nhà nước Điều này đảm bảo rằng các nguồn kinh phí của trường được sử dụng đúng quy trình, đúng mục đích và đạt hiệu quả cao.
Thu thập và xử lý thông tin số liệu kế toán theo đúng đối tượng và nội dung công việc, tuân thủ chuẩn mực kế toán Kiểm tra, giám sát các khoản thu, chi tài chính và nghĩa vụ thanh toán, đồng thời kiểm tra quản lý và sử dụng tài sản Phát hiện và ngăn ngừa hành vi vi phạm pháp luật về tài chính, kế toán Phân tích thông tin kế toán để đề xuất giải pháp phục vụ quản trị và quyết định kinh tế, tài chính của trường Cung cấp thông tin và số liệu kế toán theo quy định pháp luật Tổ chức bảo quản, lưu trữ hồ sơ kế toán và giữ bí mật thông tin theo quy định.
Phối hợp với các đơn vị chức năng để quản lý tài sản, vật tư, trang thiết bị trong toàn trường, thực hiện kiểm kê định kỳ và kiểm tra bất thường theo yêu cầu quản lý Kiểm tra và xét duyệt dự toán, đồng thời theo dõi việc sửa chữa thường xuyên và sửa chữa lớn tài sản cố định Hàng năm, tính giá trị hao mòn tài sản cố định và phân tích tình hình sử dụng Tham gia theo dõi việc thanh lý, điều chuyển tài sản cố định giữa các đơn vị trong nhà trường để báo cáo Ban Giám hiệu và cơ quan quản lý cấp trên; giám sát việc mua sắm vật tư, tài sản theo đúng chế độ và quy chế của nhà trường.
Thực hiện kiểm tra, thanh tra định kỳ hoặc bất thường để đánh giá hiệu quả sử dụng vốn và tài sản tại từng đơn vị và toàn trường, nhằm đảm bảo việc thực hiện kế hoạch hành chính sự nghiệp hiện hành.
Lập và nộp báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán, cùng với các báo cáo thống kê khác là cần thiết để quyết toán các nguồn kinh phí đúng thời hạn và tuân thủ quy định hiện hành.
Tổ chức triển khai và phổ biến quy chế chi tiêu nội bộ, đồng thời hướng dẫn thực hiện các chế độ chính sách tài chính theo quy định một cách kịp thời.
Chủ trỡ hoặc phối hợp với cỏc ủơn vị liờn quan ủể thực hiện cỏc nhiệm vụ khác theo sự phân công của Ban giám hiệu nhà trường
Để đáp ứng yêu cầu trong công tác quản lý tài chính và kế toán, bộ phận tài chính – kế hoạch cần thường xuyên điều chỉnh kịp thời các khó khăn phát sinh trong quá trình làm việc Việc phân công quản lý theo mảng công việc và theo dõi tiến độ thực hiện là rất quan trọng Đồng thời, cần khuyến khích và tạo điều kiện cho cán bộ, viên chức được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chính trị, chuyên môn nghiệp vụ, năng lực quản lý, ngoại ngữ và tin học Chăm lo đời sống vật chất, tinh thần để cải thiện mức thu nhập cho cán bộ viên chức trong đơn vị cũng là một yếu tố quan trọng Cuối cùng, cần quản lý và khai thác, sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất, trang thiết bị của trường, đơn vị.
2.1.3 Vai trũ của cụng tỏc quản lý tài chớnh trong giỏo dục & ủào tạo núi chung, ủối với trường ủại học, cao ủẳng núi riờng
Vai trò của công tác quản lý tài chính đối với các trường đại học, cao đẳng được xem xét từ hai góc độ: trước hết là mối quan hệ với cơ quan quản lý cấp trên Quản lý tài chính hiệu quả không chỉ giúp các cơ sở giáo dục tối ưu hóa nguồn lực mà còn đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm trong việc sử dụng ngân sách Điều này góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển bền vững cho các trường.
Để phát triển nền giáo dục quốc dân và các trường đại học, cao đẳng, cần tạo lập vốn đầu tư đáp ứng nhu cầu này Việc khơi dậy và phát huy các nguồn tài chính trong xã hội, bao gồm ngân sách nhà nước và ngoài ngân sách nhà nước, là rất quan trọng để đầu tư vào giáo dục, đặc biệt là trong các trường đại học và cao đẳng.
CƠ SỞ THỰC TIỄN
2.2.1 Bài học kinh nghiệm về ủầu tư và quản lý tài chớnh cho giỏo dục ủào tạo trờn thế giới
2.2.1.1 Cụng tỏc quản lý tài chớnh ủối với cỏc trường ủại học, cao ủẳng trờn thế giới
Các trường đại học và cao đẳng cần thiết lập khung quản lý năng động, tự chủ và độc lập để phát huy sức sống mới trong môi trường cạnh tranh Tại Nhật Bản, các trường hướng tới tự chủ, quản lý hiệu quả và tăng cường giám sát từ bên ngoài Tự chủ trong tuyển dụng và đánh giá từ tổ chức thứ ba là những yếu tố quan trọng Tập đoàn hóa không đồng nghĩa với việc biến trường học thành doanh nghiệp, nhưng tự chủ trong quản lý tài chính và nâng cao chất lượng giáo dục là cần thiết Vào thế kỷ 21, các trường phải trở thành nơi phát sinh tri thức và khuyến khích tư duy sáng tạo Chức năng sáng nghiệp trở thành nhiệm vụ quan trọng bên cạnh giáo dục và nghiên cứu, thể hiện qua sự liên kết giữa trường học, doanh nghiệp và cộng đồng.
Doanh nghiệp và cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn khách hàng cho các trường đại học và cao đẳng thông qua việc sử dụng sản phẩm đào tạo như cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ và các dịch vụ nghiên cứu khoa học Họ cũng là nguồn đầu tư bổ sung cho các trường bằng cách xây dựng phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu và cung cấp kinh phí cho các dự án nghiên cứu, học bổng, và hỗ trợ sinh viên thực tập Ngoài ra, doanh nghiệp và cộng đồng còn là những người phản biện, kiểm định chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học và các chương trình đào tạo, đảm bảo tính khả dụng của sản phẩm đào tạo Họ tham gia vào hoạt động đào tạo và nghiên cứu khoa học để tạo môi trường thực tiễn cho sinh viên, hướng dẫn sinh viên trong các khóa luận, luận án, và tham gia giảng dạy, từ đó nâng cao kỹ năng sống và làm việc cho sinh viên, học viên.
Các trường đại học, cao đẳng đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp sản phẩm cho doanh nghiệp và xã hội, bao gồm đào tạo, nghiên cứu khoa học và dịch vụ Họ có khả năng hỗ trợ doanh nghiệp và cộng đồng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phát triển sản phẩm mới, cải thiện sức cạnh tranh và chất lượng sản phẩm, tăng năng suất lao động, đồng thời quảng bá sản phẩm và phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh, phát huy nội lực.
Trường đại học và cao đẳng đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút đầu tư và hỗ trợ từ doanh nghiệp, xã hội Để đạt được điều này, các trường cần thiết lập hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp, dựa trên nội dung và các điều kiện triển khai hợp tác rõ ràng.
Đổi mới tư duy về vai trò và chức năng quản lý trong giáo dục đại học là cần thiết Các cơ sở giáo dục như trường đại học và cao đẳng không chỉ là nơi đào tạo mà còn cần kết nối với các nhóm nghiên cứu, trung tâm dịch vụ và doanh nghiệp Sự hợp tác này sẽ thúc đẩy sự phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng nhu cầu thực tiễn của xã hội.
Xây dựng khung pháp lý cho chính sách khuyến khích hợp tác nhằm đảm bảo sự phát triển của thị trường khoa học - công nghệ và nhân lực là rất quan trọng Điều này bao gồm việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, tăng cường tính tự chủ và độc lập của các trường đại học và cao đẳng, cũng như khuyến khích đầu tư mạo hiểm Hơn nữa, cần tạo ra sân chơi chung cho doanh nghiệp và các cơ sở giáo dục thông qua việc phát triển các vườn ươm khoa học.
CN, công viên khoa học
Xây dựng và củng cố lòng tin doanh nghiệp là rất quan trọng, bao gồm việc tạo ra sự minh bạch trong các hoạt động, thiết lập cơ chế kiểm soát chung giữa hai bên, và duy trì giao lưu thường xuyên Để đạt được điều này, cần đa dạng hóa nguồn tài chính từ cả hai phía và các bên liên quan, đồng thời thúc đẩy hoạt động khoa học - công nghệ, giáo dục và đào tạo Việc tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực công nghệ đào tạo, thiết bị và đội ngũ giáo viên sẽ tạo cơ hội cho sinh viên thực tập, đồng thời khuyến khích giao lưu với sinh viên quốc tế.
Vai trò của cơ quan quản lý nhà nước cần được tăng cường bằng cách mở rộng và trao quyền tự chủ cho các trường đại học, cao đẳng Điều này bao gồm việc thiết lập mối liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp để thu hút nguồn lực phát triển Để đạt được mục tiêu này, cần có các khung pháp lý rõ ràng, minh bạch, đảm bảo tính ổn định và bền vững Trách nhiệm này thuộc về cơ quan quản lý nhà nước và các nhà quản lý.
Tập trung vào việc kết nối các trường đại học và cao đẳng với doanh nghiệp không chỉ đơn thuần là thương mại hóa giáo dục Ngoài việc tạo ra thu nhập từ các hoạt động sinh viên, các doanh nghiệp và công nghệ tương lai sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng quỹ bảo trợ cho trường khi họ thành công trong kinh doanh Các trường đại học và cao đẳng vẫn có thể phát triển trong cơ chế thị trường nhờ vào hai chức năng chính: nghiên cứu và sáng tạo, giúp giáo dục đại học gắn kết chặt chẽ với không chỉ thị trường lao động mà còn cả thị trường khoa học công nghệ và sản xuất kinh doanh.
2.2.1.2 Bài học kinh nghiệm và giải phỏp về cụng tỏc quản lý tài chớnh ủối với cỏc trường ủại học, cao ủẳng trờn thế giới
* Cơ chế phân bổ kinh phí từ NSNN
Tại Australia, ngân sách giáo dục được dự kiến cho kế hoạch 3 năm, với tổng kinh phí chuẩn cho các trường đại học và cao đẳng Việc phân bổ kinh phí này do Bộ Giáo dục và Đào tạo, Việc làm và Vấn đề Thanh niên (DEETYA) thực hiện Phân bổ kinh phí cho các trường đại học và cao đẳng bao gồm hai phần chính.
- Phần cứng: chi phớ cho hoạt ủộng giảng dạy
- Phần mềm: chi phí cho nghiên cứu
Việc phân bổ kinh phí cứng cho các trường học được thực hiện dựa trên số lượng sinh viên chính quy dài hạn (EFTs) của từng đơn vị, nhằm đảm bảo tính công bằng và hiệu quả trong việc sử dụng nguồn lực.
Trong vòng 03 năm, việc phân bổ kinh phí cứng cho các trường sẽ dựa vào trọng số và phân nhóm các ngành học Cụ thể, mức chi cứng cho một sinh viên EFTs của mỗi đơn vị được xác định bằng cách chia tổng kinh phí cứng cho tổng số sinh viên EFTs của đơn vị Mỗi trường sẽ tính toán số sinh viên EFTs theo từng nhóm và cấp học để từ đó DEETYA có thể phân bổ kinh phí cứng cho từng trường Tổng kinh phí cứng cho trường A được tính bằng tổng số sinh viên EFTs của trường A nhân với mức chi cứng cho một sinh viên EFTs.
Phân bổ kinh phí cho nghiên cứu thường không được thực hiện theo công thức cố định mà chủ yếu dựa vào phương thức đấu thầu Điều này dẫn đến việc các trường lớn với đội ngũ khoa học dày dạn và trang thiết bị hiện đại có khả năng chiếm lĩnh phần lớn ngân sách nghiên cứu, tạo động lực cho các trường nhỏ tìm cách hợp tác với những trường mạnh hơn để gia tăng lợi ích Mức phân bổ chi phí phần cứng phụ thuộc vào tổng chi cho giảng dạy từ ngân sách nhà nước và tổng số sinh viên EFTs của đơn vị, hai yếu tố này có thể thay đổi theo từng chu kỳ ba năm, dẫn đến mức chi cho mỗi sinh viên EFTs không giống nhau ở mỗi lần phân bổ.
* Chính sách học phí, học bổng và tín dụng
Hệ thống ủng hộ học phí tại các trường đại học và cao đẳng ở Australia chỉ áp dụng cho sinh viên quốc tế, những người này phải trả học phí toàn phần Đối với sinh viên Australia, họ cần ủng hộ 25% tổng chi phí đào tạo và có thể lựa chọn giữa hai hình thức ủng hộ khác nhau.
- đóng góp ngay khi ựang học, sẽ ựược giảm 25% so với tổng số tiền phải ủúng gúp
- Trả tiền khi ủó tốt nghiệp và cú việc làm
Khoảng 75% sinh viên lựa chọn phương án thứ hai Tuy nhiên, nếu tổng thu nhập trong năm của sinh viên dưới 20.701 USD, họ sẽ không phải trả học phí Ngược lại, với thu nhập trên 20.701 USD, sinh viên sẽ phải trả học phí theo tỷ lệ quy định.
CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ðẾN ðỀ TÀI
Quản lý tài chính là một phần quan trọng trong quản lý kinh tế xã hội, đóng vai trò tổng hợp và quyết định hiệu quả hoạt động kinh tế Để quản lý tài chính hợp lý, cần thiết phải xây dựng cơ chế quản lý phù hợp, có tác động tích cực đến các quá trình phát triển kinh tế xã hội Việc quản lý và sử dụng nguồn tài chính tại các đơn vị sự nghiệp ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh tế xã hội, do đó cần có sự giám sát và kiểm tra để hạn chế tiêu cực và tham nhũng, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực tài chính.
Trong các đơn vị sự nghiệp, Nhà nước đóng vai trò là chủ thể quản lý, với đối tượng quản lý chính là tài chính của các đơn vị này Tài chính của đơn vị sự nghiệp bao gồm các hoạt động và mối quan hệ tài chính liên quan đến công tác quản lý và điều hành của Nhà nước trong lĩnh vực sự nghiệp.
Cải cách cơ chế quản lý tài chính và quản lý tài chính của các đơn vị riêng lẻ đã được nghiên cứu ở nhiều lĩnh vực Tuy nhiên, trong vai trò là chủ thể quản lý tài chính của các trường đại học, cao đẳng do tỉnh Phú Thọ quản lý, vẫn chưa có nghiên cứu nào được thực hiện Do đó, đề tài này mong muốn đóng góp những ý kiến nhằm tăng cường công tác quản lý tài chính của đơn vị chủ quản đối với các trường đại học, cao đẳng tại tỉnh Phú Thọ.