Bộ giáo dục đào tạo trờng đại häc n«ng nghiƯp I Trần văn cờng Nghiên cứu cải tiến hệ thống canh tác theo hớng bền vững huyện quảng xơng hóa Luận văn thạc sĩ nông nghiệp Chuyên ngành: trồng trọt Mà số: 60.62.01 Ngời hớng dẫn khoa học: PGS TS Phạm Tiến Dũng Hà Néi, 2006 Trường ðại học Nông nghiệp - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp i Lời cam đoan Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu riêng Các số liệu, kết nêu luận văn trung thực cha đợc công bố công trình khác Tôi xin cam đoan thông tin trích dẫn luận văn đà đợc rõ nguồn gốc Tác giả luận văn Trần Văn Cờng Trng i hc Nụng nghip - Lun văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ii Lời cảm ơn Tác giả luận văn xin chân thành cảm ơn lÃnh đạo Trờng đại học nông nghiệp I, Khoa sau đại học, thầy giáo, cô giáo môn Công nghệ sinh học Phơng pháp thí nghiệm, đặc biệt thầy Phạm Tiến Dũng đà giúp hoàn thành luận văn Tôi xin chân thành cảm ơn Trung tâm khuyến nông tỉnh Thanh Hoá, Trạm khuyến nông huyện Quảng Xơng, phòng ban thuộc UBND huyện Quảng Xơng, UBND xÃ, bà nông dân huyện đồng nghiệp gia đình đà giúp đỡ trình thực đề tài Tác giả Trần Văn Cờng Trường ðại học Nông nghiệp - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp iii Mục lục Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt v Danh mục bảng vi Danh mục hình viii Phần mở đầu i Tính cấp thiết đề tài Mục đích yêu cầu ®Ị tµi ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiễn đề tài Giới hạn đề tài Phần nội dung Chơng Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1 Một số khái niệm sở khoa học xây dựng nông nghiệp bền vững 1.2 Một số vấn đề phơng pháp luận nghiên cứu cải tiến hệ thống canh tác theo hớng bền vững 1.3 Tình hình nghiên cứu nớc nớc 10 18 Chơng Đối tợng, địa điểm, nội dung phơng pháp nghiên cứu 30 2.1 Đối tợng nghiên cứu 30 2.2 Địa điểm nghiên cứu 30 2.3 Nội dung nghiên cứu 30 2.4 Phơng pháp nghiên cứu 31 Chơng Kết nghiên cứu thảo luận 34 Trng i hc Nông nghiệp - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp iv 3.1 §iỊu kiƯn tù nhiªn, kinh tÕ – xK héi chi phối đến sản xuất nông nghiệp huyện Quảng Xơng 34 3.1.1 Điều kiện tự nhiên 34 3.1.2 Tình hình kinh tÕ xK héi 44 3.2 HiƯn tr¹ng sư dơng đất nông nghiệp huyện Quảng Xơng 53 3.3 Thực trạng cấu giống trồng huyện Quảng Xơng 55 3.4 Diễn biến cấu giống suất lúa qua năm 57 3.5 Sự phân chia tiểu vùng sinh thái 60 3.6 Đôi nét tiểu vùng nghiên cứu 61 3.7 Kết nghiên cứu cải tiến hệ thống canh tác 66 3.7.1 Nghiên cứu cải tiến kỹ thuật bón phân 66 3.7.2 Kết so sánh hiệu công thức luân canh 76 3.8 Kết nghiên cứu xây dựng mô hình canh tác hợp lý 88 3.8.1 Mô hình thử nghiệm giống lúa 88 3.8.2 Mô hình đa canh 89 Phần Kết luận đề nghị 92 Kết luận 92 Đề nghị 93 Tài liệu tham khảo 94 Phụ lục 100 Trường ðại học Nông nghiệp - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp v Danh mục chữ viết tắt NN : Nông nghiệp BV : Bền vững NNBV: Nông nghiệp bền vững PTNN: Phát triển nông nghiệp HT : Hệ thống HTNN: Hệ thống nông nghiệp HTCT: Hệ thống canh tác HTTT : HÖ thèng trång trät HST : HÖ sinh thái HSTNN: Hệ sinh thái nông nghiệp CCCT : Cơ cấu trồng CTLC : Công thức luân canh NS : Năng suất HQKT: Hiệu kinh tế SXNN: Sản xuất nông nghiệp TPCG: Thành phần giới FAO : Food Agricultural Organization IRRI : International Rice Research Institute Trường ðại học Nông nghiệp - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp vi Danh mục bảng Bảng 3.1 Diễn biến số yếu tố khí tợng huyện Quảng Xơng Thanh Hoá (1990-2005) 36 Bảng 3.2 Giá trị sản xuất ngành 45 Bảng 3.3 Chuyển dịch cấu kinh tế 46 Bảng 3.4 Một số tiêu phát triển ngành nông nghiệp 48 Bảng 3.5 Một số tiêu phát triển ngành thủy sản 49 Bảng 3.6 Một số tiêu phát triển xK hội huyện Quảng Xơng thời kỳ 2000 - 2005 51 Bảng 3.7 Hiện trạng sử dụng đất NN huyện Quảng Xơng 54 Bảng 3.8 Biến động sử dụng đất sản xuất nông nghiệp 55 Bảng 3.9 Cơ cấu giống trồng NN năm 2005 56 Bảng 3.10 Diễn biến cấu giống suất lúa vụ xuân 58 Bảng 3.11 Diễn biến cấu giống suất lúa vụ mùa 59 Bảng 3.12 Các tiểu vùng sinh thái 60 Bảng 3.13 Phân loại đất tiểu vùng 62 Bảng 3.14 Cơ cấu sử dụng đất tiểu vùng 63 Bảng 3.15 Hiện trạng sử dụng đất SX nông nghiệp tiểu vùng 64 Bảng 3.16 Tình hình sử dụng đất SXNN theo độ cao địa hình 65 Bảng 3.17 Thực trạng sử dụng phân bón cho lúa vụ mùa 2005 67 Bảng 3.18 Động thái đẻ nhánh giống lúa X21 qua công thức bón phân khác 68 Bảng 3.19 Động thái tăng trởng chiều cao giống lúa X21 qua công thức bón phân khác 70 Bảng 3.20 ảnh hởng việc bón lân đến hệ số diện tích 71 Bảng 3.21 ảnh hởng việc bón lân đến khả tÝch lịy chÊt kh« 72 Trường ðại học Nơng nghiệp - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp vii B¶ng 3.22 ¶nh hởng việc bón lân đến yếu tố cấu thành suất suất giống lúa X21 công thức bón phân khác Bảng 3.23 Hiệu bón lân đến sản xuất lúa 73 74 Bảng 3.24 Năng suất giống lúa lai D.u 527 mức bón lân khác 75 Bảng 3.25 Năng suất trồng vụ sản xuất năm 2005 77 Bảng 3.26 Hiệu kinh tế công thức luân canh đất cao 79 Bảng 3.27 Khả tạo sinh khối hệ số đa dạng trồng công thức luân canh đất cao 80 Bảng 3.28 Hiệu kinh tế công thức luân canh đất vàn cao 82 Bảng 3.29 Khả tạo sinh khối hệ số đa dạng trồng công thức luân canh đất vàn cao Bảng 3.30 Hiệu kinh tế công thức luân canh đất vàn 83 85 Bảng 3.31 Khả tạo sinh khối hệ số đa dạng trồng công thức luân canh đất vàn 86 Bảng 3.32 Hiệu mô hình sư dơng gièng lóa míi 89 B¶ng 3.33 HiƯu qu¶ mô hình đa canh 90 Trng i hc Nụng nghiệp - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp viii Danh môc hình Hình 3.1 Bản đồ trạng sử dụng đất huyện Quảng Xơng 35 Hình 3.2 Diễn biến nhiệt độ, nắng độ ẩm TB qua tháng 38 Hình 3.3 Diễn biến lợng ma lợng bốc qua tháng 38 Hình 3.4 Tăng trởng kinh tế ngành thời kỳ 2000- 2005 46 Hình 3.5 Chuyển dịch cấu kinh tế thời kỳ 2000- 2005 47 Hình 3.6 Động thái đẻ nhánh giống lúa X21 công thức bón phân khác Hình 3.7 Động thái tăng trởng chiều cao giống lúa X21 69 70 Hình 3.8 Động thái tăng trởng diện tích giống X21 công thức bón phân khác 71 Hình 3.9 Khả tích lũy chất khô giống lúa X21 công thức bón phân khác 72 Hình 3.10 Năng suất giống lúa X21 các công thức bón phân khác 75 Hình 3.11 Năng suất giống lúa lai D.u 527 công thức bón phân khác Hình 3.12 So sánh hiệu công thức luân canh đất cao 76 81 Hình 3.13 So sánh hiệu công thức luân canh đất vàn cao 83 Hình 3.14 So sánh hiệu công thức luân canh đất vàn 87 Hình 3.15 So sánh số tiêu mô hình đa canh với mô hình cũ 91 Trường ðại học Nông nghiệp - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp Phần mở đầu Tính cấp thiết đề tài Phát triển nông nghiệp (PTNN) tất yếu cần thiết để phát triển kinh tế Bởi vì, nông thôn nớc ta vùng réng lín víi 75% d©n sè, GDP ë khu vùc thấp nhng có vị trí quan trọng, tảng ổn định xK hội phát triển kinh tế ngành Do vậy, Đảng Nhà nớc ta luôn coi trọng PTNN Mới chủ trơng PTNN theo hớng công nghiệp hóa, đại hóa nông nghiệp nông thôn Đây vấn đề đặc biệt quan trọng đK đợc thể nhiều văn kiện Đảng Tuy nhiên, địa phơng cần có giải pháp phù hợp, nhằm khai thác hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên, đảm bảo PTNN cách bền vững Quảng Xơng huyện ®ång b»ng ven biĨn cđa tØnh Thanh Hãa Víi diƯn tích 20.000 gieo trồng lúa hàng năm, Quảng Xơng huyện trọng điểm lúa có vai trò quan trọng chiến lợc phát triển kinh tế tỉnh Đây huyện có tiềm lớn đất đai, lao động mạnh huyện có biển đồng Mặt khác, phía Bắc huyện giáp với thành phố Thanh Hoá thị xK Sầm Sơn đồng thời có đờng Quốc lộ 1A chạy qua, điều kiện thuận lợi cho việc giao lu hàng hóa Đó động lực thúc đẩy viƯc ph¸t triĨn kinh tÕ - xK héi theo h−íng công nghiệp hóa, đại hóa Mục tiêu nông nghiệp bền vững (NNBV) sản xuất nông nghiệp phải đôi với việc sử dụng hợp lý tài nguyên bảo vệ môi trờng, thỏa mKn nhu cầu hệ nhng không làm phơng hại đến hệ tơng lai Tuy nhiên, năm qua, hệ thống nông nghiệp nói chung, Quảng Xơng nói riêng đặt mục tiêu chủ yếu suất sản lợng cao, lơng thực Vì vậy, cần phải có nghiên cứu vấn ®Ò ... - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp hệ thống canh tác (HTCT) làm sở cho chiến lợc PTNN suất cao ổn định Đề tài Nghiên cứu cải tiến hệ thống canh tác theo hớng bền vững huyện. .. tiểu vùng nghiên cứu 61 3.7 Kết nghiên cứu cải tiến hệ thống canh tác 66 3.7.1 Nghiên cứu cải tiến kỹ thuật bón phân 66 3.7.2 Kết so sánh hiệu công thức luân canh 76 3.8 Kết nghiên cứu xây dựng... nghiệp bền vững 1.2 Một số vấn đề phơng pháp luận nghiên cứu cải tiến hệ thống canh tác theo hớng bền vững 1.3 Tình hình nghiên cứu nớc nớc 10 18 Chơng Đối tợng, địa điểm, nội dung phơng pháp nghiên