BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH NGUYỄN THANH BÌNH MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHẰM DUY TRÌ SỐ LƯỢNG HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ Ở HUYỆN QUAN SƠN TỈNH THANH HÓA Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN THỊ HƯỜNG VINH, 2010 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, được phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Thanh Bình 2 LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, sự biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng cảm ơn trường Đại học Vinh, Phòng GD&ĐT Quan Sơn, UBND huyện Quan Sơn đã tạo điều kiện để tôi tham gia khóa học thật hữu ích này Xin bày tỏ lòng cảm mến và biết ơn đến quý thầy cô giáo đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ, hướng dẫn tôi trong suốt cả quá trình học tập và nghiên cứu. Xin cảm ơn sự giúp đỡ của Phòng Giáo dục và Đào tạo Quan Sơn, Đảng ủy, UBND các xã, các trường THCS trong huyện, đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã tạo điều kiện giúp đỡ, động viên tôi trong suốt cả quá trình hoàn thiện luận văn. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn, sự kính trọng sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Thị Hường, cô đã tận tình định hướng, chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt cả quá trình nghiên cứu hoàn thành luận văn. Mặc dù đã hết sức cố gắng, nhưng do năng lực, khả năng của bản thân còn nhiều hạn chế nên chắc chắn luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi hi vọng sẽ nhận được sự đóng góp chỉ dẫn, giúp đỡ thêm của quý thầy cô, các nhà khoa học và các đồng nghiệp để tôi hiểu sâu sắc hơn về khoa học giáo dục và đóng góp nhiều hơn cho sự nghiệp giáo dục. Vinh, tháng 10 năm 2010 Tác giả Nguyễn Thanh Bình MỤC LỤC Trang DANH MỤC VIẾT TẮT BCĐ Ban chỉ đạo BCH Ban chấp hành BGH Ban giám hiệu CHXHCN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa CNH Công nghiệp hóa CNH - HĐH Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDTX Giáo dục thường xuyên GVCN Giáo viên chủ nhiệm HS Học sinh HĐH Hiện đại hóa PCTHCS Phổ cập trung học cơ sở QL Quản lí QLGD Quản lí giáo dục SL Số lượng TC Trung cấp THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TH - THCS Tiểu học – Trung học cơ sở TW Trung ương TNTP Thiếu niên tiền phong TNCSHCM Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh UBND Ủy ban nhân dân XHHGD Xã hội hóa giáo dục 5 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) là nhân tố quyết định để phát triển tiềm năng trí tuệ và năng lực sáng tạo của con người Việt Nam và cộng đồng dân tộc Việt Nam, là động lực quan trọng để đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá (CNH), hiện đại hoá (HĐH) đất nước đưa đất nước tiến nhanh và bền vững, hội nhập quốc tế thắng lợi, sánh vai cùng các nước tiên tiến trên thế giới. Nhận thức được tầm quan trọng đó, Nghị quyết Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ X đã xác định: “Giáo dục và Đào tạo cùng với Khoa học Công nghệ là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”[8]. Hiến pháp năm 2005 cũng đã ghi rõ: “ Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” [13] Cùng với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, sự nỗ lực phấn đấu của các cấp quản lí và toàn thể cán bộ giáo viên trong ngành giáo dục, hệ thống giáo dục đã phát triển cả về quy mô lẫn chất lượng, cơ sở vật chất lẫn kỹ thuật được tăng cường, đội ngũ nhà giáo được bổ sung cả về số lượng và chất lượng, nhận thức của nhân dân về tầm quan trọng của giáo dục được nâng lên đáng kể, nhiệm vụ xây dựng xã hội học tập bước đầu thu được những kết quả tốt, công tác Phổ cập Trung học cơ sở (THCS) có những tiến bộ vượt bậc. Những năm vừa qua, ngành Giáo dục và Đào tạo tiếp tục thu được những thành tích đáng mừng, việc giảng dạy học tập đã đi vào thực chất, học sinh chăm học hơn, tổng thể chất lượng giáo dục được nâng cao, các nguồn lực từ ngân sách nhà nước, từ hợp tác quốc tế và từ xã hội đã được kết hợp để đẩy mạnh việc kiên cố hóa trường lớp học, tất cả đều nhằm vào mục đích tạo mọi điều kiện cho học sinh (HS) trong độ tuổi đều được đến trường, tạo công bằng hưởng thụ giáo dục, tiến tới nâng cao trình độ dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng và sử dụng nhân tài đáp ứng tiến trình CNH-HĐH. 6 Quan Sơn là một huyện vùng cao biên giới, địa bàn rộng, địa hình phức tạp, là một trong số 61 huyện nghèo nhất cả nước, có điều kiện kinh tế còn hết sức khó khăn, mức thu nhập bình quân đầu người còn thấp. Cơ sở vật chất và trang thiết bị cho giáo dục đã được tăng cường song chưa đáp ứng được với yêu cầu đổi mới giáo dục. Mặc dù vậy, trong thời gian qua, chất lượng giáo dục của huyện liên tục đạt được những tiến bộ đáng mừng. Nền nếp dạy học được thực hiện nghiêm túc và đi vào thực chất, chất lượng đội ngũ giáo viên liên tục được nâng cao cả về trình độ lẫn chuyên môn nghiệp vụ, chất lượng học tập của học sinh có những bước phát triển đáng ghi nhận. Huyện là một trong những địa phương hoàn thành phổ cập THCS sớm nhất trong các huyện miền núi cao của tỉnh Thanh Hóa, với tỉ lệ đạt chuẩn liên tục được củng cố và nâng lên. [16] Để đạt được những thành tích đó, nhiệm vụ duy trì sĩ số học sinh là một trong những nhiệm vụ quan trọng mà các nhà trường THCS của huyện luôn phải cố gắng thực hiện, nhất là trong điều kiện một huyện vùng cao với rất nhiều những khó khăn về kinh tế, cơ sở vật chất hạ tầng, những phong tục tập quán còn lạc hậu và nhận thức về văn hóa xã hội của một bộ phận không nhỏ cán bộ và nhân dân nơi đây. Bên cạnh đó, trong thời gian gần đây tình trạng học sinh bỏ học đang trở thành một vấn đề được xã hội quan tâm, trong đó Thanh Hóa là một trong những địa phương có số học sinh bỏ học đáng báo động, tại hội nghị giao ban các Sở Giáo dục và Đào tạo các tỉnh Bắc miền Trung lần thứ nhất năm học 2009 – 2010 tổ chức ngày 03/12/2009 tại Hà Tĩnh, số liệu thống kê kể từ năm học 2008-2009 đến nay tại sáu tỉnh Bắc Trung Bộ có tới 9372 học sinh bỏ học, đứng đầu là tỉnh Thanh Hóa chiếm 2585 em . Lượng học sinh bỏ học tập trung chủ yếu ở các vùng miền núi và các vùng đặc biệt khó khăn [11], trong đó có huyện Quan Sơn. Bên cạnh đó, số học sinh có nguy cơ bỏ học có dấu hiệu tăng lên. Những điều này làm ảnh hưởng đến việc duy trì sĩ số học sinh ở cấp học THCS từ đó gây khó khăn cho việc thực hiện các nhiệm vụ giáo dục mà địa phương đã đặt ra. 7 Là một cán bộ QL trường THCS bản thân tôi nhận thấy cần phải có những giải pháp cụ thể nhằm duy trì tốt sĩ số học sinh cấp học THCS trên địa bàn huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa. Vì những lí do trên chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu của mình là “Một số giải pháp quản lí nhằm duy trì số lượng học sinh THCS ở huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa” 2. Mục đích nghiên cứu Phân tích, thu thập dữ liệu, nghiên cứu thực tế để tìm ra những nhân tố ảnh hưởng đến việc duy trì số lượng học sinh ở cấp học THCS, từ đó đề xuất những giải pháp quản lí nhằm duy trì số lượng học sinh ở cấp học này trên địa bàn huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lý số lượng học sinh ở trường THCS . 3.2. Đối tượng nghiên cứu Một số giải pháp quản lí nhằm duy trì số lượng học sinh THCS trên địa bàn huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa 4. Giả thuyết khoa học Hiện nay hiện tượng học sinh bỏ học ở huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa đang gia tăng. Nếu đề xuất một số giải pháp quản lí có tính khoa học, tính thực tiễn,, khả thi thì sẽ duy trì được số lượng học sinh, góp phần phát triển giáo dục ở địa phương. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu: 5.1 Tìm hiểu cơ sở lí luận về vấn đề quản lí số lượng học sinh Trung học cơ sở. 5.2 Tìm hiểu thực trạng số lượng và các giải pháp quản lí số lượng học sinh THCS ở huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa. 8 5.3 Đề xuất và khảo nghiệm một số giải pháp quản lí nhằm duy trì số lượng học sinh ở các trường THCS huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa. 6. Phạm vi nghiên cứu: Đề tài này chủ yếu tập trung nghiên cứu các giải pháp quản lí của Hiệu trưởng nhằm duy trì số lượng học sinh bậc trung học cơ sở trên địa bàn huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận Thu thập tài liệu có liên quan đến đề tài. Phân loại, phân tích tài liệu, từ đó tổng hợp và khái quát hóa những cơ sở lý luận để đưa ra được những nguyên tắc lí luận cơ bản của các giải pháp quản lí nhằm duy trì số lượng học sinh THCS ở huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa . 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Sử dụng các phương pháp điều tra giáo dục; tổng kết kinh nghiệm; lấy ý kiến chuyên gia, phỏng vấn, trắc nghiệm (test)…nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí số lượng học sinh và các giải pháp quản lí nhằm duy trì số lượng học sinh THCS. 7.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng phương pháp thống kê toán học nhằm xử lý các số liệu thu được từ thực trạng quản lí số lượng học sinh THCS ở huyện Quan Sơn, từ đó đưa ra được các giải pháp quản lí nhằm duy trì số lượng học sinh THCS trên địa bàn huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa. 8. Những đóng góp của luận văn 8.1 Về lí luận: + Hệ thống các cơ sở lý luận về công tác quản lí số lượng học sinh. 8.2. Về thực tiễn + Thống kê, đánh giá thực trạng và cung cấp thêm dữ liệu cho ngành Giáo dục và Đào tạo cũng như chính quyền địa phương về hiện trạng quản lí số lượng học sinh trên địa bàn. + Chỉ ra các mặt tích cực, các điểm hạn chế của công tác quản lí số lượng học sinh và các nguyên nhân tác động dẫn đến tình trạng học sinh bỏ học gây 9 khó khăn cho công tác quản lí nhằm duy trì số lượng học sinh THCS ở huyện Quan Sơn. + Đề xuất các nhóm giải pháp quản lí nhằm duy trì số lượng học sinh + Khảo nghiệm tính khả thi và hiệu quả cụ thể trong việc áp dụng các giải pháp. 9. Cấu trúc của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, nội dung chính của luận văn gồm ba chương : Chương 1: Cơ sở lí luận của việc quản lý số lượng học sinh Chương 2: Thực trạng về công tác quản lí số lượng học sinh THCS ở huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa Chương 3: Một số giải pháp quản lí nhằm duy trì số lượng học sinh THCS ở huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa 10