GIỚI THIỆU
Lý do chọn đề tài
Thị trường tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc mua bán và trao đổi các tài sản tài chính, giúp chuyển giao nguồn vốn từ nơi thặng dư đến nơi thiếu hụt Điều này tạo thuận lợi cho các hộ gia đình, công ty và tổ chức Chính phủ trong quyết định đầu tư và tài trợ Thông qua thị trường tài chính, nhiều khoản vốn nhàn rỗi được huy động cho đầu tư, từ đó tạo đòn bẩy cho sự phát triển kinh tế Sự ra đời và phát triển của thị trường tài chính là điều tất yếu song hành cùng sự phát triển của nền kinh tế.
Trong lịch sử phát triển của thị trường tài chính, thị trường tiền tệ là thành phần đầu tiên hình thành, chủ yếu do tiết kiệm từ hộ gia đình và nhu cầu vốn ngắn hạn Khi nền kinh tế phát triển, thị trường vốn ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu vốn trung và dài hạn cho đầu tư Để huy động nguồn vốn này, các đơn vị thâm hụt như công ty và Chính phủ có thể phát hành chứng khoán trên thị trường vốn, giúp luân chuyển dòng vốn cổ phần từ nhà đầu tư đến doanh nghiệp và giữa các nhà đầu tư với nhau.
Hình 1.1: Cấu trúc thị trường tài chính
Thị trường chứng khoán là một phần quan trọng của thị trường tài chính, đóng vai trò cầu nối giữa nhà đầu tư và doanh nghiệp Nó không chỉ giúp huy động vốn cho các công ty mà còn tạo cơ hội cho nhà đầu tư tham gia vào quá trình phát triển kinh tế.
Thị trường tài chính Thị trường tiền tệ Thị trường vốn
Thị trường chứng khoán là nơi cung cấp vốn cho doanh nghiệp và cho phép các nhà đầu tư tìm kiếm cơ hội đầu tư Trong thị trường sơ cấp, các doanh nghiệp phát hành cổ phần mới nhằm huy động vốn phục vụ cho các hoạt động mở rộng sản xuất.
Thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc gia tăng chi tiêu của doanh nghiệp cho các dự án hiệu quả, từ đó hỗ trợ tăng trưởng kinh tế Các chứng khoán được giao dịch trên thị trường thứ cấp cho phép nhà đầu tư bán cổ phần đã mua cho những người khác có nhu cầu Sự phát triển mạnh mẽ của thị trường chứng khoán không chỉ thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài chính mà còn tăng tốc độ phát triển của doanh nghiệp, góp phần vào sự tăng trưởng kinh tế chung.
Hình 1.2: Luân chuyển vốn trên thị trường chứng khoán
Mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và thị trường chứng khoán đã được nghiên cứu rộng rãi, với vai trò quan trọng của thị trường chứng khoán trong phát triển kinh tế Tăng trưởng kinh tế thúc đẩy nhu cầu hàng hóa và dịch vụ, dẫn đến gia tăng dòng tiền và giá trị doanh nghiệp Thông tin tích cực về kết quả kinh doanh làm tăng giá trị doanh nghiệp, tạo áp lực tăng giá cổ phiếu và giúp doanh nghiệp dễ dàng huy động vốn cho đầu tư mới hoặc mở rộng Hơn nữa, tăng trưởng kinh tế cũng tạo ra nguồn vốn nhàn rỗi cao hơn, đáp ứng nhu cầu của các đơn vị tiết kiệm.
Quỹ hỗ tương cổ phiếu
Các nhà đầu tư tổ chức khác
Chi tiêu mở rộng hoạt động
Tiền mua cổ phiếu Tiền mua cổ phiếu
Thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển tiết kiệm thành đầu tư hiệu quả, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Sự phát triển của thị trường chứng khoán không chỉ là kênh huy động vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế mà còn giúp giải quyết bài toán nguồn vốn tổng thể cho tăng trưởng Khi thị trường chứng khoán phát triển, việc tăng tiết kiệm cho phép nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro thông qua đa dạng hóa danh mục đầu tư Hơn nữa, sự phát triển này giúp giảm thiểu vấn đề lựa chọn bất lợi và bất cân xứng thông tin, qua đó phân bổ tài chính hiệu quả hơn cho các đơn vị sản xuất có tiềm năng sinh lợi cao và rủi ro thấp Đồng thời, thị trường chứng khoán cung cấp nền tảng cho các công ty gia tăng nguồn vốn dài hạn để phát triển, góp phần mạnh mẽ vào sự tăng trưởng kinh tế.
Giá cổ phiếu và thị trường chứng khoán có ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động kinh tế thông qua hiệu ứng giàu có Khi giá cổ phiếu tăng, mức độ giàu có của những người nắm giữ tài sản tăng theo, dẫn đến việc tăng cường tiêu dùng và dịch chuyển đường tổng cầu sang phải, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong ngắn hạn Ngược lại, khi giá cổ phiếu giảm, mức độ giàu có giảm, làm giảm tiêu dùng và dịch chuyển đường tổng cầu sang trái, gây ra sự suy giảm tổng sản lượng Do đó, sự biến động của thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc tác động đến nền kinh tế.
Người tham gia thị trường chứng khoán thường chú ý đến các chỉ báo kinh tế, đặc biệt là tăng trưởng GDP, để dự đoán sự phát triển kinh tế trong tương lai Thị trường chứng khoán được xem như một "phong vũ biểu" phản ánh tình hình kinh tế Mối quan hệ giữa thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế là hai chiều, với tác động tích cực lẫn nhau.
Sự tương tác giữa biến động giá cổ phiếu và các hoạt động kinh tế thực là một vấn đề gây tranh cãi trong nghiên cứu kinh tế Hai câu hỏi quan trọng nổi bật trong mối quan hệ này là: Thứ nhất, liệu giá cổ phiếu có bị ảnh hưởng bởi biến động kinh tế như tăng trưởng hay suy thoái, hay chỉ đơn thuần là kết quả của bong bóng đầu cơ? Thứ hai, thị trường chứng khoán có thể được xem như một chỉ số kinh tế vĩ mô có tác động đến triển vọng tăng trưởng kinh tế trong tương lai hay không?
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự biến động của thị trường chứng khoán phản ánh các hoạt động kinh tế thực và ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế thông qua thu nhập và hoạt động của các công ty Triển vọng lợi nhuận, thu nhập và cổ tức dự kiến của cổ phiếu tác động đến chỉ số thị trường chứng khoán, trong khi giá cổ phiếu cũng phản ánh kỳ vọng của công chúng về tình hình kinh tế tương lai Nếu dự đoán kinh tế suy thoái, thị trường chứng khoán sẽ giảm, ngược lại, chỉ số cao cho thấy kỳ vọng về tăng trưởng mạnh mẽ Nghiên cứu của Shaw và McKinnon trong những năm 1970 cho thấy sự phát triển của thị trường tài chính có mối tương quan đáng kể với tăng trưởng kinh tế Thị trường chứng khoán phát triển tốt sẽ tăng cường tiết kiệm và phân bổ vốn hiệu quả, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và thành quả thị trường chứng khoán là hai chiều và tích cực, nhưng vẫn còn tranh cãi trong các nghiên cứu tại các nền kinh tế đang phát triển.
Các nhà hoạch định chính sách và điều hành kinh tế đã nỗ lực tìm hiểu mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và thị trường chứng khoán, với giả thuyết rằng sự phát triển của thị trường chứng khoán có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Tác động của chính sách đối với sự phát triển thị trường tài chính, đặc biệt là thị trường chứng khoán, không thể bị xem nhẹ, và các nhà hoạch định chính sách cần tập trung vào việc xây dựng một thị trường chứng khoán năng động để hỗ trợ tăng trưởng Tuy nhiên, nhiều tài liệu đã chú trọng đến vai trò của ngành ngân hàng trong khi bỏ qua khả năng phân bổ nguồn vốn hiệu quả và chia sẻ rủi ro trong một thị trường tài chính tự do hóa, điều này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thị trường chứng khoán.
Mặc dù tăng trưởng kinh tế toàn cầu chững lại do các ngân hàng trung ương rút dần chính sách kích thích và căng thẳng thương mại gia tăng, kinh tế Việt Nam vẫn đạt tốc độ tăng trưởng ấn tượng với GDP năm 2018 đạt 7.08%, cao nhất trong 11 năm qua và vượt xa mức tăng trưởng 3% của kinh tế thế giới Điều này nhờ vào sự ổn định của kinh tế vĩ mô, chất lượng tăng trưởng và môi trường đầu tư được cải thiện, cùng với tỷ lệ thất nghiệp giảm Ngành công nghiệp và xây dựng dẫn đầu với mức tăng trưởng 8.9%, chủ yếu nhờ vào ngành chế tạo tăng 12.9% Ngành dịch vụ cũng ghi nhận mức tăng trưởng 6.9% nhờ tiêu dùng tăng, trong khi nông nghiệp giữ mức tăng ổn định 3.7% nhờ sức cầu bên ngoài Sự tăng trưởng ấn tượng của kinh tế Việt Nam được hỗ trợ bởi chính sách tiền tệ thuận lợi và dòng vốn đầu tư trực tiếp liên tục tăng.
Thị trường chứng khoán Việt Nam, ra đời từ năm 2000, đã có sự phát triển đáng kể trong những năm gần đây, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội và thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài Với tổng giá trị vốn huy động qua thị trường đạt trên 2.5 triệu tỷ đồng và giá trị vốn hóa thị trường cổ phiếu chiếm 71.6% GDP năm 2018, thị trường chứng khoán đã trở thành kênh huy động vốn dài hạn cho đầu tư phát triển Ngoài ra, thị trường này cũng tạo điều kiện cho Chính phủ và doanh nghiệp huy động vốn cho mở rộng sản xuất, kinh doanh, đồng thời là kênh phân phối chính cho hoạt động phát hành trái phiếu chính phủ Trong bối cảnh dòng vốn đầu tư nước ngoài rút khỏi nhiều thị trường mới nổi, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn giữ vị thế hấp dẫn, đã huy động lũy kế khoảng 17.2 tỷ USD vốn đầu tư gián tiếp, góp phần tăng quy mô vốn đầu tư xã hội và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Trước những kết quả nghiên cứu trước đây và sự phát triển mạnh mẽ của thị trường chứng khoán cùng với tăng trưởng kinh tế ấn tượng của Việt Nam, câu hỏi đặt ra là liệu có mối quan hệ nhân quả giữa thành quả của thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam hay không?
Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu
Việc xem xét mối quan hệ nhân quả giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam là rất quan trọng Đầu tiên, điều này cung cấp bằng chứng về tính đúng đắn của các lý thuyết về vai trò của thị trường chứng khoán trong tăng trưởng kinh tế, cũng như khả năng áp dụng các phát hiện từ các nước phát triển và đang phát triển vào nền kinh tế Việt Nam Thứ hai, từ góc độ chính sách, phân tích mối quan hệ này có ý nghĩa quan trọng trong việc thiết kế các chương trình và chính sách phát triển kinh tế hiệu quả.
Mục tiêu chính của luận văn này là phân tích mối liên hệ giữa thành quả của thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam Để đạt được mục tiêu này, luận văn sẽ tập trung vào việc trả lời các câu hỏi nghiên cứu liên quan.
Thứ nhất, kiểm tra mối quan hệ giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế có tồn tại hay không?
Thứ hai, nếu tồn tại mối quan hệ giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế thì mối quan hệ một chiều hay hai chiều?
Nếu có mối quan hệ giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế, thì việc ước lượng tác động của thành quả thị trường chứng khoán lên tăng trưởng kinh tế và ngược lại là rất quan trọng Điều này giúp hiểu rõ hơn về cách mà thị trường tài chính ảnh hưởng đến nền kinh tế và ngược lại.
Mối quan hệ giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế có thể được phân tích thông qua mức độ tác động của các yếu tố, sử dụng hàm phản ứng xung và phân rã phương sai Việc hiểu rõ cách các yếu tố này tương tác sẽ giúp xác định ảnh hưởng của thị trường chứng khoán đối với tăng trưởng kinh tế.
Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu
Luận văn áp dụng kỹ thuật kinh tế lượng để kiểm định tính dừng của các chuỗi dữ liệu, nhằm xác định tính phù hợp với các mô hình kinh tế lượng Tiếp theo, tác giả thực hiện kiểm tra đồng liên kết Johansen và kiểm tra nhân quả Granger, sau đó ước lượng mô hình VECM cùng với phân rã phương sai và hàm phản ứng xung Mục tiêu là khám phá mối quan hệ giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam, đồng thời ước lượng tác động của các biến số trong nghiên cứu.
Bài luận văn này phân tích mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và thành quả thị trường chứng khoán tại Việt Nam, sử dụng chuỗi dữ liệu theo quý về GDP thực, chỉ số thị trường chứng khoán VNI và chỉ số lạm phát CPI trong giai đoạn từ quý 3 năm 2000 đến quý 4 năm 2018.
Ý nghĩa của nghiên cứu
Nghiên cứu này phân tích mối quan hệ nhân quả giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam, dựa trên dữ liệu GDP thực, chỉ số VNI và lạm phát CPI trong giai đoạn từ quý 3 năm 2000 đến quý 4 năm 2018 Mục tiêu của luận văn là cung cấp bằng chứng thực nghiệm về mối liên hệ này, đồng thời bổ sung vào kho tàng nghiên cứu đã được thực hiện tại các quốc gia khác, tạo cơ sở cho các nghiên cứu liên quan trong tương lai.
Hiểu rõ mối quan hệ giữa thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam là rất quan trọng, vì điều này giúp các nhà hoạch định chính sách có công cụ hiệu quả để ổn định và thúc đẩy sự phát triển kinh tế bền vững, đồng thời định hướng cho sự phát triển của thị trường chứng khoán trong tương lai.
Bố cục trình bày
Luận văn này phân tích mối quan hệ nhân quả giữa thành quả của thị trường chứng khoán và sự tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam, nhằm làm rõ ảnh hưởng của thị trường chứng khoán đối với sự phát triển kinh tế của quốc gia.
(i) Chương 1: mô tả lý do chọn đề tài và các vấn đề nghiên cứu
(ii) Chương 2: trình bày khuôn khổ lý thuyết và các bằng chứng thực nghiệm
(iii) Chương 3: mô tả mô hình, phương pháp ước lượng và dữ liệu được sử dụng để nghiên cứu
(iv) Chương 4: trình bày kết quả kiểm định bằng mô hình định lượng
Chương 5 của luận văn thảo luận về mối quan hệ nhân quả giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam, đồng thời đề xuất các chính sách cần thiết để thúc đẩy sự phát triển này Ngoài ra, chương cũng chỉ ra những hạn chế của nghiên cứu và đưa ra các hướng nghiên cứu mở rộng trong tương lai.
KHUÔN KHỔ LÝ THUYẾT VÀ BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM
Giới thiệu
Thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hình thành và phân bổ vốn, cho phép các công ty và chính phủ huy động nguồn vốn dài hạn để tài trợ cho các dự án mới và mở rộng hoạt động Alile (1984) nhận thấy rằng nền kinh tế phát triển mạnh mẽ khi vốn được phân bổ cho các đơn vị sản xuất hiệu quả Khi nền kinh tế mở rộng, nhu cầu bổ sung vốn trở nên cần thiết, và thị trường chứng khoán cung cấp một môi trường thuận lợi để huy động và phân bổ tiết kiệm, điều này rất quan trọng cho sự phát triển kinh tế Thị trường chứng khoán cũng đóng vai trò như thước đo hiệu quả kinh tế, giúp phân bổ nguồn vốn cần thiết cho tăng trưởng Alile (1997) tiếp tục nhấn mạnh rằng sự tăng trưởng kinh tế phụ thuộc vào hiệu quả của thị trường chứng khoán trong việc phân bổ vốn, khi thị trường huy động tiết kiệm và phân bổ cho các công ty có triển vọng kinh doanh tốt, từ đó gia tăng năng suất và mở rộng nền kinh tế.
Thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện cho các công ty huy động nguồn vốn dài hạn và cung cấp kênh đầu tư cho các đơn vị thặng dư Nó khuyến khích các nhà đầu tư sử dụng vốn thặng dư vào các công cụ tài chính phù hợp với sở thích về tính thanh khoản, tỷ suất sinh lợi và rủi ro Việc huy động tiết kiệm hiệu quả không chỉ tăng cường mức tiết kiệm mà còn thúc đẩy tỷ lệ đầu tư nhằm tìm kiếm lợi nhuận cao hơn Các nền kinh tế phát triển cần có nguồn vốn lớn để đáp ứng sự phát triển nhanh chóng, và thị trường chứng khoán là công cụ thiết yếu trong việc huy động và tái phân bổ tiết kiệm cho các hoạt động kinh tế hiệu quả Hơn nữa, tính thanh khoản cao trên thị trường chứng khoán giúp giảm rủi ro và chi phí đầu tư, cho phép nhà đầu tư dễ dàng chuyển đổi khoản đầu tư thành tiền mà không gặp phải chi phí đáng kể.
Tăng trưởng kinh tế là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực của xã hội, như khẳng định của Rogers (2003) Các chính sách kinh tế vĩ mô, bao gồm lạm phát, cũng đóng vai trò thiết yếu trong việc thúc đẩy tăng trưởng Sự phát triển ổn định của thị trường chứng khoán là một trong những yếu tố then chốt Theo lý thuyết tăng trưởng, để duy trì sự tăng trưởng tích cực của sản lượng bình quân đầu người, cần có tiến bộ công nghệ liên tục Mô hình tăng trưởng tân cổ điển của Solow chỉ ra rằng thiếu tiến bộ công nghệ có thể dẫn đến giảm tỷ suất sinh lợi và tăng trưởng kinh tế âm Một thách thức lớn là xác định các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến tăng trưởng và giải thích sự biến động trong hoạt động kinh tế Mô hình IS-LM của Hicks (1937) không thể giải quyết hoàn toàn vấn đề phát triển không đồng đều và bất bình đẳng Hiểu biết về quá trình tăng trưởng kinh tế là mục tiêu chính của kinh tế học, và những nghiên cứu trong lĩnh vực này có thể mang lại lợi ích lớn cho xã hội Tăng trưởng kinh tế bền vững không chỉ nâng cao tiêu chuẩn sống mà còn tạo ra những thay đổi quan trọng trong bối cảnh kinh tế, xã hội và chính trị của quốc gia.
Trong nghiên cứu về tăng trưởng nội sinh, Caporale và các cộng sự chỉ ra rằng thị trường tài chính có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Bencivenga và Smith (1991) là những người đầu tiên xây dựng mô hình lý thuyết xác định các kênh mà qua đó thị trường tài chính ảnh hưởng đến tăng trưởng dài hạn Họ phát hiện rằng sự phát triển của các trung gian tài chính không chỉ tăng tốc độ tăng trưởng kinh tế thực mà còn tạo điều kiện cho giao dịch quyền sở hữu công ty và cho phép nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục đầu tư Nếu không có thị trường tài chính, các cú sốc năng suất có thể khiến nhà đầu tư ngần ngại đầu tư vào các công ty, trong khi thị trường chứng khoán giúp tăng cường phân bổ nguồn lực cho các công ty hiệu quả hơn Hơn nữa, thị trường chứng khoán giảm thiểu rủi ro thanh khoản, khuyến khích đầu tư dài hạn và ngăn chặn việc rút vốn sớm, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Các nghiên cứu này mở ra hướng nghiên cứu mới về vai trò của thị trường tài chính trong việc gia tăng vốn đầu tư sản xuất và tăng tốc độ tăng trưởng kinh tế.
Cổ tức kỳ vọng và lãi suất chiết khấu dự kiến có ảnh hưởng lớn đến giá cổ phiếu hiện tại và tỷ suất sinh lợi Điều này cần đảm bảo logic phương sai có điều kiện của tỷ suất sinh lợi hiện tại là hàm số đo lường phương sai có điều kiện của dòng tiền tương lai và lãi suất chiết khấu Theo Chinzara (2011), thu nhập và dòng tiền tương lai của công ty phản ánh sức khỏe nền kinh tế, và các biến động trong các yếu tố kinh tế vĩ mô có thể kích hoạt sự thay đổi của tỷ suất sinh lợi hiện tại, với giả định rằng lãi suất chiết khấu không thay đổi.
Các nghiên cứu thực nghiệm
Mối quan hệ giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế vẫn chưa đạt được sự đồng thuận, cả về lý thuyết lẫn thực nghiệm Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng thị trường chứng khoán có tác động đến tăng trưởng kinh tế, nhưng ít nghiên cứu ủng hộ mối quan hệ hai chiều giữa hai yếu tố này Một số nghiên cứu còn cho thấy không có mối liên hệ nào giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế, đặc biệt ở các quốc gia có hệ thống ngân hàng phát triển Mặc dù có sự đồng thuận về sự tồn tại của mối quan hệ này, nguyên nhân cụ thể vẫn chưa được xác định rõ, với phần lớn các phát hiện ủng hộ giả thuyết cung dẫn dắt.
2.2.1 Tác động của thành quả thị trường chứng khoán lên tăng trưởng kinh tế
Thị trường chứng khoán là một tổ chức quan trọng trong nền kinh tế hiện đại, đóng vai trò cung cấp nguồn vốn dài hạn cho các doanh nghiệp đang mở rộng quy mô Khi nền kinh tế phát triển, nhu cầu về vốn tăng cao, và thị trường chứng khoán trở thành kênh hiệu quả để tăng cường tiết kiệm và phân bổ nguồn lực cho phát triển kinh tế Thị trường này hỗ trợ việc chuyển giao khoản tiết kiệm đầu tư đến các doanh nghiệp sản xuất, giúp nhà đầu tư kiếm thu nhập từ việc đầu tư các khoản tiết kiệm nhàn rỗi.
Levine và Zervos (1996) cho rằng thị trường chứng khoán phát triển cung cấp dịch vụ tài chính tốt hơn ngân hàng, nhờ vào khả năng luân chuyển vốn từ tiết kiệm sang đầu tư nhanh chóng và hiệu quả Điều này thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua tính thanh khoản và đa dạng hóa rủi ro Majid (2007) cũng nhấn mạnh rằng việc phân bổ nguồn lực tài chính từ các đơn vị thặng dư sang đơn vị thâm hụt giúp tối ưu hóa tài nguyên và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Nghiên cứu của Bagehot (1983) và Hicks (1969) chỉ ra rằng thị trường tài chính phát triển kích thích nền công nghiệp Anh bằng cách tăng cường khả năng tiếp cận vốn cho nhà đầu tư, từ đó hỗ trợ thực hiện các dự án đầu tư.
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng thị trường chứng khoán và thị trường tài chính có ảnh hưởng lớn đến tăng trưởng kinh tế Levine (1996) cho rằng sự phát triển của thị trường chứng khoán giúp giảm thiểu cú sốc thanh khoản và nâng cao năng suất doanh nghiệp Cùng quan điểm, Levine và Zervos (1998), Khan và Senhadji (2000) nhấn mạnh tầm quan trọng của thị trường chứng khoán trong phát triển kinh tế, đặc biệt tại các thị trường mới nổi Thị trường chứng khoán cung cấp nguồn vốn dài hạn nhanh chóng cho doanh nghiệp, từ đó thúc đẩy đầu tư và tăng trưởng kinh tế (Adjasi và Biekpe, 2006) Zervos và Levine (1996) cũng nhận thấy mối liên hệ tích cực giữa hoạt động thị trường chứng khoán và nền kinh tế thực, đặc biệt mạnh mẽ ở các quốc gia đang phát triển.
Việc cung cấp thanh khoản là một vai trò quan trọng của thị trường chứng khoán, giúp nhà đầu tư quản lý tính thanh khoản trong khoản đầu tư của họ Thông qua việc mua chứng khoán, nhà đầu tư có thể đầu tư vốn vào các dự án của công ty thay vì giữ tiền nhàn rỗi, từ đó thúc đẩy sự tăng trưởng của nền kinh tế Các nhà nghiên cứu như Levine (1991) và Bencivenga cùng Smith đã chỉ ra tầm quan trọng này.
Thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nhà đầu tư cá nhân thanh lý tài sản một cách dễ dàng và linh hoạt Ngoài ra, theo Mauro (2000), thị trường chứng khoán còn là yếu tố then chốt thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ổn định tại các nền kinh tế mới nổi.
Thị trường chứng khoán phát triển đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra kênh huy động vốn hiệu quả, nhanh chóng và tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp Điều này không chỉ gia tăng hiệu quả đầu tư mà còn giảm thiểu tổn thất, góp phần giúp nền kinh tế đạt được sản lượng tiềm năng.
Nghiên cứu cho thấy sự phát triển của thị trường tài chính có ảnh hưởng lớn đến tăng trưởng kinh tế Litan và cộng sự (2003) đã chỉ ra rằng biến động của thị trường tài chính là chỉ báo dự đoán hiệu quả cho mức độ tăng trưởng kinh tế trong khoảng thời gian từ 10 đến 30 năm sau Những phát hiện này đóng góp quan trọng vào lý thuyết về tác động của thị trường tài chính đối với tăng trưởng kinh tế Các nghiên cứu sau đó đã mở rộng ra các thị trường mới nổi, khẳng định rằng hệ thống tài chính phát triển sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh chóng và tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tương lai.
Nasseh và Strauss (2000) cùng với Adjasi và Biekpe (2006) đã chỉ ra rằng giá cổ phiếu và chỉ số chứng khoán phản ánh kỳ vọng của nhà đầu tư về triển vọng kinh tế tương lai Nghiên cứu của họ khẳng định rằng thị trường chứng khoán cung cấp dự báo chính xác về hoạt động kinh tế, biến chỉ số chứng khoán thành một chỉ báo quan trọng cho nền kinh tế trong cả ngắn hạn và dài hạn.
Nghiên cứu của Osei (2005) chỉ ra rằng thành quả của thị trường chứng khoán có ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển kinh tế tại Ghana, với các biến số thị trường chứng khoán làm tăng GDP thực Nghiên cứu được thực hiện từ năm 1991 đến 2003, sử dụng mô hình VAR và kiểm định quan hệ nhân quả Granger để xác định mối liên hệ giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế.
Vazakidis và Adamopoulos (2009) đã nghiên cứu mối quan hệ giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế ở các quốc gia phát triển, sử dụng dữ liệu từ thị trường chứng khoán Pháp, lãi suất và GDP thực trong giai đoạn 1965-2007 Nghiên cứu này nhằm phân tích tác động của thị trường chứng khoán đến sự phát triển kinh tế, cung cấp cái nhìn sâu sắc về mối liên hệ giữa các yếu tố này.
Nghiên cứu năm 2007 sử dụng mô hình VECM cho thấy tăng trưởng kinh tế là yếu tố chính thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán tại Pháp Cụ thể, khi tăng trưởng kinh tế ngắn hạn vượt 1%, chỉ số thị trường chứng khoán tăng 0.24%, trong khi lãi suất tăng 1% lại làm giảm chỉ số này xuống 0.64% Điều này cho thấy rằng tăng trưởng kinh tế có tác động tích cực đến thị trường chứng khoán, trong khi lãi suất cao có thể cản trở sự phát triển của nó.
Kimani và Olweny (2011) đã xác định mối quan hệ nhân quả một chiều giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế, cho thấy giá trị hiện tại của cổ phiếu phản ánh tổng chiết khấu của dòng tiền tương lai Chỉ số NSE 20, đại diện cho thị trường chứng khoán Kenya, có thể dự báo hoạt động kinh tế tương lai, với sự gia tăng chỉ số này dự báo kỳ vọng về cổ tức và lợi nhuận cao hơn Nghiên cứu của Mahdavi và Sohrabian (1991) cũng cho thấy sự tồn tại của mối quan hệ nhân quả bất đối xứng, khi tăng trưởng giá cổ phiếu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Mỹ nhưng không ngược lại Seyyed (2010) giải thích rằng ảnh hưởng của hiệu ứng giàu có từ biến động giá cổ phiếu dẫn đến thay đổi trong tiêu dùng và tổng cầu, cho thấy thị trường chứng khoán có tác động lớn đến hoạt động kinh tế.
Guotai và Hailemariam (2014) đã chỉ ra mối quan hệ tích cực giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế thông qua nghiên cứu thực nghiệm ở các thị trường mới nổi Họ cho rằng thị trường chứng khoán hoạt động hiệu quả giúp các công ty chia sẻ rủi ro tốt hơn, cải thiện thông tin và giảm chi phí giao dịch, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Ngoài ra, sự phát triển của thị trường chứng khoán còn có khả năng dự đoán nền kinh tế trong tương lai, phù hợp với giả thuyết cung dẫn dắt.
Một số nghiên cứu cho rằng mối quan hệ giữa phát triển thị trường chứng khoán và phát triển kinh tế không phải lúc nào cũng tích cực Shleifer và Summers (1988) cùng Morck, Shleifer và Vishny (1990) chỉ ra rằng sự phát triển của thị trường chứng khoán có thể dẫn đến tác động tiêu cực lên kinh tế thông qua việc gia tăng các thương vụ thâu tóm và sáp nhập Devereux và Smith (1994) cũng nhấn mạnh rằng phát triển thị trường vốn toàn cầu có thể làm giảm tiết kiệm và cản trở sự phát triển kinh tế Hơn nữa, một số nghiên cứu khác cho thấy rằng thành quả từ thị trường chứng khoán thường tạo ra tỷ suất sinh lợi ngắn hạn, không phải dài hạn, điều này không thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.
2.2.2 Tác động của tăng trưởng kinh tế lên thành quả thị trường chứng khoán
Mô hình khung nghiên cứu
Mô hình khung mối quan hệ giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế đã được nghiên cứu và phát triển trong nhiều thập kỷ Trong đó, các biến độc lập đại diện cho thành quả thị trường chứng khoán, như thanh khoản và biến động chỉ số cổ phiếu, trong khi các biến phụ thuộc thể hiện tăng trưởng kinh tế, thường được đo bằng GDP thực.
King và Levine (1993) đã phát triển một phương pháp để xác định mối liên hệ giữa thị trường tài chính và tăng trưởng kinh tế Họ khẳng định rằng sự phát triển của thị trường tài chính và đổi mới liên tục là yếu tố chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Thị trường tài chính có vai trò phân bổ nguồn lực cho các công ty và dự án tiềm năng, đồng thời giám sát các khoản đầu tư, từ đó tăng cường hiệu quả tăng trưởng kinh tế Các biến số kinh tế ảnh hưởng đến dòng tiền kỳ vọng của doanh nghiệp và dòng tiền tổng thể của nền kinh tế Điều này được minh họa qua các mô hình lý thuyết như mô hình chiết khấu cổ tức (DDM) và lý thuyết kinh doanh chênh lệch giá (APT).
Mô hình khung mối quan hệ giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế được phát triển dựa trên nghiên cứu của King và Levine (1993) và được củng cố bởi các nghiên cứu của Vazakidis và Adamopoulos (2009), Seyyed (2010), cùng Olweny và Kimani (2011) Các nghiên cứu này đã thiết lập một mô hình khung nghiên cứu cụ thể nhằm phân tích tác động của thị trường chứng khoán đến sự phát triển kinh tế.
Tổng kết các nghiên cứu thực nghiệm
Các nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm hiện nay chưa cung cấp bằng chứng thuyết phục về mối quan hệ giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế Nhiều yếu tố như giai đoạn nghiên cứu và phương pháp đo lường có thể ảnh hưởng đến kết luận này Tuy nhiên, các nghiên cứu vẫn cho thấy mối quan hệ tích cực giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế.
Thành quả thị trường chứng khoán Tăng trưởng kinh tế
Thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đặc biệt ở các nước đang phát triển như Việt Nam Biến độc lập và biến phụ thuộc trong mối quan hệ này cho thấy sự ảnh hưởng mạnh mẽ của thị trường chứng khoán đối với sự phát triển kinh tế.
Nghiên cứu cho thấy thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua việc tạo ra tính thanh khoản cho các tài sản tài chính Nó cũng giúp đa dạng hóa rủi ro cả trong nước và quốc tế, từ đó khuyến khích các quyết định đầu tư được tính toán và phân tích kỹ lưỡng Hơn nữa, thị trường chứng khoán còn ảnh hưởng đến quản trị doanh nghiệp, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và sự phát triển bền vững.
Nghiên cứu này nhằm kiểm tra mối quan hệ giữa thành quả thị trường chứng khoán và tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam, do tác giả nhận thấy sự mâu thuẫn trong các bằng chứng hiện có Việc hiểu rõ mối liên hệ này sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc cho các nhà hoạch định chính sách và những người điều hành kinh tế, giúp họ thiết kế các biện pháp nhằm ổn định tăng trưởng kinh tế Đồng thời, thông tin này cũng có giá trị đối với các nhà đầu tư quan tâm đến định hướng phát triển kinh tế trong tương lai.