Việc vận dụng chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh vào bài giảng lịch sử không phải là cái mới nhưng sẽ là thiếu sót nếu trong quá trình giảng dạy chúng ta xa rời những nguyên tắc đúng đắn của chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Bởi nếu như trước đây chức năng cơ bản của dạy học là cung cấp kiến thức, mục đích cơ bản của học tập là “học để hiểu biết” thì giờ đây chức năng này có sự thay đổi, dạy học không chỉ là cung cấp kiến thức mà quan trọng hơn cả là còn đáp ứng cả chức năng về mặt giáo dục, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm, đạo đức, góp phần đóng góp quan trọng vào việc xây dựng con người mới, phục vụ đất nước, phục vụ xã hội. Sử học có ưu thế trong việc tác động đến tâm tư, tình cảm của học sinh, hình thành phẩm chất đạo đức, chính trị cho học sinh thông qua các biểu tượng lịch sử. Và thông qua các bài giảng lịch sử giúp các em sẽ tin vào chủ nghĩa cộng sản, có tinh thần quốc tế vô sản chân chính, có lý tưởng cách mạng cao đẹp, từ đó giúp cho học sinh có thái độ và hành động đúng đắn trong cuộc sống hiện tại. Đồng thời qua đó, giúp học sinh hiểu được con đường mà dân tộc mình đang đi. Đó là công việc mang tính khoa học.
Tên sáng kiến
Để nâng cao hiệu quả học tập cho học sinh, việc tích hợp chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh vào bài giảng lịch sử, đặc biệt là phần về các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại trong SGK lịch sử 10 - Ban cơ bản, là rất cần thiết Sự kết hợp này không chỉ giúp học sinh hiểu sâu hơn về các sự kiện lịch sử mà còn phát triển tư duy phản biện và nhận thức xã hội Thông qua việc giảng dạy các lý thuyết và tư tưởng cách mạng, giáo viên có thể khơi dậy niềm đam mê học tập và giúp học sinh áp dụng kiến thức vào thực tiễn.
Tác giả sáng kiến
Họ và tên: Trần Thị Kim Thơ
Trình độ chuyên môn: Thạc sĩ Lịch sử
Chức vụ, đơn vị công tác: Giáo viên trường THPT Bình Xuyên. Điện thoại: 0988.107.991
Email: trankimthoc3bx@gmail.com
Lĩnh vực áp dụng sáng kiến
Sáng kiến được áp dụng trong dạy học bộ môn Lịch sử.
Sáng kiến này nhằm khơi dậy hứng thú cho học sinh trong giờ học lịch sử, đặc biệt là về các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại Bằng cách áp dụng các phương pháp giảng dạy sáng tạo, chúng tôi mong muốn giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về các sự kiện lịch sử quan trọng này và phát triển kỹ năng tư duy phản biện.
Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử
Tháng 11, 12 năm 2017 (Học kì II, năm học 2017 - 2018).
Mô tả bản chất của sáng kiến
Cơ sở lý luận
Dạy học tích hợp đang trở thành xu hướng phổ biến tại nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, trong bối cảnh đổi mới giáo dục và đào tạo Phương pháp này nhằm phát triển năng lực cho học sinh, đồng thời giảm tải và hạn chế sự trùng lặp kiến thức giữa các môn học.
Dạy học tích hợp liên môn là phương pháp giáo dục mà giáo viên hướng dẫn học sinh kết hợp kiến thức và kỹ năng từ nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết các nhiệm vụ học tập Phương pháp này không chỉ giúp hình thành kiến thức và kỹ năng mới mà còn phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong học tập và cuộc sống Ở mức độ cơ bản, dạy học tích hợp thể hiện qua việc lồng ghép các nội dung giáo dục liên quan vào một môn học, như giáo dục đạo đức, pháp luật, chủ quyền quốc gia, tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi trường và an toàn giao thông.
Mức độ tích hợp cao trong giáo dục yêu cầu xử lý các nội dung kiến thức liên quan, giúp học sinh vận dụng tổng hợp kiến thức một cách hợp lý để giải quyết vấn đề trong học tập và cuộc sống Điều này cũng nhằm tránh việc học sinh phải tiếp tục học lại cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau.
Là một giáo viên dạy lịch sử với nhiều năm kinh nghiệm, tôi nhận thấy rằng việc tích hợp tư tưởng Hồ Chí Minh vào giảng dạy lịch sử là cực kỳ quan trọng Điều này không chỉ mang lại lợi ích cho nhà trường và giáo viên mà còn giúp học sinh hiểu rõ hơn về thực tiễn đời sống xã hội.
Trong giảng dạy môn lịch sử tại trường THPT, giáo viên cần truyền đạt chính xác và đầy đủ tri thức khoa học của từng bài học Bên cạnh đó, việc giúp học sinh hiểu sâu về chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là rất quan trọng, vì đây là những yếu tố then chốt trong lịch sử phát triển của nhân loại và lịch sử Việt Nam.
Và một bài giảng được coi là thành công khi làm được hai nhiệm vụ sau:
Khôi phục bức tranh lịch sử là nhiệm vụ quan trọng, trong đó việc tạo ra các biểu tượng lịch sử từ các tác phẩm của Mác, Ăngghen, Lênin và Hồ Chí Minh đóng vai trò chủ chốt Bên cạnh đó, bài giảng lịch sử còn có chức năng làm sáng tỏ bản chất lịch sử, giúp người học có cái nhìn và đánh giá đúng về các sự kiện, nhân vật và bài học lịch sử, từ đó thể hiện tính khoa học trong nghiên cứu lịch sử.
Việc áp dụng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong giảng dạy lịch sử ở trường THPT là yếu tố then chốt, định hướng cho toàn bộ hoạt động dạy và học Điều này không chỉ giúp giáo viên có phương pháp giảng dạy hiệu quả mà còn tạo điều kiện cho học sinh tiếp thu kiến thức một cách sâu sắc và toàn diện.
Trong quá trình giảng dạy lịch sử, giáo viên cần vận dụng quan điểm Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh một cách hiệu quả, đồng thời đảm bảo các nguyên tắc cơ bản như tính chính xác, tính hệ thống và tính liên kết giữa các sự kiện lịch sử Việc áp dụng những nguyên tắc này không chỉ giúp học sinh hiểu sâu về lịch sử mà còn phát triển tư duy phê phán và khả năng phân tích của các em.
Khi áp dụng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong giảng dạy lịch sử, điều quan trọng là phải hiểu rõ học thuyết Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh Việc này không chỉ giúp sinh viên nắm bắt kiến thức lịch sử một cách sâu sắc mà còn tạo ra sự liên kết giữa lý thuyết và thực tiễn, góp phần hình thành tư duy phản biện và phát triển nhân cách cho người học.
Hồ Chí Minh thể hiện tinh thần hòa hợp và gắn bó với cộng đồng thế giới, không phải là sự đối lập Học thuyết của Người đã làm phong phú thêm nhận thức của nhân loại và di sản văn hóa toàn cầu Thay vì đối kháng với các bộ phận khác nhau của xã hội, học thuyết Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh chính là một phần thiết yếu của bản chất con người.
Thứ hai: phải trung thực với chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí
Người giáo viên lịch sử cần đóng vai trò như một chiến sĩ trên mặt trận văn hóa - tư tưởng Sự trung thực không chỉ nằm ở từng câu chữ mà còn thể hiện trong hành động cách mạng và khoa học, hai đặc tính cốt lõi gắn liền với chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
Trung thực với chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là yêu cầu thiết yếu đối với giáo viên lịch sử, đòi hỏi họ phải kiên định với lập trường của giai cấp công nhân và Đảng Như Lênin đã khẳng định, “Chủ nghĩa duy vật bắt buộc chúng ta phải công khai và dứt khoát đứng về một tập đoàn xã hội nhất định khi đánh giá một sự kiện.”
Trung thực với chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là yêu cầu thiết yếu đối với giáo viên Lịch sử Giáo viên cần liên tục nâng cao kiến thức về chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đồng thời rèn luyện lòng nhiệt huyết cách mạng để truyền đạt kiến thức hiệu quả.
Thứ ba: Như chúng ta đã biết, việc giảng dạy môn Lịch sử là một khoa học.
Việc xây dựng tư tưởng chính trị và phẩm chất đạo đức cách mạng cho học sinh là một nhiệm vụ thiết yếu, không chỉ là lý thuyết xa vời mà còn được thực hiện thông qua việc truyền thụ tri thức qua các bài học lịch sử.
Trong giảng dạy lịch sử, việc trích dẫn ý kiến của các nhân vật như Mác, Ăngghen, Lênin và Hồ Chí Minh là rất quan trọng Tuy nhiên, cần phải cân nhắc kỹ lưỡng cách thức trích dẫn, chú ý đến tâm lý và thái độ của học sinh Những trích dẫn này phải phù hợp với mục đích bài giảng, nhằm giúp học sinh nắm bắt rõ bản chất của lịch sử.
Giải pháp và quá trình thực hiện
Giáo viên có thể vận dụng quan điểm Mác - Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh vào từng bài học như sau:
* Trong bài 29: Cách mạng Hà Lan và cách mạng tư sản Anh (SGK lịch sử lớp 10 - Ban cơ bản)
Chế độ quân chủ lập hiến ở Anh được hình thành sau cuộc chính biến tháng 12/1688, đánh dấu sự chuyển mình của chính trị Anh sau thời kỳ bất ổn từ cái chết của Crôm Oen năm 1658 Sự không ổn định này đã dẫn đến thỏa hiệp giữa Quốc hội và lực lượng phong kiến cũ, tạo điều kiện cho cuộc cách mạng tư sản diễn ra Cuộc chính biến tháng 12/1688 đã mở ra một kỷ nguyên mới cho nước Anh, thiết lập nền tảng cho chế độ quân chủ lập hiến.
Hem Ô-Ran-Giơ (rể Vua Anh, Quốc trưởng Hà Lan) lên ngôi vua thiết lập chế độ quân chủ lập hiến”.
Về sự kiện này, trong cuốn Tư bản, Quyển 1, tập 3, trang 233, Mác viết:
Cuộc cách mạng vĩ đại đã đưa Guy-Ôm III, vị vua xứ Ô-Ran-Giơ, lên vị trí thống trị, cùng với ông là những nhóm người làm giàu, địa chủ quý tộc và các nhà tư bản không thuộc quý tộc.
Như vậy, trong quá trình dạy, khi nói đến cuộc chính biến tháng 12/1688, giáo viên trích dẫn nhận định trên của Mác sẽ giúp học sinh hiểu rõ:
Sau sự kiện tháng 12/1688, nước Anh không chỉ được thống trị bởi Vin Hem Ô-Ran-Giơ mà còn bởi địa chủ quý tộc và các nhà tư bản không quý tộc, dẫn đến việc hình thành chế độ "Quân chủ lập hiến" Trong chế độ này, mặc dù có vua đứng đầu, nhưng quyền lực thực sự tập trung trong tay Nghị viện, với vua chỉ mang tính chất tượng trưng Việc hiểu rõ nhận định của Mác về bản chất của nền quân chủ lập hiến ở Anh sau cuộc chính biến này giúp học sinh có cái nhìn sâu sắc hơn về lịch sử chính trị của đất nước.
Giáo viên giúp học sinh hiểu rõ bản chất của chế độ quân chủ lập hiến ở Anh, từ đó phân biệt giữa các chế độ chính trị khác nhau Qua đó, học sinh sẽ nhận thức được con đường phát triển của dân tộc mình, tin tưởng vào chủ nghĩa cộng sản và có tinh thần quốc tế vô sản chân chính Điều này góp phần hình thành lý tưởng cách mạng cao đẹp, giúp các em có thái độ và hành động đúng đắn trong cuộc sống hiện tại.
Lãnh đạo cách mạng tư sản Anh là sự liên minh giữa quí tộc mới và giai cấp tư sản, dẫn đến việc nhiều tàn dư của chế độ phong kiến vẫn tồn tại Cuộc cách mạng này chủ yếu phục vụ quyền lợi cho giai cấp tư sản và quí tộc mới, trong khi nhân dân không chỉ không được hưởng lợi mà còn tiếp tục bị chiếm đoạt ruộng đất.
SGK chỉ ra rằng tính chất không triệt để của cách mạng tư sản Anh xuất phát từ việc lãnh đạo cách mạng được thực hiện bởi sự liên minh giữa quý tộc mới và giai cấp tư sản.
Mác và Ăng-ghen trong Tuyển tập, Matxcơva, 1948, Tập 1, trang 41 đã nêu rõ rằng trong cuộc cách mạng tư sản Anh, giai cấp tư sản đã liên minh với tầng lớp quý tộc mới để đấu tranh chống lại chế độ quân chủ, quý tộc phong kiến và giáo hội thống trị.
Trong quá trình dạy về kết quả và tính chất của cuộc cách mạng tư sản Anh, giáo viên nên trích dẫn ý kiến của Mác và Ăngghen để giúp học sinh hiểu rõ hơn về tầm quan trọng và ảnh hưởng của sự kiện lịch sử này.
Cuộc cách mạng tư sản Anh được dẫn dắt bởi sự liên minh giữa quí tộc mới và giai cấp tư sản, không chỉ giải thích tính chất không triệt để của cuộc cách mạng mà còn nhấn mạnh vai trò quan trọng của hai giai cấp này trong việc đảm bảo thắng lợi của cuộc cách mạng Nếu thiếu sự liên minh này, cách mạng tư sản Anh khó có thể đạt được thành công.
Giúp học sinh nhận thức đúng vai trò của giai cấp lãnh đạo trong cách mạng sẽ hình thành niềm tin vào đường lối lãnh đạo của Đảng.
Giáo án minh họa: Phụ lục 1
* Trong bài 30: Chiến tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc
Mĩ (SGK lịch sử lớp 10 - Ban cơ bản)
Về Tuyên ngôn độc lập
Vào ngày 4 tháng 7 năm 1776, Đại hội đã thông qua bản Tuyên ngôn độc lập, lên án chế độ áp bức thuộc địa của thực dân Anh và chính thức tuyên bố 13 thuộc địa tách khỏi chính quốc, thành lập quốc gia độc lập mang tên Hợp chúng quốc Mĩ.
Trong bản Tuyên ngôn độc lập đọc tại quảng trường Ba Đình vào ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh những lời bất hủ trong Tuyên ngôn độc lập của Mỹ.
Tất cả mọi người đều được sinh ra với quyền bình đẳng, được ban cho những quyền không ai có thể xâm phạm, bao gồm quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc.
Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh rằng trong bản Tuyên ngôn độc lập năm 1776 của Mỹ có một câu nói bất hủ, khẳng định rằng tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng Ông nhấn mạnh rằng mỗi dân tộc đều có quyền sống, quyền hưởng hạnh phúc và quyền tự do.
Việc trích dẫn câu nói này của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào bài giảng, sẽ giúp học sinh:
Bản Tuyên ngôn độc lập năm 1776 của Mỹ mang ý nghĩa trọng đại, khẳng định quyền tự do và dân chủ tư sản, đồng thời lần đầu tiên công nhận nhân quyền và quyền công dân trước toàn nhân loại Tuyên ngôn này không chỉ thách thức chế độ quân chủ chuyên chế đang thống trị châu Âu mà còn khẳng định quyền của nhân dân trong việc thiết lập và hủy bỏ chính quyền khi nó đi ngược lại lợi ích của quần chúng Đây là một văn kiện dân chủ tự do, thể hiện tinh thần thời đại.
+ Học sinh nhận thức được các quyền của con người và quyền công dân - Đó là quyền tự nhiên và tuyệt đối của con người.
Kết quả đạt được
Trước yêu cầu của môn học và thực tế giảng dạy lịch sử ở trường THPT, tôi, một giáo viên trẻ, luôn trăn trở về cách nâng cao hiệu quả dạy học Trong năm học 2017 - 2018, khi được giao nhiệm vụ giảng dạy lịch sử cho khối 10 - Ban cơ bản, tôi đã triển khai thí điểm phương pháp dạy học mới trong chương trình lịch sử.
Việc áp dụng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh vào giảng dạy lịch sử về các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại giúp học sinh hiểu rõ bản chất của các sự kiện và hiện tượng lịch sử Qua đó, học sinh có thể đưa ra những đánh giá chính xác và không sai lệch về vấn đề Đồng thời, việc này còn góp phần hình thành một thế giới quan tiến bộ cho học sinh, kiểm tra hiệu quả của việc áp dụng các quan điểm của chủ nghĩa Mác trong giáo dục.
Trong quá trình giảng dạy lịch sử tại lớp 10A6 và lớp 10A9, tôi nhận thấy sự khác biệt rõ rệt về hiệu quả học tập khi áp dụng tư tưởng của Lênin và Hồ Chí Minh Tại lớp 10A9, khi dạy về “Các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại” mà không đưa ra các ý kiến của Mác, Ăngghen, Lênin, Hồ Chí Minh, học sinh chỉ nhớ kiến thức một cách máy móc và dễ quên Ngược lại, ở lớp 10A6, việc trích dẫn các quan điểm này giúp học sinh có cái nhìn sâu sắc hơn, từ đó nắm vững trọng tâm và vận dụng kiến thức vào thực tiễn Kết quả là đa số học sinh hiểu bài và có khả năng đánh giá đúng bản chất sự vật, hình thành thế giới quan tiến bộ.
Sau khi hoàn thành phần "Các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại", tôi đã tổ chức một tiết kiểm tra cho học sinh nhằm đánh giá hiệu quả việc áp dụng quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh Kết quả kiểm tra cho thấy sự tiếp thu và vận dụng kiến thức của học sinh khá tốt.
Lớp Số học sinh Điểm
Dựa trên các số liệu, có sự khác biệt rõ rệt giữa lớp đối chứng và lớp thực nghiệm trong việc áp dụng quan điểm chủ nghĩa Mác.
- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh
Với kết quả đạt được, tôi rất hài lòng với sự thành công trong việc đổi mới phương pháp dạy học Tôi sẽ tiếp tục nỗ lực học hỏi và khám phá để nâng cao chất lượng giảng dạy môn lịch sử.
