Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản trị tri phí theo quy trình sản xuất
Cơ sở lý luận
2.1.1 Cơ sở lý luận về chi phí sản xuất và quy trình sản xuất
2.1.1.1 Một số vấn đề chung về chi phí sản xuất a) Khái niệm
Chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của các hao phí liên quan đến lao động sống, lao động vật hóa và các chi phí khác cần thiết cho hoạt động sản xuất trong một khoảng thời gian nhất định Nó cũng phản ánh sự hao tổn về nguồn lực kinh tế và tài sản nhằm tạo ra sản phẩm, dịch vụ phục vụ cho mục đích sinh lời của doanh nghiệp.
Trong các doanh nghiệp chi phí sản xuất là một khoản mục quan trọng có ảnh hưởng lớn tới giá thành sản phẩm và có bản chất như sau:
- Những phí tổn về các yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất, kinh doanh gắn liền với mục đích kinh doanh.
Chi phí sản xuất chịu ảnh hưởng từ khối lượng các yếu tố sản xuất đã sử dụng trong kỳ và giá trị của từng đơn vị yếu tố sản phẩm đã tiêu hao.
Chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp cần được đo lường bằng thước đo tiền tệ và xác định trong một khoảng thời gian cụ thể Việc phân loại chi phí sản xuất là cần thiết để quản lý hiệu quả và tối ưu hóa quy trình sản xuất.
Chi phí sản xuất trong doanh nghiệp đa dạng về loại hình, có tính chất, mục đích và công dụng khác nhau Để hạch toán chi phí sản xuất một cách chính xác và phục vụ nhu cầu quản lý, việc phân loại chi phí theo các tiêu thức khác nhau là rất cần thiết.
Phân loại chi phí theo chức năng hoạt động
Chi phí sản xuất là quá trình chuyển đổi nguyên liệu thành sản phẩm hoàn thiện thông qua sức lao động của công nhân và việc sử dụng máy móc Các khoản mục chính của chi phí sản xuất bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung.
Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp bao gồm các loại nguyên vật liệu và vật liệu được sử dụng trực tiếp trong quá trình chế tạo sản phẩm Nguyên vật liệu chính là thành phần cấu tạo nên thực thể chính của sản phẩm, trong khi các nguyên vật liệu phụ có vai trò kết hợp với nguyên vật liệu chính nhằm hoàn thiện sản phẩm về chất lượng và hình dáng.
Chi phí nhân công trực tiếp bao gồm tiền lương và các khoản trích theo lương cho công nhân trực tiếp sản xuất sản phẩm Cần lưu ý rằng chi phí tiền lương và các khoản trích cho nhân viên phục vụ hoạt động chung hoặc quản lý bộ phận sản xuất không được tính vào chi phí này, mà sẽ được phân bổ vào chi phí sản xuất chung.
Chi phí sản xuất chung là các khoản chi phí liên quan đến quản lý và phục vụ quá trình sản xuất trong các phân xưởng Những khoản chi này bao gồm chi phí vật liệu phục vụ sản xuất, tiền lương và các khoản trích theo lương cho nhân viên quản lý, chi phí khấu hao, sửa chữa và bảo trì máy móc, thiết bị và nhà xưởng, cùng với chi phí dịch vụ mua ngoài phục vụ cho sản xuất và quản lý tại phân xưởng.
Chi phí ngoài sản xuất bao gồm các khoản chi phí phát sinh không liên quan trực tiếp đến quá trình sản xuất sản phẩm, mà chủ yếu liên quan đến hoạt động tiêu thụ sản phẩm và quản trị doanh nghiệp Hai loại chi phí chính trong nhóm này là chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp.
Chi phí bán hàng bao gồm các khoản chi phát sinh trong quá trình tiêu thụ sản phẩm, như chi phí vận chuyển, bốc dỡ hàng hóa, chi phí giấy Kraft, khấu hao phương tiện vận chuyển, tiền lương nhân viên bán hàng, hoa hồng và chi phí tiếp thị quảng cáo.
Chi phí quản lý doanh nghiệp là tổng hợp tất cả các chi phí cần thiết cho việc tổ chức và quản trị hoạt động sản xuất kinh doanh của toàn doanh nghiệp Các khoản chi phí này bao gồm chi phí văn phòng, tiền lương cùng các khoản trích theo lương cho nhân viên quản lý, khấu hao tài sản cố định phục vụ cho quản trị, và các chi phí dịch vụ mua ngoài khác.
Chi phí phục vụ quản trị doanh nghiệp được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau nhằm hỗ trợ quá trình ra quyết định Tùy thuộc vào chức năng và yêu cầu quản lý trong từng tình huống cụ thể, chi phí được chia thành các loại chính để đáp ứng nhu cầu quản trị hiệu quả.
- Chi phí theo chức năng
Phân loại chi phí theo chức năng giúp xác định vai trò và chức năng của từng loại chi phí trong quá trình sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp Phân loại này cung cấp thông tin chi tiết về chi phí, hỗ trợ việc lập báo cáo tài chính định kỳ một cách hiệu quả.
- Chi phí theo mối quan hệ của chi phí với kỳ xác định kết quả kinh doanh.
Theo quy định, sau mỗi kỳ hoạt động, doanh nghiệp cần lập báo cáo để xác định kết quả kinh doanh bằng cách so sánh thu nhập và chi phí trong kỳ Trong mối quan hệ này, chi phí được phân loại thành hai loại: chi phí sản phẩm và chi phí thời kỳ.
Chi phí sản phẩm bao gồm các khoản chi phí liên quan đến quy trình sản xuất hoặc mua hàng hóa để bán Khái niệm này khá rộng và có sự khác biệt tùy thuộc vào từng loại hình doanh nghiệp.
Cở sở thực tiễn
2.2.1 Một số văn bản pháp luật liên quan đến quản trị chi phí theo quy trình sản xuất tại doanh nghiệp
Một số văn bản pháp quy có liên quan đến có kế toán quản trị chi phí sản xuất như sau:
Luật Kế toán số 88/2015/QH13, được Quốc hội thông qua vào ngày 20 tháng 11 năm 2015, nhằm thống nhất quản lý kế toán và đảm bảo tính công khai, minh bạch trong hoạt động kế toán Luật này bao gồm 7 chương và 4 điều, trong đó lần đầu tiên ghi nhận thuật ngữ "kế toán quản trị" tại khoản 3, điều 4 Kế toán quản trị được định nghĩa là việc thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính để phục vụ cho quản trị và quyết định kinh tế, tài chính trong nội bộ đơn vị kế toán.
Thông tư số 53/2006/TT-BTC của Bộ Tài chính, ban hành ngày 12 tháng 6 năm 2006, hướng dẫn áp dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp, nhằm mục đích hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh tổ chức công tác kế toán một cách hiệu quả Thông tư này được chia thành 4 phần.
Phần 1: Thông tư nêu ra một số quy định chung về kế toán quản trị như: khái niệm, vai trò, nhiệm vụ của kế toán quản trị trong doanh nghiệp; nội dung, phạm vi và ký kế toán quản trị Đối tượng áp dụng là các doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, thương mại, dịch vụ.
Phần 2: Thông tư đưa ra các nội dung về tổ chức thực hiện kế toán quản trị trong doanh nghiệp như: tổ chức vận dụng chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, sổ kế toán; tổ chức lập báo cáo quản trị và tổ chức phân tích thông tin kinh tế, tài chính.
Phần 3: Thông tư đưa ra một số nội dung chủ yếu của kế toán quản trị, gồm: kế toán quản trị chi phí và giá thành sản phẩm (phân loại chi phí, tập hợp chi phí, phương pháp, đối tượng và kỳ tính giá thành), kế toán quản trị chi phí bán hàng và kết quả kinh doanh (định giá bán sản phẩm, kế toán bán hàng); kết quả bán hàng, phân tích mối quan hệ giữa chi phí, khối lượng và lợi nhuận); lựa chọn thông tin thích hợp cho việc ra quyết định (quyết định ngắn hạn- dài hạn),
31 lập ngân sách sản xuất, kinh doanh và kế toán quản trị một số mục khác (TSCĐ, hàng tồn kho, các khoản nợ, lao động và tiền lương).
Phần 4: Thông tư đưa ra các yêu cầu đối với việc tổ chức bộ máy kế toán quản trị của doanh nghiệp phải phù hợp với đặc điểm hoạt động, quy mô đầu tư và địa bàn tổ chức sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp Đồng thời, đưa ra quyền và nghĩa vụ của người làm kế toán quản trị; yêu cầu đối với người làm kế toán quản trị phải có đủ năng lực, trình độ trên cơ sở vận dụng cá tiêu chuẩn, điều kiện của người làm kế toán theo quy định tại Luật Kế toán.
Phần 5: Các điều khoản thi hành và phụ lục kèm theo như: phiếu tính giá thành công việc, sổ chi tiết bán hàng, kết quả bán hàng, báo cáo sản xuất, báo cáo giá thành,…
2.2.2 Kinh nghiệm quản trị chi phí đối với 1 số doanh nghiệp trong nước Ở Việt Nam, khái niệm về công tác quản trị chi phí mới hình thành và phát triển khoảng hơn 10 năm nay và được thừa nhận chính thức trong Luật Kế toán được Quốc hội thông qua ngày 17/06/2003 Ngày 02/6/2006, Bộ Tài chính đã ban hành thông tư số 53/2006/TT-BTC hướng dẫn áp dụng kế toán quản trị trong các doanh nghiệp mang tính chất định hướng ban đầu cho việc thực hiện kế toán quản trị trong các doanh nghiệp Tuy nhiên, việc thực hiện kế toán quản trị trong các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay hầu như chưa có, hoặc có nhưng chưa được quan tâm đúng mức Do đó, việc áp dụng những lý thuyết đo vào thực tiễn hoạt động của các doanh nghiệp thực sự là một vấn đề khó khăn.
Vì vậy, cần vận dụng mô hình tổ chức kế toán quản trị quốc tế vào doanh nghiệp Việt Nam.
Tổ chức bộ máy kế toán theo mô hình kết hợp giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị giúp tối ưu hóa quy trình làm việc trong phòng kế toán Việc phân công công việc cụ thể và rõ ràng cho từng cán bộ không chỉ tiết kiệm thời gian và chi phí trong việc thu nhận, xử lý và cung cấp thông tin mà còn phù hợp với trình độ của nhân viên kế toán Mô hình này cũng tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý và kiểm soát của Nhà nước.
Xây dựng quy định về kế toán quản trị chi phí và giá thành sản phẩm là cần thiết để đáp ứng yêu cầu thực tiễn Đồng thời, chế độ và chính sách kinh tế tài chính cũng cần được xây dựng và ban hành một cách đồng bộ, hoàn chỉnh và đầy đủ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của nền kinh tế quốc dân.
Doanh nghiệp cần phân công công việc rõ ràng cho từng nhân viên trong phòng kế toán để nâng cao tinh thần trách nhiệm, từ đó đảm bảo thông tin kế toán được cung cấp một cách kịp thời và đáng tin cậy.
Tổ chức kế toán quản trị đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin chi tiết về việc sử dụng và đảm bảo nguồn lực, chi phí, thu nhập và kết quả của toàn doanh nghiệp cũng như từng bộ phận theo địa điểm và thời gian Điều này giúp các nhà quản trị cấp cao đưa ra quyết định kịp thời và chính xác.
Các doanh nghiệp Việt Nam cần tập trung vào việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống định mức kinh tế, kỹ thuật và dự toán Đồng thời, cần phát triển hệ thống chỉ tiêu kế hoạch một cách khoa học và hợp lý để nâng cao hiệu quả hoạt động.
Vận dụng kinh nghiệm từ các nước trên thế giới trong tổ chức mô hình kế toán quản trị chi phí và giá thành sản phẩm sẽ hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam xây dựng và hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị một cách khoa học và hợp lý Điều này giúp thu thập, xử lý và cung cấp thông tin kế toán quản trị hữu ích và kịp thời cho nhà quản trị, từ đó giúp đội ngũ quản lý đưa ra những quyết định tối ưu nhất.
Bài học rút ra cho công ty TNHH giấy Hà Thành
Công ty cần xây dựng quy trình sản xuất thống nhất và thiết lập hệ thống quản lý chất lượng cho sản phẩm và dịch vụ Việc này không chỉ giúp chuẩn hóa hoạt động mà còn cung cấp dữ liệu chính xác cho quản trị chi phí trong sản xuất kinh doanh Sự thống nhất về dữ liệu sẽ nâng cao hiệu quả so sánh các chi tiêu.