Cơ sở lý luận thực tiễn của đề tài
Cơ sở lý luận
2.1.1.1 Khái niệm về tài chính
Tài chính là quá trình phân phối nguồn tài chính nhằm đáp ứng nhu cầu của các chủ thể kinh tế, liên quan đến sự vận động độc lập của các luồng giá trị dưới hình thức tiền tệ Tài chính được định nghĩa là hiện tượng thể hiện sự vận động tương đối độc lập của tiền tệ với chức năng thanh toán và cất trữ, trong việc tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ đại diện cho sức mua của các chủ thể kinh tế - xã hội Nó phản ánh mối quan hệ kinh tế trong việc phân phối nguồn lực tài chính, phục vụ cho yêu cầu tích lũy và tiêu dùng của các pháp nhân và thể nhân trong xã hội.
2.1.1.2 Khái niệm về quản lý tài chính
Quản lý là yếu tố thiết yếu để duy trì hoạt động hiệu quả của các hệ thống kinh tế, xã hội, văn hóa và chính trị, với sự tham gia tự giác của nhiều cá nhân Bản chất của quản lý nằm ở việc thiết lập và thực hiện các phương pháp và biện pháp nhằm tác động có ý thức đến đối tượng quản lý, từ đó đạt được những kết quả nhất định Quản lý bao gồm nhiều khía cạnh như quản lý công nghệ, thương mại, nhân sự và tài chính.
Quản lý tài chính là hoạt động thiết yếu của các tổ chức nhằm sử dụng hiệu quả nguồn tài sản, đảm bảo hoạt động bình thường và tối ưu hóa lợi nhuận Đây là một phần quan trọng trong quản lý kinh tế xã hội, đòi hỏi một cơ chế quản lý hợp lý để tác động tích cực đến các quá trình phát triển đã được xác định Việc quản lý và sử dụng tài chính trong các đơn vị sự nghiệp không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế xã hội mà còn cần có sự giám sát chặt chẽ để ngăn ngừa tiêu cực và tham nhũng, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.
Quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp có thu là quá trình tổ chức và thực hiện các biện pháp nhằm nâng cao tính tự chủ và tự chịu trách nhiệm của đơn vị Mục tiêu là phát huy tối đa khả năng cung cấp dịch vụ chất lượng cao cho xã hội, đồng thời sử dụng hiệu quả và tiết kiệm nguồn kinh phí Qua đó, tăng tích lũy để phục vụ cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, góp phần nâng cao thu nhập cho cả đơn vị và cá nhân.
Quản lý tài chính là quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, điều chỉnh và giám sát việc thu chi tiền của cá nhân hoặc tổ chức, theo C.Paramasivan và T.Subramanian (2000) Khái niệm này kết hợp giữa quản lý, tức là các tác động có mục đích của chủ thể lên đối tượng, và tài chính, liên quan đến việc thu chi tiền.
Quản lý tài chính, theo Joseph Massie (2010), là hoạt động có chủ đích trong việc quản lý tiền nhằm đạt được mục tiêu của tổ chức Hoạt động này bao gồm hai nội dung chính: cách thức tạo ra tiền và cách phân bổ nguồn tiền vào chi tiêu Do đó, quản lý tài chính có thể được hiểu là việc quản lý quá trình tạo lập và sử dụng các nguồn tiền để đạt được mục tiêu của cá nhân hoặc tổ chức.
2.1.1.3 Khái niệm về đơn vị sự nghiệp có thu Đơn vị sự nghiệp có thu là một loại đơn vị sự nghiệp công lập, có nguồn thu sự nghiệp, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập để thực hiện các hoạt động sự nghiệp Hoạt động sự nghiệp là những hoạt động cung cấp dịch vụ công cho xã hội nhằm duy trì và đảm bảo sự hoạt động bình thường của xã hội Hoạt động sự nghiệp không trực tiếp tạo ra của cải vật chất nhưng nó tác động trực tiếp tới lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, có tính quyết định năng suất lao động xã hội Những hoạt động sự nghiệp mang tính chất phục vụ là chủ yếu và không nhằm mục tiêu lợi nhuận Trong quá trình hoạt động được ngân sách nhà nước cấp hoặc hỗ trợ kinh phí để thực hiện chức năng nhiệm vụ được giao, nhưng vẫn có chức năng sản xuất kinh doanh, dịch vụ nhằm tận dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện có để tạo thêm thu nhập, nhằm hỗ trợ nâng cao đời sống cán bộ công chức, viên chức và bổ sung kinh phí hoạt động thường xuyên
Có nhiều cách phân loại đơn vị sự nghiệp, tuỳ theo mục đích nghiên cứu, quản lý.
Đơn vị sự nghiệp được phân loại dựa trên hình thức sở hữu thành ba loại chính: đơn vị sự nghiệp công lập, đơn vị sự nghiệp bán công và đơn vị sự nghiệp ngoài công lập, bao gồm đơn vị dân lập và tư thục.
Các đơn vị sự nghiệp được phân loại theo lĩnh vực hoạt động, bao gồm các đơn vị thuộc lĩnh vực giáo dục và đào tạo, y tế, văn hóa và xã hội.
Các đơn vị sự nghiệp được phân loại dựa trên cơ sở quản lý, bao gồm: đơn vị sự nghiệp thuộc Nhà nước, đơn vị sự nghiệp thuộc địa phương, và đơn vị sự nghiệp thuộc các công ty, tổng công ty, tập đoàn.
2.1.2 Vai trò, nhiệm vụ và nguyên tắc quản lý tài chính của đơn vị sự nghiệp có thu
2.1.2.1 Vai trò của quản lý tài chính của đơn vị sự nghiệp có thu
Tài chính là khoa học và nghệ thuật quản lý tiền, liên quan đến quy trình, thể chế, thị trường và công cụ chuyển đổi tiền giữa cá nhân, doanh nghiệp và Chính phủ Dù là một nhánh trong phân phối xã hội, tài chính ảnh hưởng mạnh mẽ đến nền kinh tế xã hội Hiểu biết về tài chính giúp nhà quản lý đưa ra quyết định chính xác, thiết lập thủ tục và quy trình, cũng như giải quyết vấn đề tài chính một cách hiệu quả.
Quản lý tài chính là quá trình lựa chọn và đưa ra quyết định tài chính, đồng thời tổ chức thực hiện các quyết định đó để đạt được mục tiêu hoạt động tài chính của tổ chức.
Quản lý tài chính là hoạt động quan trọng trong các tổ chức, giúp kiểm soát và đánh giá chất lượng hoạt động Trong nền kinh tế thị trường, yêu cầu về chất lượng dịch vụ công và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp (ĐVSN) ngày càng phức tạp Quản lý tài chính ở ĐVSN ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh tế - xã hội và chi tiêu của nhân dân Hoạt động của ĐVSN đa dạng, phục vụ nhiều lĩnh vực và mục tiêu chung của xã hội, khiến cho quản lý tài chính trở nên phức tạp và cần quy định cụ thể cho từng ngành Ngoài nguồn ngân sách nhà nước, ĐVSN còn có thu nhập từ dân cư Quản lý tài chính tốt sẽ hạn chế tiêu cực và tham nhũng, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công Hơn nữa, quản lý tài chính cung cấp thông tin cần thiết để tái cơ cấu hoạt động cung cấp dịch vụ văn hóa, giáo dục, y tế và thể dục thể thao, đáp ứng sự cạnh tranh với khu vực tư nhân.
Quản lý tài chính đóng vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế xã hội, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả chi tiêu của các đơn vị sự nghiệp Để phát huy tối đa vai trò này, cần tăng cường và hoàn thiện công tác quản lý tài chính.
2.1.2.2 Nhiệm vụ quản lý tài chính của các đơn vị sự nghiệp có thu Quản lý tài chính của các đơn vị sự nghiệp có thu thể hiện như sau:
+ Lập dự toán thu, chi ngân sách trong phạm vi được cấp có thẩm quyền giao hàng năm;