bộ giáo dục đào tạo trờng đại học vinh    bùi ngọc anh Tuyển chọn - xây dựng sử dụng hệ thống tập nhằm phát triển t học sinh dạy học phần dẫn xuất hiđrocacbon lớp 11 chơng trình nâng cao trờng THpt Chuyên ngành: Lí luận phơng pháp dạy học môn Hóa học mà số : 60.14.10 luận văn thạc sĩ giáo dơc häc Ngêi híng dÉn khoa häc PGS TS Ngun Xu©n Trêng vinh - 2011 Luận văn thạc sĩ khoa hc giỏo dc Ngnh: Húa hc Lời cảm ơn Để hoàn thành luận văn này, xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến: - Thầy giáo PGS.TS Nguyễn Xuân Trờng- Giảng viên trờng Đại học s phạm I Hà Nội đà giao đề tài, tận tình hớng dẫn khoa học tạo điều kiện thuận lợi cho nghiên cứu hoàn thành luận văn - Thầy giáo PGS.TS Cao Cự Giác - Trởng môn Lí luận phơng pháp dạy học Hoá học khoa Hoá trờng Đại học Vinh- Nghệ An Cô giáo PGS.TS Nguyễn Thị Sửu - Giảng viên trờng Đại học s phạm I Hà Nội đà dành nhiều thời gian đọc viết nhận xét cho luận văn - Ban chủ nhiệm khoa Sau đại học, Ban chủ nhiệm khoa Hoá học thầy giáo, cô giáo thuộc môn Lí luận Phơng pháp giảng dạy Hoá học khoa Hoá- trờng Đại học Vinh ĐHSP I Hà Nội đà giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi để giúp hoàn thành luận văn - Ban giám hiệu giáo viên dạy môn Hoá học Trờng THPT Ba Đình ; THPT Trần Phú ; THPT Mai Anh Tn, Trêng THPT Nga S¬n cđa huyện Nga Sơn - tỉnh Thanh Hoá đà giúp đỡ suốt thời gian thực nghiệm s phạm - Tôi xin cảm ơn tất ngời thân gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đà động viên, giúp đỡ suốt trình học tập thực luận văn Thành phố Vinh, tháng 12 năm 2011 Bùi Ngọc Anh Bựi Ngc Anh Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Bùi Ngọc Anh Ngành: Hóa học Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học MỤC LỤC Tra ng Lời cảm ơn Bïi Ngäc Anh Phần II: Tự luận: 186 Câu 186 2CH4 C2H2 (B) 186 C2H2 + H2 C2H4 (D) 186 C2H2 + H2O CH3CHO (E) .186 CH3CHO + H2 C2H5OH (F) 186 C2H4 + H2O C2H5OH (F) 186 CH3CHO + O2 CH3COOH (H) 186 C2H5OH + O2 CH3COOH .186 Câu Ta có số mol H2O = 0,12 mol 186 Đặt công thức phân tử ancol là: ROH R’OH (R R’ gốc hiđrocacbon) 186 ROH + R’OH ROR’ + H2O (1) 186 ROH + ROH ROR + H2O (2) 187 R’OH + R’OH R’OR’ + H2O (3) 187 Từ (1), (2) (3) ta có số mol ancol = 2số mol H2O = 0,24 mol 187 Hiệu suất phản ứng = 80% nên số mol hỗn hợp X là: 0,24.100/80 = 0,3 mol .187 = 36,67 – 17 = 19,67 R < 19,67 < R’ .187 R = 15 R’ = 29 Vậy công thức cấu tạo ancol là: CH3OH C2H5OH 187 CTCT ete thu là: CH3-O-CH3; CH3-O-C2H5; C2H5-O-C2H5 187 Đặt số mol rượu tương ứng x y mol (x, y > 0) áp dụng qui tắc đường chéo ta có: 187 187 , mà x + y = 0,3 x = 0,2 mol; y = 0,1 mol 187 Ta có: % (m) CH3OH X là: = 58,18 (%); 187 % (m) C2H5OH = 41,82 (%) .187 Bùi Ngọc Anh Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học - 187 ĐỀ SỐ BÀI KIỂM TRA 45 PHÚT 188 Phần II: Tự luận: 192 Bùi Ngọc Anh Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dc Ngnh: Húa hc Bảng chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt Bài tập hóa học BTHH Dạy học hóa học DHHH Phơng trình hóa học PTHH Dung dịch dd Điều kiện tiêu chuẩn ktc Giáo dục GD Trung học phổ thông THPT Học sinh HS Giáo viên GV Thực nghiệm s phạm TNSP Tổ trởng chuyên môn TTCM Thực nghiệm Đối chứng ĐC Giáo dục - Đào tạo GD-ĐT Công thức phân tử CTPT Công thức cấu tạo CTCT Công thức tổng quát CTTQ Công thức đơn giản CTĐGN Định luật bảo toàn khối lợng Sách giáo khoa Sách tập Bài tập Bài tập Kiểm tra Bựi Ngc Anh TN ĐLBTKL SGK SBT BT BTCB KT Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học PHẦN I MỞ ĐẦU I LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Đất nước Việt Nam giai đoạn cơng nghiệp hố, đại hố hội nhập với cộng đồng quốc tế Trong nghiệp đổi toàn diện đất nước, đổi giáo dục trọng tâm phát triển Nhân tố định thắng lợi cơng cơng nghiệp hố, đại hố hội nhập quốc tế người Cơng đổi đòi hỏi nhà trường phải tạo người lao động động, sáng tạo làm chủ đất nước, tạo nguồn nhân lực cho xã hội phát triển Nghị Đại hội Đảng lần thứ 11 có nêu mục tiêu tổng quát năm 20112015 : Tiếp tục nâng cao lực lãnh đạo sức chiến đấu Đảng; đẩy mạnh tồn diện cơng đổi mới; xây dựng hệ thống trị sạch, vững mạnh; phát huy dân chủ sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; phát triển kinh tế nhanh, bền vững; nâng cao đời sống vật chất, tinh thần nhân dân; giữ vững ổn định trị - xã hội; tăng cường hoạt động đối ngoại; bảo vệ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ; tạo tảng để đến năm 2020 nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng đại nhiệm vụ chủ yếu quan trọng Giáo dục là: Phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, chất lượng nguồn nhân lực; phát triển khoa học, công nghệ kinh tế tri thức Nghị trung ương Đảng lần thứ (khóa VII) xác định : phải khuyến khích tự học, phải áp dụng phương pháp giáo dục bồi dưỡng cho HS lực tư sáng tạo, lực giải vấn đề Định hướng pháp chế hóa luật Giáo dục điều 24.2, định số 16/2006/QĐ-BGDĐT: Phương pháp giáo dục phổ thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo học sinh; phù hợp với đặc trưng môn học, đặc điểm đối tượng học sinh, điều kiện lớp học; bồi dưỡng cho HS phương pháp tự học, khả hợp tác; rèn luyện kỹ vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú trách nhiệm học tập cho học sinh Đổi phương pháp học tập nhằm phát huy tối đa sáng tạo lực tự Bùi Ngọc Anh Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học đào tạo người học, coi trọng thực hành, thí nghiệm, ngoại khố, làm chủ kiến thức tránh nhồi nhét, học vẹt, học chay… Chính thời gian gần Bộ Giáo dục Đào tạo khuyến khích GV sử dụng phương pháp dạy học tích cực nhằm hoạt động hố người học Trong q trình dạy học trường phổ thông, nhiệm vụ quan trọng giáo dục phát triển tư cho HS mơn, có mơn Hố học Hố học mơn khoa học thực nghiệm lý thuyết, bên cạnh việc nắm vững lý thuyết, người học cần phải biết vận dụng linh hoạt, sáng tạo vấn đề thông qua hoạt động thực nghiệm, thực hành, giải tập Một phương pháp dạy học tích cực sử dụng BTHH hoạt động dạy học trường phổ thông BTHH đóng vai trị vừa nội dung vừa phương tiện để chuyển tải kiến thức, phát triển tư kỹ thực hành môn cách hiệu BTHH không củng cố nâng cao kiến thức, vận dụng kiến thức mà phương tiện để tìm tịi, hình thành kiến thức Rèn luyện tính tích cực, trí thơng minh sáng tạo cho học sinh, giúp em có hứng thú học tập, điều làm cho BTHH trường phổ thông giữ vai trò quan trọng việc dạy học hoá học, đặc biệt sử dụng hệ thống tập để phát triển tư cho HS q trình dạy học Đã có nhiều tác giả quan tâm, nghiên cứu vấn đề BTHH có nhiều cơng trình áp dụng mức độ khác Tuy nhiên hệ thống BTHH lớp 11 chương trình nâng cao phần Dẫn xuất hiđrocacbon việc nghiên cứu sử dụng chúng để phát triển tư cho HS trình dạy học chưa quan tâm mức Với mong muốn tìm hiểu sử dụng hiệu BTHH lớp 11 chương trình nâng cao phần Dẫn xuất hiđrocacbon nhằm nâng cao chất lượng dạy học trường THPT, lựa chọn đề tài: “Tuyển chọn - xây dựng sử dụng hệ thống tập nhằm phát triển tư học sinh dạy học phần Dẫn xuất hiđrocacbon lớp 11 chương trình nâng cao trường THPT” Đây hệ thống tập tự luận trắc nghiệm khách quan dùng để phát triển tư cho HS trình dạy học II LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU Bùi Ngọc Anh Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học Đã có nhiều tác giả nghiên cứu BTHH việc sử dụng BTHH dạy học hoá học Ở nước có PGS TS Nguyễn Xuân Trường nghiên cứu tập thực nghiệm định lượng; PGS.TS Lê Xuân Trọng, PGS.TS Đào Hữu Vinh, PGS.TS Cao Cự Giác nhiều tác giả khác quan tâm đến nội dung phương pháp giải toán Các tác giả nước Apkin G.L, Xereda I.P, nghiên cứu phương pháp giải tốn Đã có số luận văn thạc sĩ khoa học bước đầu nghiên cứu vấn đề sử dụng hệ thống BTHH để phát triển tư cho HS : Hoàng Danh Hùng Tuyển chọn- xây dựng sử dụng hệ thống tập nhằm rèn luyện tư trí thơng minh cho học sinh dạy học phần phi kim chương trình nâng cao trường THPT Luận văn thạc sĩ ĐHV 2009 Trần Xuân Khánh Xây dựng hệ thống tập rèn tư trí thơng minh cho học sinh dạy học phần kim loại thuộc chương trình nâng cao trường THPT Luận văn thạc sĩ ĐHV 2009 Cao Thị Thanh Nhàn Xây dựng tập hố học giải nhiều cách nhằm phát triển tư cho học sinh THPT Luận văn thạc sĩ ĐHV 2009 Đậu Đức Đàn Nâng cao lực nhận thức tư cho học sinh qua hệ thống tập có sử dụng hình vẽ, sơ đồ, đồ thị ( phần phi kim- hoá học 10 THPT nâng cao Luận văn thạc sĩ ĐHV 2009 Nguyễn Thu Hiền Xây dựng hệ thống lý thuyết tập bồi dưỡng học sinh giỏi phần ancol- axit cacboxylic- etse ( hoá học 12 nâng cao THPT) Luận văn thạc sĩ ĐHV 2009 Trần Thị Thu Sương Bồi dưỡng lực tư giải toán hoá học cho học sinh thông qua xây dựng phương pháp giải tập xác định tên kim loại Luận văn thạc sĩ ĐHV 2009 số tác giả khác III MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Bùi Ngọc Anh Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học Xác định biện pháp có tính phương pháp luận xây dựng hệ thống tập phần Dẫn xuất Hiđrocacbon lớp 11 nâng cao trường THPT, có nội dung khai thác để phát triển lực tư cho học sinh IV NHIỆM VỤ NGHÊN CỨU 1) Nghiên cứu hoạt động tư HS trình giải BTHH phần Dẫn xuất Hiđrocacbon lớp 11 nâng cao trường THPT, từ hướng dẫn HS xây dựng tiến trình luận giải, làm sở cho việc tìm kiếm lời giải cách có hiệu 2) Xây dựng hệ thống tập phần Dẫn xuất hiđrocacbon lớp 11 chương trình nâng cao 3) Xây dựng biện pháp có tính phương pháp luận nhằm phát triển lực tư hóa học cho HS thông qua việc giải BTHH 4) Thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu biện pháp có tính phương pháp luận hệ thống tập xây dựng để phát triển lực tư cho HS thơng qua q trình tìm kiếm lời giải Rút kết luận khả áp dụng biện pháp hệ thống tập đề xuất V KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 1) Khách thể nghiên cứu : Q trình dạy học hóa học trường phổ thông 2) Đối tượng nghiên cứu : Hoạt động tư HS trình giải tập hóa học biện pháp nhằm phát triển tư cho HS thông qua hệ thống tập phần hợp chất Dẫn xuất hiđrocacbon lớp 11 chương trình nâng cao trường THPT VI PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1) Nghiên cứu lí luận : - Nghiên cứu lí luận việc phát triển lực tư cho học sinh - Nghiên cứu tác dụng cách sử dụng tập dạy học hoá học 2) Nghiên cứu thực tiễn : - Tìm hiểu thực trạng lực tư HS trình giải BTHH - Tình hình sử dụng tập GV dạy học hoá học THPT - Thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu biện pháp hệ thống tập đề xuất VII GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Bùi Ngọc Anh 10 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học Câu 10: Đun chất Cl-CH2-C6H4-Cl với dd NaOH loãng, dư Sản phẩm hữu thu chất sau đây? A HO-CH2-C6H4-Cl B Cl-CH2-C6H4-OH C HO-CH2-C6H4-ONa D NaO-CH2-C6H4-ONa Đáp án: Đề kiểm tra 15 phút phần dẫn xuất halogen Câu Đáp án Câu Đáp án A A C B C B A D D 10 A -& ĐỀ SỐ BÀI KIỂM TRA 45 PHÚT Bùi Ngọc Anh 181 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học (Phần ancol – phenol) * Mục tiêu: Đảm bảo yêu cầu chuẩn kiến thức kĩ (Bộ Giáo dục & đào tạo ban hành) * Ma trận đề Nội dung kiến thức Mức độ Biết TNKQ Hiểu TL TNKQ TL Vận dụng vận dụng s¸ng tạo TNKQ TL Tổng số câu hi I Định nghĩa, phân loại, đồng phân, danh pháp 1 II Tính chất vật lí 1 III Tính chất hố học Ancol (0,5) (0,5) 4(1) Phenol (0,5) (0,5) (1) IV ứng dụng - Điều chế 15(2) Tæng sè (1) (1) * Nội dung: Phần I: trắc nghiệm khách quan: gồm 15 câu (6 điểm) (30phút) HÃy khoanh tròn vào câu trả lời: Câu 1: DÃy gồm chất có phản ứng với phenol mà phản ứng với ancol A NaOH; HBr; dung dịch Br2 B Na; NaOH; CH3OH C NaOH; dung dÞch Br2 D CH3OH; dung dịch HBr Câu 2: DÃy gồm chất có khả phản ứng với ancol mà không phản ứng với phenol A CH3OH; dung dịch HBr; HCOOH B NaOH; HBr; dung dÞch Br2 C CH3OH; dung dÞch HBr; Na D CH3OH; dung dÞch Br2; HCOOH Bùi Ngọc Anh 182 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học C©u 3: Chất có khả phản ứng với glixerol mà không phản ứng với propan-1,3-diol etanol A CuO B Cu(OH)2 C NaOH D HBr C©u 4: Ảnh hưởng nhóm -OH đến gốc C6H5- phân tử phenol thể qua phản ứng phenol với A dd NaOH B Na kim loại C nước Br2 D H2 (Ni, nung nóng) Câu 5: Lấy số mol chất lỏng sau: glixerol; ancol etylic; etylen glicol, cho vào lọ riêng biệt, cho Na dư vào lọ thể tích khí thu (ở điều kiện t 0, p) sau phản ứng lọ V 1; V2 V3 Giá trị V1; V2 V3 có mối tương quan: A V1 > V3 > V2 B V1 < V2 < V3 C V3 > V2 > V1 D V1 > V2 > V3 Câu Để nhận biết chất lỏng riêng biệt sau: phenol; etanol; benzen ta dùng (lần lượt theo thứ tự) A Dung dịch brom; Na B Dung dịch brom; NaOH C Q tím; Na D Phenolphtalein; dung dịch brom Câu Trong số nhận xét sau: 1) Hợp chất C6H5-CH2-OH không thuộc loại hợp chất phenol mà thuộc loại hợp chất ancol 2) Ancol etylic hòa tan tốt phenol nước 3) Ancol phenol tác dụng với Na sinh khí H2 4) Phenol có tính axit yếu dung dịch phenol khơng làm đổi màu giấy q tím 5) Phenol tan dung dịch NaOH phenol phản ứng với NaOH tạo thành muối tan 6) Phenol tác dụng với dung dịch brom tạo thành kết tủa màu trắng 7) Phenol tác dụng với ancol tạo thành ete Có nhận xét ? A B C D Câu Cho PTHH sau: Bùi Ngọc Anh 183 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục 1) CH2-Br -Br Ngành: Hóa học CH2-OH t + NaOH (dd loãng) → X 2) t , xt + HBr  Y → OH chất X Y A CH2-OH ONa CH2-Br B CH2-OH -Br CH2-Br OH CH2-Br C OH CH2-OH -Br D CH2-OH ONa CH2-Br Br OH Câu Cho sơ đồ sau: C3 H7 OH, t CH3CH2CH2Br + KOH  X + KBr + H2O → X + HBr  Y → Công thức cấu tạo X Y là: A CH3CH2CH2OH CH3CH2CH2Br B.CH3CH2CH2OK CH3CH2CH2Br C CH3CH=CH2 CH3CHBrCH3 D CH3CHBrCH3 CH3CH=CH2 Câu 10 Cho hỗn hợp gồm etanol phenol tác dụng với Na (dư) thu 3,36 lít khí H2 (đktc) Nếu cho hỗn hợp tác dụng với dung dịch NaOH 1M cần vừa đủ 100ml dung dịch Thành phần phần trăm theo khối lượng etanol phenol A 49,46%; 50,54% B 50,54%; 49,46% C 66,67%; 33,33% D 33,33%; 66,67% Câu 11 Cho chất sau: (1) CH3–CH2–OH (2) C6H5–OH (3) HO–C6H4–NO2 Nhận xét sau không ? A Cả ba chất có H linh động B Cả ba chất phản ứng với bazơ điều kiện thường C Chất (3) có H linh động D Thứ tự linh động nguyên tử H nhóm –OH xếp theo chiều tăng dần (1) < (2) < (3) Câu 12 Số đồng phân C5H12O thoả mãn điều kiện bị oxi hóa CuO tạo anđehit là: A B C D Câu 13 Khi tách nước từ ancol 3-metylbutan-2-ol sản phẩm thu Bùi Ngọc Anh 184 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học A 2-metylbut-3-en B 3-metylbut-2-en C 3-metylbut-1-en D 2-metylbut-2-en Câu 14 Sắp xếp theo chiều giảm dần nhiệt độ sôi chất: C2H6 (X), C2H5OH (Y) , C3H7OH (Z), CH3OH(T) A T > Y > Z > X B Z > Y > T > X C T > Z > Y > X D X > T > Y > Z Câu 15 Cho chất: C6H5OH(X), p-NO2C6H4OH(Y), C6H5CH2OH(Z), p-CH3C6H4OH (T) Dãy chất xếp theo chiều giảm dần độ linh động nguyên tử H nhóm –OH là: A X > Y > Z > T B Y > X > T > Z C T > Z > X > Y D Y > T > Z > X Phần II: Tự luận: gồm câu (4 điểm) (15 phút) Câu Hoàn thành sơ đồ phản ứng sau, ghi rõ điều kiện (nếu có) +H A D E B F +H O +H E H Câu Cho hỗn hợp X gồm ancol no, đơn chức, mạch hở liên tiếp dãy đồng đẳng Lấy 11g hỗn hợp X cho vào dung dịch H2SO4 đặc 140o C thu hỗn hợp ete giải phóng 2,16 g nước Biết hiệu suất phản ứng đạt 80% Xác định công thức ancol ete tính % khối lượng ancol hỗn hợp X Bùi Ngọc Anh 185 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học ĐÁP ÁN ĐỀ SỐ BÀI KIỂM TRA 45 PHÚT (Phần ancol – phenol) Phần I: Trắc nghiệm khách quan Câu Đáp án C A B C A Câu 10 Đáp án A B B C A Câu 11 12 13 14 15 Đáp án B B D B B Phần II: Tự luận: Câu a) A CH4; B C2H2; D C2H4; F C2H5OH; E CH3CHO; H CH3COOH t C 2CH4  C2H2 (B) → Pt,t C2H2 + H2  C2H4 (D) → HgSO4 ,t C2H2 + H2O → CH3CHO (E) Ni,t C CH3CHO + H2  C2H5OH (F) → + t ,H C2H4 + H2O → C2H5OH (F) 2+ Mn ,t C CH3CHO + O2 → CH3COOH (H) men C2H5OH + O2  CH3COOH → Câu Ta có số mol H2O = 0,12 mol Đặt công thức phân tử ancol là: ROH R’OH (R R’ gốc hiđrocacbon) 140 C,H2SO4 ® ROH + R’OH  ROR’ + H2O (1) → Bùi Ngọc Anh 186 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học 140 C,H2SO4 ® ROH + ROH  ROR + H2O (2) → 140 C,H2SO4 ® R’OH + R’OH  R’OR’ + H2O (3) → Từ (1), (2) (3) ta có số mol ancol = 2số mol H2O = 0,24 mol Hiệu suất phản ứng = 80% nên số mol hỗn hợp X là: 0,24.100/80 = 0,3 mol ⇒ M= 11 = 36,67 ⇒ R = 36,67 – 17 = 19,67 ⇒ R < 19,67 < R’ 0,3 ⇒ R = 15 R’ = 29 Vậy công thức cấu tạo ancol là: CH3OH C2H5OH CTCT ete thu là: CH3-O-CH3; CH3-O-C2H5; C2H5-O-C2H5 Đặt số mol rượu tương ứng x y mol (x, y > 0) áp dụng qui tắc đường chéo ta có: 46 - 36,67 = 9,33 x mol CH3OH (M = 32) 36,67 y mol C2H5OH (M = 46) ⇒ 36,67 - 32 = 4,67 x 9,33 = , mà x + y = 0,3 ⇒ x = 0,2 mol; y = 0,1 mol y 4,67 Ta có: % (m) CH3OH X là: 0,2.32 = 58,18 (%); 11 % (m) C2H5OH = 41,82 (%) - Bùi Ngọc Anh 187 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học ĐỀ SỐ BÀI KIỂM TRA 45 PHÚT (Phần anđehit-xeton axit cacboxylic) * Mục tiêu: Đảm bảo yêu cầu chuẩn kiến thức BGD & ĐT * Ma trận đề: Nội dung kiến thức Mức độ Biết TNKQ I Định nghĩa, cấu trúc, phân loại, danh ph¸p Hiểu TL TL TNKQ II Tính chất vật lí 1 III Tính chất hố học (1) II ứng dụng - Điều chế Tổng số TNKQ Vận dụng (1) TL (1) Tổng số câu hỏi 10 (2) (1) 15 (2) III Nội dung: Phần I: trắc nghiệm khách quan: gồm 15 câu (6 điểm) (30phút) Hãy khoanh tròn vào câu trả lời: Câu Lựa chọn phản ứng (ở cột bên phải) cho phù hợp với yêu cầu chứng minh (ở cột bên trái): 1, Chứmg minh anđehit xeton hợp chất chưa no 2, Chứng minh anđehit dễ bị oxi hóa, cịn xeton khó bị oxi hóa A 1-b; 2-c B 1-b; 2-a a, Phản ứng cộng H2O b, Phản ứng cộng H2 (Ni, t0) c, Phản ứng với dung dịch AgNO3/NH3 dư, t0 d, Phản ứng cháy C 1-a; 2-c D 1-d; 2-c Câu Khi thực phản ứng este hoá mol CH3COOH mol C2H5OH, lượng este lớn thu 2/3 mol Để đạt hiệu suất cực đại 90% (tính theo axit) tiến hành este hóa mol CH3COOH cần số mol C2H5OH (biết phản ứng este hoá thực nhiệt độ) A 0,342 Bùi Ngọc Anh B 0,456 C 2,412 D 2,925 188 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học Câu Hợp chất A1 có CTPT C3H6O2 thoả mãn sơ đồ: A1 dd NaOH A2 dd H2SO4 A3 dd AgNO3/NH3 A4 Cấu tạo thoả mãn A1 A HO-CH2-CH2-CHO B CH3-CH2-COOH C HCOO-CH2-CH3 D CH3-CO-CH2-OH Câu Trong công nghiệp đại người ta điều chế axit axetic cách A oxi hoá anđehit axetic oxi (xúc tác) B lên men giấm C cho metanol tác dụng với cacbonoxit (xúc tác) D thuỷ phân triclometan Câu Để phân biệt axit: fomic, axetic, acrylic người ta dùng thuốc thử: A dung dịch Br2, dung dịch AgNO3 B dung dịch Na2CO3, dung dịch Br2 C dung dịch Br2, dung dịch AgNO3/NH3 D dung dịch Br2, dung dịch KMnO4 Câu Hợp chất hữu X Y có cơng thức tổng quát C xHyOz dX/H2 = 23 X có khả làm đổi màu giấy q tím, Y có khả tác dụng với Na giải phóng H 2, Y không tác dụng với NaOH Công thức cấu tạo X Y là: A HCOOH C6H5OH B C2H5OH HCOOH C C2H3OH C2H5OH D HCOOH C2H5OH Câu Thứ tự tăng tính axit: A H2O < C2H5OH < C6H5OH < H2CO3 < CH3COOH B C2H5OH < C6H5OH < H2O < H2CO3 < CH3COOH C C2H5OH < H2O < C6H5OH < CH3COOH < H2CO3 D C2H5OH < H2O < C6H5OH < H2CO3 < CH3COOH Câu Phương trình hố học viết khơng ? A CH3 B CH3 Bùi Ngọc Anh H C + HOH O H C + HOCH3 O CH3 CH OH OH CH3 CH OCH3 OH 189 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục C CH3 D CH3 H C + HCN O H C + HSO3Na O Ngành: Hóa học CH3 CH CN OH CH3 CH OSO2Na OH Câu Cho hỗn hợp gồm 0,1 mol HCHO 0,1 mol HCOOH tác dụng với lượng dư AgNO3 dd NH3, đun nóng Sau phản ứng xảy hồn tồn, khối lượng Ag tạo thành A 43,2 g B 10,8 g C 64,8 g D 21,6 g Câu 10 Một axit no có cơng thức (C2H3O2)n có CTPT A.C2H3O2 B.C6H9O6 C C4H6O4 D C8H12O8 Câu 11 Công thức cấu tạo axit 2,4-đimetylpentanoic CH3 CH3 | | A CH3 C HC HCH2COOH | B CH3 C HCH2 C HCOOH | CH3 CH3 | CH3 CH3 CH3 | | C CH3 CCH2 CHCOOH D C HCH2CH2COOH | | CH3 CH3 Câu 12 Chất sau có phản ứng tráng bạc ? A HCHO B HCOOH C HCOOC2H5 D A, B, C Câu 13 Có phản ứng xảy cho đồng phân mạch hở C2H4O2 tác dụng với: Na, NaOH, Na2CO3 A B C D Câu 14 Dãy chất sau phản ứng với axit axetic: A NaOH C2H5OH, HCl, Na B Cu, Zn(OH)2, Na2CO3, C2H5OH C CaCO3, Mg, CO2, NaOH D Cl2, CaCO3, CuO, Mg Câu 15 Nhiệt độ sôi chất tăng theo thứ tự sau: A etanol < etanoic < etanal Bùi Ngọc Anh B etanal < etanoic < etanol 190 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học C etanal < etanol < etanoic D etanol < etanal < etanoic Phần II: Tự luận: gồm câu (4 điểm) (15 phút) Một hỗn hợp X gồm hai anđehit no, đơn chức có tổng số mol 0,25 Khi cho hỗn hợp X tác dụng với AgNO3 NH3 dư thấy có 86,4 g Ag kết tủa a) Xác định CTPT hai andehit tính thành phần % theo số mol chúng b) Lấy 1/2 hỗn hợp X cho phản ứng với O2 (xt: Mn2+, t0) khối lượng axit thu bao nhiêu? Cho sản phẩm thu tác dụng với dung dịch AgNO3/NH3, t0 Viết PTHH xảy Bùi Ngọc Anh 191 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học ĐÁP ÁN: ĐỀ SỐ BÀI KIỂM TRA 45 PHÚT (Phần anđehit – xeton axit cacboxylic) Phần I: Trắc nghiệm khách quan Câu Đáp án A D C C C Câu 10 Đáp án D D D C C Câu 11 12 13 14 15 Đáp án B D B D C Phần II: Tự luận: a) Đặt công thức phân tử chung anđehit là: RCHO khối lượng phân tử trung bình M (M1 < M < M2) Nếu anđehit khác HCHO phản ứng xảy là: t RCHO + [Ag(NH3)2]OH → RCOONH4 + 2Ag + NH3 0,25 mol 0,5 mol ⇒ nAg = 0,5 mol ⇒ mAg = 54g < 86,4g Chứng tỏ anđehit HCHO anđehit lại CH3CHO t HCHO + 4[Ag(NH3)2]OH → (NH4)2CO3+ 4Ag + 6NH3 + 2H2O x 4x t CH3CHO + [Ag(NH3)2]OH → CH3COONH4 + 2Ag + NH3 y 2y ⇒ nAg = 4x + 2y = 0,8 mol Theo giả thiết x+ y = 0,25 mol ⇒ x = 0,15 mol; y = 0,1 mol % theo số mol HCHO = 0,15.100 = 60%, % (n) CH3CHO = 40% 0,25 2+ t ,Mn b) 2HCHO + O2  2HCOOH → x x 2+ t ,Mn 2CH3CHO + O2  2CH3COOH → Bùi Ngọc Anh 192 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục y Ngành: Hóa học y Khối lượng hỗn hợp axit thu là: (0,15.46 + 0,1.60) = 6,45g Khi cho hỗn hợp axit phản ứng với dung dịch AgNO3/NH3 dư có HCOOH phản ứng: t HCOOH + 2[Ag(NH3)2]OH → (NH4)2CO3+ 2Ag + 4NH3 + H2O -3)Phụ lục 3: Các câu hỏi trắc nghiệm khách quan có gắn với thực tiễn phần Dẫn xuất hiđrocacbon lớp 11 chương trình nâng cao Câu 1: Ứng dụng sau etanol ? A.Dùng để sản xuất poliphenolfomandehit (dùng làm chất dẻo, chất kết dính) B Dùng làm dung mơi để pha chế vecni, dược phẩm, nước hoa C Dùng cho đèn cồn phịng thí nghiệm, dùng thay xăng làm nhiên liệu cho động đốt D Để chế loại rượu uống Câu 2: Trong phịng thí nghiệm, để tiêu hủy mẫu Na dư, cách sau đây, cách ? A Cho vào cồn ≥ 96o B Cho vào máng nước thải C Cho vào dầu hỏa D Cho vào dung dịch NaOH Câu 3: Để sát trùng vết thương, bơi ngồi, sát trùng da trước tiêm ( chích ) tiểu phẫu người ta quy định cồn sát trùng phải : A cồn 60o B rượu trái C cồn 900 D loại Câu 4: Ứng dụng metanol sản xuất HCHO, CH3COOH Hiện nay, metanol dùng để sản xuất metyl tert butyl ete (MTBE) dùng pha vào xăng để tăng số octan thay cho tetra etyl chì chất gây nhiễm môi trường Công thức cấu tạo MTBE là: A CH3-O-C(CH3)3 Bùi Ngọc Anh B CH(CH3)2-O-CH2CH3 193 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học C C(CH3)3-CH2-O-CH3 D C(CH3)2-CO-CH3 Câu 5: Để chế loại rượu uống nói riêng đồ uống có etanol nói chung người ta dùng sản phẩm trình lên men rượu loại nguyên liệu như: A gạo, ngô, lúa mạch, nho… B giấm, sắn, andehit fomic C etilen, axetilen D mía, củ cải, giấm Câu 6: Từ chất sau điều chế ancol etylic ? A Tinh bột B.Xenlulozơ C.Etilen D.Cả ba chất Câu 7: Mentol dẫn xuất chứa oxi tecpen - thành phần tinh dầu bạc hà - phân tử có phần trăm khối lượng C, H 76,923% 12,82% ; lại oxi Biết mentol ancol đơn chức, công thức phân tử mentol : A C10H20O B C5H10O C CH2O D C20H10O Câu 8: Để tách lấy coniin từ hạt độc sâm với hiệu suất độ tinh khiết cao, nên dùng cách cách chiết với dung môi dung môi sau: A Dung dịch HCl B Nước C Ancol etylic D Dung dịch NaOH Câu 9: Fomon ( fomalin, fomandehit) thường dùng để ngâm xác động vật, thuộc da, tẩy uế, diệt trùng là: A Dung dịch HCHO 37-40% B Dung dịch CH3CHO 37-40% C Dung dịch HCHO 3-4% D dung dịch CH3CHO 3-5% Câu 10: Fomon ( fomalin, fomandehit) thường dùng để ngâm xác động vật, thuộc da, tẩy uế, diệt trùng nhờ khả năng: A Làm đông tụ protit B Làm đông tụ gluxit C Làm đông tụ axit amin D Làm đông tụ vitamin Câu 11: Andehit fomic andehit axetic điều kiện thường (25oC) chất khí Trong thực tế, để vận chuyển bảo quản hai chất khí người ta làm ? A chuyển andehit fomic thành dd 37-40% thành polime dạng bột màu trắng Bùi Ngọc Anh 194 Cao học 17 –Đại học Vinh Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Ngành: Hóa học (parafom) chuyển andehit axetic thành dạng trime chất lỏng gọi parandehit B đựng chất bình kín C hòa tan chất vào nước đựng bình kín D tất cách Câu 12: Khi sơn móng tay, móng chân thời gian, muốn bỏ lớp sơn người ta thường dùng: A axeton B etanol C phenol D glixerol Câu 13: Giấm gì? A Dung dịch axit axetic 3-5% B Dung dịch axit axetic 9-10% C Dung dịch axit axetic 25% D.Dung dịch axit axetic 37-40% Câu 14: Axit axetic băng ? A Axit axetic 100% B Axit axetic hóa rắn C Axit axetic làm lạnh D.Tên gọi đầy đủ axit axetic Câu 15: Ancol sau len men thành giấm ăn ? A Ancol etylic B Ancol metylic C Ancol anlylic D Ancol bezylic Câu 16: Chọn phát biểu đúng: A Khi lên men rượu để thống C Khi lên men giấm để thống B Khi lên men giấm ủ kín D.Để sản xuất giấm ăn dùng axit axetic pha loãng Câu 17: Để sản xuất giấm ăn, người ta dùng phương pháp lên men giấm mà khơng dùng axit axetic pha lỗng Người ta khơng dùng axit axetic pha lỗng : A axit axetic sản xuất công nghiệp thường chứa tạp chất có hại cho sức khỏe B Axit axetic thường khơng có sẵn gia đình C tiếp xúc trực tiếp với axit khơng an tồn cho người sản xuất D không tạo mùi thơm cho giấm Câu 18: Trong cách để xác định hàm lượng axit axetic giấm, theo em, cách sau hợp lí ? A Chuẩn độ dd NaOH biết nồng độ tới làm hồng phenolphtalein B Xác định khối lượng riêng giấm so với khối lượng riêng dung dịch mẫu Bùi Ngọc Anh 195 Cao học 17 –Đại học Vinh ... sử dụng hiệu BTHH lớp 11 chương trình nâng cao phần Dẫn xuất hiđrocacbon nhằm nâng cao chất lượng dạy học trường THPT, lựa chọn đề tài: ? ?Tuyển chọn - xây dựng sử dụng hệ thống tập nhằm phát triển. .. DHHH trường THPT thông qua hệ thống BTHH phần Dẫn xuất hiđrocacbon lớp 11 chương trình nâng cao trường THPT - Tuyển chọn, xây dựng sử dụng hệ thống BTHH phần Dẫn xuất Hiđrocacbon lớp 11 chương trình. .. PHẦN DẪN XUẤT HIĐROCACBON LỚP 11 CHƯƠNG TRÌNH NÂNG CAO DÙNG ĐỂ PHÁT TRIỂN TƯ DUY CHO HỌC SINH Nghiên cứu mục tiêu chương trình phần Dẫn xuất hiđrocacbon lớp 11 chương trình nâng cao trường THPT