Tên đề tài
Xây dựng các tiêu chí đánh giá nghiên cứu khoa học để thực hiện chức năng nghiên cứu khoa học tại trường Cao đẳng nghề Hải Dương.
Lý do nghiên cứu
Hoạt động nghiên cứu khoa học là nhiệm vụ quan trọng của các trường đại học và cao đẳng, đặc biệt là các trường cao đẳng nghề mới thành lập Trong bối cảnh chương trình đào tạo còn lạc hậu và đội ngũ giảng viên hạn chế về chuyên môn, sản phẩm đào tạo chưa đáp ứng nhu cầu thị trường lao động, việc nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học trở nên cấp thiết Để đáp ứng nhu cầu lao động kỹ thuật cao ngày càng tăng, các trường cần có những chuyển biến căn bản và toàn diện, mang tính khoa học và thực tiễn cao Việc thực hiện tốt chức năng nghiên cứu khoa học phụ thuộc vào nhiều yếu tố đầu vào quan trọng.
- Yếu tố con người: Đó là năng lực, trình độ nghiên cứu; lòng say mê nhiệt tình; phản ứng cá nhân trước những sự kiện khoa học,
- Yếu tố về điều kiện nghiên cứu: Điều kiện về tài chính, thông tin, vật tư,
Yếu tố môi trường nghiên cứu đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích trí sáng tạo và đánh giá đúng mức thành quả của đề tài nghiên cứu Điều này dẫn đến việc hình thành các hành vi công bằng đối với những người nghiên cứu, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả trong quá trình nghiên cứu.
Khi các yếu tố đầu vào đã được đảm bảo, việc đánh giá sản phẩm của quá trình nghiên cứu, tức là đầu ra, đóng vai trò rất quan trọng Đầu ra này cần được đánh giá dựa trên các tiêu chí khoa học, chính xác, thay vì cách đánh giá tùy tiện, ước lệ hay chủ quan.
Các tiêu chí đánh giá nghiên cứu khoa học được thiết lập như những chuẩn mực quan trọng để thẩm định và đánh giá đề cương nghiên cứu, kết quả, cũng như hiệu quả của nghiên cứu Những tiêu chí này giúp nhận diện và áp dụng kết quả nghiên cứu, đồng thời đảm bảo tính minh bạch và khách quan trong quá trình thực hiện và nghiệm thu đề tài Qua đó, chúng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi vật chất, tinh thần và tôn vinh những cá nhân tham gia nghiên cứu khoa học.
Tất cả các trường cao đẳng nghề hiện nay đều là những cơ sở mới được thành lập hoặc nâng cấp từ các trường công nhân kỹ thuật, dẫn đến việc nghiên cứu khoa học còn khá mới mẻ và thiếu các tiêu chí đánh giá cho các đề tài nghiên cứu.
Nội dung nghiên cứu khoa học tại các trường cao đẳng nghề phục vụ cho công tác dạy nghề có sự khác biệt so với các trường đại học và cao đẳng trong ngành giáo dục và đào tạo Do đó, không thể áp dụng hoàn toàn các tiêu chí đánh giá nghiên cứu của các trường này cho các trường cao đẳng nghề Hiện nay, việc xây dựng các tiêu chí đánh giá nghiên cứu khoa học tại các trường đại học và cao đẳng vẫn đang là một chủ đề gây tranh cãi và chưa có giải pháp rõ ràng.
Các trường cao đẳng nghề cần xây dựng các tiêu chí đánh giá nghiên cứu đặc thù, nhằm nâng cao chức năng nghiên cứu khoa học Điều này sẽ hỗ trợ công tác dạy nghề trình độ cao, đáp ứng nhu cầu lao động kỹ thuật của thị trường trong nước và quốc tế.
Trường Cao đẳng nghề Hải Dương, một cơ sở dạy nghề mới, xác định nghiên cứu khoa học là chìa khóa để phát triển và nâng cao chất lượng đào tạo, đồng thời xây dựng thương hiệu Để đạt được mục tiêu này, việc xây dựng các tiêu chí đánh giá nghiên cứu khoa học là cần thiết, vì chúng sẽ thúc đẩy công tác nghiên cứu của nhà trường.
Lịch sử nghiên cứu
Trong lịch sử và hiện tại, công tác nghiên cứu khoa học trên thế giới đã sản sinh ra nhiều công trình xây dựng tiêu chí đánh giá nghiên cứu Tuy nhiên, lĩnh vực nghiên cứu rất rộng lớn và địa điểm áp dụng cùng quan điểm đánh giá cũng đa dạng Điều này dẫn đến việc đánh giá nghiên cứu khoa học vẫn là vấn đề tranh luận không ngừng Tại Việt Nam, nhiều nhà khoa học như PGS-TS Vũ Cao Đàm và TS Trần đã có những công trình nghiên cứu và công bố về chủ đề đánh giá này.
Ngọc Ca; Nguyễn Tử Qua, Trần Chí Đức, PGS-TS Đặng Bá Lãm, v.v , Đặc biệt trong cuốn sách “ Đánh giá nghiên cứu khoa học”- NXB KHKT-Hà Nội
Năm 2005, Vũ Cao Đàm đã thiết lập cơ sở phương pháp luận cho việc đánh giá nghiên cứu khoa học Trong những lần làm việc với ông, chúng tôi nhận thấy ông nhấn mạnh rằng đánh giá nghiên cứu khoa học là cần thiết cho công tác nghiên cứu và quản lý khoa học, tuy nhiên, đây là một vấn đề rất khó khăn Đến nay, việc đánh giá chủ yếu vẫn dựa vào cảm tính của người đánh giá.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Quyết định số 19/2007/QĐ-BKHCN vào ngày 18 tháng 9 năm 2007, quy định về việc đánh giá nghiệm thu các đề tài nghiên cứu khoa học cơ bản trong lĩnh vực khoa học tự nhiên Quy định này đưa ra các tiêu chí đánh giá bao gồm: kết quả nghiên cứu, kết quả tham gia đào tạo sau đại học, tiến độ thực hiện đề tài, và tình hình sử dụng kinh phí.
Quyết định này chỉ áp dụng cho các nghiên cứu cơ bản trong khoa học tự nhiên, với việc đánh giá kết quả nghiên cứu thông qua các công trình đã công bố hoặc đã được nhận đăng Các công trình này bao gồm bài báo, báo cáo khoa học, và các ấn phẩm khác có giấy nhận đăng từ Ban biên tập tạp chí, Ban tổ chức hội nghị, hoặc nhà xuất bản khoa học kỹ thuật Những ấn phẩm này phải được đăng trên các tạp chí khoa học chuyên ngành uy tín quốc tế hoặc các tạp chí quốc gia hàng đầu được Hội đồng xác định Tuy nhiên, một tiêu chí trong quyết định này vẫn đang gây ra nhiều tranh cãi trong giới khoa học.
Tạp chí Tia Sáng của Bộ Khoa học và Công nghệ (www.tiasang.com.vn) đã đề cập nhiều đến việc đánh giá và định giá các đề tài nghiên cứu khoa học, bên cạnh những công trình nghiên cứu của các tác giả đã nêu.
Trong bài viết của Nguyễn Anh Thư trên tạp chí Bưu chính viễn thông, tác giả đề xuất các tiêu chí để đánh giá các sản phẩm nghiên cứu ứng dụng, bao gồm: khối lượng và tiến độ thực hiện đề tài, điểm mới trong kết quả giải quyết các vấn đề kinh tế xã hội, tính hiệu quả về khả năng triển khai và tác động kinh tế - xã hội, tầm ảnh hưởng của nghiên cứu, tương quan giữa chi phí và kết quả, cùng với trình độ đào tạo và kết quả công trình Tuy nhiên, tác giả cũng chỉ ra rằng việc áp dụng các tiêu chí này gặp nhiều khó khăn do tính chất định tính và phụ thuộc vào quan điểm của người đánh giá, nên cần thống nhất quan điểm trong đánh giá sản phẩm nghiên cứu khoa học.
Chúng tôi đồng tình với những nhận định của tác giả Nguyễn Anh Thư, nhưng cần lưu ý rằng các ý kiến này mang tính chất tổng quát cho các lĩnh vực nghiên cứu ứng dụng Khi áp dụng vào các đề tài nghiên cứu thời sự hiện nay tại các trường cao đẳng nghề, sẽ xuất hiện nhiều thách thức cần giải quyết.
Luật dạy nghề, có hiệu lực từ ngày 01/06/2007, đã dẫn đến việc thành lập hơn 80 trường cao đẳng nghề Các trường này có nhiệm vụ chính là đào tạo nguồn nhân lực công nghệ ở các bậc cao đẳng, trung cấp và sơ cấp nghề, đồng thời thực hiện nghiên cứu khoa học và ứng dụng kỹ thuật, công nghệ nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo.
Nhu cầu thực tế khiến các trường cao đẳng nghề tập trung vào nghiên cứu ứng dụng, nhằm giải quyết các vấn đề như xây dựng chương trình đào tạo, đề xuất phương pháp giảng dạy tiên tiến và đầu tư trang thiết bị thực hành Để thực hiện hiệu quả chức năng nghiên cứu khoa học, việc xây dựng các tiêu chí đánh giá là rất cần thiết Tuy nhiên, hiện tại vẫn chưa có nghiên cứu nào đưa ra các tiêu chí đánh giá một cách đầy đủ và hoàn thiện.
Mục tiêu nghiên cứu
Xây dựng tiêu chí đánh giá đề tài nghiên cứu khoa học giúp nhận diện chất lượng kết quả nghiên cứu, hiệu quả đầu tư và ứng dụng kết quả nghiên cứu Điều này làm cơ sở cho việc nghiệm thu đề tài, đồng thời khuyến khích cán bộ, giáo viên tham gia nghiên cứu, phục vụ cho công tác đào tạo tại trường cao đẳng nghề.
Các tiêu chí đánh giá nghiên cứu khoa học là cơ sở quan trọng để định hướng nội dung các đề tài nghiên cứu, tập trung vào việc giải quyết các nhiệm vụ cấp thiết trong đào tạo nghề hiện nay, bao gồm chương trình đào tạo, phương pháp và thiết bị dạy nghề Những tiêu chí này cần được xem xét trong mối quan hệ cung-cầu và tương tác giữa cơ sở đào tạo nghề và thị trường lao động Ngoài việc áp dụng tại trường Cao đẳng nghề Hải Dương, các tiêu chí này cũng có thể tổng kết và đúc rút kinh nghiệm để áp dụng cho các trường cao đẳng nghề khác, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực công nghệ.
Phạm vi nghiên cứ
Về quy mô và không gian nghiên cứu:
Khảo sát toàn bộ nội dung nghiên cứu khoa học và đánh giá hiệu quả các đề tài tại trường Cao đẳng nghề Hải Dương, cũng như các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp có liên quan, nhằm hiểu rõ nhu cầu sử dụng nguồn nhân lực được đào tạo Đối tượng khảo sát bao gồm cán bộ quản lý và giảng viên từ các cơ sở giáo dục, cùng với cán bộ quản lý doanh nghiệp Nghiên cứu này hướng đến việc xây dựng các tiêu chí đánh giá nghiên cứu, phục vụ cho công tác đào tạo nguồn nhân lực công nghệ tại trường Cao đẳng nghề Hải Dương.
Về thời gian: Khảo sát qua các đề tài nghiên cứu trong 3 năm trở lại đây.
Mẫu khảo sát
Khảo sát nội dung nghiên cứu khoa học và đánh giá đề tài nghiên cứu tại 4 trường cao đẳng nghề, cũng như các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp đào tạo nghề ở tỉnh Hải Dương.
Trong bài phỏng vấn sâu với 12 cán bộ quản lý từ các trường đào tạo nghề, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước, chúng tôi đã thu thập ý kiến về lĩnh vực đào tạo nghề và quản lý nghiên cứu khoa học Những thông tin này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về thực trạng và xu hướng phát triển trong ngành giáo dục nghề nghiệp, cũng như những thách thức và cơ hội mà các tổ chức đang đối mặt.
Chúng tôi đã gửi 100 phiếu điều tra đến các cán bộ quản lý và giảng viên tại các trường đào tạo nghề, cũng như các cán bộ quản lý doanh nghiệp quan tâm đến lĩnh vực này Đặc biệt, chúng tôi tập trung vào số lượng lớn phiếu điều tra cho cán bộ, giảng viên tại trường Cao đẳng nghề Hải Dương, nơi thực hiện đề tài nghiên cứu.
Bài viết tổng hợp các nội dung nghiên cứu khoa học và đề xuất tiêu chí đánh giá cho các nghiên cứu, nhằm nhận diện chất lượng kết quả nghiên cứu và hiệu quả đầu tư Những tiêu chí này sẽ được thực nghiệm để phục vụ cho việc nghiệm thu các đề tài nghiên cứu tại trường Cao đẳng nghề Hải Dương.
Câu hỏi nghiên cứu
Các tiêu chí đánh giá nghiên cứu khoa học của trường Cao đẳng nghề Hải Dương bao gồm việc xác định rõ mục tiêu nghiên cứu, phát triển chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tiễn, khuyến khích giảng viên tham gia nghiên cứu và ứng dụng kết quả vào giảng dạy Đồng thời, trường cũng cần xây dựng cơ sở hạ tầng hỗ trợ nghiên cứu, tạo điều kiện cho sinh viên tham gia các dự án nghiên cứu khoa học, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo nghề và đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.
Giả thuyết khoa học
Các tiêu chí đánh giá nghiên cứu khoa học cần bao gồm các yếu tố để xác định chất lượng kết quả nghiên cứu, đánh giá hiệu quả đầu tư cho nghiên cứu, và phục vụ cho việc nghiệm thu các đề tài nghiên cứu khoa học.
Tiêu chí đánh giá nghiên cứu khoa học tại các trường cao đẳng nghề cần được thiết lập để nâng cao chất lượng đào tạo, tập trung vào kỹ năng tay nghề của người học Đổi mới và hoàn thiện nội dung đào tạo là điều cần thiết, đồng thời đảm bảo tính linh hoạt trong hình thức và phương pháp giảng dạy Điều này không chỉ giúp giảm chi phí và thời gian cho người học mà còn đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động và tuân thủ các quy luật của nó.
Phương pháp nghiên cứu
Chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu tài liệu bằng cách phân tích và tổng kết các nguồn liên quan đến đề tài nghiên cứu Cụ thể, chúng tôi đã xem xét cơ sở lý thuyết và các thành tựu lý thuyết đạt được, kết quả nghiên cứu từ các đồng nghiệp và nhà khoa học đã công bố trên các ấn phẩm, cũng như các chủ trương và chính sách liên quan đến nội dung nghiên cứu, bao gồm các văn bản pháp luật của Việt Nam và các chuẩn mực đánh giá hiện hành trên thế giới Cuối cùng, chúng tôi cũng đã khảo sát các tiêu chí đánh giá nghiên cứu khoa học tại các trường Đại học, Cao đẳng và các cơ sở đào tạo nghề trong nước và quốc tế.
- Các phương pháp phi thực nghiệm, bao gồm:
Chúng tôi đã áp dụng phương pháp quan sát thông qua việc khảo sát và tham dự, đóng vai trò vừa là người quản lý vừa là nhà nghiên cứu Điều này giúp chúng tôi quan sát thực tế và đề xuất các nội dung nghiên cứu cũng như tiêu chí đánh giá hiệu quả.
Chúng tôi tiến hành phỏng vấn các đối tượng như người quản lý nghiên cứu khoa học, quản lý nhà nước về đào tạo nghề, cán bộ quản lý doanh nghiệp, chuyên gia và giảng viên tại các trường đào tạo nghề Những người này đều có tâm huyết và mong muốn tìm kiếm tiếng nói chung trong nghiên cứu khoa học nhằm phát triển nhiệm vụ đào tạo nghề tại địa phương.
Để thu thập dữ liệu, chúng tôi đã tiến hành điều tra bằng phiếu hỏi, phát bảng hỏi đến các chuyên gia, cán bộ, giảng viên và sinh viên tại trường Cao đẳng nghề Hải Dương, cũng như một số trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp có đào tạo nghề.
- Các phương pháp xử lý thông tin:
Để xử lý thông tin định lượng, cần áp dụng các phương pháp toán học và thống kê nhằm phân tích dữ liệu thu thập được từ các nghiên cứu khoa học tại các trường cao đẳng nghề Qua đó, xác định những nội dung chính và đề xuất các tiêu chí đánh giá cho nghiên cứu.
Các thông tin định tính liên quan đến việc xử lý logic, nhằm phân tích bản chất của các tiêu chí và thể hiện mối liên hệ logic giữa các nội dung nghiên cứu Điều này giúp làm rõ các tiêu chí đánh giá cho từng nội dung cụ thể.
Luận cứ
Để thực hiện chức năng nghiên cứu khoa học trong nhà trường, cần thiết phải thiết lập các tiêu chí đánh giá nghiên cứu khoa học, đóng vai trò là chuẩn mực cho quá trình đánh giá.
Các tiêu chí đánh giá nghiên cứu khoa học bao gồm hai nhóm chính: các chỉ tiêu đánh giá kết quả nghiên cứu và các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả nghiên cứu.
Đánh giá kết quả nghiên cứu là một nhiệm vụ quan trọng trong tổ chức nghiên cứu khoa học, nhằm xác định giá trị khoa học thực sự của các kết quả đạt được và xem xét ý nghĩa ứng dụng của chúng.
Đánh giá kết quả nghiên cứu và các chỉ tiêu hiệu quả nghiên cứu là rất quan trọng đối với một cơ sở đào tạo, vì chúng giúp xác định mức độ thành công và ảnh hưởng của các hoạt động nghiên cứu.
Đánh giá nghiên cứu khoa học là một yếu tố quan trọng để xác định lợi ích thu được từ kết quả nghiên cứu, đồng thời cũng là cơ sở để trả công và tôn vinh những người thực hiện nghiên cứu Việc này không chỉ khuyến khích cán bộ và giảng viên tham gia vào các hoạt động nghiên cứu mà còn góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghề trong trường học.
Nhằm đáp ứng nhu cầu nghiên cứu khoa học và giải quyết các vấn đề cấp thiết trong đào tạo nghề, bảng tổng hợp các nội dung cần nghiên cứu đã được hình thành, phản ánh tính chất phổ biến tại các trường cao đẳng nghề.
Dựa trên mục tiêu nghiên cứu của từng đề tài, cần đề xuất các tiêu chí để đánh giá kết quả và hiệu quả nghiên cứu Việc áp dụng những tiêu chí này vào công tác quản lý và phát triển nghiên cứu khoa học sẽ giúp nâng cao chất lượng chức năng nghiên cứu tại trường Cao đẳng nghề Hải Dương.
Dựa trên kết quả đã đạt được, tổ chức thực nghiệm và đánh giá để rút ra kinh nghiệm, từ đó điều chỉnh cho phù hợp và phổ biến kết quả nghiên cứu đến các trường Cao đẳng nghề khác.
Giới thiệu cấu trúc của luận văn
Luận văn gồm ba phần chính là:
Phần I của luận văn sẽ trình bày lý do lựa chọn đề tài, bao gồm lịch sử nghiên cứu và ý nghĩa lý luận cũng như thực tiễn của nó Bên cạnh đó, phần này cũng nêu rõ mục tiêu, phạm vi nghiên cứu, các câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu, cùng với các phương pháp nghiên cứu đã được áp dụng Cuối cùng, cấu trúc của luận văn cũng sẽ được giới thiệu để người đọc có cái nhìn tổng quát về nội dung nghiên cứu.
Phần II Nội dung chính gồm 3 chương là
Chương 1 Cơ sở lý luận
Chương 2 Thực trạng việc đánh giá nghiên cứu khoa học tại trường Cao đẳng nghề Hải Dương
Chương 3 Xây dựng các tiêu chí đánh giá nghiên cứu khoa học tại trường Cao đẳng nghề Hải Dương
Kết luận nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng các tiêu chí đánh giá nghiên cứu khoa học, đồng thời đưa ra khuyến nghị cho Nhà nước, các nhà khoa học và các trường cao đẳng nghề Những tiêu chí này cần được thiết lập một cách rõ ràng và cụ thể để nâng cao chất lượng nghiên cứu, thúc đẩy sự phát triển của khoa học và công nghệ trong nước.
2 Vũ Cao Đàm: Sđd, Tr 97
3 Vũ Cao Đàm: Sđd, Tr 98
CƠ SỞ LÝ LUẬN
Vai trò của NCKH trong việc nâng cao chất lƣợng đào tạo của các trường Cao đẳng nghề
Việt Nam đã ghi nhận mức tăng trưởng GDP liên tục từ 7-8% trong nhiều năm, phản ánh sự phát triển tích cực của đất nước Tuy nhiên, nền kinh tế vẫn đối mặt với nhiều thách thức lớn, đặc biệt là nhu cầu cải thiện khả năng cung cấp và phát triển nguồn nhân lực để duy trì và ổn định tốc độ tăng trưởng này.
Nguồn vốn và công nghệ mới từ nước ngoài đang gia tăng đầu tư vào Việt Nam, thúc đẩy sự phát triển của các dự án sản xuất công nghiệp và dịch vụ Tuy nhiên, nhu cầu cung cấp nguồn nhân lực công nghệ chất lượng cao cho các dự án này ngày càng trở nên cấp bách Do đó, các trường đào tạo nghề cần có những cải cách mạnh mẽ và đột phá để nâng cao chất lượng đào tạo.
Việc Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã tạo điều kiện cho nền kinh tế quốc gia ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu, dẫn đến việc lao động Việt Nam tham gia vào thị trường lao động quốc tế Mặc dù lao động Việt Nam có nhiều ưu điểm như tính cần cù, sáng tạo và khả năng tiếp thu nhanh, nhưng vẫn tồn tại nhiều nhược điểm như kỹ năng tay nghề hạn chế, chuyên môn hóa thấp, tác phong công nghiệp yếu, trình độ ngoại ngữ kém và khả năng làm việc nhóm hạn chế Để nâng cao giá trị của lao động Việt Nam trên thị trường quốc tế, cần có sự nỗ lực trong công tác đào tạo, đặc biệt từ các trường cao đẳng nghề.
Chương trình đào tạo của các trường cao đẳng nghề cần dành 65-70% thời gian cho thực hành kỹ năng tay nghề, nhằm mục tiêu đào tạo những thợ có kỹ năng thực hành cao Do đó, chất lượng đào tạo của các trường này nên được đánh giá chủ yếu qua kỹ năng tay nghề của người học sau khi tốt nghiệp.
Để nâng cao chất lượng đào tạo tại các trường Cao đẳng nghề, cần chú trọng vào ba yếu tố quan trọng: chương trình đào tạo, đội ngũ giảng viên và trang thiết bị dạy nghề Mỗi yếu tố này cần được phân tích một cách toàn diện và khách quan thông qua các đề tài nghiên cứu khoa học.
1 Nghiên cứu khoa học để xây dựng chương trình đào tạo nghề tiên tiến, đáp ứng nhu cầu của xã hội
Chương trình đào tạo là nhân tố hàng đầu đảm bảo chất lượng đào tạo, khi xây dựng chương trình thường có 3 cách tiếp cận sau:
Cách tiếp cận nội dung chú trọng vào việc truyền thụ kiến thức, mang tính kinh điển và truyền thống, nhưng lại tạo ra sự thụ động cho người học, khiến họ phụ thuộc vào giáo viên Trong bối cảnh khoa học kỹ thuật thay đổi liên tục, cách tiếp cận này dễ dẫn đến tình trạng nhồi nhét kiến thức mà không đánh giá hiệu quả đào tạo, chỉ tập trung vào những gì người học tiếp thu được Do đó, trong đào tạo nghề hiện nay, cách tiếp cận này đã trở nên lạc hậu và không còn phù hợp.
Cách tiếp cận theo mục tiêu trong đào tạo nhấn mạnh việc xác định mục tiêu rõ ràng để lựa chọn nội dung, phương pháp và hình thức đánh giá Điều này giúp đánh giá hiệu quả chương trình đào tạo và chuẩn hóa quy trình giảng dạy Tuy nhiên, nhược điểm của phương pháp này là có thể khiến người học trở nên khuôn mẫu, thiếu sáng tạo và không phát huy được tiềm năng cá nhân.
Cách tiếp cận phát triển chú trọng vào năng lực tiềm ẩn của cá nhân và sự hiểu biết của người học, thay vì chỉ tập trung vào việc tiếp thu kiến thức Đào tạo nghề được coi là quá trình phát triển không giới hạn khả năng của con người, giúp họ tư duy sáng tạo, làm chủ tình huống và đối mặt với những thay đổi trong nghề nghiệp cũng như trong cuộc sống Người học là trung tâm của quá trình này, là những thực thể chủ động và độc lập trong suy nghĩ, có khả năng tự cập nhật kiến thức Chương trình đào tạo thường được thiết kế theo module để phù hợp với nhu cầu học tập, trong khi vai trò của giáo viên chuyển từ người truyền thụ sang cố vấn, hỗ trợ và hướng dẫn học sinh trong việc tìm kiếm và phát hiện cách học hiệu quả.
Chương trình đào tạo hiện tại có nhược điểm là quá tập trung vào sở thích cá nhân mà không chú trọng đủ đến lợi ích cộng đồng Hơn nữa, sở thích cá nhân rất đa dạng và thường xuyên thay đổi, điều này khiến cho chương trình đào tạo khó có thể đáp ứng đầy đủ nhu cầu của từng học viên.
Mỗi phương pháp xây dựng chương trình đào tạo đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng Do đó, việc xác định rõ hướng tiếp cận và lý do cho sự lựa chọn đó là rất quan trọng Chương trình đào tạo cần được thiết kế linh hoạt và phù hợp với thực tế để đạt được mục tiêu đề ra Hiện nay, xu hướng phổ biến trong xây dựng chương trình đào tạo nghề là kết hợp các môn học với các module.
Hàng năm, các trường nghề sản xuất hàng vạn lao động, nhưng nhiều sinh viên ra trường vẫn chưa sẵn sàng làm việc ngay, buộc doanh nghiệp phải đào tạo lại Điều này cho thấy chương trình đào tạo của nhiều trường nghề hiện nay còn nhiều bất cập và chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của thị trường lao động.
Có nhiều nguyên nhân, trong đó có những nguyên nhân khách quan như:
Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và đa dạng nhu cầu xã hội đang tạo ra thách thức cho các trường cao đẳng nghề Tuy nhiên, nguyên nhân chủ yếu nằm ở việc hạn chế trong tiếp cận công nghệ mới, dẫn đến chương trình đào tạo thiếu tính khoa học và không theo kịp trình độ kỹ thuật hiện tại.
Chất lượng đào tạo nghề được định nghĩa là sự phù hợp với nhu cầu của thị trường lao động, theo quan niệm về quản lý đảm bảo chất lượng Các chương trình đào tạo nghề cần được phân loại để đánh giá hiệu quả và đáp ứng yêu cầu của người sử dụng lao động.
2 phần, là phần cứng và phần mềm:
- Phần cứng: là bộ ba kiến thức, kỹ năng và thái độ mà người học tiếp thu trong quá trình đào tạo (chiếm khoảng 60% - 70% giá trị);
- Phần mềm: là năng lực sáng tạo và thích ứng (chiếm khoảng 30% - 40% giá trị)
Chương trình đào tạo nghề cần chú trọng không chỉ vào các kỹ năng cứng mà còn phải xác định tỷ trọng hợp lý cho các kỹ năng mềm Điều này nhằm phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học, tạo điều kiện thuận lợi để họ phát triển tiềm năng và thích ứng với những biến động trong sản xuất và thị trường lao động.
Năm 2008, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đã ban hành chương trình khung cho hệ đào tạo cao đẳng nghề và trung cấp nghề, chiếm khoảng 65% thời lượng giảng dạy cho hầu hết các nghề Tuy nhiên, đây chỉ là những nội dung cốt lõi mang tính định hướng, phần còn lại do các trường tự nghiên cứu và xây dựng để phù hợp với mục tiêu đào tạo của mình.
Tiêu chí đánh giá
Theo Tiếng Việt, tiêu chí được hiểu là: Tính chất, dấu hiệu để làm căn cứ nhận biết, xếp loại một sự vật, một khái niệm
Mỗi tiêu chí đánh giá cần phản ánh yêu cầu cụ thể của nội dung, chỉ báo rõ ràng về tính chất của sự vật hoặc hiện tượng, cũng như dấu hiệu nhận biết đặc trưng của chúng.
Theo Tiếng Việt, đánh giá là hoạt động nhận định giá trị, và trong một số trường hợp cụ thể, nó có thể được hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau.
- Xem xét một công việc sau khi đã hoàn tất, xem mức độ đạt yêu cầu so với đã dự kiến ban đầu
- Xem xét một con người theo một tiêu chuẩn đã đặt ra
Sau khi hoàn thành kế hoạch nghiên cứu, cần xem xét đề tài nghiên cứu dựa trên số lượng và chất lượng kết quả nghiên cứu (KQNC) cũng như hiệu quả nghiên cứu (HQNC) Điều này sẽ làm cơ sở để quyết định xem có nghiệm thu KQNC hay không.
Vũ Cao Đàm định nghĩa đánh giá là quá trình so sánh dựa trên một tiêu chuẩn nhất định nhằm xác định một sự vật có tốt hơn hoặc xấu hơn so với một sự vật khác được dùng làm chuẩn.
Đánh giá là quá trình xem xét và so sánh sự vật với các tiêu chí chuẩn mực để xác định giá trị của nó Cần phân biệt rõ giữa đánh giá và thẩm định, trong đó thẩm định được xem như là "đánh giá trước", còn đánh giá là "đánh giá sau".
Nghiên cứu khoa học
Theo Luật Khoa học và công nghệ: Khoa học là hệ thống tri thức và các
4 Vũ Cao Đàm: Sđd, Tr 83 hiện tượng, sự vật, quy luật của tự nhiên, xã hội và tư duy
Theo triết học, khoa học được coi là một hình thái ý thức xã hội, đồng hành cùng các hình thức ý thức khác Khoa học không chỉ phản ánh thế giới khách quan mà còn tồn tại trong ý thức con người, là sản phẩm của quá trình hoạt động thực tiễn.
Khoa học là một hoạt động xã hội đặc biệt, tập trung vào việc khám phá những điều chưa biết Đây là một lĩnh vực đầy gian khổ và rủi ro, thể hiện sự nỗ lực không ngừng của con người trong việc mở rộng tri thức và hiểu biết về thế giới xung quanh.
Như vậy khoa học trước hết là tri thức, mang tính hệ thống, phản ánh khách quan, mà không mang tính chủ quan, áp đặt của con người
2 Nghiên cứu khoa học ( Hay hoạt động NCKH)
Nghiên cứu khoa học là quá trình khám phá bản chất của sự vật và phát triển nhận thức khoa học về thế giới, đồng thời sáng tạo ra các phương pháp và kỹ thuật mới để cải thiện cuộc sống con người Theo Vũ Cao Đàm, để đánh giá một đề tài nghiên cứu khoa học một cách khách quan và chính xác, cần chú trọng đến tính mới, tức là luôn hướng tới những phát hiện và sáng tạo mới.
Hoạt động nghiên cứu khoa học (NCKH) là một loại lao động trí óc sáng tạo, nổi bật với tính độc đáo và không lặp lại các nội dung đã biết Điều này tạo nên sự khác biệt cơ bản giữa NCKH và lao động sản xuất thông thường, khi mà các nghiên cứu mới cần thể hiện những nét riêng so với các nghiên cứu tương tự trước đó.
Quá trình NCKH là hành trình chuyển hóa tri thức từ không thành có, khám phá những điều chưa biết và mở rộng từ ý tưởng đơn lẻ đến hệ thống lý thuyết hoàn chỉnh NCKH và sáng tạo gắn bó chặt chẽ, với NCKH được xem là quá trình sáng tạo ra cái mới.
5 Vũ Cao Đàm: Giáo trình Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, NXB GD,Hà Nội 2005,Tr 15
6 Vũ Cao Đàm: Sđd, Tr 14
7 Vũ Cao Đàm: Sđd, Tr 35.
Đánh giá NCKH cần chú trọng đến tính mới, phản ánh tính khoa học của đề tài và khả năng sáng tạo của người nghiên cứu Tính tin cậy cũng rất quan trọng, với kết quả kiểm chứng phải chính xác trong các điều kiện quan sát và các yếu tố thực hiện đã được xác định, nhằm loại bỏ kết quả không trung thực Cuối cùng, tính thông tin là đặc trưng của sản phẩm khoa học, cung cấp thông tin về quy luật vận động của sự vật, quy trình công nghệ và các tham số liên quan.
Nghiên cứu khoa học cung cấp thông tin quan trọng về quy luật vận động của sự vật, quy trình công nghệ và tính năng của sản phẩm mới Tính khách quan là chuẩn mực giá trị cốt lõi của nghiên cứu, khác với những nhận định vội vàng và kết luận thiếu căn cứ khoa học Bên cạnh đó, tính rủi ro trong quá trình khám phá và sáng tạo là điều không thể tránh khỏi, với tỷ lệ thất bại thường khá cao Tuy nhiên, thất bại cũng được coi là một kết quả giá trị, mang lại bài học quý giá cho những nghiên cứu tiếp theo.
Khi đánh giá NCKH, cần có cái nhìn khách quan, không định kiến hay châm biếm những người nghiên cứu không thành công Tính kế thừa là yếu tố quan trọng, mỗi nghiên cứu cần phải dựa trên và tiếp nối các kết quả nghiên cứu từ nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau.
Lao động sáng tạo của trí thức được xây dựng trên nền tảng kế thừa từ những thành tựu của thế hệ trước, nhằm phát triển tri thức mới Những tri thức mới này sẽ tiếp tục được các thế hệ sau kế thừa và phát triển thêm Quá trình này tạo ra một chuỗi liên tục trong hoạt động khoa học, góp phần làm phong phú thêm kho tàng tri thức của nhân loại Do đó, việc nghiên cứu khoa học cần được thực hiện liên tục, với sự nhiệt huyết và đam mê để đạt được hiệu quả cao.
Khi đánh giá đề tài NCKH, cần phân biệt rõ ràng giữa "đạo văn" và "kế thừa" để tránh gây ức chế cho người nghiên cứu Tính cá nhân trong nghiên cứu thể hiện qua tư duy và quan điểm riêng, đóng vai trò quyết định ngay cả khi công trình được thực hiện bởi một tập thể.
Tính cá nhân thể hiện sự độc lập và tự chủ trong việc khám phá và sáng tạo, phản ánh rõ nét cá tính và năng lực của nhà khoa học Sự hình thành và phát huy cá tính cùng năng lực cá nhân phụ thuộc vào trình độ học vấn, di truyền, thể lực và môi trường xã hội.
Trong đánh giá nghiên cứu khoa học (NCKH), việc tôn trọng ý kiến đề xuất của những cá nhân mới xuất hiện là rất quan trọng, ngay cả khi chúng chưa được thử nghiệm đầy đủ Sự đa dạng về khí chất và tính cách của các nhà nghiên cứu cũng đóng góp vào sự phát triển không ngừng của nền khoa học Bên cạnh đó, tính trễ trong việc áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn là một vấn đề cần lưu ý Nhiều nghiên cứu không thể được áp dụng ngay do các yếu tố kinh tế, văn hóa và tâm lý xã hội, và có thể mất nhiều năm để thấy được hiệu quả thực sự của chúng.
Hiểu đúng về nghiên cứu khoa học và các đặc điểm riêng biệt của công việc nghiên cứu là rất cần thiết cho cả nhà nghiên cứu và người quản lý Điều này giúp họ xử lý hiệu quả các vấn đề liên quan đến phương pháp luận và tổ chức nghiên cứu, đồng thời tăng cường sự tự tin và chủ động, loại bỏ những tư tưởng phi khoa học.
Đánh giá kết quả và hiệu quả nghiên cứu khoa học
1 Đánh giá nghiên cứu khoa học
Đánh giá nghiên cứu khoa học là quá trình xem xét đề tài nghiên cứu sau khi hoàn thành kế hoạch, bao gồm việc đánh giá số lượng và chất lượng kết quả, hiệu quả nghiên cứu, và làm cơ sở để quyết định nghiệm thu kết quả nghiên cứu.
Đánh giá nghiên cứu khoa học hiện nay, cả ở trong nước và trên thế giới, đang gặp nhiều quan điểm và phương pháp khác nhau.
8 và " Không có một khuôn mẫu sẵn", mà chủ yếu vẫn mang tính chất định tính, rất khó định lượng được
Trong bối cảnh hạn chế của các đề tài nghiên cứu tại trường Cao đẳng nghề, chúng tôi tập trung vào nghiên cứu ứng dụng nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy Chúng tôi đề xuất các tiêu chí đánh giá như một công cụ hỗ trợ, giúp công tác đánh giá nghiên cứu trở nên thuận lợi, công bằng và khách quan hơn.
Phương pháp đánh giá được thực hiện dựa trên hai cách tiếp cận: phương pháp Chuyên gia và phương pháp Hội đồng Phương pháp Chuyên gia tập trung vào ý kiến cá nhân của các chuyên gia trong ngành, trong đó một số chuyên gia được mời tham gia để nhận xét về kết quả nghiên cứu.
Sử dụng phương pháp chuyên gia, có thể thực hiện:
Tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể, có thể áp dụng một trong ba phương pháp đánh giá hoặc kết hợp chúng để đạt được kết quả khách quan Phương pháp Hội đồng là một trong những phương pháp đánh giá, trong đó một nhóm chuyên gia được mời tham gia thảo luận, phân tích và đánh giá kết quả nghiên cứu.
Khi áp dụng phương pháp hội đồng, cần lưu ý đến các nhược điểm cả khách quan lẫn chủ quan nhằm hạn chế chúng và tối ưu hóa các ưu điểm của phương pháp này.
2 Đánh giá kết quả nghiên cứu khoa học
Kết quả nghiên cứu khoa học là những sản phẩm được hình thành từ hoạt động nghiên cứu, phản ánh thông tin về bản chất của sự vật và đối tượng nghiên cứu.
Sản phẩm nghiên cứu chủ yếu là thông tin, vì vậy chúng ta chỉ có thể tiếp cận chúng thông qua nhiều hình thức khác nhau như báo cáo khoa học, video, âm thanh, tài liệu mô tả quy trình, công thức, kỹ năng, bí quyết, và các mẫu vật.
9 Vũ Cao Đàm: Sđd, Tr 73
Với quan điểm đánh giá trên, giúp chúng ta hiểu một cách cụ thể, đầy đủ về kết quả nghiên cứu khoa học mà không mơ hồ, trừu tượng
(2) Đánh giá kết quả nghiên cứu khoa học a) Quan điểm đánh giá kết quả nghiên cứu
Chúng tôi áp dụng quan điểm của Vũ Cao Đàm về đánh giá kết quả nghiên cứu, coi đây là quá trình lượng định giá trị của các kết quả đạt được Trong đó, việc lượng định giá trị chủ yếu tập trung vào các yếu tố nội tại của nghiên cứu.
".Trong quá trình đánh giá, nghĩa là quá trình "lượng định giá trị" của đề tài, cần phải thống nhất các quan điểm sau:
Giá trị của kết quả nghiên cứu khoa học (KQNC) chủ yếu nằm ở tri thức mới mà nó mang lại, điều này được thể hiện qua các phát hiện trong đề tài nghiên cứu Đây là đặc điểm cốt lõi của hoạt động nghiên cứu khoa học Độ mới mẻ của tri thức không thể được đo lường bằng số lượng trang báo cáo, khối lượng thông tin hay số lần trích dẫn, vì trích dẫn có thể chỉ nhằm mục đích phê phán mà không phản ánh đúng giá trị thực sự của nghiên cứu.
Không nên sử dụng tiêu chuẩn "Đã được áp dụng" để đánh giá kết quả nghiên cứu khoa học (KQNC), vì một đề tài nghiên cứu có giá trị khoa học lớn không nhất thiết phải được áp dụng ngay và mang lại giá trị kinh tế ngay lập tức Điều này liên quan đến đặc điểm "Tính trễ" trong hoạt động nghiên cứu khoa học, cho thấy rằng giá trị của một nghiên cứu có thể cần thời gian để được công nhận và ứng dụng.
Không nên dựa vào cấp hành chính để đánh giá kết quả nghiên cứu khoa học (KQNC) vì điều này giúp loại bỏ tư tưởng hành chính hóa trong nghiên cứu khoa học Việc đánh giá không dựa vào cấp hành chính sẽ giảm thiểu nguy cơ dẫn đến những sai lầm và sự méo mó trong cộng đồng khoa học.
Như vậy: Khi đánh giá KQNC một đề tài trong lĩnh vực khoa học "
Trước hết phải được xem xét về ý nghĩa khoa học; tiếp đó, đối với những đề tài công nghệ, đương nhiên phải được xem xét thêm ý nghĩa kỹ thuật" 10
Trong quá trình nghiên cứu và sưu tầm tài liệu cho luận văn, chúng tôi nhận thấy rằng việc đánh giá kết quả nghiên cứu (KQNC) luôn gặp khó khăn, cả ở Việt Nam và trên thế giới Mặc dù cộng đồng khoa học đã nỗ lực rất nhiều, nhưng việc định lượng KQNC vẫn chủ yếu mang tính định tính Điều này yêu cầu người đánh giá cần có nhận thức đúng đắn về đặc điểm của nghiên cứu khoa học và phải giữ vững tính trong sáng, khách quan Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể tránh được những tổn thất và thiệt thòi cho các nhà nghiên cứu.
Trong phần này, chúng tôi áp dụng các phương pháp phân tích và tổng hợp do Vũ Cao Đàm đề xuất.
Phân tích được thực hiện bằng cách chia nhỏ công trình nghiên cứu theo cấu trúc logic, bắt đầu từ sự kiện khoa học và sau đó đánh giá giá trị của kết quả nghiên cứu theo từng yếu tố cấu thành của cấu trúc logic.
Các yếu tố của cấu trúc logic của một đề tài nghiên cứu khoa học bao gồm: