BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH VŨ ANH TUẤN MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐÔNG SƠN, TỈNH THANH HOÁ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH : QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số : 60.14.05 Vinh - 2010 1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH VŨ ANH TUẤN MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐÔNG SƠN, TỈNH THANH HOÁ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH : QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số : 60.14.05 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN NGỌC HỢI Vinh - 2010 2 LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành của mình, tôi xin chân thành biết ơn tới: - Ban giám hiệu Trường Đại học Vinh, Khoa sau Đại học các Thầy Cô đã tham gia quản lý, giảng dạy và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn; - PGS.TS. Nguyễn Ngọc Hợi- người Thầy, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện và hoàn thành luận văn; - Ban giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Thanh Hoá, các Phòng- Ban trực thuộc Sở, các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Đông Sơn, Ban giám hiệu, các thầy, cô giáo trường THCS ở huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa đã nhiệt tình tạo điều kiện, cung cấp số liệu- thông tin liên quan và đóng góp nhiều ý kiến cho đề tài; - Tất cả những bạn bè, đồng nghiệp, người thân trong gia đình đã động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập, nghiên cứu và làm đề tài này. Đề tài được thực hiện trên cơ sở tinh thần làm việc nghiêm túc và nỗ lực nghiên cứu của bản thân, có sự kế thừa, tổng hợp tài liệu của các nhà nghiên cứu đi trước. Tuy nhiên, do trình độ bản thân còn hạn chế, nên luận văn của tôi chắc hẳn còn nhiều thiếu sót. Kính mong được sự giúp đỡ và góp ý của các thầy cô giáo và các bạn. Một lần nữa, xin trân trọng cảm ơn! TP Vinh, tháng 12 năm 2010 Tác giả Vũ Anh Tuấn 3 MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT 5 1. Lý do chọn đề tài 7 2. Mục đích nghiên cứu 8 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .8 4. Giả thuyết khoa học 8 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .8 6. Phạm vi nghiên cứu 9 7. Phương pháp nghiên cứu .9 8. Cấu trúc luận văn 9 CHƯƠNG 1: 10 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU .10 1.1.Lịch sử nghiên cứu vấn đề 10 1.2. Một số khái niệm cơ bản .12 1.3. Một số vấn đề về giáo dục đạo đức cho học sinh Trung học cơ sở 19 1.4. Quản lý công tác giáo dục đạo đức cho học sinh THCS .24 2.1. Khái quát về đặc điểm tự nhiên và kinh tế-xã hội của huyện Đông Sơn 33 2.2. Thực trạng giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THCS huyện Đông Sơn 35 2.3. Thực trạng về công tác quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THCS huyện Đông Sơn- tỉnh Thanh Hoá .52 2.4. Đánh giá chung về thực trạng .56 CHƯƠNG 3: .62 MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN ĐÔNG SƠN, 62 TỈNH THANH HOÁ .62 3.1. Cơ sở đề xuất những giải pháp .62 3.2. Một số giải pháp quản lý công tác GDĐĐ ở các trường THCS của huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá 67 3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp .96 3.4. Khảo nghiệm về nhận thức tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp 97 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .101 1. Kết luận .101 4 2. Kiến nghị .102 TÀI LIỆU THAM KHẢO .103 DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT BGH : Ban giám hiệu CBQL : Cán bộ quản lý CBQLGD : Cán bộ quản lý giáo dục CB-GV : Cán bộ -giáo viên CB-GV-CNV : Cán bộ- giáo viên- công nhân viên CSVC-TBGD : Cơ sở vật chất- Thiết bị giáo dục GDCD : Giáo dục công dân GDĐĐ : Giáo dục đạo đức GDNGLL : Giáo dục ngoài giờ lên lớp GV : Giáo viên GVBM : Giáo viên bộ môn GVCN : Giáo viên chủ nhiệm NXB : Nhà xuất bản 5 HS : Học sinh PHHS : Phụ huynh học sinh CMHS : Cha mẹ học sinh PCGD : Phổ cập giáo dục QLGD : Quản lý giáo dục QLGDĐĐ : Quản lý giáo dục đạo đức SHCN : Sinh hoạt chủ nhiệm THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TL : Tỷ lệ TNTP : Thiếu Niên Tiền phong TPT : Tổng Phụ trách UBND : Ủy ban nhân dân XHH : Xã hội hóa XHHGD : Xã hội hóa giáo dục XHCN : Xã hội chủ nghĩa 6 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đạo đức, lối sống của học sinh, sinh viên được hình thành từ môi trường gia đình, nhà trường và xã hội, trong đó môi trường giáo dục của nhà trường đóng vai trò quan trọng, góp phần to lớn với sự phát triển toàn diện của thế hệ trẻ. Trong điều kiện nền kinh tế thị trường ở nước ta đang phát triển mạnh mẽ, kèm theo mặt trái tiêu cực ngoài xã hội đã tác động không nhỏ đến suy nghĩ, hành động của học sinh cộng với sự phối hợp quản lý của các cơ quan chức năng còn lỏng lẻo và các em thiếu sự quan tâm chăm sóc, động viên, giáo dục của gia đình. Về phía nhà trường thì nội dung chương trình giáo dục đạo đức, giáo dục công dân có bài còn nặng về lý thuyết, ít liên hệ với thực tiễn xã hội, địa phương, phương pháp giảng dạy của giáo viên chậm đổi mới, chưa cuốn hút được học sinh. Những hành vi, hành động tàn bạo đăng trên mặt báo chí là một phần nổi của ‘‘tảng băng ’’ hơn 80 triệu dân của đất nước Việt Nam này. Đó là hồi chuông cảnh báo cấp bách về tình trạng bạo lực học đường, sự xuống cấp nghiêm trọng về đạo đức trong một bộ phận học sinh hiện nay. Tại sao bục giảng là nơi thiêng liêng, nơi thể hiện đạo lý thầy trò cao đẹp thế mà bỗng diễn ra những hiện tượng hết sức đau lòng. Tại sao những học sinh vốn là sản phẩm của nền giáo dục, trong vòng tay của nhà trường, gia đình mà bỗng nhiên có những hành động hung hãn, vô lễ đến mức như vậy. những câu hỏi ấy khiến những ai quan tâm đến giáo dục không khỏi nhức nhối. Có một nghịch lý là ‘‘càng lớn lên, đạo đức của học sinh càng đi xuống’’. Hội thảo về ‘‘Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giáo dục đạo đức lối sống, phòng chống tội phạm, bạo lực trong học sinh phổ thông’’do Bộ GD-ĐT tổ chức ngày 25/11/2009 đã nêu ra kết luận trên. 7 Thực tiễn ở huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa cho thấy trong thời gian qua các trường THCS đang có những đổi thay khởi sắc: Trường học được xây dựng kiên cố theo hướng chuẩn quốc gia, trang thiết bị và đồ dùng dạy học được trang bị cơ bản đầy đủ, chất lượng giáo dục đào tạo từng bước được nâng lên…. Song một vấn đề mà các cấp chính quyền, các cha mẹ học sinh, các thầy cô giáo và các tầng lớp khác trong xã hội rất lo ngại, đó là vấn đề suy thoái đạo đức của học sinh đã gây ra nhiều bức xúc cho xã hội. Vì vậy, việc nghiên cứu để tìm ra những giải pháp quản lý công tác giáo dục đạo đức cho học sinh là vấn đề trở nên hết sức cần thiết. Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, nên tôi chọn đề tài: “Một số giải pháp quản lý công tác giáo dục đạo đức ở các trường THCS huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá” 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và điều tra, khảo sát thực tiễn, chúng tôi đề xuất một số giải pháp quản lý công tác giáo dục đạo đức ở các trường THCS huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Một số giải pháp quản lý công tác giáo dục đạo đức ở các trường THCS huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá. 4. Giả thuyết khoa học Chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THCS huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá sẽ được nâng lên nếu có một hệ thống giải pháp quản lý và thực hiện đồng bộ các giải pháp đó. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về quản lý công tác giáo dục đạo đức học sinh THCS. 8 5.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng giáo dục đạo đức và quản lý công tác giáo dục đạo đức ở các trường THCS huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá. 5.3. Đề xuất và thử nghiệm một số giải pháp quản lý công tác giáo dục đạo đức ở các trường THCS huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá. 6. Phạm vi nghiên cứu Quản lý công tác giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường THCS huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết: tổng hợp, phân loại tài liệu, nghiên cứu các tri thức khoa học; các văn kiện đại hội Đảng; các tài liệu về giáo dục, quản lý giáo dục,…nhằm xác định cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: thông qua quan sát dự giờ, thăm lớp, quan sát lúc ra chơi, tiếp xúc với cha mẹ học sinh, thăm dò, phát hiện tình hình vi phạm đạo đức của học sinh vùng thành thị và nông thôn. 7.3. Nhóm các phương pháp toán học: tính tỷ lệ phần trăm, toán học thống kê nhằm xử lý số liệu thu được. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu. Chương 2: Thực trạng giáo dục đạo đức và công tác quản lý giáo dục đạo đức ở các trường THCS huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá. Chương 3: Một số giải pháp quản lý công tác giáo dục đạo đức ở các trường THCS huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá. 9 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1.Lịch sử nghiên cứu vấn đề Đạo đức với tư cách là một bộ phận của tri thức triết học, những tư tưởng học đã xuất hiện hơn 26 thế kỷ trước đây trong triết học Trung Quốc, Ấn độ, Hy Lạp cổ đại. Danh từ đạo đức bắt nguồn từ tiếng La tinh là mos (moris) – lề lối, thói quen, (moralis nghĩa là có liên quan đến lề lối, thói quen, đạo nghĩa). Còn “luân lý” thường xem như đồng nghĩa với “đạo đức” thì gốc ở Hy Lạp là Êthicos nghĩa là thói quen- tập tục, hai danh từ đó chứng tỏ rằng, khi ta nói đến đạo đức, tức là nói đến những lề lối, thói quen, tập tục và biểu hiện mối quan hệ nhất định giữa người và người trong sự giao tiếp với nhau hàng ngày. Sau này, người ta thường phân biệt hai khái niệm, moral là đạo đức, còn Êthicos là đạo đức học. Cũng trong thời kỳ này, nhà triết học Socrate (469-399 TCN) cho rằng cái gốc đạo đức là tính thiện. Bản tính con người là vốn thiện, nếu tính thiện ấy được lan tỏa thì con người sẽ được hạnh phúc. Muốn xác định được chuẩn mực đạo đức, theo Socrate, phải bằng nhận thức lý tính với phương pháp nhận thức khoa học [2, tr32] Ở phương Đông các học thuyết về đạo đức của người Trung Quốc cổ đại bắt nguồn từ cách hiểu về đạo và đức của họ. Đạo là một trong những phạm trù quan trọng nhất của triết học Trung quốc cổ đại. Đạo có nghĩa là con đường, đường đi. Về sau, khái niệm đạo được vận dụng trong triết học để chỉ con đường của tự nhiên. Đạo còn có nghĩa là con đường sống của con người trong xã hội. Từ thời này, Khổng Tử (551-479 TCN) là nhà hiền triết nổi tiếng của Trung Quốc. Ông đã xây dựng học thuyết “Nhân - Lễ - Chính danh”. Trong đó, chữ “Nhân” là thương người, người nào thật lòng thương người khác thì có thể làm tròn bổn phận mình trong xã hội. Trong Luận ngữ, 10 . trạng giáo dục đạo đức và công tác quản lý giáo dục đạo đức ở các trường THCS huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá. Chương 3: Một số giải pháp quản lý công tác giáo. TUẤN MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐÔNG SƠN, TỈNH THANH HOÁ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC CHUYÊN