Cơ sở lý luận và thực tiễn về dịch vụ điện tử tại ngân hàng thương mại
Cơ sở lý luận
2.1.1 Một số khái niệm cơ bản
Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12 do Quốc hội khóa 12 thông qua ngày 6/10/2010 có hiệu lực từ ngày 1/1/2011 định nghĩa:
Ngân hàng thương mại là tổ chức tín dụng thực hiện đa dạng các hoạt động ngân hàng như nhận tiền gửi, cấp tín dụng và cung cấp dịch vụ thanh toán qua tài khoản, với mục tiêu chính là tạo ra lợi nhuận.
Luật này định nghĩa tổ chức tín dụng là doanh nghiệp thực hiện một hoặc nhiều hoạt động ngân hàng, bao gồm ngân hàng, tổ chức tín dụng phi ngân hàng, tổ chức tài chính vi mô và quỹ tín dụng nhân dân.
Ngân hàng thương mại là một doanh nghiệp đặc biệt chuyên về tiền tệ, thực hiện các hoạt động như huy động vốn, cho vay, chiết khấu và bảo lãnh NHTM đóng vai trò là tổ chức tài chính trung gian, cung cấp đa dạng các dịch vụ tài chính và các hoạt động liên quan, phục vụ nhu cầu của khách hàng.
Ngân hàng điện tử là sự kết hợp giữa hoạt động ngân hàng và công nghệ điện tử, phản ánh sự phát triển của công nghệ thông tin trong lĩnh vực ngân hàng Trên thế giới, các ngân hàng đang tích cực phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử, trong khi tại Việt Nam, đây là một lĩnh vực mới mẻ với một số dịch vụ như HomeBanking, MobileBanking và internet banking đã được triển khai Hiện tại, các trang web ngân hàng chủ yếu phục vụ mục đích quảng bá dịch vụ và cung cấp thông tin về tổ chức Mặc dù đây chỉ là những bước khởi đầu, nhưng hoạt động ngân hàng qua mạng di động và internet đã mang lại nhiều tiện ích như thông tin tài khoản và thị trường Công nghệ điện tử viễn thông hiện đang tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển ngân hàng điện tử tại các ngân hàng thương mại ở Việt Nam.
Ngân hàng điện tử không chỉ hoạt động trên Internet mà còn bao gồm tất cả giao dịch thực hiện qua phương tiện điện tử Sự phát triển của ngân hàng điện tử phụ thuộc vào tiến bộ công nghệ và các phương tiện điện tử Những thành tựu mới trong khoa học công nghệ ảnh hưởng lớn đến hoạt động ngân hàng điện tử, đồng thời đặt ra thách thức cho môi trường pháp lý, trình độ dân trí và tính khả thi trong việc áp dụng tại các ngân hàng thương mại ở Việt Nam.
Quá trình nhận thức về ngân hàng điện tử từ việc biết, hiểu đến nắm vững và quản lý rủi ro liên quan là một hành trình phức tạp và kéo dài Nhiều người thường nhầm lẫn ngân hàng điện tử với dịch vụ ngân hàng trực tuyến, trong khi thực tế, ngân hàng điện tử là một khái niệm rộng lớn hơn nhiều.
Hoạt động ngân hàng điện tử là hoạt động cung ứng các sản phẩm và dịch vụ ngân hàng thông qua các kênh điện tử (electronic banking hay E-banking)
Hoạt động ngân hàng điện tử bao gồm các dịch vụ truyền thống như nhận tiền gửi, cho vay, thanh toán hóa đơn, cùng với việc phát hành và chấp nhận thanh toán tiền điện tử Tất cả các hoạt động này đều sử dụng các kênh phân phối điện tử, cho phép khách hàng tiếp cận sản phẩm một cách thuận tiện Dù là Internet banking, telephone banking hay PC banking, ngân hàng điện tử có thể hoạt động trên cả mạng mở và mạng đóng, nhưng điểm chung vẫn là việc sử dụng công nghệ để phục vụ khách hàng hiệu quả hơn.
Hơn hai thập kỷ trước, nhiều ngân hàng bắt đầu cung cấp phần mềm cho phép khách hàng kiểm tra số dư tài khoản và thực hiện thanh toán cho các dịch vụ công Đến năm 1995, ngân hàng điện tử (E-banking) chính thức ra mắt qua phần mềm Quicken của Intuit Inc., với sự tham gia của 16 ngân hàng lớn nhất Mỹ Khách hàng chỉ cần một máy vi tính, modem và phần mềm Quicken để sử dụng dịch vụ này Hiện nay, E-banking đã trở nên phổ biến trên toàn cầu, đặc biệt ở các nước phát triển, nhờ vào tính tiện lợi và hiệu quả của nó.
Dịch vụ Ngân hàng điện tử cho phép khách hàng truy cập từ xa để thu thập thông tin, thực hiện giao dịch thanh toán và tài chính dựa trên tài khoản tại Ngân hàng, cũng như đăng ký các dịch vụ mới.
Dịch vụ Ngân hàng điện tử là hệ thống phần mềm giúp khách hàng truy cập và sử dụng dịch vụ Ngân hàng thông qua việc kết nối thiết bị điện tử với mạng công nghệ thông tin của Ngân hàng.
Ngân hàng điện tử là một phần quan trọng của nền kinh tế điện tử, bao gồm các dịch vụ và kênh phân phối điện tử Mặc dù khái niệm này có thể thay đổi theo thời gian, nhưng nó không thể bao quát hết quá trình phát triển lịch sử và tương lai của Ngân hàng điện tử Định nghĩa tổng quát nhất về Ngân hàng điện tử là: “Ngân hàng điện tử là Ngân hàng mà tất cả các giao dịch giữa Ngân hàng và khách hàng (cá nhân và tổ chức) dựa trên quá trình xử lý và chuyển giao dữ liệu số hóa nhằm cung cấp sản phẩm dịch vụ Ngân hàng.”
(Nguồn: Ban thương mại điện tử, Bộ thương mại)
Dịch vụ ngân hàng điện tử được hiểu là việc phân phối các sản phẩm và nghiệp vụ ngân hàng truyền thống qua các kênh mới như internet, điện thoại và mạng không dây Hiện nay, ngân hàng điện tử tồn tại dưới hai hình thức: ngân hàng trực tuyến hoàn toàn dựa vào môi trường internet và mô hình kết hợp giữa ngân hàng truyền thống và điện tử hóa các dịch vụ Tại Việt Nam, ngân hàng điện tử chủ yếu phát triển theo mô hình kết hợp này, phân phối các sản phẩm dịch vụ cũ trên các kênh phân phối mới.
2.1.1.4 Phát triển dịch vụ Ngân hàng điện tử
Sự ra đời của dịch vụ ngân hàng điện tử đã cách mạng hóa mối quan hệ giữa khách hàng và ngân hàng, cho phép người dùng thực hiện nhiều giao dịch từ xa mà không cần đến chi nhánh Điều này không chỉ mang lại sự tiện lợi mà còn giúp giảm chi phí cho khách hàng Dịch vụ ngân hàng điện tử đang ngày càng phát triển về quy mô, số lượng và doanh số giao dịch, với quá trình phát triển từ đơn giản đến phức tạp và từ chưa hoàn thiện đến hoàn thiện.
Dịch vụ ngân hàng điện tử đã trải qua một quá trình phát triển dài, đạt được sự phổ biến cao trên toàn cầu Sự phát triển này không chỉ thể hiện qua số lượng dịch vụ gia tăng mà còn qua việc cải thiện tiện ích và chất lượng, bao gồm tốc độ xử lý, tính ổn định và độ an toàn Mục tiêu cuối cùng của các ngân hàng là tối ưu hóa lợi nhuận thông qua việc nâng cao trải nghiệm khách hàng trong dịch vụ ngân hàng điện tử.
Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt hiện nay, các ngân hàng đang tập trung nâng cao chất lượng dịch vụ bằng cách cải thiện tính năng bảo mật, tăng tốc độ xử lý và đảm bảo độ ổn định, đồng thời giảm thiểu rủi ro Hầu hết các ngân hàng đều phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử từ các chức năng đơn giản như truy vấn và kiểm tra thông tin, đến các dịch vụ phức tạp hơn như chuyển khoản, thanh toán hóa đơn và thanh toán dịch vụ.