Mục đích nghiên cứu 2
Chúng tôi chọn đề tài này góp phần nâng cao chất lượng dạy học phân môn Địa lý nói riêng, môn TN-XH nói chung
3 Khách thể nghiên cứu và đối tƣợng nghiên cứu
Phương pháp dạy học phân môn Địa lý (môn TN-XH) ở bậc tiểu học
Những phương pháp hình thành kỹ năng sử dụng bản đồ cho học sinh trong quá trình dạy học phân môn Địa lý (môn TN-XH) ở bậc tiểu học
Chất lượng dạy học môn Địa lý và TN-XH sẽ được cải thiện nếu giáo viên hướng dẫn học sinh phát triển kỹ năng sử dụng bản đồ một cách hiệu quả Điều này giúp học sinh tiếp cận và lĩnh hội kiến thức địa lý một cách tích cực và sáng tạo.
5.1 Tìm hiểu cơ sở lý luận về vấn đề nghiên cứu
Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu thực trạng sử dụng bản đồ trong giảng dạy và hình thành kỹ năng sử dụng bản đồ (KNSDBĐ) cho học sinh tiểu học Đồng thời, bài viết cũng đề xuất và thực nghiệm các phương pháp hiệu quả để phát triển KNSDBĐ cho học sinh ở cấp tiểu học.
6 Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Trên loại bài trình bày tài liệu mới với hình thức dạy học trên lớp phân môn Địa lý (môn TN-XH) lớp 4, 5
Khi nghiên cứu vấn đề này chúng tôi sử dụng các phương pháp sau:
7.1 Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Tổng kết các tài liệu liên quan đến đề tài nghiên cứu
Tổng kết kinh nghiệm dạy và học của giáo viên và học sinh
Phương pháp quan sát việc dạy và học của giáo viên và học sinh ở trường thực nghiệm
Phương pháp điều tra an két trên các đối tượng giáo viên và học sinh Phương pháp trò chuyện, phỏng vấn giáo viên
Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Phương pháp thống kê toán học để chứng minh độ tin cậy của các kết quả nghiên cứu
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1 Một số khái niệm cơ bản
1.1.1 Khái niệm phương pháp dạy học tiểu học
Phương pháp dạy học là cách thức truyền đạt nội dung đến học sinh, và để hiểu rõ về phương pháp dạy học, trước tiên cần xác định khái niệm về phương pháp Theo nghĩa rộng, phương pháp là cách thức hành động nhằm đạt được mục tiêu cụ thể, là con đường cần theo để hoàn thành mục tiêu đã đề ra Thông thường, phương pháp được định nghĩa là hệ thống các nguyên tắc và thao tác nhằm từ những điều kiện ban đầu nhất định tiến tới một mục đích đã được xác định.
Phương pháp dạy học, theo nghĩa hẹp, được hiểu là cách thức giáo dục nhằm giúp học sinh tiếp thu kiến thức và kỹ năng cụ thể Trên cơ sở các quan điểm về phương pháp, nhiều khái niệm về dạy học đã được hình thành Tuy nhiên, vẫn còn nhiều tranh cãi và chưa có sự thống nhất về quan điểm chung, dẫn đến sự tồn tại của nhiều cách hiểu khác nhau về phương pháp dạy học Dưới đây là một trong những quan niệm về phương pháp dạy học.
Phương pháp dạy học được định nghĩa là hình thức tương tác giữa giáo viên và học sinh, nhằm giải quyết các nhiệm vụ giáo dưỡng, giáo dục và phát triển trong quá trình học tập.
Leene định nghĩa phương pháp dạy học là một hệ thống các hoạt động có mục đích của giáo viên, nhằm tổ chức các hoạt động nhận thức và thực hành cho học sinh, đảm bảo rằng các em tiếp thu được nội dung học vấn.
Theo I.D.Dverep, phương pháp dạy học là sự tương tác giữa giáo viên và học sinh nhằm đạt được mục tiêu giáo dục Hoạt động này bao gồm việc sử dụng các nguồn nhận thức, kỹ thuật logic, hoạt động độc lập của học sinh và cách giáo viên điều chỉnh quá trình nhận thức.
Theo V.K Điachenco cho rằng: “Phương pháp dạy học là cấu trúc tổ chức của quá trình dạy học”
Có nhiều quan niệm khác nhau về phương pháp dạy học, nhưng nhìn chung, các tác giả đều đánh giá từ nhiều khía cạnh khác nhau của quá trình này Mặc dù chưa có một định nghĩa thống nhất về phương pháp dạy học, nhưng các tác giả đều công nhận rằng phương pháp dạy học có những dấu hiệu đặc trưng nhất định.
Nó phản ánh sự vận động của quá trình nhận thức của học sinh nhằm đạt được mục đích đề ra
Phản ánh sự vận động của nội dung học vấn đã được nhà trường quy định
Phản ánh cách thức trao đổi thông tin giữa thầy và trò
Điều khiển nhận thức, kích thích và xây dựng động cơ là những yếu tố quan trọng trong việc tổ chức hoạt động nhận thức và đánh giá kết quả Việc này không chỉ giúp cải thiện hiệu quả học tập mà còn nâng cao khả năng tự đánh giá và điều chỉnh phương pháp học tập của mỗi cá nhân.
Phương pháp dạy học là một hoạt động phức tạp, đòi hỏi sự sáng tạo và cải tiến không ngừng từ cả thầy và trò Nó không chỉ là một lĩnh vực khoa học mà còn là nghệ thuật, yêu cầu cao về kỹ năng sư phạm Trong luận văn này, chúng tôi áp dụng phương pháp dạy học như một con đường tương tác giữa thầy và trò, trong đó thầy là người tổ chức và hướng dẫn, còn trò là “người thợ trực tiếp thi công” để hoàn thành các nhiệm vụ học tập hiệu quả.
Phương pháp dạy học là hệ thống tổ chức giữa giáo viên và học sinh, trong đó phương pháp học đóng vai trò quan trọng hơn, còn phương pháp giảng dạy tập trung vào việc tổ chức quá trình học tập.
Hệ thống các phương pháp dạy học ở tiểu học
Trong lý luận dạy học, có nhiều cách phân loại phương pháp dạy học, mỗi cách phân loại đều dựa trên những cơ sở riêng biệt Dưới đây, chúng tôi sẽ trình bày một số hệ thống phân loại phương pháp dạy học phổ biến nhất.
S.I Petrốpski E.Ia Go lan phân loại phương pháp dạy học theo nguồn tri thức và đặc điểm tri giác thông tin
M.A Danilốp BP Esipôp phân loại theo các nhiệm vụ lý luận dạy học cơ bản
M.I Macmutop phân loại theo hoạt động dạy học
M.N Skatkin L.la.Lecne phân loại theo đặc điểm hoạt động nhận thức của học sinh
Iu.K Babanxki đã đề xuất một hệ thống phương pháp dạy học bao gồm các phương pháp tổ chức và thực hiện hoạt động học tập nhận thức, các phương pháp kích thích và xây dựng động cơ học tập, cùng với các phương pháp kiểm tra và đánh giá kết quả Hệ thống này bao quát những phương pháp dạy học cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục.
Các tác giả: Đặng Vũ Hoạt, Hà Thế Ngữ, Phó Đức Hoàng đã đưa ra hệ thống các phương pháp dạy học ở tiểu học bao gồm:
Nhóm các phương pháp dùng lời nói: thuyết trình, đàm thoại, làm việc với sách giáo khoa
Nhóm các phương pháp trực quan: quan sát và trình bày trực quan
Nhóm các phương pháp dạy học thực hành: luyện tập, ôn luyện, làm bài thí nghiệm
Nhóm các phương pháp kiểm tra đánh giá tri thức, kỹ năng kỹ xảo của học sinh
Các tác giả như Phạm Thị Sen, Bùi Phương Nga, và Nguyễn Minh Phương đã giới thiệu nhiều phương pháp dạy học Địa lý cho bậc tiểu học, bao gồm phương pháp hình thành biểu tượng và khái niệm địa lý, sử dụng bản đồ, biểu đồ, tranh ảnh, và thống kê Trong số đó, phương pháp sử dụng bản đồ được xem là phương pháp cơ bản và đặc trưng trong giảng dạy Địa lý Việc phát triển kỹ năng tìm kiếm và sử dụng thông tin cho học sinh là một yêu cầu quan trọng, giúp các em tiếp cận tri thức một cách chủ động và tích cực trong môn học này.
Bộ môn địa lý và các môn học tiểu học cần trang bị cho học sinh một hệ thống tri thức và kỹ năng toàn diện Hệ thống này bao gồm tri thức lý thuyết và thực hành, tạo nền tảng vững chắc cho việc phát triển các kỹ năng và kỹ xảo cần thiết.