Cơ sở lý luận và thực tiễnvề vai trò của hợp tác xã trong phát triển kinh tế - xã hội
Cơ sở lý luận về vai trò của hợp tác xã trong phát triển kinh tế -xã hội
2.1.1 Một số khái niệm cơ bản
2.1.1.1 Khái niệm về hợp tác xã
Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) định nghĩa hợp tác xã (HTX) là một liên kết tự nguyện của những người gặp khó khăn kinh tế tương tự, được hình thành trên cơ sở bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ Các thành viên sử dụng tài sản đã chuyển giao vào HTX để đáp ứng nhu cầu chung và giải quyết khó khăn thông qua sự tự chủ, tự chịu trách nhiệm, cũng như các chức năng kinh doanh nhằm phục vụ lợi ích vật chất và tinh thần chung.
Liên minh HTX quốc tế (ICA) định nghĩa hợp tác xã (HTX) là hiệp hội tự chủ của các cá nhân tự nguyện, tập hợp để đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng chung về kinh tế, xã hội và văn hóa HTX hoạt động thông qua mô hình doanh nghiệp đồng sở hữu và quản lý theo nguyên tắc dân chủ.
HTX là tổ chức kinh tế tập thể được thành lập bởi cá nhân, hộ gia đình và pháp nhân có lợi ích chung, nhằm phát huy sức mạnh tập thể của các xã viên Mục tiêu của HTX là hỗ trợ nhau trong hoạt động sản xuất kinh doanh, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, đồng thời góp phần phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
Theo Điều 3 của Luật Hợp tác xã sửa đổi năm 2012, hợp tác xã (HTX) là tổ chức kinh tế tập thể với tư cách pháp nhân, được thành lập bởi ít nhất 07 thành viên tự nguyện HTX hoạt động nhằm hỗ trợ lẫn nhau trong sản xuất và kinh doanh, tạo ra việc làm và đáp ứng nhu cầu chung của các thành viên Hoạt động của HTX dựa trên nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý.
HTX là tổ chức kinh tế tập thể, được thành lập từ sự tự nguyện và tự chủ của các thành viên Các thành viên trong HTX hợp tác bình đẳng và dân chủ để thực hiện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhằm tạo ra việc làm và đáp ứng nhu cầu chung của cộng đồng.
Phát triển kinh tế là quá trình nghiên cứu và cải thiện cả về lượng lẫn chất của các vấn đề kinh tế, thể hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau.
Để đạt được sự phát triển bền vững, điều kiện tiên quyết là nền kinh tế phải có sự tăng trưởng ổn định, thể hiện qua việc gia tăng quy mô sản lượng trong một khoảng thời gian dài.
Sự thay đổi trong cơ cấu kinh tế thể hiện qua sự biến động tỷ trọng giữa các vùng, miền và ngành kinh tế Cụ thể, tỷ trọng của vùng nông thôn đã giảm so với vùng thành thị, trong khi đó, tỷ trọng của các ngành dịch vụ và công nghiệp, đặc biệt là ngành dịch vụ, đang gia tăng mạnh mẽ.
Cuộc sống của đa số người dân trong xã hội sẽ được cải thiện đáng kể, với giáo dục và y tế được chú trọng hơn, tinh thần của cộng đồng được nâng cao và môi trường sống được bảo vệ tốt hơn.
-Trình độ tư duy, quan điểm sẽ thay đổi.
-Đòi hỏi phải mở cửa nền kinh tế.
Phát triển kinh tế là một quá trình tiến hóa diễn ra theo thời gian, chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố nội tại quyết định toàn bộ quá trình này.
Một số trường phái nghiên cứu đề cập đến phát triển kinh tế cho rằng:
Trường phái cơ cấu cho rằng quan hệ kinh tế quốc tế từ thập niên 1940 đến 1960 chủ yếu là sự trao đổi giữa các nước đang phát triển cung cấp nguyên liệu thô và các nước phát triển cung cấp hàng hóa chế tạo Để phát triển nền công nghiệp trong nước, các nước đang phát triển cần tập trung vào nhu cầu nội địa Lý thuyết này đã dẫn đến sự ra đời của chiến lược công nghiệp hóa thay thế nhập khẩu, được áp dụng phổ biến ở các nước đang phát triển từ thập niên 1950.
Trường phái mô hình tăng trưởng tuyến tính nhiều giai đoạn, được phát triển từ thành công của kế hoạch Marshall sau chiến tranh thế giới thứ hai, nhấn mạnh rằng các nước đang phát triển có thể gia tăng phát triển kinh tế thông qua việc nhận nhiều vốn và sự can thiệp hợp lý từ Nhà nước Walt W Rostow, một nhân vật tiêu biểu trong lĩnh vực này, cho rằng để trở thành một nước công nghiệp tiên tiến, các quốc gia cần trải qua bốn giai đoạn phát triển cụ thể.
Các nước đang phát triển hiện đang ở giai đoạn chuẩn bị để cất cánh và trưởng thành, tiến tới xã hội tiêu dùng quy mô lớn Để đạt được cất cánh, họ cần thỏa mãn ba điều kiện quan trọng: nâng tỷ lệ đầu tư lên ít nhất 10% thu nhập quốc dân thông qua tăng tiết kiệm hoặc nhận viện trợ nước ngoài, phát triển nhanh chóng một hoặc một số ngành chế tạo, và xây dựng khung chính trị, xã hội, thể chế thuận lợi cho sự phát triển của kinh tế hiện đại Mặc dù Rostow nhấn mạnh tốc độ phát triển, ông không đề cập đến sự thay đổi cơ cấu ngành, cho thấy rằng phát triển kinh tế chủ yếu là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Trường phái lý thuyết phát triển phụ thuộc, được phát triển bởi các nhà kinh tế học Marxist mới vào thập niên 1960 và 1970, cho rằng thế giới chia thành hai nhóm nước: giàu và nghèo Sự phát triển của các nước nghèo thường phụ thuộc vào vốn, thương mại và công nghệ từ các nước giàu, dẫn đến tình trạng bóc lột Trong nội bộ các nước nghèo, có thể xuất hiện tầng lớp thống trị có quan hệ chặt chẽ với các nước phát triển, từ đó bóc lột tầng lớp lao động Do đó, các nước nghèo nên tránh theo đuổi con đường tư bản chủ nghĩa và thiết lập quan hệ kinh tế với các nước tư bản, hướng tới phát triển kinh tế theo mô hình đóng cửa và tự cấp tự túc.
Trường phái lý luận kinh tế học tân cổ điển, xuất hiện vào thập niên 1980, nhấn mạnh rằng các nước đang phát triển cần dựa vào thị trường để phát triển kinh tế, thay vì sự can thiệp của nhà nước Họ khuyến khích phát triển kinh tế thân thiện với thị trường thông qua việc xóa bỏ các hạn chế, tư nhân hóa, tự do hóa thương mại và giảm đầu tư công cộng nhằm hạn chế sự can thiệp của Nhà nước Chương trình tổng hợp các biện pháp này được gọi là Đồng thuận Washington và được các tổ chức quốc tế như Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Nhóm Ngân hàng Thế giới ủng hộ.
Cơ sở thực tiễn về vai trò của hợp tác xã trong phát triển kinh tế xã hội
2.2.1 Vai trò của hợp tác xã trong phát triển kinh tế - xã hội một số nước trên thế giới
2.2.1.1 Vai trò của hợp tác xã ở Nhật Bản
Nhật Bản, mặc dù là một quốc gia phát triển về công nghiệp và dịch vụ, vẫn chú trọng đến sự phát triển nông nghiệp thông qua việc thành lập các hợp tác xã nông nghiệp đa chức năng, đóng vai trò quan trọng đối với các xã viên.
Các dịch vụ hướng dẫn nông nghiệp cung cấp giáo dục và hỗ trợ nông dân trong trồng trọt và chăn nuôi, đồng thời nâng cao kỹ năng quản lý sản xuất Thông qua các cố vấn, các hợp tác xã nông nghiệp giúp nông dân chọn lựa chương trình phát triển phù hợp với khu vực và lập kế hoạch sản xuất Họ cũng cung ứng hàng hóa cho xã viên trên toàn quốc theo đơn đặt hàng với giá cả hợp lý và thống nhất.
Các hợp tác xã (HTX) không đặt lợi nhuận là mục tiêu hàng đầu mà chủ yếu nhằm trợ giúp nông dân, với hình thức giao dịch linh hoạt Nông dân có thể ký gửi hàng hóa cho HTX và nhận thanh toán theo giá bán thực tế với mức phí nhỏ, hoặc gửi hàng để bán theo giá mong muốn và trả hoa hồng cho HTX HTX cũng khuyến khích nông dân sản xuất theo kế hoạch với tiêu chuẩn chất lượng thống nhất và ưu tiên bán cho HTX Để hỗ trợ nông dân, HTX áp dụng tỷ lệ hoa hồng thấp và tiêu thụ nông sản quy mô lớn, không chỉ ở chợ địa phương mà còn qua liên đoàn tiêu thụ trên toàn quốc.
Hợp tác xã nông nghiệp hỗ trợ tín dụng cho các xã viên với lãi suất thấp và nhận tiền gửi từ họ Đặc biệt, các khoản vay được phân biệt nhằm giúp đỡ xã viên gặp khó khăn với lãi suất ưu đãi.
Hợp tác xã nông nghiệp sở hữu nhiều phương tiện sản xuất và chế biến nông sản, giúp nông dân sử dụng hiệu quả và giảm thiểu sự chi phối của tư nhân Các phương tiện này bao gồm máy cày cỡ lớn, phân xưởng chế biến, và máy bơm nước, góp phần nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm nông nghiệp.
Các HTX nông nghiệp không chỉ là nơi nông dân kiến nghị Chính phủ về các chính sách hợp lý mà còn là diễn đàn hỗ trợ lẫn nhau giữa các HTX và địa phương Bên cạnh đó, các HTX Nhật Bản còn thực hiện nhiệm vụ giáo dục xã viên về tinh thần hợp tác thông qua các phương tiện như báo chí, phát thanh, hội nghị, đào tạo và tổ chức tham quan ở cả ba cấp: cơ sở, tỉnh và Trung ương.
HTX nông nghiệp Nhật Bản đã tiến hóa từ các đơn vị đơn năng thành các đơn vị đa năng, cung cấp dịch vụ toàn diện cho nhu cầu của nông dân và các tổ chức liên kết quy mô lớn trên toàn quốc Vai trò của HTX trong phát triển kinh tế - xã hội được nhấn mạnh, và HTX chỉ thay thế hộ nông dân và tư thương khi có ưu thế rõ rệt trong việc hỗ trợ nông dân.
2.2.1.2 Vai trò của hợp tác xã ở Israel
Theo Nguyễn Hiến Lê (2003), các phong trào hợp tác xã (HTX) ở Cộng hòa Israel chủ yếu được hình thành và phát triển bởi những người Do Thái nhập cư, những người đã cùng nhau xây dựng các nguyên tắc hoạt động Nhiều nguyên tắc mà các HTX hiện nay áp dụng có nguồn gốc từ trước khi Nhà nước Israel được thành lập vào tháng 5/1948, và chúng vẫn được duy trì để phát triển phong trào công đoàn của người lao động Do Thái hồi cư, được gọi là Histarud.
Nhà nước Israel khi thành lập đã công nhận các nguyên tắc phát triển của hợp tác xã (HTX), cho phép chúng tự phát triển với sự hỗ trợ nhưng không can thiệp vào quy định nội bộ Chính phủ nhấn mạnh rằng HTX là tổ chức kinh tế chủ yếu thuộc về các xã viên, không phải của Chính phủ Việc áp đặt lợi ích của Chính phủ hay toàn xã hội lên HTX sẽ cản trở môi trường phát triển của chúng.
Theo nguyên lý này, mỗi gia đình nông dân hoạt động như một đơn vị kinh tế độc lập, tự chịu trách nhiệm về kết quả sản xuất của mình Tất cả các thành viên trong mỗi cụm dân cư sẽ hợp thành một hợp tác xã (HTX) có tên gọi là Moshav.
Dịch vụ đầu vào trong Moshav bao gồm hoạt động cày bừa, làm đất và cung cấp vật tư cho sản xuất nông nghiệp Moshav đảm nhận việc tiêu thụ toàn bộ nông sản của các hộ, với số tiền thu được từ sản phẩm được chuyển về phòng tài vụ Sau đó, số tiền này sẽ được phân chia lại cho từng hộ theo đúng thỏa thuận về giá cả và chất lượng sản phẩm.
Kinh phí hoạt động của Moshav chủ yếu được hình thành từ các khoản đóng góp trực tiếp của các hộ thành viên, cùng với các khoản thu từ dịch vụ và việc sử dụng phương tiện sản xuất.
Moshav thu nhập từ dịch vụ văn hóa và giải trí cộng đồng với mức giá không thu lợi nhuận, chỉ tính công thực hiện Ban quản lý Moshav thực hiện các chức năng quản lý xã hội bằng cách liên hệ trực tiếp với cư dân và các cơ quan hành chính cấp cao hơn.
Kể từ năm 1980, nền kinh tế Israel đã chuyển mình mạnh mẽ sang tự do hóa và mở cửa, buộc các Moshav phải điều chỉnh một số nguyên tắc quản lý Những thay đổi này đã dẫn đến sự phát triển và quản lý Moshav một cách hiệu quả hơn.
Sản xuất nông nghiệp đang chuyển mình từ hình thức quảng canh kém hiệu quả sang thâm canh, tập trung và chuyên môn hóa cao Điều này giúp ứng dụng nhanh chóng và hiệu quả hơn các thành tựu khoa học kỹ thuật và công nghệ mới.
- Dần hình thành các bộ phận chuyên làm dịch vụ cho các hộ sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực đầu vào cho sản xuất.