Cơ sở lý luận và thực tiễn
Cơ sở lý luận
2.1.1 Một số khái niệm cơ bản
Khuyến nông là một thuật ngữ khó định nghĩa chính xác do được tổ chức theo nhiều cách và phục vụ nhiều mục đích khác nhau Mỗi cán bộ khuyến nông có quan niệm riêng về khuyến nông dựa trên kinh nghiệm và đặc thù công việc Dưới đây là một số định nghĩa chính xác về khuyến nông.
Khuyến nông là quá trình truyền đạt thông tin một cách có hệ thống, nhằm hỗ trợ nông dân trong việc hình thành những quan điểm hợp lý và đưa ra quyết định chính xác.
Khuyến nông là quá trình kết hợp kiến thức khoa học kỹ thuật hiện đại với kỹ năng và quan điểm để xác định các giải pháp phù hợp cho cộng đồng địa phương Qua đó, việc sử dụng nguồn tài nguyên sẵn có kết hợp với sự hỗ trợ từ bên ngoài giúp vượt qua các thách thức trong sản xuất nông nghiệp.
Khuyến nông là quá trình tương tác với nông dân, lắng nghe khó khăn và nhu cầu của họ, nhằm giúp họ tự quyết định cách giải quyết vấn đề Tại Việt Nam, khuyến nông được hiểu là hệ thống các biện pháp giáo dục nông dân, nhằm thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nông dân, cũng như xây dựng và phát triển nông thôn mới.
Khuyến nông, theo nghĩa hẹp, là quá trình giáo dục không chính thức dành cho nông dân, cung cấp thông tin và lời khuyên để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống Nó sử dụng các cơ quan và trung tâm khoa học nông nghiệp nhằm phổ biến và mở rộng kết quả nghiên cứu đến tay nông dân bằng những phương pháp phù hợp, giúp họ áp dụng hiệu quả hơn trong sản xuất nông nghiệp (Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, 2007).
Khuyến nông là tổng hợp các hoạt động hỗ trợ phát triển nông nghiệp và nông thôn, bao gồm hướng dẫn kỹ thuật, định hướng sản xuất và tiêu thụ sản phẩm Mục tiêu chính là giúp nông dân hiểu biết về chính sách và pháp luật, phát triển khả năng tự quản lý, tổ chức hoạt động xã hội, và tăng cường liên kết trong cộng đồng nông thôn.
Khuyến nông là quá trình đào tạo và nâng cao kỹ năng cho nông dân, giúp họ nắm vững chính sách nông nghiệp, kỹ thuật canh tác, kinh nghiệm quản lý và thông tin thị trường Qua đó, nông dân có khả năng tự giải quyết vấn đề của gia đình và cộng đồng, từ đó thúc đẩy sản xuất, cải thiện đời sống, nâng cao dân trí và góp phần phát triển nông thôn Khuyến nông viên cơ sở đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu này.
KNVCS là những người trực tiếp thực hiện công tác khuyến nông tại địa bàn cơ sở như xã, thôn, bản, và ấp, đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp cận và hỗ trợ nông dân (Phạm Thị Anh, 2014) Tại Việt Nam, KNVCS bao gồm khuyến nông viên cấp xã và cộng tác viên khuyến nông ở thôn, bản, với hệ thống tổ chức đa dạng tùy thuộc vào điều kiện của từng địa phương (Phạm Thị Anh, 2014) Trong nghiên cứu này, KNVCS được định nghĩa là những người hỗ trợ nông dân tiếp cận khoa học kỹ thuật mới tại xã.
Năng lực được hiểu là tổng hợp kiến thức, kỹ năng và phẩm chất của cá nhân, thể hiện qua hành vi cụ thể nhằm đạt hiệu quả cao trong công việc (Lê Quân, Hồ Như Hải, Tạ Huy Hùng, 2016) Năng lực của cán bộ, nhân viên công sở (KNVCS) đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu suất làm việc và phát triển tổ chức.
Năng lực của Khuyến nông viên cơ sở (KNVCS) bao gồm kiến thức, kỹ năng, hành vi và thái độ được tích lũy qua học tập và thực hành Qua quá trình rèn luyện và hoạt động khuyến nông thực tế, KNVCS có khả năng áp dụng những gì đã học vào công việc nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao Đội ngũ KNVCS đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển nông nghiệp và hỗ trợ nông dân, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất và cải thiện đời sống cộng đồng nông thôn.
Khuyến nông đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối khoa học với sản xuất, tạo ra mối quan hệ liên kết giữa bốn đối tượng: nhà quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp và nông dân Qua đó, khuyến nông góp phần thúc đẩy sản xuất, lưu thông hàng hóa và tiêu dùng hiệu quả.
Tăng cường năng lực khuyến nông vệ sinh cộng đồng (KNVCS) không chỉ giúp nâng cao sự liên kết giữa sản xuất, lưu thông và tiêu dùng, mà còn thúc đẩy sự phát triển của nông nghiệp và nông thôn Hiện nay, trình độ sản xuất nông nghiệp của nông dân Việt Nam còn thấp, với kỹ thuật canh tác chưa đổi mới nhiều và năng suất chưa cao Để ngành nông nghiệp phát triển nhanh và bền vững, cần áp dụng nhanh chóng các tiến bộ kỹ thuật và công nghệ hiện đại vào sản xuất Nhiệm vụ này thuộc về công tác khuyến nông, trong đó KNVCS đóng vai trò chủ đạo, quyết định đến hiệu quả hoạt động của toàn bộ hệ thống khuyến nông.
Nghị quyết VII khóa X của Đảng nhấn mạnh vai trò chiến lược của nông nghiệp, nông dân và nông thôn trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, góp phần vào sự phát triển ổn định và bền vững của nền kinh tế - xã hội Để thực hiện nhiệm vụ này, cần phát triển nhanh chóng nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng khoa học công nghệ nhằm hiện đại hóa nông nghiệp và công nghiệp hóa nông thôn Một giải pháp quan trọng là tăng cường năng lực cho hệ thống khuyến nông, đặc biệt là ở cấp cơ sở.
Trong thời kỳ hiện nay, vai trò và nhiệm vụ của công tác khuyến nông đã được mở rộng và đa dạng hóa Hoạt động khuyến nông không chỉ tập trung vào việc thúc đẩy sản xuất mà còn kết hợp với các yếu tố văn hóa Để đáp ứng nhu cầu sản xuất và đời sống, hệ thống khuyến nông cơ sở cần được củng cố và tăng cường cả về mặt kỹ thuật lẫn các yếu tố kinh tế - xã hội.
Khuyến nông viên cơ sở được tuyển dụng bởi Trung tâm Khuyến nông tỉnh và chịu sự quản lý từ Trạm Khuyến nông huyện cũng như UBND xã Nhiệm vụ chính của KNVCS là tư vấn cho UBND xã về công tác khuyến nông, đồng thời tuân thủ sự quản lý nghiệp vụ từ Trạm Khuyến nông huyện và Trung tâm Khuyến nông tỉnh (Chính phủ, 2010).
Khuyến nông viên cơ sở có các vai trò sau (Bùi Văn Long, 2006):