Nội dung và phương pháp nghiên cứu
Địa điểm nghiên cứu
Nghiên cứu tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An, đã tiến hành thu thập số liệu điều tra sơ cấp và đánh giá điểm tại ba dự án đại diện trong khu vực.
Thời gian nghiên cứu
Thời gian nghiên cứu từ tháng 3/2017 đến tháng 8/2018.
Đối tượng nghiên cứu
Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất bị thu hồi đất khi thực hiện các dự án trong khu vực nghiên cứu.
Nội dung nghiên cứu
3.4.1 Đánh giá các điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
- Đánh giá điều kiện tự nhiên: Vị trí địa lý, địa hình, khí hậu, thủy văn, các nguồn tài nguyên.
- Đánh giá điều kiện kinh tế - xã hội: thực trạng phát triển kinh tế, dân số lao động, việc làm, cơ sở hạ tầng
3.4.2 Tình hình quản lý và sử dụng đất thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
- Tình hình quản lý đất đai thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
- Tình hình sử dụng đất thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
3.4.3 Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
- Quy định của tỉnh Nghệ An về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
- Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
3.4.4 Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại 3 dự án nghiên cứu thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
3.4.4 Đề xuất giải pháp góp phần hoàn thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
3.5.1 Phương pháp chọn điểm nghiên cứu
Bài viết trình bày ba dự án xây dựng quan trọng tại thành phố Vinh, bao gồm dự án khu nhà ở hỗn hợp tại xã Nghi Phú, dự án đường Namyanju Dasan tại phường Quán Bàu và dự án trạm ra đa thứ cấp tại xã Nghi Liên Các dự án này nằm ở ba địa bàn khác nhau, với dự án 1 tại Nghi Phú và dự án 2 tại Quán Bàu, cả hai đều gần trung tâm thành phố, trong khi dự án 3 tại Nghi Liên cách trung tâm khoảng 10km Quán Bàu và Nghi Phú là những khu vực đang phát triển mạnh mẽ, dẫn đến sự biến động lớn về đất đai Với vị trí trải đều trên thành phố, các dự án này có tiềm năng áp dụng rộng rãi và phù hợp với nhu cầu phát triển của toàn thành phố Vinh.
3.5.2 Phương pháp phân tích số liệu sơ cấp
Chúng tôi đã tiến hành điều tra và phỏng vấn trực tiếp 80 hộ gia đình có đất bị thu hồi, sử dụng phiếu điều tra để tìm hiểu về việc sử dụng đất và ý kiến đánh giá của họ về chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Cụ thể, trong Dự án 1, đã điều tra 32 hộ bị thu hồi đất, bao gồm 2 hộ thu hồi đất ở và 30 hộ thu hồi đất nông nghiệp Dự án 2 liên quan đến 30 hộ bị thu hồi đất ở và đất vườn, trong khi Dự án 3 đã điều tra 17 hộ bị thu hồi đất nông nghiệp và 1 hộ đại diện cho các hộ sản xuất trên đất công ích tại UBND xã Nghi Liên.
Phiếu điều tra này tập trung vào việc đánh giá tình hình thực hiện bồi thường thiệt hại và hỗ trợ tái định cư từ góc nhìn của người dân Nó nhằm thu thập ý kiến và cảm nhận của cộng đồng về mức độ hiệu quả của các chính sách hỗ trợ, cũng như ảnh hưởng đến đời sống hàng ngày của họ Thông qua đó, chúng tôi mong muốn hiểu rõ hơn về những khó khăn và nhu cầu thực tế của người dân trong quá trình tái định cư.
3.5.3 Phương pháp phân tích số liệu thứ cấp Để phục vụ cho việc nghiên cứu và thực hiện đề tài, tác giả thu thập các số liệu thứ cấp tại phòng Tài nguyên và Môi trường, Trung tâm Phát triển quỹ đất Thành phố, phòng Thống kế và phòng Kinh tế; bao gồm:
Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn liên quan đến nghiên cứu đề tài bao gồm Luật Đất đai năm 1993, 2003 và 2013, cùng với các Nghị định và thông tư hướng dẫn thực hiện.
Các văn bản cấp địa phương như Quyết định và chỉ thị của UBND tỉnh Nghệ An, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Nghệ An, cùng với UBND thành phố Vinh, quy định về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư liên quan đến việc thu hồi đất bởi Nhà nước.
- Các loại báo cáo như:
Báo cáo tình hình phát triển kinh tế - xã hội và tổng kết công tác quản lý, sử dụng đất hàng năm của UBND thành phố Vinh từ năm 2015 đến 2017 đã cung cấp cái nhìn tổng quan về những tiến bộ và thách thức trong việc phát triển bền vững Những số liệu và phân tích trong báo cáo cho thấy sự cải thiện trong quản lý đất đai, đồng thời nêu rõ các biện pháp cần thiết để nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên đất trong tương lai.
+ Báo cáo thuyết minh điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 và kế hoạch sử dụng đất hàng năm của UBND thành phố Vinh;
+ Báo cáo kết quả giải quyết của Trung tâm Phát triển quỹ đất Thành phố, phòng Tài nguyên và Môi trường, UBND Thành phố Vinh;
- Tham khảo các tài liệu từ các nguồn khác như sách, báo, tạp chí, Internet về vấn đề nghiên cứu.
- Tham khảo một số công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề này của các tác giả khác.
3.5.3 Phương pháp thống kê, tổng hợp
Dữ liệu và tài liệu được thu thập đã được tổng hợp và phân tích bằng phần mềm Excel Việc đánh giá chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư được thực hiện một cách chi tiết và có hệ thống.
Bài viết đề cập đến ba nội dung chính: chính sách bồi thường, chính sách hỗ trợ và chính sách tái định cư Mỗi nội dung sẽ được đánh giá dựa trên phương pháp so sánh giữa quá trình thực hiện và các quy định pháp lý, tập trung vào ba tiêu chí chính: xác định đối tượng được bồi thường, hỗ trợ và tái định cư; cách thức tiến hành; và kết quả thực hiện.
3.5.3 Phương pháp phân tích, so sánh
Để hiểu rõ quan điểm của người bị thu hồi đất về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, cần tiến hành điều tra dựa trên các tiêu chí như việc thực hiện chính sách, sự phù hợp của chính sách với thực tiễn, mục đích sử dụng tiền bồi thường, cũng như những khó khăn mà họ gặp phải sau khi bị thu hồi đất.
Tài liệu số liệu được phân nhóm và thống kê nhằm đánh giá thực trạng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An, từ đó tìm ra giải pháp phù hợp để hoàn thiện các chính sách liên quan.
4.2 Tình hình quản lý và sử dụng đất thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
Tình hình quản lý đất đai thành phố Vinh tỉnh Nghệ An
4.2.1.1 Tình hình thực hiện pháp luật đất đai và các văn bản pháp luật có liên quan
Luật Đất đai 2013 cùng các văn bản hướng dẫn thi hành là nền tảng cho công tác quản lý Nhà nước về đất đai Sau khi luật có hiệu lực, Sở Tài nguyên và Môi trường Nghệ An đã phối hợp với UBND thành phố Vinh tổ chức các lớp tập huấn và tuyên truyền cho các đối tượng liên quan, bao gồm lãnh đạo UBND thành phố, UBND các xã phường, và đội ngũ công chức, viên chức làm công tác quản lý đất đai, cũng như cán bộ từ các ban ngành, đoàn thể có liên quan đến quản lý Nhà nước về đất đai.
UBND thành phố đã tổ chức các hội nghị chuyên môn và cuộc họp giao ban để báo cáo tiến độ thực hiện tại từng cơ sở, nhằm tổng kết và rút kinh nghiệm cho từng công việc cụ thể Đồng thời, UBND chỉ đạo các phường, xã tăng cường quản lý nhà nước về đất đai, đặc biệt là trong công tác kiểm tra và xử lý vi phạm Bên cạnh đó, các cơ quan cũng được hướng dẫn và chỉ đạo thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, thống kê đất đai, và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở và đất nông nghiệp.
Từ năm 2011, UBND thành phố Vinh đã ban hành nhiều văn bản nhằm cụ thể hóa và tổ chức thực hiện hiệu quả các chính sách và pháp luật về đất đai, từ trung ương đến địa phương, đồng thời kịp thời khắc phục các tồn tại của giai đoạn trước.
Quyết định số 14/2011/QĐ-UBND ngày 12/12/2011 của UBND thành phố Vinh quy định về công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất, đảm bảo phù hợp với Luật đất đai và các quy định của UBND tỉnh Nghệ An.
Quyết định số 794/QĐ-UBND ngày 10/02/2012 quy định việc giao chỉ tiêu và thời gian thực hiện cấp mới, cấp đổi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho UBND các phường, xã tại thành phố Vinh trong năm 2012.
Quyết định số 08/2015/QĐ-UBND ngày 22/06/2015 quy định về việc ban hành Quy chế phối hợp tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ tái định cư cho người dân khi Nhà nước thu hồi đất tại thành phố Vinh Quy chế này nhằm đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người dân và tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình tái định cư.
Quyết định số 09/2015/QĐ-UBND ngày 22/6/2015 quy định về việc công nhận lại quyền sử dụng đất, tách thửa, hợp thửa, chuyển mục đích sử dụng đất, cũng như chuyển nhượng và tặng cho quyền sử dụng đất của hộ gia đình, cá nhân tại thành phố Vinh Quy định này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân trong việc quản lý và sử dụng đất đai, đồng thời đảm bảo tính minh bạch và hợp pháp trong các giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất.
Công văn số 900/UBND-TNMT ngày 11/02/2015 hướng dẫn việc giải quyết các khu tập thể cần thực hiện giải phóng mặt bằng để giao đất mà không qua đấu giá quyền sử dụng đất.
Công văn số 2776/UBND-TNMT ngày 15/6/2015 quy định quy trình thủ tục chỉnh lý bản đồ địa chính, bao gồm việc lập và phê duyệt trích lục, cũng như đo vẽ bổ sung bản đồ địa chính.
4.2.1.2 Công tác quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, đo đạc và lập bản đồ địa chính
Trong những năm qua, công tác quản lý Nhà nước về đất đai đã nhận được sự quan tâm từ các cấp ủy Đảng và chính quyền, dẫn đến việc lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện ngày càng hiệu quả Nhờ đó, quản lý nhà nước về đất đai đã dần đi vào nề nếp và tuân thủ theo các quy định của pháp luật.
Thành phố đã thực hiện việc điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020, đồng thời xây dựng kế hoạch sử dụng đất cho từng năm.
UBND thành phố chỉ đạo phòng chuyên môn xây dựng kế hoạch sử dụng đất hàng năm, trình Sở Tài nguyên môi trường và Hội đồng thẩm định tỉnh xem xét Sau khi được thẩm định, UBND thành phố sẽ phê duyệt kế hoạch này làm căn cứ cho việc giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, và chuyển mục đích sử dụng đất theo quy định pháp luật.
Tính đến nay, 100% diện tích đất trên địa bàn thành phố đã được đo đạc và lập bản đồ địa chính Vào năm 2015, thành phố đã tiến hành đo đạc để lập lại bản đồ địa chính cho 4 xóm thuộc phường Vinh Tân, với tổng diện tích lên tới 256,0 ha, sau khi phường này được sáp nhập từ huyện Hưng Nguyên.
4.2.1.3 Công tác giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất a.Về giao đất, cho thuê đất
Công tác giao đất và cho thuê đất đã có nhiều cải tiến, với thủ tục đơn giản hơn để đáp ứng nhu cầu của tổ chức, hộ gia đình và cá nhân Các khu quy hoạch được triển khai đúng quy trình theo chủ trương của HĐND phường, xã và kế hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt Từ năm 2015 đến 2017, thành phố đã giao 585 lô đất, trong đó có 442 lô thông qua đấu giá và 143 lô theo hình thức định giá.
Công tác thu hồi đất và bồi thường cho người dân có đất bị thu hồi gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến quản lý đất đai Mặc dù đã đáp ứng nhu cầu về đất ở và đầu tư xây dựng, nhưng quy trình thực hiện thường kéo dài và chưa dứt điểm Việc giải quyết tiền bồi thường chưa hợp lý dẫn đến tình trạng khiếu kiện Trong năm 2015, thành phố đã thu hồi 25 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cấp sai quy định cùng với 19,97ha đất nông nghiệp và 15,98ha đất phi nông nghiệp để thực hiện các dự án phát triển kinh tế xã hội.
4.2.1.4 Công tác đăng ký, lập, quản lý hồ sơ địa chính và cấp giấy chứng nhận QSD đất
Tình hình sử dụng đất thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
Năm 2017, tổng diện tích đất tự nhiên của thành phố Vinh là 10.499,96 ha, trong đó đất phi nông nghiệp chiếm 5.679,33 ha, tương đương 54,09% tổng diện tích Đất ở đạt 1.911,24 ha, chiếm 18,2% tổng diện tích đất tự nhiên Trong số đó, đất ở đô thị có diện tích 1.172,05 ha, chiếm 61,32% tổng diện tích đất ở.
Trong tổng số 16 phường, diện tích đất ở nông thôn chiếm 38,68% với 739,19 ha, được phân bố tại 9 xã Đất nông nghiệp chiếm 44,56% tổng diện tích tự nhiên, tương đương 4678,47 ha, trong đó đất trồng cây hàng năm chiếm 71,03% với diện tích 3017,77 ha, tập trung chủ yếu ở các xã Hưng Hòa, Nghi Phú, Nghi Kim, Nghi Ân và Nghi Liên.
Bảng 4.1 Bảng kết quả thống kê đất đai năm 2017
Tổng diện tích tự nhiên
1.1 Đất sản xuất nông nghiệp
1.1.1Đất trồng cây hàng năm 1.1.2Đất trồng cây lâu năm
1.2 Đất lâm nghiệp 1.3 Đất nuôi trồng thuỷ sản 1.5 Đất nông nghiệp khác
2 Nhóm đất phi nông nghiệp
2.1.1Đất ở tại nông thôn 2.1.2Đất ở tại đô thị
2.2.1Đất xây dựng trụ sở cơ quan 2.2.2Đất quốc phòng
2.2.3Đất an ninh 2.2.4Đất xây dựng công trình sự nghiệp 2.2.5Đất sản xuất, kinh doanh PNN 2.2.6Đất sử dụng vào mục đích công cộng
2.3 Đất cơ sở tôn giáo 2.4 Đất cơ sở tín ngưỡng Đất nghĩa trang, nghĩa địa, nhà 2.5 tang lễ, nhà hỏa táng
2.6 Đất sông, ngòi, kênh, rạch, suối 2.7 Đất có mặt nước chuyên dùng
3 Nhóm đất chưa sử dụng
3.1 Đất bằng chưa sử dụng
Theo thông tin từ VPĐKQSD đất thành phố Vinh (2018), diện tích đất trồng cây lâu năm đạt 1074,97 ha, chiếm 26,26% tổng diện tích đất sản xuất nông nghiệp, chủ yếu tập trung tại xã Nghi Ân, Nghi Liên và Nghi Đức Đất lâm nghiệp có 108,91 ha, chiếm 1,04% và chủ yếu ở phường Trung Đô và xã Hưng Hoà Diện tích đất nuôi trồng thuỷ sản là 374,2 ha, chiếm 3,57% tổng đất nông nghiệp Ngoài ra, đất nông nghiệp khác chỉ có 101,99 ha, bao gồm trang trại chăn nuôi gà và trại nghiên cứu thí nghiệm nông nghiệp Hiện tại, thành phố Vinh còn 142,16 ha đất chưa sử dụng, chiếm 1,35% diện tích tự nhiên.
* Cơ cấu sử dụng đất trên địa bàn thành phố Vinh giai đoạn năm 2015- 2017
Từ năm 2015 đến năm 2017, cơ cấu sử dụng đất dịch chuyển từ đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp cụ thể thể hiện trang bảng 4.2.
Bảng 4.2 Diện tích, cơ cấu sử dụng đất TP Vinh giai đoạn 2015-2017
Năm 2016, diện tích đất nông nghiệp giảm 21,36 ha so với năm 2015, làm cho cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp giảm từ 45,92% xuống 45,71% Ngược lại, diện tích đất phi nông nghiệp tăng 21,36 ha, với cơ cấu sử dụng đất phi nông nghiệp tăng từ 52,71% lên 52,92% Đến năm 2017, diện tích đất nông nghiệp tiếp tục giảm xuống còn 4678,47 ha, trong khi đất phi nông nghiệp đạt 5679,33 ha, với cơ cấu sử dụng đất phi nông nghiệp tăng lên 54,09%.
Tại thành phố Vinh, 57 lô đất ở phường Quán Bàu, xã Hưng Lộc và một phần do chuyển mục đích sử dụng đã được công nhận lại quyền sử dụng đất, bao gồm các loại đất như đất trồng cây hàng năm, đất trồng cây lâu năm, đất chuyên dùng và đất chưa sử dụng Các dự án hạ tầng giao thông như đường ở xã Nghi Đức, Nghi Ân, và đường 72m ở xã Hưng Đông, phường Quán Bàu cũng được nâng cấp, nhằm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của người dân Đất nông nghiệp chiếm 44,56% diện tích tự nhiên với tổng diện tích 4678,47 ha, trong khi đất phi nông nghiệp chiếm 54,07% với diện tích 5679,33 ha, cho thấy sự chuyển đổi tích cực trong việc sử dụng đất Sự tăng trưởng của đất phi nông nghiệp đã làm thay đổi bộ mặt đô thị, với các trụ sở, cơ quan làm việc khang trang hơn, hệ thống giao thông phát triển và các công trình phúc lợi được đầu tư mở rộng, chứng tỏ hiệu quả sử dụng đất hợp lý và phù hợp với sự phát triển kinh tế xã hội của thành phố.
Diện tích đất chưa sử dụng tại thành phố hiện là 142,16 ha, chiếm 1,35% tổng diện tích tự nhiên Diện tích này đang có xu hướng giảm tích cực, khi nhiều khu vực đã được chuyển đổi sang đất nông nghiệp và đất phi nông nghiệp.
Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An 58 1 Quy định của tỉnh Nghệ An về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
CƯ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN
4.3.1 Quy định của tỉnh Nghệ An về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
Sau khi Luật Đất đai năm 2013 cùng với các Nghị định và Thông tư hướng dẫn có hiệu lực, cơ cấu hoạt động bồi thường và giải phóng mặt bằng tại Thành phố đã được phân định rõ ràng.
Chủ trì phối hợp với các đoàn thể để tuyên truyền và vận động người bị thu hồi nhà đất chấp hành chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; làm việc với Trung tâm Phát triển quỹ đất Thành phố để xác minh số liệu cho phương án bồi thường; công bố công khai phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đã phê duyệt theo quy định; chịu trách nhiệm pháp lý về tình trạng sử dụng đất, mục đích, loại đất, nguồn gốc, thời điểm sử dụng và tài sản trên đất; xác minh hộ khẩu, nhân khẩu cư trú tại khu vực thu hồi; phối hợp với các cơ quan, tổ chức liên quan để thực hiện đúng quy trình bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo quy định.
- Trung tâm Phát triển quỹ đất Thành phố (Tổ chức được giao nhiệm vụ bồi thường giải phóng mặt bằng):
Nhiệm vụ chính là xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho người dân khi Nhà nước thu hồi đất tại thành phố Vinh Đồng thời, cần đầu tư vào cơ sở hạ tầng để tổ chức đấu giá thu tiền sử dụng đất theo quy hoạch đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.
- Phòng Tài chính – Kế hoạch:
Chịu trách nhiệm thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư do UBND tỉnh phê duyệt, cơ quan này dựa trên hồ sơ do Tổ chức bồi thường, giải phóng mặt bằng lập Các nội dung thẩm định bao gồm bồi thường cho cây cối, hoa màu, vật nuôi trên đất có mặt nước, chi phí đầu tư vào đất còn lại và chính sách hỗ trợ Đồng thời, cơ quan cũng quản lý kinh phí thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, đồng thời là cơ quan thường trực của Hội đồng thẩm định giá đất thành phố Vinh, đảm bảo xác định giá đất cụ thể phục vụ cho công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng và tái định cư.
- Phòng Quản lý đô thị:
Chịu trách nhiệm thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư được UBND tỉnh phê duyệt dựa trên hồ sơ do Tổ chức bồi thường, giải phóng mặt bằng lập Phương án này liên quan đến tài sản trên đất, bao gồm các công trình xây dựng, nhà cửa và vật kiến trúc.
- Phòng Tài nguyên và Môi trường:
Chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan để thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, đảm bảo tuân thủ quy định của UBND tỉnh và dựa trên hồ sơ đã được cung cấp.
Tổ chức thực hiện nhiệm vụ bồi thường và giải phóng mặt bằng, phối hợp với UBND cấp huyện và các cơ quan liên quan để giải quyết các vấn đề về đất đai Hướng dẫn và đôn đốc UBND cấp huyện trong việc giao đất và cấp giấy chứng nhận cho hộ gia đình, cá nhân tại khu tái định cư Đồng thời, tổ chức này cũng là cơ quan hỗ trợ Hội đồng thẩm định giá đất cụ thể nhằm phục vụ cho công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tái định cư tại thành phố Vinh.
4.3.2 Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
Giai đoạn 2014 – 2016, Trung tâm Phát triển quỹ đất đã tập trung vào công tác bồi thường và hỗ trợ giải phóng mặt bằng cho các công trình trọng điểm của Tỉnh, Thành phố, cùng với các dự án phát triển đô thị Vinh (WB) và các công trình phục vụ khai thác quỹ đất Trong thời gian này, đơn vị đã hoàn thành công tác bồi thường giải phóng mặt bằng cho một số dự án quan trọng.
- Các công trình trọng điểm của Tỉnh, gồm 08 công trình dự án:
Dự án xây dựng Khu B Bệnh viện đa khoa tỉnh Nghệ An bao gồm nhiều hạng mục quan trọng như: quy hoạch đường 24m kết nối từ đường Hồ Tông Thốc đến đường Hoàng Phan Thái, nút giao khác mức tại điểm giao cắt giữa Quốc lộ 46 và Quốc lộ 1A, cũng như đường sắt Bắc Nam tại xã Nghi Phú Ngoài ra, dự án còn có đường gom phía Tây tại xã Nghi Kim, đường 72m qua phường Hà Huy Tập, và đường vào Bệnh viện phụ sản Đồng thời, sẽ tiến hành nâng cấp, mở rộng tỉnh lộ 535 Vinh - Cửa Hội và xây dựng trụ sở Kho bạc tỉnh Nghệ An.
- Các công trình HT của Thành phố, phường xã, gồm 12 công trình dự án:
Trong năm 2016, nhiều dự án quan trọng đã được triển khai và hoàn thành, bao gồm nâng cấp và cải tạo Hồ Cửa Nam, trạm bơm nước thải tại phường Hưng Dũng, và Kênh Bắc Khu tái định cư Quán Bàu đã cơ bản hoàn thành, cùng với việc xây dựng đường 24m từ TL535 đến đường Phạm Đình Toái và đường Namyangju tại phường Quán Bàu Ngoài ra, Trường Mầm non xóm 5 Nghi Kim và các Nhà văn hóa xóm 7, 11, 14 xã Nghi Liên cũng đã được xây dựng Cầu vượt lũ xóm Tân Phượng, phường Vinh Tân là một công trình nổi bật trong khu vực Công tác bồi thường GPMB đã hoàn tất, tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án tiếp theo.
Dự án Phát triển đô thị Vinh bao gồm ba dự án lớn: Đường Hưng Tây - Vinh, nâng cấp cải tạo Hào xung quanh thành cổ Vinh, và xây dựng Hồ Điều Hòa Những dự án này không chỉ đáp ứng tiến độ yêu cầu mà còn góp phần chỉnh trang đô thị, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội cho thành phố Vinh.
- Các khu quy hoạch dân cư (QHDC) phục vụ khai thác quỹ đất, khu tái định cư (gồm 28 dự án):
Khu quy hoạch đất ở tại xã Nghi Liên bao gồm các dự án như Khu QHDC xóm 18A (giai đoạn 1, 2) và Khu tái định cư sân bay Vinh tại xóm 10 Ngoài ra, còn có Khu tái định cư tại xóm 20 xã Nghi Phú cho dự án đường vào Bệnh viện Phụ sản, cùng với Khu QHDC tại đường Nguyễn Văn Giao, phường Bến Thủy Các khu quy hoạch chia lô đất ở cũng được triển khai tại khối 15, phường Trung Đô và hai bên đường 24m xã Hưng Lộc, cũng như Khu QHDC tại xóm 5 xã Nghi Kim và xóm 2, 3 xã Nghi Phú.
Hưng Chính đang triển khai các dự án hạ tầng khu quy hoạch tái định cư tại cơ sở 2 Trường tiểu học Trường Thi cũ, bao gồm khu quy hoạch chia lô đất ở tại khối 9, phường Quán Bàu với diện tích 9ha, 1ha và 2,87ha Ngoài ra, còn có khu quy hoạch dân cư tại khối 3 và khối 4, phường Trung Đô, cùng với khu quy hoạch dân cư xóm Mỹ Thành, phường Đông Vĩnh Khu quy hoạch Đồng Nương Đông tại xã Hưng Lộc và khu chia lô đất ở xóm 11, xã Nghi Kim cũng đang được phát triển Bên cạnh đó, hai khu tái định cư đường 72m tại xóm 13 và xóm 16, xã Nghi Phú, cùng với hai khu tái định cư cho dự án Bệnh viện đa khoa tỉnh Nghệ An tại xóm 14 và xóm 17, xã Nghi Phú cũng nằm trong kế hoạch phát triển hạ tầng.
Các khu tái định cư phục vụ tiểu dự án Vinh bao gồm xóm Trung Thuận, xóm Mai Lộc, Yên Bình (xã Hưng Đông), xóm Xuân Hoa (xã Nghi Đức) và xóm Phong Khánh.
- xã Hưng Hòa, xóm Kim Mỹ - xã Nghi Ân, Xuân Đồng – Nghi Đức.
Các dự án khu đô thị mới và cơ quan hành chính sự nghiệp tại Nghệ An bao gồm: Tòa tháp Eurowindow ở phường Hồng Sơn, Khu công nghiệp, đô thị và dịch vụ Vsip Nghệ An, Khu đô thị Nam Lê Lợi, Trạm Y tế phường Hồng Sơn tại khối 5, Cầu Đen bắc qua Kênh Thấp huyện Hưng Nguyên, Trụ sở làm việc chi cục thi hành án dân sự tại phường Hưng Dũng, Khu dịch vụ tổng hợp và nhà ở xã hội phía Tây phường Cửa Nam, Khu đô thị Đại Thành tại xã Nghi Kim (giai đoạn 1), Khu thực nghiệm khoa Nông Lâm Ngư - cơ sở 2 Trường ĐH kinh tế Nghệ An, và Khu thương mại dịch vụ và nhà ở tại phường Hưng Bình (Phước Tài).
Số liệu cụ thể về kết quả GPMB tại thành phố Vinh thể hiện tại bảng 4.3.
Bảng 4.3 Kết quả GPMB thành phố Vinh giai đoạn 2014-2017
Nguồn: Trung tâm Phát triển quỹ đất (2017)
Đề xuất giải pháp góp phần hoàn thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh nghệ An 101 1 Hoàn thiện chính sách pháp luật về đất đai
4.5.1 Hoàn thiện chính sách pháp luật về đất đai
Pháp luật đất đai là yếu tố quan trọng trong sự phát triển đất nước, góp phần vào công nghiệp hóa và hiện đại hóa Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, đặc biệt là pháp luật đất đai, là yêu cầu cần thiết của Nhà nước pháp quyền Để đạt hiệu quả trong việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi thực hiện giải phóng mặt bằng, pháp luật cần tập trung vào một số vấn đề quan trọng.
Việc thay thế giá đất cần phải tuân thủ quy định để phù hợp với thực tế, vì hiện nay giá các loại đất và phương pháp xác định còn mang tính chủ quan, không phản ánh đúng giá trị quyền sử dụng đất Giá đất không chính xác gây thiệt hại cho nhà nước trong việc khai thác nguồn tài chính từ đất đai, như thuế Khi giá đất được định giá thấp, người bị thu hồi có thể phản ứng mạnh mẽ, trong khi người được giao đất chấp nhận giá thấp do phải nộp tiền sử dụng đất, dẫn đến nguy cơ phát sinh tiêu cực và lãng phí, cuối cùng nhà nước vẫn phải chịu thiệt hại.
Để thực hiện hiệu quả Luật Đất đai 2013 và các quy định liên quan đến bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, cần sớm chỉnh sửa và ban hành khung chính sách hỗ trợ cho các hộ dân, bao gồm hỗ trợ sản xuất kinh doanh, dạy nghề và giá bồi thường Việc này là cần thiết để tránh mâu thuẫn trong Luật Đất đai và đảm bảo tiến độ giải phóng mặt bằng Bên cạnh đó, các cấp chính quyền cũng cần ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết, phù hợp với thực tế công tác giải phóng mặt bằng tại địa phương.
4.5.2 Hoàn thiện chính sách về bồi thường, hỗ trợ
Nghiên cứu chỉ ra rằng tiến độ các dự án giải phóng mặt bằng tại thành phố Vinh bị chậm do người dân chưa đồng thuận với phương án bồi thường Thêm vào đó, sự thay đổi của các chính sách pháp luật qua các thời kỳ cũng góp phần vào vấn đề này Do đó, cần tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện chính sách bồi thường hỗ trợ để đảm bảo quyền lợi và mang lại ý nghĩa hỗ trợ đúng đắn cho người sử dụng đất.
- Chính sách hỗ trợ và ổn định cuộc sống:
Việc khôi phục cuộc sống và tạo nguồn thu nhập mới cho người bị thu hồi đất là vấn đề quan trọng không chỉ của chủ đầu tư mà còn của chính quyền địa phương Cần đảm bảo người dân có cuộc sống tốt hơn hoặc ít nhất bằng trước khi di chuyển, đồng thời giảm thiểu những tác động tiêu cực về kinh tế, xã hội và môi trường từ quá trình tái định cư Do đó, cần có chính sách và biện pháp hỗ trợ như chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tuyển dụng lao động để giúp họ ổn định cuộc sống.
UBND tỉnh Nghệ An cần triển khai chính sách mới về cấp đất dịch vụ cho người dân, đồng thời giải quyết vấn đề lao động việc làm Công tác quy hoạch xây dựng hạ tầng khu công nghiệp và khu đô thị - dịch vụ cũng cần được chú trọng, cùng với việc xử lý ô nhiễm môi trường Hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và xây dựng khu tái định cư cần được thực hiện sớm trước khi triển khai dự án.
Do sự không đồng nhất trong các quy định giữa các văn bản luật, việc lập, thẩm định và phê duyệt giữa UBND thành phố Vinh và các Sở, ngành liên quan gặp nhiều khó khăn Điều này yêu cầu cần có sự hướng dẫn và chỉ đạo từ Bộ Tài nguyên Môi trường và Bộ Tài chính để đảm bảo quy trình diễn ra suôn sẻ và hiệu quả.
4.5.3 Giải pháp về tăng cường công tác quản lý đất đai
Thành ủy và UBND thành phố Vinh đã chỉ đạo tăng cường quản lý đất đai, xây dựng nghị quyết và chuyên đề, đồng thời nâng cao công tác kiểm tra giám sát, đặc biệt trong việc đăng ký và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất Mục tiêu là đảm bảo 100% thửa đất được đăng ký và cấp giấy chứng nhận, cập nhật kịp thời các biến động UBND thành phố cần thường xuyên cập nhật cơ sở dữ liệu đất đai, giúp xác định nhanh chóng và dễ dàng điều kiện, đối tượng được bồi thường, hỗ trợ Điều này cũng giảm thiểu sự chồng chéo trong hỗ trợ cho hộ gia đình có đất bị thu hồi trong các dự án cùng thời điểm thực hiện.
4.5.4 Nâng cao năng lực cán bộ và hiệu quả làm việc của ban bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
Công tác GPMB là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên và lâu dài của Nhà nước Việc xây dựng hệ thống tổ chức bộ máy chuyên trách cho công tác này là cần thiết, nhằm hỗ trợ các cấp Chính quyền thực hiện hiệu quả quản lý hành chính Nhà nước trong lĩnh vực GPMB.
Việc xây dựng và củng cố tổ chức bộ máy chuyên trách công tác GPMB cần được quan tâm theo hướng:
Cần tiếp tục hoàn thiện quy chế hoạt động và chức năng của các phòng, đơn vị liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng, nhằm phân công rõ ràng trách nhiệm và quyền hạn Điều này sẽ giúp giảm bớt thủ tục hành chính và làm rõ vai trò của các cơ quan quản lý Nhà nước Đồng thời, cần đề cao trách nhiệm phối hợp trong việc giải quyết công việc khi có một tổ chức chủ trì xem xét các vấn đề liên quan đến nhiều ngành quản lý Nhà nước.
Để tổ chức bộ máy chuyên trách hiệu quả, cần đảm bảo đầy đủ điều kiện và phương tiện kỹ thuật, nhằm nắm bắt và tổng hợp nhanh chóng tình hình địa bàn Tăng cường khả năng nghiên cứu, hoạch định chính sách, cũng như phân tích thực thi các chính sách là rất quan trọng Hơn nữa, việc kiểm tra, đôn đốc và tham mưu cho lãnh đạo huyện và tỉnh cũng cần được thực hiện tốt.
Để tổ chức bộ máy hiệu quả, thành phố Vinh cần kiện toàn đội ngũ cán bộ, công chức có kiến thức và năng lực phù hợp Việc này đảm bảo công việc được thực hiện một cách chuyên nghiệp, ổn định và mang tính trách nhiệm cao.
- Chăm lo kiện toàn, bồi dưỡng đội ngũ công chức chuyên trách làm công tác giải phóng mặt bằng:
Đội ngũ công chức chuyên trách giải phóng mặt bằng cần được đào tạo và bồi dưỡng thường xuyên để nâng cao năng lực Họ đại diện cho Nhà nước trong việc xử lý các vấn đề liên quan đến quyền lợi và nghĩa vụ của tổ chức, công dân Sự chuyên nghiệp trong thực thi công vụ là yếu tố quan trọng trong lĩnh vực này.
Tổ chức các khóa tập huấn và bồi dưỡng kiến thức về quản lý Nhà nước liên quan đến đất đai và chính sách giải phóng mặt bằng là cần thiết cho đội ngũ cán bộ chuyên trách GPMB, từ cấp trung ương đến cơ sở.
Để nâng cao hiệu quả công tác, cần thường xuyên đánh giá và phân loại công chức trong đội ngũ chuyên trách Việc này giúp xác định hình thức động viên, khen thưởng phù hợp, đồng thời xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng và tập huấn hàng năm sát với thực tế.
Kết luận
Thành phố Vinh, trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa - xã hội của tỉnh Nghệ An, nằm ở vùng Bắc Trung Bộ, đã có sự phát triển kinh tế nhanh chóng và ổn định trong những năm qua Với vai trò là hạt nhân đầu tàu tăng trưởng của tỉnh, Vinh đã xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, đáp ứng nhu cầu phát triển sản xuất và cải thiện đời sống của người dân.
1 Trong những năm qua, công tác quản lý Nhà nước về đất đai của thành phố Vinh đã được các cấp ủy Đảng, chính quyền quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện, từng bước đưa công tác quản lý nhà nước về đất đai đi vào nề nếp theo luật định Trong tổng diện tích đất tự nhiên năm 2017 của thành phố Vinh là 10499.96 ha thì có 5679.33 ha là đất phi nông nghiệp chiếm tới 54.09% tổng diện tích đất tự nhiên.
2 Từ năm 2014 đến năm 2017, thành phố Vinh đã hoàn thành việc giải phóng mặt bằng đối với 105 công trình, dự án với tổng kinh phí bồi thường, hỗ trợ được duyệt là 405 tỷ đồng Đã thực hiện giao 257 lô đất tái định cư (diện tích 3,6 ha) tại 12 khu quy hoạch tái định cư với số tiền sử dụng đất 136,7 tỷ đồng Tuy nhiên vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đề ra, một số công trình giải phóng mặt bằng không dứt điểm, kéo dài thời gian không đảm bảo tiến độ thực hiện dự án đầu tư. Đặc biệt là những dự án có nguồn vốn đầu tư từ ngân sách Nhà nước.
3 Về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại 03 dự án nghiên cứu gồm dự án xây dựng khu nhà ở hỗn hợp tại xã Nghi Phú, dự án xây dựng đường Namyangju tại phường Quán Bàu và dự án xây dựng trạm rada thứ cấp tại xã Nghi
Liên đã thu hồi 32.824,8m² đất của 90 hộ dân với tổng kinh phí bồi thường lên tới 39.758.205 nghìn đồng, đồng thời bố trí tái định cư cho 19 hộ với 25 lô đất Kết quả khảo sát ý kiến người dân bị thu hồi đất về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho 3 dự án cho thấy tỷ lệ hộ đồng ý đạt từ 93%-96% Quyền lợi hợp pháp của người sử dụng đất bị thu hồi được đảm bảo, và quá trình bồi thường GPMB diễn ra công khai, minh bạch, công bằng và dân chủ.
4 Để nâng cao hiệu quả công tác bồi thường hỗ trợ tái định cư cần thực hiện nhóm giải pháp: Hoàn thiện chính sách pháp luật về đất đai và chính sách về bồi thường, hỗ trợ, tăng cường công tác quản lý đất đai, nâng cao năng lực cán bộ và hiệu quả làm việc của ban bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
Kiến nghị
Để cải thiện công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng cho các dự án tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An, cần có những biện pháp khắc phục các tồn tại hiện tại của 3 dự án cụ thể và các dự án khác trong khu vực.
UBND Thành phố Vinh tiếp tục kiên trì tuyên truyền và vận động nhân dân nhận tiền bồi thường GPMB, đồng thời giao đất cho các dự án Cần tăng cường sự phối hợp giữa các cấp, ngành từ tỉnh đến xã để giải thích rõ ràng về chủ trương, chính sách và pháp luật của Nhà nước trong công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư Hạn chế việc bồi thường chia thành nhiều giai đoạn để tránh kéo dài dự án Đối với những đối tượng đã nhận bồi thường đúng chính sách nhưng không hợp tác, cần áp dụng biện pháp xử lý kiên quyết theo pháp luật, bao gồm cả biện pháp cưỡng chế khi cần thiết.
Để đảm bảo công tác bồi thường GPMB hiệu quả, cần có sự chỉ đạo thống nhất và sát sao từ Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh cùng các ngành đoàn thể của thành phố, đặc biệt là trong việc tổ chức thực hiện tại cấp xã, phường.
Cần tăng cường sự quan tâm và chỉ đạo quyết liệt trong việc giải quyết vấn đề lao động việc làm, phát triển hạ tầng và khu đô thị - dịch vụ, cải thiện vệ sinh môi trường Đồng thời, cần có kinh phí hỗ trợ xây dựng hạ tầng và công trình phúc lợi tại các xã, phường và thị trấn có nhiều đất bị thu hồi.
Để đảm bảo cuộc sống ổn định cho người dân di chuyển chỗ ở, cần xây dựng hoàn chỉnh khu tái định cư với cơ sở hạ tầng đồng bộ, bao gồm đầy đủ điện nước phục vụ nhu cầu sinh hoạt tại môi trường mới.
- Công khai các dự án sau khi được phê duyệt trên các cổng thông tin đại chúng để người dân được biết./.