Tính c ấp thiết của đề tài
Trong xã hội hiện đại, mỗi người đều phải đối mặt với nhiều lo lắng từ công việc đến gia đình, dẫn đến nhu cầu tìm kiếm giải pháp bảo hiểm kết hợp đầu tư Bảo hiểm nhân thọ (BHNT) ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu bảo vệ sức khỏe và tính mạng của cá nhân và người thân Mặc dù BHNT được thiết kế để hỗ trợ nhau, nhưng việc nhận tiền bảo hiểm không phải lúc nào cũng đơn giản, do có nhiều lý do khách quan và chủ quan từ phía các doanh nghiệp bảo hiểm có thể ảnh hưởng đến việc chi trả.
Bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam đã có nhiều bước phát triển gần đây, nhưng vẫn chậm hơn so với các nước khác trên thế giới Một trong những nguyên nhân chính là sự lo lắng của khách hàng về khả năng chi trả của các doanh nghiệp bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm Để làm rõ các vấn đề liên quan đến việc chi trả bảo hiểm nhân thọ, bài viết này giúp người tham gia hiểu rõ hơn và đưa ra lựa chọn đúng đắn Đồng thời, nó cũng chỉ ra những vấn đề mà doanh nghiệp bảo hiểm cần cải thiện để phát triển ngành bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam, từ đó thúc đẩy nền kinh tế Vì vậy, tôi đã chọn đề tài “PLVN về hoạt động chi trả bảo hiểm nhân thọ của doanh nghiệp bảo hiểm” làm khóa luận tốt nghiệp của mình.
Tình hình nghiên c ứu của đề tài
Mặc dù bảo hiểm nhân thọ (BHNT) còn mới mẻ tại thị trường Việt Nam so với các nước phương Tây, nhưng đây không phải là một chủ đề xa lạ; nó đã được nghiên cứu sâu rộng trong nhiều khóa luận, luận văn và luận án Các khía cạnh khác nhau của BHNT đã thu hút sự quan tâm đáng kể từ các nhà nghiên cứu.
Đề tài khoa học cấp Bộ của Trường Đại học Ngoại thương mang tên “Thị trường bảo hiểm và các giải pháp phát triển thị trường bảo hiểm ở Việt Nam” do PGS, TS thực hiện nhằm nghiên cứu và đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển của thị trường bảo hiểm tại Việt Nam.
Nguyễn Như Tiến làm chủ nhiệm đề tài, bảo vệ năm 2005 1
Đề tài Luận án tiến sĩ luật học của Th.s Trần Vũ Hãi tại Trường đại học Luật Hà Nội năm 2014 tập trung vào "Pháp luật về Kinh doanh bảo hiểm nhân thọ Việt Nam: những vấn đề lý luận và thực tiễn" Nghiên cứu này phân tích các khía cạnh pháp lý và thực tiễn trong lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam, góp phần làm rõ những thách thức và cơ hội trong ngành luật kinh tế.
Ba là đề tài Luận án Tiến sĩ kinh tế, Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí
Minh: “Phát triển thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt Nam trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế”, do Hồ Thủy Tiên bảo vệ năm 2007 3
Bốn là đề tài Luận văn thạc sĩ thương mại, Trường Đại Học Ngoại Thương, Hà Nội
“Phát triển thị trường bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam thời kỳ hậu WTO”, do
Lương Thị Thu Thủy bảo vệ năm 2010 4
Mục tiêu nghiên c ứu của khóa lu ận
Khóa luận này tập trung vào nghiên cứu hoạt động chi trả quyền lợi bảo hiểm nhân thọ của doanh nghiệp bảo hiểm cho người thụ hưởng theo pháp luật Việt Nam Bên cạnh việc chỉ ra những bất cập trong thực tiễn chi trả quyền lợi bảo hiểm, đề tài cũng đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình chi trả Mục tiêu là thúc đẩy sự phát triển của thị trường bảo hiểm tại Việt Nam, giúp thị trường này ngày càng hội nhập với thị trường bảo hiểm nhân thọ toàn cầu.
Trong luận án Tiến sĩ kinh tế tại Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, tác giả tập trung nghiên cứu phát triển thị trường bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam Nghiên cứu này nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của thị trường BHNT, từ đó đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động trong lĩnh vực này.
1 P G S , T S N g u y ễ n N h ư T i ế n ( 2 0 0 5 ) T h ị t r ư ờ n g b ả o h i ể m v à c á c g i ả i p h á p p h á t t r i ể n t h ị t rườ ng b ảo hi ểm ở Vi ệt Nam t ài khoa h ọc cấp Bộ củ a Trư ờ ng Đ ại h ọ c N go ại t hương
2 T r ầ n V ũ H ã i ( 2 0 1 4 ) P h á p l u ậ t v ề K i n h d o a n h b ả o h i ể m n h â n t h ọ V i ệ t N a m n h ữ n g v ấ n đ ề l ý l u ậ n v à t h ự c t i ễ n L u ậ n á n t i ế n s ĩ l u ậ t h ọ c , c h u y ệ n n g h à n h l u ậ t k i n h t ế , Trường đ ại h ọc l u ật Hà N ội
3 H ồ T h ủ y T i ê n ( 2 0 0 7 ) , P h á t t r i ể n t h ị t r ư ờ n g b ả o h i ể m n h â n t h ọ V i ệ t N a m t r o n g g i a i đoạn h ội nh ập ki nh t ế qu ốc t ế, Lu ận án Ti ến s ĩ ki nh t ế, Trư ờ ng Đ ại h ọ c Ki nh t ế Thành p h ố H ồ C h í M i n h
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, nghiên cứu về pháp luật kinh doanh bảo hiểm trở nên ngày càng quan trọng Luận án tiến sĩ luật học của Hồ Thủy Tiên, bảo vệ năm 2007 tại Trường Đại học Luật Hà Nội, tập trung vào việc phân tích và đánh giá các quy định pháp lý liên quan đến ngành luật kinh tế, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững trong lĩnh vực bảo hiểm.
Bài viết "Pháp luật về Kinh doanh bảo hiểm nhân thọ Việt Nam: Những vấn đề lý luận và thực tiễn" của th.s Trần Vũ Hãi, được bảo vệ năm 2014, tập trung nghiên cứu hoạt động chi trả quyền lợi bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm (DNBH) tại Việt Nam theo quy định pháp luật về kinh doanh.
Trong khóa luận này, tác giả nghiên cứu các trường hợp chi trả và loại trừ trách nhiệm chi trả của doanh nghiệp bảo hiểm (DNBH) theo quy định của pháp luật về kinh doanh bảo hiểm tại Việt Nam.
Trong khóa luận này, tác giả chủ yếu áp dụng các phương pháp như diễn dịch, quy nạp, nghiên cứu tài liệu và phân tích tổng hợp để thực hiện và hoàn thiện đề tài nghiên cứu.
Ngoài lời mở đầu, mục lục và các phụ lục thì khóa luận được chia làm hai chương:
Chương 1 trình bày tổng quan về lịch sử hình thành doanh nghiệp bảo hiểm (DNBH) và bảo hiểm nhân thọ (BHNT) trên thế giới cũng như tại Việt Nam Đồng thời, chương cũng đề cập đến các quy định của pháp luật Việt Nam (PLVN) liên quan đến BHNT và DNBH, giúp người đọc hiểu rõ hơn về sự phát triển và khung pháp lý của ngành bảo hiểm tại nước ta.
Chương 2: Thực tiễn áp dụng pháp luật và kiến nghị hoàn thiện về chi trả BHNT là một đề tài mới mẻ với nhiều kiến thức phong phú Tuy nhiên, do kinh nghiệm và trình độ hạn chế, khóa luận không thể tránh khỏi những thiếu sót về nội dung và hình thức Tác giả rất mong nhận được sự đánh giá và góp ý từ quý thầy cô, bạn bè cùng những ai quan tâm để nghiên cứu có thể hoàn thiện hơn.
6 T r ầ n V ũ H ã i ( 2 0 1 4 ) P h á p l u ậ t v ề K i n h d o a n h b ả o h i ể m n h â n t h ọ V i ệ t N a m n h ữ n g v ấ n đ ề l ý l u ậ n v à t h ự c t i ễ n L u ậ n á n t i ế n s ĩ l u ậ t h ọ c , c h u y ệ n n g h à n h l u ậ t k i n h t ế , Trường đ ại h ọc l uật Hà N ội
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP BẢO HIỂM VÀ
BẢO HIỂM NHÂN THỌ 1.1 Khái niệm, đặc điểm và phân loại bảo hiểm nhân thọ
1.1.1 Khái niêm bảo hiểm nhân thọ
Bảo hiểm nhân thọ (BHNT) đã xuất hiện từ lâu và có nhiều cách tiếp cận khác nhau trong tài liệu khoa học Theo Nguyễn Thị Hải Đường (2006) và Nguyễn Văn Định (2008), BHNT được hiểu là hình thức bảo hiểm rủi ro liên quan đến sinh mạng, cuộc sống và tuổi thọ của con người Tuy nhiên, định nghĩa này còn thiếu sót khi không đề cập đến tính tiết kiệm trong sản phẩm BHNT và có sự trùng lặp trong khái niệm Do đó, Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2000 đã thống nhất khái niệm BHNT là nghiệp vụ bảo hiểm cho trường hợp người được bảo hiểm sống hay chết Điều này thể hiện sự cam kết giữa công ty bảo hiểm và người tham gia, trong đó công ty có trách nhiệm chi trả số tiền bảo hiểm khi có sự kiện đã định, còn người tham gia phải nộp phí bảo hiểm đầy đủ và đúng hạn.
Bảo hiểm nhân thọ (BHNT) không chỉ là giải pháp chuyển rủi ro mà còn là kênh đầu tư tài chính quan trọng Đa số chúng ta đều cần BHNT trong một giai đoạn nào đó của cuộc sống, nhằm đảm bảo tài chính cho gia đình khi có sự cố xảy ra với người trụ cột BHNT có thể hỗ trợ chi phí nhà ở, học phí cho con cái, bổ sung quỹ hưu trí và để lại tài sản cho thế hệ sau, đóng vai trò thiết yếu trong kế hoạch tài sản Tóm lại, nếu có người thân phụ thuộc vào thu nhập của mình, việc xem xét bảo hiểm nhân thọ là điều cần thiết.
9 K h o ả n 1 2 Đ i ề u 3 L u ậ t k i n h d o a n h b ả o h i ể m n ă m 2 0 0 0 mình nghĩ rằng mình không có nhu cầu bây giờ, mình vẫn nên nghĩ đến mua hợp đồng với số tiền nhỏ như là điểm khởi đầu
1.1.2 Đặc điểm của bảo hiểm nhân thọ
Bảo hiểm nhân thọ (BHNT) có năm đặc điểm cơ bản khác biệt so với bảo hiểm phi nhân thọ, bao gồm: đối tượng bảo hiểm, nguyên tắc tính phí bảo hiểm, cơ sở xác định phí bảo hiểm, thời hạn hiệu lực của hợp đồng BHNT và trách nhiệm của doanh nghiệp bảo hiểm (DNBH).
Đối tượng của bảo hiểm nhân thọ (BHNT) bao gồm "tuổi thọ, sức khỏe, tính mạng và tai nạn con người" Do tính chất đặc biệt của hợp đồng BHNT, không phải ai cũng có thể mua bảo hiểm cho người khác nhằm tránh tình trạng lợi dụng để trục lợi từ tuổi thọ và tính mạng của người khác Pháp luật quy định rằng bên mua bảo hiểm chỉ được ký kết hợp đồng BHNT với doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ khi mua bảo hiểm cho các đối tượng được nêu tại Khoản 2 Điều 31 của Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2000, đã được sửa đổi bổ sung năm 2010.
Một là bên mua BH tự mua BHNT cho chính mình
Hai là bên mua BH được quyền mua BHNT cho vợ, chồng, con, cha, mẹ của mình
Ba là bên mua BH mua bảo hiểm cho anh, chị, em ruột; người có quan hệ cấp dưỡng và nuôi dưỡng
Bên mua bảo hiểm có quyền mua bảo hiểm nhân thọ (BHNT) cho người khác nếu họ có quyền lợi có thể được bảo hiểm Theo Khoản 9 Điều 3 của Luật Kinh doanh Bảo hiểm năm 2000 (sửa đổi bổ sung 2010), quyền lợi này bao gồm "quyền, nghĩa vụ nuôi dưỡng, cấp dưỡng đối với người được bảo hiểm" Đối với hợp đồng BHNT liên quan đến trường hợp tử vong của người khác, Điều 38 Luật Kinh doanh Bảo hiểm quy định hai trường hợp: cho phép giao kết hợp đồng BHNT nếu đáp ứng đủ điều kiện cụ thể và cấm giao kết hợp đồng BHNT với một số đối tượng nhất định.
Trong trường hợp bên mua bảo hiểm nhân thọ (BHNT) muốn ký kết hợp đồng bảo hiểm cho trường hợp tử vong của người khác, cần có sự đồng ý bằng văn bản từ người đó Văn bản này phải ghi rõ số tiền bảo hiểm, người thụ hưởng và mọi thay đổi liên quan đến người thụ hưởng cũng phải được sự đồng ý bằng văn bản từ bên mua bảo hiểm.
Trường hợp 2 quy định rằng bên mua bảo hiểm nhân thọ không được phép ký kết hợp đồng bảo hiểm cho những đối tượng sau: Thứ nhất, người dưới 18 tuổi, trừ khi có sự đồng ý bằng văn bản của cha, mẹ hoặc người giám hộ; thứ hai, người đang mắc bệnh tâm thần.