Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước
Cơ sở lý luận về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước
2.1.1 Các khái niệm liên quan
2.1.1.1 Khái niệm về quản lý nhà nước
- Khái niệm về quản lý: Trên thực tế tồn tại nhiều cách tiếp cận khái niệm
Quản lý thường được hiểu là các hoạt động tổ chức, chỉ huy, điều hành và kiểm tra nhằm điều chỉnh một hệ thống Theo lý thuyết hệ thống, quản lý được định nghĩa là sự tác động có hướng đích của chủ thể quản lý đến một hệ thống, nhằm biến đổi nó từ trạng thái này sang trạng thái khác Nguyên lý này bao gồm việc phá vỡ hệ thống cũ để tạo lập hệ thống mới và điều khiển hệ thống một cách hiệu quả.
Từ khái niệm về quản lý nêu trên, ta có thể đưa ra khái niệm về quản lý nhà nước như sau:
Quản lý nhà nước theo nghĩa rộng là hoạt động tổ chức và điều hành của toàn bộ bộ máy nhà nước, bao gồm sự tác động và tổ chức quyền lực nhà nước trên các lĩnh vực lập pháp, hành pháp và tư pháp Trong khuôn khổ này, quản lý nhà nước được thực hiện theo cơ chế "Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân lao động làm chủ".
Quản lý nhà nước theo nghĩa hẹp là quá trình tổ chức và điều hành của các cơ quan hành chính nhà nước đối với các hoạt động xã hội và hành vi con người theo pháp luật, nhằm đạt được các mục tiêu quản lý Các cơ quan này thực hiện các hoạt động chấp hành và điều hành để xây dựng bộ máy và củng cố chế độ công tác nội bộ, bao gồm việc ra quyết định thành lập, chia tách, sát nhập các đơn vị, cùng với việc đề bạt, khen thưởng, kỷ luật cán bộ và ban hành quy chế làm việc nội bộ Khái niệm này còn được hiểu là quản lý hành chính nhà nước.
2.1.1.2 Khái niệm về vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB)
Vốn đầu tư xây dựng cơ bản bao gồm toàn bộ chi phí cần thiết để thực hiện dự án đầu tư, từ khảo sát và thiết kế đến xây dựng, cũng như chi phí mua sắm và lắp đặt máy móc thiết bị Tất cả các khoản chi này được ghi rõ trong tổng dự toán của dự án.
Vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong tổng thể vốn đầu tư của nền kinh tế quốc dân, đồng thời là nguồn lực tài chính công thiết yếu cho sự phát triển của quốc gia.
Vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nước (NSNN) và các nguồn vốn khác là biểu hiện bằng tiền của giá trị đầu tư, bao gồm toàn bộ chi phí tiêu hao nguồn lực cho hoạt động đầu tư Theo Luật Đầu tư năm 2014, vốn đầu tư được định nghĩa là tiền và tài sản khác được sử dụng để thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh.
Vốn đầu tư công, theo Luật Đầu tư công (2014), bao gồm các nguồn như vốn ngân sách nhà nước, vốn công trái quốc gia, trái phiếu Chính phủ, trái phiếu chính quyền địa phương, ODA, vốn vay ưu đãi từ các nhà tài trợ nước ngoài, và vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước Vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nước là một phần của đầu tư công, được phân bổ hàng năm cho các công trình và dự án XDCB của Nhà nước.
Vốn đầu tư XDCB là tổng chi phí bằng tiền để tái sản xuất tài sản cố định phục vụ cho sản xuất hoặc phi sản xuất Mục đích của việc đầu tư này là tạo ra các cơ sở vật chất, kỹ thuật và kết cấu hạ tầng cho nền kinh tế - xã hội, bao gồm nhà máy, hệ thống giao thông, hồ đập, thuỷ điện, thuỷ lợi, trường học và bệnh viện.
2.1.1.3 Khái niệm về ngân sách nhà nước (NSNN)
Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò chủ đạo trong hệ thống tài chính, cung cấp điều kiện vật chất cần thiết để Nhà nước thực hiện các nhiệm vụ của mình Đồng thời, NSNN cũng là công cụ quan trọng giúp Nhà nước điều tiết vĩ mô nền kinh tế xã hội.
Ngân sách Nhà nước (NSNN) được xác định qua các nguồn thu và khoản chi cụ thể, với tất cả nguồn thu được nộp vào quỹ tiền tệ của NSNN và mọi khoản chi đều được xuất ra từ quỹ này.
Các khoản thu nộp và cấp phát qua quỹ Ngân sách Nhà nước (NSNN) được xác định và định lượng trước, cho phép Nhà nước điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế Do đó, có nhiều định nghĩa khác nhau về NSNN từ góc độ kinh tế.
Ngân sách Nhà nước (NSNN) là bản dự toán tài chính hàng năm, bao gồm thu và chi, được Chính phủ lập ra, trình Quốc hội quyết định và giao cho Chính phủ thực hiện.
Ngân sách nhà nước (NSNN) là một thực thể bao gồm các nguồn thu và khoản chi cụ thể, được định lượng rõ ràng Tất cả các nguồn thu đều được nộp vào một quỹ tiền tệ duy nhất, trong khi các khoản chi được xuất ra từ quỹ này Mối quan hệ giữa thu và chi trong quỹ tiền tệ này tạo thành cân đối ngân sách, một yếu tố quan trọng trong nền kinh tế thị trường.
Ngân sách Nhà nước (NSNN) phản ánh các quan hệ kinh tế giữa nhà nước và các chủ thể trong xã hội thông qua các hoạt động thu chi Những hoạt động này diễn ra đa dạng trên nhiều lĩnh vực và ảnh hưởng đến tất cả các thành phần kinh tế xã hội Các quan hệ thu nộp và cấp phát từ quỹ NSNN được xác định và định lượng trước, giúp nhà nước điều tiết vĩ mô nền kinh tế xã hội hiệu quả.
NSNN, từ góc độ kinh tế, thể hiện các quan hệ kinh tế liên quan đến việc tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ chung của Nhà nước Khi tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc gia, Nhà nước thực hiện các chức năng của mình theo quy định của pháp luật.
Trên phương diện pháp lí, NSNN được định nghĩa khác nhau trong pháp luật thực định và trong khoa học pháp lí
Tại điều 4, chương I của Luật NSNN số 83/2015/QH13 đã đưa ra rằng:
Phương pháp nghiên cứu
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Thực trạng công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn nsnn ở huyện Cẩm Giàng
4.1.1 Thực trạng công tác phân bổ vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước
Trong nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, huyện đã chú trọng đầu tư ngân sách cho xây dựng cơ bản nhằm nâng cấp cơ sở hạ tầng và cải thiện chất lượng hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước Hàng năm, các xã, thị trấn trình nhu cầu vốn lên UBND huyện, và phòng Tài chính – Kế hoạch có trách nhiệm tổng hợp, đánh giá tình trạng cơ sở hạ tầng và tính cấp thiết của các dự án để lập kế hoạch báo cáo HĐND huyện Nguồn vốn đầu tư chủ yếu từ NSNN tỉnh, đấu giá đất địa phương và ngân sách huyện Tất cả các dự án được thực hiện phải phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ổn định giai đoạn 2011-2020 Đặc biệt, các xã có đất đấu giá sẽ ưu tiên sử dụng 60% số tiền thu được để nâng cấp cơ sở vật chất và xây dựng nông thôn mới, theo tỷ lệ phân bổ: Tỉnh 10%, huyện 30%, xã 60%.
Bảng 4.1 Cơ cấu phân bổ nguồn thu từ tiền sử dụng đất giai đoạn 2014-2016
STT Cấp NS được hưởng
Nguồn: Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Cẩm Giàng (2016)
Bảng 4.2 Tổng hợp phân bổ nguồn vốn đầu tư XDCB NSNN đã thực hiện giai đoạn năm 2014-2016
1 Tỉnh giao XDCB tập trung
2 Chi đầu tư từ nguồn thu tiền sử dụng đất
3 Chi đầu tư từ nguồn bổ sung có mục tiêu
Trong giai đoạn 2014 – 2016, huyện Cẩm Giàng chủ yếu sử dụng nguồn vốn từ tiền đấu giá đất và các nguồn thu khác để đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) Các dự án được ưu tiên trong lĩnh vực giáo dục, văn hóa, thể thao và cơ sở vật chất cho bộ máy hành chính, nhờ vào việc hoàn thành kiên cố hóa trường học và trạm y tế xã Huyện Cẩm Giàng, với nền sản xuất nông nghiệp chủ yếu, đã xác định đầu tư hạ tầng cơ sở như giao thông, thủy lợi và xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ trọng tâm để phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống nhân dân Huyện ủy, HĐND và UBND huyện đã chủ động cân đối ngân sách địa phương, đảm bảo nguồn vốn NSNN cho các dự án XDCB, nhằm đạt hiệu quả kinh tế - xã hội và tiến độ thực hiện.
Bảng 4.3 Kế hoạch phân bổ vốn phân theo ngành/lĩnh vực đầu tư XDCB
Ngành/ lĩnh vực đầu tư
Tổng số vốn đầu tư
- Sự nghiệp Y tế - Giáo dục - VH
- Sự nghiệp nông nghiêp thủy lợi
Giai đoạn 2014-2016, huyện Cẩm Giàng đã phân bổ nguồn vốn xây dựng cơ bản (XDCB) theo Chỉ thị số 1792/CT – TTg, tập trung vào các lĩnh vực quan trọng như hạ tầng kỹ thuật, giáo dục và văn hóa Năm 2016, tổng vốn đầu tư XDCB từ ngân sách nhà nước đạt 13 tỷ 680 triệu đồng, trong đó giáo dục - văn hóa chiếm 48,98% với 6 tỷ 700 triệu đồng Các năm trước, năm 2014, vốn đầu tư là 15 tỷ 381 triệu đồng (43,2% cho y tế, giáo dục, văn hóa), và năm 2015 là 15 tỷ 006 triệu đồng (44,45% cho y tế, giáo dục, văn hóa) Điều này cho thấy huyện Cẩm Giàng đã chú trọng đầu tư vào y tế, giáo dục và văn hóa để nâng cao đời sống nhân dân, với 100% trường học được xây dựng kiên cố và 40/61 trường đạt chuẩn Quốc gia, tỷ lệ 65,57% Toàn huyện cũng đạt chuẩn quốc gia về y tế ở 100% xã, thị trấn.
Ban thường vụ huyện ủy đã chủ trương hỗ trợ ngân sách huyện cho việc cải tạo và nâng cấp đường giao thông nông thôn, kết hợp với chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới Điều này giúp giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước, và trong giai đoạn 2014-2016, huyện không phải chi đầu tư cho giao thông Hiện nay, các tuyến đường liên xã, liên thôn rất thuận lợi cho giao thông và phát triển kinh tế, nhận được sự hưởng ứng tích cực từ nhân dân.
Theo phân cấp quản lý, huyện Cẩm Giàng giao cho các chủ đầu tư thành lập Ban quản lý dự án để quản lý vốn đầu tư XDCB Ban quản lý dự án được trao toàn quyền thực hiện các công việc liên quan đến đầu tư, bao gồm chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư, thẩm định thiết kế kỹ thuật thi công, và phê duyệt dự toán cũng như tổng dự toán công trình.
Kết quả thực hiện kế hoạch vốn đầu tư XDCB được thể hiện qua bảng số liệu sau:
Bảng 4.4 Kết quả thực hiện kế hoạch vốn đầu tư XDCB
- Sự nghiệp Y tế - Giáo dục - VH
- Sự nghiệp nông nghiêp thủy lợi
Theo bảng số liệu, việc thực hiện kế hoạch đầu tư XDCB giai đoạn 2014 – 2016 đã vượt kế hoạch phân bổ vốn Cụ thể, năm 2014, kết quả thực hiện đạt 141,5% so với kế hoạch, và năm 2015, kết quả đạt 173,5%.
Năm 2016, kết quả thực hiện đạt 218,3% so với tổng vốn đầu tư kế hoạch, giúp giải quyết cơ bản tình trạng nợ đọng XDCB từ những năm trước Do kế hoạch đấu giá chuyển quyền sử dụng đất năm 2015 chưa hoàn thành, nên số tiền thu từ sử dụng đất năm 2016 đạt cao khi tiếp tục thực hiện kế hoạch đấu giá.
4.1.2 Thực trạng tổ chức bộ máy thực hiện công tác quản lý vốn đầu tư từ nguồn NSNN
UBND tỉnh Hải Dương đã ban hành Quyết định Số: 11/2010/QĐ-UBND ngày 22 tháng 6 năm 2010, quy định về phân cấp quản lý trong lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng ngân sách nhà nước Quyết định này áp dụng cho các lĩnh vực như quy hoạch xây dựng, quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình và quản lý chất lượng công trình trên địa bàn tỉnh Hải Dương Dựa trên Quyết định này, UBND huyện Cẩm Giàng đã tổ chức bộ máy để thực hiện công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng từ nguồn ngân sách nhà nước.
Theo Luật Tổ chức HĐND&UBND ngày 26 tháng 11 năm 2003, UBND cấp huyện đã thành lập Ban Quản lý dự án ĐTXD cơ bản nhằm hỗ trợ UBND huyện trong việc triển khai và quản lý thi công các công trình do huyện làm chủ đầu tư Ban này có nhiệm vụ phối hợp với phòng Tài chính – Kế hoạch huyện để lập kế hoạch đầu tư và phân bổ vốn từ nguồn NSNN Đồng thời, Ban cũng thực hiện thẩm định và lập báo cáo kết quả thẩm định trình UBND huyện phê duyệt nhiệm vụ đầu tư và báo cáo kinh tế kỹ thuật, cũng như thẩm tra và lập báo cáo kết quả thẩm tra hồ sơ quyết toán các công trình hoàn thành để trình UBND huyện quyết định phê duyệt.
* Công tác lập, phê duyệt kế hoạch đầu tư hàng năm
Dựa trên kế hoạch phân bổ vốn đầu tư xây dựng cơ bản đã được HĐND huyện phê duyệt và nhu cầu xây dựng các công trình phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, UBND huyện sẽ xây dựng kế hoạch đầu tư cho năm tới Kế hoạch này sẽ được trình HĐND huyện trong kỳ họp cuối năm, làm cơ sở cho việc lập, thẩm định và phê duyệt kế hoạch đầu tư theo phân cấp.
Hàng năm, UBND huyện Cẩm Giàng xây dựng danh mục đầu tư thông qua ba hình thức: đề xuất UBND tỉnh Hải Dương đầu tư, quyết định đầu tư từ UBND huyện Cẩm Giàng, và hỗ trợ vốn cho các dự án, công trình do các xã, thị trấn, trường học làm chủ đầu tư, dựa trên định mức hỗ trợ được HĐND huyện phê duyệt.
UBND huyện quyết định giao nhiệm vụ làm chủ đầu tư dự án với hai hình thức sau:
- Các dự án do UBND huyện làm chủ đầu tư được giao cho Ban Quản lý ĐTXD cơ bản của huyện tổ chức triển khai thực hiện
- Các dự án thuộc các xã, thị trấn được giao cho UBND các xã, thị trấn, trường học làm chủ đầu tư
* Phê duyệt dự án đầu tư
UBND huyện tiến hành thẩm định và phê duyệt dự án đầu tư bằng cách giao nhiệm vụ lập báo cáo thẩm định cho phòng Tài chính-Kế hoạch huyện Sau đó, UBND huyện sẽ ra quyết định phê duyệt Nhiệm vụ đầu tư cùng với Báo cáo KTKT xây dựng công trình cho các dự án được phân cấp.
4.1.2.2 Phòng Tài chính – Kế hoạch
Theo quy định hiện hành, phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Cẩm Giàng là cơ quan chuyên môn thuộc UBNN cấp huyện, có nhiệm vụ tham mưu và hỗ trợ UBND huyện trong quản lý nhà nước về tài chính và tài sản Đặc biệt, phòng Tài chính – Kế hoạch còn đảm nhận các nhiệm vụ liên quan đến đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện.
-Xây dựng phương án phân bổ ngân sách đầu tư XDCB trình UBND huyện.
- Thẩm định Nhiệm vụ đầu tư các dự án thuộc ngân sách huyện, xã, thị trấn trên địa bàn
- Thẩm định nội dung Báo cáo kinh tế kỹ thuật xây dựng công trình các dự án thuộc ngân sách huyện, xã, thị trấn trên địa bàn
- Thẩm tra quyết toán các dự án đầu tư XDCB từ NSNN do huyện, xã, thị trấn, trường học quản lý
Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện đã bố trí 01 cán bộ chuyên môn về tài chính, ngân sách và xây dựng cơ bản để thực hiện nhiệm vụ tiếp nhận hồ sơ thẩm định các dự án đầu tư và báo cáo kinh tế kỹ thuật xây dựng công trình Cán bộ này cũng có trách nhiệm thẩm tra hồ sơ quyết toán công trình và lập báo cáo kết quả thẩm định, trình Chủ tịch UBND huyện ra quyết định phê duyệt.
4.1.2.3 Ban Quản lý dự án ĐTXD cơ bản
Ban Quản lý dự án ĐTXD cơ bản của huyện Cẩm Giàng được thành lập theo quyết định của UBND huyện nhằm hỗ trợ tổ chức và quản lý thi công các dự án đầu tư xây dựng cơ bản do huyện làm chủ đầu tư Ban đã tiến hành lựa chọn và ký hợp đồng với các nhà thầu tư vấn và thi công, đồng thời không trực tiếp thực hiện quản lý dự án mà thuê các đơn vị tư vấn để đảm nhận công việc này Nhiệm vụ của Ban là kiểm tra và theo dõi việc thực hiện hợp đồng của các nhà thầu Chi phí quản lý dự án được thực hiện theo Quyết định số 957/QĐ-BXD của Bộ Xây dựng.
4.1.2.4 UBND xã, thị trấn, trường học
Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản ở huyện Cẩm Giàng
TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN Ở HUYỆN CẨM GIÀNG
4.2.1 Cơ chế, chính sách của Nhà nước
Hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước và công tác quản lý vốn tại huyện Cẩm Giàng chịu ảnh hưởng từ nhiều ngành luật và quy định khác nhau Sự đa dạng văn bản pháp lý này dẫn đến tình trạng chồng chéo và phức tạp, gây khó khăn cho công tác quản lý nhà nước Một số văn bản chính đang được áp dụng tại huyện Cẩm Giàng cần được chú ý để nâng cao hiệu quả trong quản lý đầu tư xây dựng.
- Các văn bản của Trung ương
+ Quốc hội: Luật Xây dựng, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý nợ công, Luật Đấu thầu…
Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 1792/CT-TTG vào ngày 15/10/2011 nhằm tăng cường quản lý đầu tư từ vốn ngân sách nhà nước và vốn trái phiếu Chính phủ Đồng thời, Nghị định số 103/2012/NĐ-CP ngày 04/12/2012 quy định mức lương tối thiểu vùng đối với người lao động, và Nghị định số 136/2015/NĐ-CP cũng đã được áp dụng để điều chỉnh các vấn đề liên quan đến chính sách lao động.
CP ngày 31/12/2015 hướng dẫn một số điều của Luật Đầu tư công
Các bộ, ngành đã ban hành nhiều thông tư quan trọng liên quan đến quản lý chi phí trong lĩnh vực xây dựng Cụ thể, Thông tư số 17/2013/TT-BXD hướng dẫn xác định và quản lý chi phí khảo sát xây dựng; Thông tư số 04/2010/TT-BXD quy định về lập và quản lý chi phí tư vấn đầu tư xây dựng; Thông tư số 06/2010/TT-BXD hướng dẫn phương pháp xác định ca máy và thiết bị thi công Ngoài ra, Thông tư số 176/2011/TT-BTC quy định chế độ thu, nộp và quản lý sử dụng phí thẩm định dự án đầu tư xây dựng; và Thông tư số 19/2011/TT-BTC quy định về quyết toán dự án hoàn thành.
- Văn bản của địa phương
Tỉnh Hải Dương đã ban hành nhiều quyết định quan trọng nhằm quy định và quản lý các lĩnh vực xây dựng, bao gồm Quyết định số 11/2010/QĐ-UBND ngày 25/6/2010 về phân cấp quản lý quy hoạch xây dựng và chất lượng công trình Bên cạnh đó, Quyết định số 15/2013/QĐ-UBND ngày 31/7/2013 điều chỉnh dự toán và giá hợp đồng xây dựng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng Ngoài ra, đơn giá xây dựng cho phần khảo sát cũng được công bố theo văn bản số 36/UBND-VP ngày 09/01/2008, tạo cơ sở pháp lý cho các hoạt động xây dựng trên địa bàn tỉnh.
Hệ thống cơ chế và chính sách từ Trung ương đến địa phương đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý đầu tư xây dựng cơ bản (ĐTXDCB) và thu hút đầu tư Các văn bản pháp luật cần được thể chế hoá để tạo ra hành lang pháp lý rõ ràng cho hoạt động ĐTXDCB Sự ảnh hưởng của chính sách pháp luật đến ĐTXDCB là sâu rộng, quyết định hiệu quả của các hoạt động này Tuy nhiên, một hệ thống chính sách thiếu sót và yếu kém có thể dẫn đến kẽ hở, tạo điều kiện cho tiêu cực và tham nhũng Ngược lại, nếu hệ thống chính sách đầy đủ nhưng không thực tiễn, chồng chéo và phức tạp sẽ trở thành rào cản cho đầu tư, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả ĐTXDCB.
Các văn bản quy phạm pháp luật về ĐTXDCB được xây dựng để điều chỉnh các lĩnh vực hoạt động của đời sống xã hội Khi tình hình thay đổi, chính sách pháp luật cần được bổ sung và sửa đổi để đáp ứng yêu cầu mới Để quản lý ĐTXDCB hiệu quả, Nhà nước cần thường xuyên cập nhật tình hình ĐTXDCB và điều chỉnh hệ thống chính sách pháp luật cho phù hợp, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động này.
Hệ thống cơ chế và chính sách hiệu quả là lợi thế quan trọng trong quản lý ĐTXDCB tại các vùng, tỉnh, địa phương Một môi trường chính sách minh bạch và hỗ trợ doanh nghiệp sẽ thu hút sự tham gia của các doanh nghiệp cùng Nhà nước trong quản lý dự án ĐTXDCB Ngược lại, môi trường chính sách hạn chế sẽ cản trở sự phát triển của lĩnh vực này, do thiếu sự hỗ trợ từ các nhà đầu tư, nhà thầu và cộng đồng.
Trong thời gian qua, sự điều chỉnh và thay đổi liên tục trong các chính sách quản lý vốn, phân cấp đầu tư, cũng như các quy định về đấu thầu và thanh quyết toán vốn đã gây khó khăn cho các nhà quản lý trong việc quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) tại huyện Cơ sở vật chất phục vụ cho công tác quản lý cũng cần được cải thiện để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong quá trình này.
Cơ sở vật chất hạ tầng kỹ thuật đóng vai trò quan trọng trong quản lý ĐTXDCB Hệ thống trang thiết bị như máy tính, phòng làm việc và hệ thống thông tin liên lạc đầy đủ sẽ hỗ trợ hiệu quả cho các hoạt động thanh tra, giám sát và quản lý, từ đó giúp công tác quản lý ĐTXDCB diễn ra nhanh chóng, dễ dàng và chính xác hơn.
Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) tại huyện Cẩm Giàng hiện đang gặp nhiều thách thức do cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu Mặc dù các cơ quan quản lý đã được trang bị một số thiết bị hiện đại, nhưng theo khảo sát, chỉ có 28% ý kiến cho rằng cơ sở vật chất đáp ứng đầy đủ, trong khi gần 72% cho rằng vẫn còn thiếu sót Cụ thể, 23% ý kiến đánh giá trang thiết bị hiện đại chưa đủ, và 25% cho rằng trang thiết bị hiện có chưa đầy đủ Để cải thiện tình hình, huyện Cẩm Giàng cần tăng cường đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và trang bị đầy đủ các phương tiện hiện đại cho cán bộ quản lý, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư XDCB trên địa bàn.
Bảng 4.18 Đánh giá cơ sở vật chất phục vụ công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện Cẩm Giàng
CSVC đáp ứng được yêu cầu công việc
Trang thiết bị hiện đại Đầy đủ trang thiết bị
Các thiết bị được bổ sung, sửa chữa thường xuyên
Nguồn: Kết quả điều tra cán bộ quản lý vốn ĐTXDCB (2017)
4.2.3 Năng lực bộ máy quản lý hành chính nhà nước
Năng lực tổ chức bộ máy đóng vai trò quyết định trong hiệu quả hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản (ĐTXDCB) Điều này bao gồm cả năng lực con người và năng lực của các tổ chức tham gia Khi năng lực con người và tổ chức yếu kém, hiệu quả ĐTXDCB sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng Các tổ chức tham gia vào ĐTXDCB rất đa dạng, từ việc lập quy hoạch kế hoạch cho đến các giai đoạn đầu tư như chuẩn bị, thực hiện và kết thúc dự án, đưa công trình vào quản lý và khai thác.
Nhân tố con người là yếu tố nội tại quan trọng nhất ảnh hưởng đến quản lý ĐTXDCB cấp huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh Đội ngũ cán bộ quản lý, bao gồm lãnh đạo UBND huyện, cán bộ phòng ban chức năng và nhân viên kỹ thuật, cần có kiến thức và chuyên môn cao để nâng cao hiệu quả công tác quản lý và giám sát Năng lực của cán bộ quyết định chất lượng sản phẩm; cán bộ có phẩm chất đạo đức tốt sẽ làm việc với tinh thần trách nhiệm, trong khi cán bộ thiếu đạo đức có thể dẫn đến tham nhũng và vi phạm, ảnh hưởng đến chất lượng công trình và an toàn xã hội.
Bảng 4.19 Đánh giá cán bộ làm công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện Cẩm Giàng
Trình độ, năng lực cán bộ
Theo số liệu điều tra năm 2017 về trình độ năng lực, chuyên môn nghiệp vụ và phẩm chất đạo đức của cán bộ quản lý vốn đầu tư XDCB tại huyện Cẩm Giàng, có 60% ý kiến đánh giá cán bộ có trình độ và năng lực tốt, trong khi 30% cho rằng ở mức bình thường và chỉ 10% đánh giá yếu Về chuyên môn nghiệp vụ, 60% ý kiến cũng đánh giá tốt, nhưng 20% cho rằng vẫn còn yếu Đặc biệt, 30% ý kiến nhận định phẩm chất đạo đức của cán bộ quản lý còn kém.
Trong thời gian tới, các cấp ngành huyện cần thay đổi nhận thức và thái độ làm việc, đặc biệt trong quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản Việc cải thiện tác phong ứng xử với doanh nghiệp sẽ giúp thu hút các nhà đầu tư chất lượng tham gia vào các dự án xây dựng tại địa phương.
4.2.3.1 Quy trình nghiệp vụ thực hiện dự án
Quy trình nghiệp vụ cần tuân thủ pháp luật và chế độ hiện hành, đảm bảo quản lý hiệu quả và ổn định Sự khác biệt trong quy trình giữa các huyện có thể ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện, với yêu cầu rõ ràng, dễ hiểu và đồng bộ nhằm cải cách thủ tục hành chính Quy định rõ trách nhiệm và mối quan hệ giữa các cá nhân, bộ phận, cũng như thời gian xử lý là cần thiết để vừa kiểm soát chặt chẽ vừa tạo thuận lợi cho chủ đầu tư, từ đó đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư Nếu quy trình cấp huyện hợp lý và đáp ứng yêu cầu thực tế, sẽ nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng cơ bản.
Giải pháp tăng cường quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện cẩm giàng trong tình hình hiện nay 73 1 Căn cứ đề xuất giải pháp
CƠ BẢN TỪ NGUỒN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CẨM GIÀNG TRONG TÌNH HÌNH HIỆN NAY
4.3.1 Căn cứ đề xuất giải pháp
Công tác quản lý vốn NSNN cho đầu tư XDCB ở huyện Cẩm Giàng đã tuân thủ đúng các quy định của Nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội và nâng cao chất lượng đời sống người dân Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số hạn chế trong quá trình quản lý, đặc biệt ở khâu lập kế hoạch, thực hiện và giám sát, dẫn đến hiệu quả chưa cao Để cải thiện tình hình, cần đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý vốn NSNN cho đầu tư XDCB, bao gồm việc quán triệt và thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp chung trong thời gian tới.
UBND huyện Cẩm Giàng đã chỉ đạo và phối hợp với các phòng, ban chức năng triển khai quy trình và chế tài thanh tra, kiểm tra, giám sát nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước Điều này bao gồm việc xác định nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn, lập dự toán đầu tư, cũng như đánh giá hiệu quả cho từng dự án và ngành Đồng thời, huyện cũng thực hiện công khai minh bạch các quy định pháp luật liên quan đến các dự án từ giai đoạn đầu tư, thẩm định, khảo sát, thiết kế, đấu thầu cho đến nghiệm thu và thanh quyết toán, cùng với việc công khai kết quả thanh tra, kiểm tra và xử lý các vấn đề phát sinh.
Quy định rõ ràng và nâng cao trách nhiệm trong từng giai đoạn đầu tư là rất quan trọng, đặc biệt là đối với những người ra quyết định về dự án quy hoạch và đầu tư Cần làm rõ các sai phạm, xác định trách nhiệm cụ thể và xử lý nghiêm minh bằng các biện pháp hành chính, hình sự cũng như bồi thường thiệt hại vật chất Đồng thời, cần khắc phục tình trạng chỉ quy kết trách nhiệm chung chung, và kiên quyết loại bỏ khỏi vị trí công quyền những cán bộ công chức có phẩm chất kém, thiếu tinh thần trách nhiệm, gây phiền hà và nhũng nhiễu, cũng như có năng lực chuyên môn yếu trong quản lý đầu tư xây dựng cơ bản.
Rà soát và điều chỉnh các dự án quy hoạch, kế hoạch đầu tư cần gắn liền với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời đảm bảo tính liên ngành và liên vùng Cần phân cấp rõ ràng nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm giữa các phòng, ban cũng như giữa huyện và xã, đặc biệt là nâng cao trách nhiệm của chủ tịch và phó chủ tịch UBND huyện trong quản lý đầu tư xây dựng cơ bản Cần nghiêm túc ngăn chặn và xử lý các vi phạm pháp luật và quyết định của cơ quan có thẩm quyền Cuối cùng, xây dựng lộ trình cụ thể để dần dần xoá bỏ tình trạng khép kín trong quản lý đầu tư xây dựng cơ bản.
Cần tiến hành rà soát các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quản lý đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) nhằm bổ sung kịp thời các hướng dẫn từ cấp trên Việc sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản thuộc thẩm quyền sẽ giúp hình thành một hệ thống quy phạm pháp luật về đầu tư XDCB đồng bộ hơn và có tính pháp lý cao hơn.
Tăng cường công tác thanh tra và kiểm tra hoạt động quản lý đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là rất cần thiết trong thời gian tới Cần xây dựng kế hoạch chỉ đạo thanh tra, kiểm tra kịp thời đối với những công trình có dấu hiệu tiêu cực, được nhân dân và công luận phản ánh.
Để giải quyết triệt để nợ đọng vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB), cần tập trung vào việc thanh toán nợ cho các công trình và dự án sử dụng nguồn vốn từ thu tiền sử dụng đất Đồng thời, hàng quý và hàng năm, cần báo cáo kịp thời tình hình nợ đọng này với sở Tài chính và các ban ngành chức năng trong tỉnh.
4.3.2 Giải pháp tăng cường quản lý vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện Cẩm Giàng
4.3.2.1 Nâng cao chất lượng quy hoạch xây dựng
Quy hoạch xây dựng bao gồm nhiều loại như quy hoạch vùng, quy hoạch chung đô thị và nông thôn, quy hoạch chi tiết các khu chức năng, và quy hoạch chuyên ngành như giao thông, cấp nước, điện, thông tin liên lạc, và xử lý chất thải Quy hoạch cần đi trước một bước, thực hiện đúng các mục tiêu đề ra, không chồng chéo, và quy hoạch chi tiết phải phù hợp với quy hoạch chung Việc lãng phí trong đầu tư thường xuất phát từ việc không tuân thủ quy hoạch hoặc thực hiện đầu tư không có quy hoạch rõ ràng, dẫn đến hiệu quả đầu tư thấp.
Cần tăng cường quản lý xây dựng theo quy hoạch để đảm bảo rằng các quy hoạch kinh tế và xây dựng đã được phê duyệt được thực hiện một cách thống nhất Đồng thời, cần chấm dứt tình trạng giao đất và cấp phép xây dựng không tuân thủ quy hoạch đã đề ra.
Tất cả các đồ án quy hoạch phải được thực hiện bởi các tổ chức chuyên môn có tư cách pháp nhân được Nhà nước công nhận Quy hoạch cần được cấp có thẩm quyền phê duyệt và sau khi được duyệt, phải được công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng cũng như thông báo tại trụ sở chính quyền để người dân biết và giám sát quá trình thực hiện.
Để đảm bảo việc chấp hành quy hoạch, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và kiên quyết xử lý các trường hợp xây dựng trái phép không theo quy hoạch được phê duyệt Đặc biệt, cần chú trọng đến các dự án giao đất, cho thuê đất không phù hợp với quy hoạch xây dựng đô thị và quy hoạch sử dụng đất đã được UBND huyện phê duyệt Đồng thời, cần hoàn thiện quy trình lập kế hoạch và phân bổ vốn để nâng cao hiệu quả quản lý.
Hiện nay, quản lý vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) ở Việt Nam, đặc biệt là huyện Cẩm Giàng, đang gặp nhiều khó khăn do nhu cầu vốn chưa được đáp ứng đầy đủ Việc xác định tính cần thiết và hiệu quả của các dự án còn thiếu khách quan, dẫn đến phân bổ vốn đầu tư dễ bị chi phối bởi lợi ích cá nhân, gây thất thoát và lãng phí Dữ liệu từ huyện Cẩm Giàng trong giai đoạn 2014-2016 cho thấy sự chênh lệch lớn giữa kế hoạch và thực tế thực hiện vốn đầu tư, đặc biệt năm 2016 tăng tới 218,3% so với kế hoạch Nguyên nhân chủ yếu là do việc giao vốn bổ sung từ tỉnh không căn cứ vào kế hoạch đấu giá sử dụng đất đã được phê duyệt Để khắc phục, cần xây dựng kế hoạch phân bổ vốn dựa trên yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội, kết quả thực hiện trong các năm trước và đảm bảo tính công khai, minh bạch, đồng thời xóa bỏ cơ chế xin cho Việc xác định nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn phù hợp với điều kiện địa phương và khả năng ngân sách là rất cần thiết.
Công tác chuẩn bị lập, thẩm định và phê duyệt dự án đầu tư cho năm sau cần hoàn thành trước ngày 31/10 của năm trước Điều này giúp các cấp có cơ sở xây dựng dự toán và chủ động bố trí nguồn vốn cho từng dự án, công trình.
Việc bố trí vốn cho các dự án, công trình phải đảm bảo theo thời gian thực hiện dự án đã được phê duyệt
Kiên quyết không cấp vốn cho các dự án được phê duyệt sau ngày 31/10 của năm trước, trừ những dự án cấp bách Nghiêm túc thực hiện Chỉ thị số 1792/CT-TTg ngày 15/10/2011 về quản lý đầu tư từ vốn ngân sách nhà nước và trái phiếu Chính phủ, cũng như Chỉ thị số 14/CT-TTg ngày 28/6/2013 về quản lý đầu tư và xử lý nợ đọng từ nguồn ngân sách nhà nước.
Ngoài ra, để nâng cao chất lượng kế hoạch hóa vốn đầu tư, trong thời gian tới UBND huyện Cẩm Giàng cần:
+ Kế hoạch hoá vốn đầu tư phục vụ đời sống dân sinh:
Đầu tư cho con người, bao gồm các nhu cầu về học tập, văn hóa, thể thao và giải trí, là rất quan trọng trong việc phát triển nguồn nhân lực Giáo dục và đào tạo đóng vai trò then chốt trong chiến lược phát triển kinh tế trí thức, do đó cần nâng cấp và mở rộng cơ sở vật chất cho các trường học, trang bị đầy đủ thiết bị học tập để chống tình trạng dạy chay, học chay Đồng thời, cần chú trọng đầu tư vào các trường dạy nghề để khắc phục tình trạng thừa thầy thiếu thợ và thiếu thợ tay nghề cao, từ đó góp phần vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế.
Kết luận
Qua nghiên cứu đề tài về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước tại huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương, tôi đã rút ra một số kết luận quan trọng Những kết luận này sẽ giúp cải thiện hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, đảm bảo sự phát triển bền vững cho hạ tầng cơ sở trong khu vực Việc quản lý chặt chẽ nguồn vốn sẽ góp phần nâng cao chất lượng các công trình xây dựng và đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Đề tài nghiên cứu này nhằm hệ thống hóa và làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) Nghiên cứu đã tổng hợp các khái niệm, vai trò, ý nghĩa, mục tiêu, nguyên tắc, công cụ, phương pháp và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý vốn đầu tư XDCB Đồng thời, nghiên cứu cũng tổng quan các cơ sở thực tiễn về quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương.
Bài nghiên cứu đã phân tích thực trạng quản lý vốn đầu tư từ khâu lập kế hoạch phân bổ đến tổ chức thực hiện, làm rõ những kết quả đạt được và các hạn chế tồn tại Kết quả cho thấy công tác xây dựng kế hoạch phân bổ vốn đã đạt nhiều thành tựu tích cực, đồng thời, việc tổ chức thực hiện dự án đầu tư XDCB đã nhận được sự quan tâm từ các cấp, ngành, đảm bảo thanh toán và quyết toán đúng tiến độ Nghiên cứu cũng đã xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN tại huyện Cẩm Giàng, bao gồm: i) Cơ chế chính sách của Nhà nước, ii) Cơ sở vật chất phục vụ quản lý, iii) Năng lực bộ máy quản lý hành chính nhà nước, iv) Qui trình nghiệp vụ thực hiện dự án, và v) Sự phối hợp, tham gia quản lý của các ngành, các cấp.
Bài viết đề xuất một số giải pháp nhằm cải thiện quản lý nhà nước về vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước tại huyện Cẩm Giàng Các giải pháp bao gồm: hoàn thiện quy trình lập kế hoạch và phân bổ vốn, nâng cao chất lượng trong công tác lập, thẩm định và phê duyệt dự án đầu tư, cải thiện quy trình quyết toán vốn đầu tư, và tăng cường công tác thanh tra, giám sát quản lý vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản.
Kiến nghị
Để nâng cao hiệu quả quản lý vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Cẩm Giàng, chúng tôi đề xuất một số kiến nghị gửi đến các cơ quan chức năng ở Trung ương.
Cần thiết phải đưa ra các chế tài cụ thể để xử lý trách nhiệm của những người có thẩm quyền trong quyết định đầu tư, đi kèm với các hành vi bị cấm Mặc dù Luật Đầu tư Công đã quy định các hành vi cấm, như quyết định chủ trương đầu tư không phù hợp với chiến lược và quy hoạch, nhưng hiện chưa có chế tài tương ứng Quyết định sai lệch có thể dẫn đến công trình không sử dụng được hoặc kém hiệu quả, gây lãng phí ngân sách nhà nước Thiệt hại từ các quyết định không phù hợp là rất lớn và có thể tương đương với chế tài hình sự, nhưng việc xác định lỗi của tập thể ra quyết định là một thách thức Do đó, cần có quy định cụ thể để áp dụng chế tài thống nhất đối với các hành vi bị cấm.
Chính phủ cần sớm điều chỉnh các tồn tại và bất cập trong cơ chế, chính sách quản lý dự án đầu tư từ nguồn vốn ngân sách nhà nước, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư và giảm thiểu nợ đọng trong xây dựng cơ bản tại tỉnh Hải Dương.
Cần bãi bỏ Quyết định số 11/2010/QĐ-UBND ngày 25/6/2010 của UBND tỉnh Hải Dương về phân cấp quản lý trong các lĩnh vực quy hoạch xây dựng, quản lý dự án đầu tư và chất lượng công trình, và thay thế bằng một quyết định mới, vì văn bản hiện tại dựa trên các quy định đã hết hiệu lực pháp lý.
Huyện Cẩm Giàng cần tăng cường công tác quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) và thực hiện kiểm tra thường xuyên các đơn vị tư vấn đầu tư trên địa bàn Việc này nhằm phát hiện và khắc phục những hạn chế, yếu kém, cũng như vi phạm của các cơ quan, tổ chức và cá nhân trong việc thực hiện các dự án đầu tư từ nguồn vốn ngân sách nhà nước.
Để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản, cần tạo điều kiện cho đội ngũ cán bộ tham gia quản lý đầu tư XDCB trong toàn huyện được tham dự lớp tập huấn nghiệp vụ.
Mặc dù tác giả đã nỗ lực hoàn thành luận văn, nhưng do hạn chế về chuyên môn và kiến thức, luận văn vẫn còn những thiếu sót cần được cải thiện Tác giả rất mong nhận được sự chỉ dẫn từ các thầy cô giáo cùng sự góp ý từ đồng nghiệp và các cơ quan liên quan để nâng cao chất lượng của luận văn.