Cơ sở lý luận và thực tiễn
Cơ sở lý luận
2.1.1 Khái niệm về đơn vị sự nghiệp công lập
Theo Điều 9 của Luật Viên chức (2010), đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức được thành lập bởi cơ quan nhà nước hoặc tổ chức chính trị, có tư cách pháp nhân và có nhiệm vụ cung cấp dịch vụ công phục vụ cho quản lý nhà nước.
Theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP, đơn vị sự nghiệp công lập (SNCL) là tổ chức do cơ quan Nhà nước thành lập, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận và có con dấu, tài khoản riêng Các đơn vị này hoạt động trong nhiều lĩnh vực như giáo dục, y tế, văn hóa, thể dục thể thao và kinh tế, với mục tiêu phục vụ xã hội Sản phẩm và dịch vụ của SNCL chủ yếu mang lại giá trị về tri thức, văn hóa, sức khỏe và đạo đức, có tác dụng lan tỏa rộng rãi trong cộng đồng.
Đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức chính trị xã hội có tư cách pháp nhân, chịu trách nhiệm cung cấp dịch vụ công và nằm dưới sự quản lý của nhà nước.
Theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP, các đơn vị sự nghiệp công được phân loại dựa trên nguồn thu của họ thành ba loại Đầu tiên, đơn vị tự đảm bảo chi phí hoạt động là những đơn vị có nguồn thu đủ để trang trải toàn bộ chi phí mà không cần ngân sách Nhà nước hỗ trợ Thứ hai, đơn vị tự đảm bảo một phần chi phí là những đơn vị có nguồn thu chưa đủ để tự trang trải, vì vậy vẫn cần ngân sách Nhà nước hỗ trợ một phần Cuối cùng, đơn vị do ngân sách Nhà nước bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động là những đơn vị có nguồn thu thấp hoặc không có nguồn thu, hoàn toàn phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước để duy trì hoạt động thường xuyên.
2.1.2 Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập
Theo Luật ngân sách Nhà nước (Quốc hội, 2015), kế toán cho các đơn vị sự nghiệp được tổ chức theo hệ thống ngành dọc tương ứng với từng cấp ngân sách để đảm bảo sự phù hợp trong công tác chấp hành ngân sách Dựa vào cấp ngân sách, các đơn vị sự nghiệp công lập (SNCL) được phân loại một cách rõ ràng.
Đơn vị dự toán cấp I là tổ chức nhận trực tiếp kinh phí từ ngân sách nhà nước hàng năm, do cơ quan tài chính cấp phát Nhiệm vụ của đơn vị này là phân bổ ngân sách cho các đơn vị dự toán cấp dưới, đảm bảo quản lý tài chính hiệu quả.
Đơn vị dự toán cấp II là một tổ chức trực thuộc đơn vị dự toán cấp I, có vai trò quan trọng trong việc quản lý kinh phí ở cấp trung gian Đơn vị này đóng vai trò cầu nối giữa đơn vị dự toán cấp I và cấp III, góp phần đảm bảo sự liên kết và hiệu quả trong hệ thống quản lý tài chính.
Đơn vị dự toán cấp III là tổ chức trực tiếp sử dụng ngân sách nhà nước để thực hiện nhiệm vụ được giao Đơn vị này nhận kinh phí từ đơn vị cấp II hoặc, trong trường hợp không có đơn vị cấp II, từ đơn vị cấp I.
Đơn vị cấp dưới của đơn vị dự toán cấp III nhận kinh phí để thực hiện các công việc cụ thể Khi tiến hành chi tiêu, đơn vị này phải thực hiện công tác kế toán và quyết toán với đơn vị dự toán cấp trên, tương tự như quy định giữa các cấp dự toán III với cấp II và cấp II với cấp I.
Căn cứ vào lĩnh vực hoạt động, các đơn vị SNCL có thể phân loại thành:
- Đơn vị sự nghiệp trong lĩnh vực giáo dục đào tạo
- Đơn vị sự nghiệp trong lĩnh vực y tế
- Đơn vị sự nghiệp trong lĩnh vực văn hóa thông tin
- Đơn vị sự nghiệp trong lĩnh vực thể dục thể thao
- Đơn vị sự nghiệp trong lĩnh vực khoa học công nghệ, môi trường
- Đơn vị sự nghiệp trong lĩnh vực kinh tế
- Đơn vị sự nghiệp khác
Căn cứ vào nguồn thu sự nghiệp, các đơn vị SNCL bao gồm:
Đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm chi phí hoạt động là những tổ chức có khả năng tự thu nguồn thu để đảm bảo toàn bộ chi phí cho các hoạt động thường xuyên của mình.
Đơn vị sự nghiệp tự đảm bảo một phần chi phí hoạt động là những tổ chức có khả năng tự tạo ra nguồn thu để trang trải một phần chi phí hoạt động thường xuyên của mình.
Các đơn vị sự nghiệp có nguồn thu thấp hoặc không có nguồn thu, hoạt động chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước để đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động Những đơn vị này được gọi là đơn vị sự nghiệp do ngân sách nhà nước đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động.
Việc phân loại đơn vị sự nghiệp công lập được thực hiện trong thời gian 3 năm, sau đó sẽ tiến hành xem xét và phân loại lại cho phù hợp (Hồ Thị Minh Thư, 2014) Quy trình xác định phân loại đơn vị SNCL cần được thực hiện một cách cẩn thận và chính xác.
Mức tự đảm bảo chi phí hoạt động thường xuyên của đơn vị sự nghiệp (%)
Theo Nghị định 85/2012/NĐ-CP ngày 15 tháng 10 năm 2012(Chính phủ,
Theo quy định năm 2012 về cơ chế hoạt động và tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp y tế công lập, các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh công lập được phân loại thành 4 nhóm chính.
- Nhóm 1: Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm được toàn bộ kinh phí hoạt động thường xuyên và kinh phí đầu tư phát triển.
- Nhóm2: Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm được toàn bộ kinh phí hoạt động thường xuyên.
- Nhóm 3: Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm một phần kinh phí hoạt động thường xuyên;
Nhóm 4 bao gồm các đơn vị có nguồn thu sự nghiệp thấp hoặc không có nguồn thu Kinh phí hoạt động thường xuyên của các đơn vị này được đảm bảo hoàn toàn bởi ngân sách nhà nước, theo chức năng và nhiệm vụ được giao.
Cơ sở thực tiễn
2.2.1 Các văn bản liên quan
- Luật NSNN số 83/2015/QH13 ngày 26/5/2015.
- Luật Kế toán số 88/2015/QH 13 ngày 26/11/2015.
- Nghị định số 174/2016/NĐ-CP ngày 30/12/2016 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều cuat Luật Kế toán.
Nghị định số 43/2006/NĐ-CP, ban hành ngày 25/4/2006, quy định về quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm của các đơn vị sự nghiệp công lập trong việc thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và quản lý tài chính.
Nghị định số 85/2012/NĐ-CP, ban hành ngày 15/10/2012, quy định cơ chế hoạt động và tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập, đồng thời xác định giá dịch vụ khám bệnh và chữa bệnh tại các cơ sở công lập.
- Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/2/2015 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ của các đơn vị sự nghiệp công lập.
- Thông tư 107/2017/TT-BTC ngày 10/10/2017 của Bộ Tài chính hướng dẫn chế độ kế toán hành chính, sự nghiệp.
Quyết định số 67/2004/QĐ-BTC, ban hành ngày 13/8/2004 bởi Bộ Tài chính, quy định về việc thực hiện Quy chế tự kiểm tra tài chính và kế toán tại các cơ quan, đơn vị sử dụng kinh phí ngân sách Nhà nước Quy chế này nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính, đảm bảo việc sử dụng ngân sách đúng mục đích và đúng quy định Các cơ quan, đơn vị cần thực hiện tự kiểm tra định kỳ để phát hiện và khắc phục kịp thời các sai sót trong công tác tài chính, kế toán.
2.2.2 Kinh nghiệm tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện công lập
Kể từ năm 2007, sau khi Nghị định số 43/2006/NĐ-CP được ban hành, các bệnh viện công lập đã trải qua sự chuyển đổi mạnh mẽ về cơ chế tài chính Việc triển khai chủ trương “xã hội hóa” và giao quyền tự chủ về tài chính đã mang lại những kết quả đáng khích lệ cho các đơn vị sự nghiệp công lập.
Hiện nay, mô hình tổ chức quản lý tại các bệnh viện công lập đã có nhiều thay đổi để phù hợp với sự phát triển, với việc thành lập các phòng quản lý nghiệp vụ và cải thiện các khoa lâm sàng cũng như cận lâm sàng Các hội đồng tư vấn được thành lập nhằm hỗ trợ ban giám đốc và bộ máy quản lý trong việc nâng cao chất lượng khám bệnh và điều trị Thực tế cho thấy công tác kế toán tại các bệnh viện công lập đã đạt được nhiều kết quả tích cực.
Các đơn vị đã dựa vào quy định của Luật kế toán và chế độ kế toán hiện hành để áp dụng hệ thống chứng từ kế toán Họ thực hiện ghi chép ban đầu các nghiệp vụ kinh tế phát sinh, phù hợp với đặc điểm cụ thể của từng đơn vị.
Các đơn vị đã chủ động nghiên cứu và áp dụng hệ thống tài khoản kế toán một cách hợp lý, tương đối tuân thủ chế độ kế toán Hệ thống tài khoản này đáp ứng đầy đủ yêu cầu quản lý và kiểm soát chi quỹ ngân sách nhà nước, vốn, quỹ công, cũng như quản lý và sử dụng kinh phí hiệu quả.
Tất cả các đơn vị trong ngành đều áp dụng hệ thống sổ kế toán theo hình thức chứng từ ghi sổ để đáp ứng yêu cầu quản lý Hệ thống này giúp hệ thống hóa thông tin kế toán từ các chứng từ, đồng thời các đơn vị cũng mở đầy đủ các sổ sách cần thiết để lập báo cáo tài chính.
Thứ tư, Các báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán được đơn vị lập đầy đủ và đúng theo mẫu quy định tại Thông tư 107/2017.
Công tác tự kiểm tra kế toán được thực hiện định kỳ hàng quý và hàng năm, giúp các đơn vị tối ưu hóa khoản thu sự nghiệp Nhờ đó, các đơn vị đã gia tăng doanh thu từ hoạt động dịch vụ và tiết kiệm chi phí, tạo ra chênh lệch thu chi để nâng cao thu nhập cho người lao động.
Vào thứ sáu, Bộ máy kế toán tại các đơn vị được tổ chức theo mô hình vừa phân tán vừa tập trung, giúp cải thiện quản lý và thực hiện hiệu quả chức năng của đơn vị Mô hình này đảm bảo sự phân công công việc rõ ràng và cụ thể về nhiệm vụ, trách nhiệm của từng cán bộ, nhân viên kế toán, đồng thời xác định mối quan hệ giữa các bộ phận kế toán trong quá trình tổ chức và thực hiện công tác.
Vào thứ bảy, các đơn vị đã áp dụng công nghệ thông tin và phần mềm khám chữa bệnh, cũng như phần mềm kế toán trong công tác tổ chức kế toán Hầu hết các chứng từ và sổ sách kế toán đã được thực hiện trên hệ thống máy tính, điều này hỗ trợ tích cực cho nhân viên kế toán tại các đơn vị.
2.2.3 Kinh nghiệm tổ chức công tác kế toán tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Ninh
Trong những năm gần đây, sự đổi mới về cơ chế tài chính và các chính sách kinh tế xã hội đã dẫn đến nhiều thay đổi trong chế độ kế toán của các đơn vị sự nghiệp công lập Định hướng phát triển ngành Y tế Bắc Ninh năm 2020 cho thấy Bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Ninh sẽ tự chủ hoạt động chi thường xuyên Điều này đã thúc đẩy công tác tổ chức kế toán có những cải tiến tích cực, mang lại kết quả tốt trong quản lý tài chính và kế toán.
Bệnh viện đa khoa tỉnh hiện có 75 viên chức kế toán, bao gồm 01 trưởng phòng, 03 phó phòng (trong đó có 01 phó phòng kiêm kế toán trưởng) và 71 kế toán viên Bộ máy kế toán hoạt động theo mô hình vừa tập trung với đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn cao, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng phần việc như kế toán công nợ, ngân hàng, thanh toán tiền mặt, thuốc, vật tư, tài sản, thu – chi viện phí, và tiền lương Việc phân chia các phần hành kế toán riêng biệt giúp giảm chồng chéo công việc, tạo điều kiện cho kế toán viên tự chủ và chịu trách nhiệm về nhiệm vụ được giao Điều này cũng giúp cung cấp thông tin nhanh chóng và thuận tiện khi cần báo cáo hoặc phục vụ thanh tra, kiểm tra, đáp ứng nhu cầu quản lý hiệu quả.
Bệnh viện đã thực hiện tổ chức hoạt động thu – chi theo đúng quy định của nhà nước, với sự quản lý tài chính tập trung tại Phòng Tài chính – kế toán Nhờ được giao quyền tự chủ về tài chính, bệnh viện đã chủ động trong việc phân bổ ngân sách và các hoạt động Đơn vị cũng đã ban hành Quy chế chi tiêu nội bộ để quản lý nguồn thu – chi một cách hiệu quả, phù hợp với thực tế Quy trình chi tiêu, từ lập kế hoạch đến mua sắm, được thực hiện tốt, giúp giảm thiểu chi phí không hợp lý và ngăn ngừa thất thoát.
Tổ chức vận dụng hệ thống chứng từ hiệu quả, từ việc lập chứng từ, luân chuyển, ghi sổ cho đến lưu trữ đều tuân thủ đúng quy định, giúp dễ dàng tra cứu và tìm kiếm thông tin.