Cơ sở lý luận và thực tiễn
Cơ sở lý luận
2.1.1 Một số khái niệm, lý thuyết có liên quan
2.1.1.1 Khái niêṃ về thống kê
Quá trình nghiên cứu thống kê bao gồm việc theo dõi và ghi chép diễn biến của các hiện tượng, tổng hợp tài liệu ở quy mô rộng, phân tích để rút ra kết luận về bản chất và tính quy luật, đồng thời đề xuất các biện pháp chỉ đạo hiệu quả.
Thống kê không chỉ đơn thuần là việc cộng dồn số liệu mà còn là một quá trình nghiên cứu có hệ thống, bao gồm nội dung, mục đích và phương pháp khoa học nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội Qua đó, chúng ta có thể hình thành khái niệm về thống kê một cách tổng quát.
Thống kê học là tập hợp các phương pháp nhằm thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu số liệu liên quan đến hiện tượng kinh tế-xã hội Mục tiêu của thống kê học là khám phá bản chất và quy luật của các hiện tượng này trong bối cảnh thời gian và không gian nhất định.
Thống kê có hai nghĩa chính: nghĩa thông thường là thu thập số liệu, và nghĩa rộng hơn là một môn khoa học liên quan đến việc bố trí, hoạch định các quan sát và thí nghiệm, cũng như thu thập, phân tích số liệu để rút ra kết luận Vì vậy, thống kê được xem như một công cụ thiết yếu trong nghiên cứu khoa học, quản lý kinh tế và quản lý xã hội, là "bộ đồ nghề" không thể thiếu của các nhà nghiên cứu và lãnh đạo.
2.1.1.2 Khái niệm thông tin thống kê
Theo Luật thống kê được Quốc hội thông qua năm 2015, thông tin được định nghĩa là một phạm trù dùng để mô tả tin tức liên quan đến hiện tượng, sự vật, sự kiện, hoặc quá trình nào đó Thông tin này xuất hiện trong mọi lúc, mọi nơi và đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động kinh tế - xã hội của con người.
Thông tin thống kê là kết quả của quá trình thống kê, bao gồm cả số liệu và phân tích liên quan Điều này có nghĩa là thông tin thống kê không chỉ đơn thuần là các con số, mà còn là những bản phân tích giúp hiểu rõ hơn về các số liệu đó.
Theo Luật thống kê năm 2015, thông tin thống kê được định nghĩa là dữ liệu thống kê được xử lý, tổng hợp và phân tích theo phương pháp chuyên môn để phản ánh đặc trưng của hiện tượng nghiên cứu Thông tin này bao gồm số liệu thống kê và bản phân tích số liệu, cho thấy rằng nó là tin tức về các quá trình kinh tế - xã hội do cơ quan thống kê thu thập trong điều kiện cụ thể về thời gian và không gian Do đó, thông tin thống kê mang những đặc trưng và giá trị của thông tin nói chung.
Nội dung mới là yếu tố quan trọng để xác định thông tin, vì nếu không có sự mới mẻ, nó sẽ không được coi là thông tin Bên cạnh đó, hình thức biểu hiện của thông tin cũng rất đa dạng, bao gồm ngôn ngữ, con số và chữ viết, giúp truyền tải ý nghĩa một cách phong phú và hấp dẫn.
Ba là: Được thể hiện trên nhiều vật dẫn khác nhau như sóng âm, trang giấy, băng đĩa từ ;
Bốn là: phải có nội dung tin tức nghĩa là phải thể hiện được ý định, sự biểu đạt mang tính thông điệp cụ thể, rõ ràng.
Thông tin thống kê hữu ích cần đáp ứng ba yêu cầu cơ bản: đầu tiên, nội dung phải đầy đủ và chính xác về các đơn vị hoặc hiện tượng trong phạm vi nghiên cứu.
Chính xác, nghĩa là phản ánh đúng thực tế tình hình các đơn vị, các nội dung mà con người cần biết;
Kịp thời, nghĩa là thông tin phải phản ánh đúng lúc mà đối tượng dùng tin cần sử dụng.
Thông tin thống kê hữu ích cần có độ chính xác cao, độ bất định thấp và phải đáp ứng ba yêu cầu cơ bản.
2.1.1.3 Đặc điểm, tính chất của thông tin thống kê
Thông tin thống kê bao gồm các bảng số liệu và báo cáo phản ánh tình hình kinh tế - xã hội, đáp ứng nhu cầu của người sử dụng Những đặc điểm chính của thông tin thống kê bao gồm tính chính xác, tính khách quan và khả năng cung cấp cái nhìn tổng quan về các vấn đề xã hội.
Thông tin thống kê bao gồm hai yếu tố chính: bảng số liệu và bản phân tích đi kèm Những con số này không chỉ đơn thuần là số học mà còn phản ánh các hiện tượng và quá trình cụ thể Nhờ vào sự kết hợp giữa số liệu và phân tích, thông tin thống kê giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản chất của sự vật và hiện tượng Bên cạnh đó, thông tin thống kê luôn gắn liền với thời gian, địa điểm và môi trường cụ thể, vì vậy khi nghiên cứu, cần đặt ra các câu hỏi về nguồn gốc, thời điểm và điều kiện của thông tin đó.
Thông tin thống kê và công nghệ thông tin có mối quan hệ chặt chẽ, trong đó trình độ phát triển và khả năng ứng dụng công nghệ thông tin ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và quá trình thông tin thống kê Hơn nữa, sự phát triển của công nghệ thông tin còn nâng cao tính hữu dụng và tiện ích của thông tin thống kê đối với người dùng.
Giá trị của thông tin thống kê phụ thuộc vào động cơ và mục đích sử dụng của người nhận Mặc dù cùng một thông tin thống kê, nhưng ý nghĩa và tác dụng sẽ khác nhau tùy thuộc vào cách mà người dùng áp dụng thông tin đó.
Thông tin thống kê là một nguồn lực vô giá, có thể sử dụng cho nhiều mục tiêu và nhiều lần Để phát huy hiệu quả, cần xử lý thông tin một cách khoa học và xây dựng ngân hàng cơ sở dữ liệu thống kê tiện lợi Các tính chất cơ bản của thông tin thống kê cần được tìm hiểu và phân tích để có một quan niệm thống nhất về giá trị của nó.
Cơ sở thực tiễn
2.2.1 Kinh nghiệm nâng cao chất lượng công tác thống kê của Việt Nam
2.2.1.1 Mô hình thống kê nước ta là mô hình tập trung kết hợp với phân tán Đó là sự kết hợp chặt chẽ giữa Hệ thống thống kê tập trung của cơ quan Thống kê Trung ương với hệ thống thống kê phân tán ở các bộ, ngành Theo đó,
Hệ thống thống kê Việt Nam bao gồm hai phần chính: Hệ thống thống kê tập trung do Tổng cục Thống kê thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư quản lý, và tổ chức thống kê tại các bộ, cơ quan ngang bộ, cùng các cơ quan thuộc Chính phủ Hệ thống thống kê tập trung được tổ chức theo mô hình dọc với Cơ quan Thống kê Trung ương và các cơ quan thống kê địa phương, giúp quản lý thống kê một cách đồng bộ từ Trung ương đến địa phương Mô hình này cho phép áp dụng đồng bộ các chuẩn mực thống kê quốc tế và công nghệ thông tin trong thu thập, phân tích và công bố dữ liệu Nhờ vào cấu trúc này, hệ thống thống kê đảm bảo cung cấp thông tin kịp thời cho lãnh đạo các cấp, từ Trung ương đến địa phương, đáp ứng nhu cầu thông tin của các bộ, ngành trong việc quản lý và điều hành.
2.2.1.2 Kinh nghiệm công tác thống kê của Chi cục Thống kê huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An
Chi cục Thống kê huyện Nghĩa Đàn đã bám sát nhiệm vụ kinh tế - xã hội và kế hoạch của Cục Thống kê tỉnh Nghệ An, cụ thể hóa từng nội dung công việc và phân công cán bộ thực hiện nghiêm túc Công tác tuyên truyền và giáo dục pháp luật về thống kê, bao gồm các văn bản quy phạm pháp luật, chính sách, chiến lược và đề án, được chú trọng nhằm nâng cao nhận thức của nhân dân và kiến thức cho đội ngũ cán bộ thống kê từ huyện đến cơ sở.
Xác định thực hiện tốt chế độ báo cáo thống kê cơ sở là yếu tố quan trọng đảm bảo chất lượng số liệu Chi cục Thống kê huyện đã phối hợp hiệu quả với các cơ quan, ban, ngành và UBND các xã, thị trấn, coi công tác báo cáo thống kê là tiêu chí đánh giá thi đua cuối năm Cán bộ nghiệp vụ thường xuyên cập nhật các báo cáo tháng, quý, 6 tháng và năm từ các ngành, đồng thời bám sát chỉ đạo của Cục Thống kê về phương pháp tính chỉ tiêu thống kê Chi cục cũng tham mưu cho UBND huyện triển khai hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia cấp huyện và xã, phối hợp chặt chẽ với các phòng, ban chuyên môn để cung cấp thông tin thống kê đầy đủ, phục vụ công tác quản lý điều hành của Huyện ủy và UBND huyện Các báo cáo luôn đảm bảo số lượng, đúng thời gian và ngày càng nâng cao chất lượng.
Trong năm 2018, Chi cục Thống kê huyện đã hoàn thành tốt việc tính toán các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2013 - 2015, phục vụ cho đại hội đảng các cấp và các tiêu chí trong Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới Đồng thời, Chi cục cũng đã thực hiện hiệu quả tất cả các cuộc điều tra định kỳ hàng tháng và hàng quý.
Trong 6 tháng qua, Chi cục Thống kê huyện đã triển khai các cuộc điều tra thường xuyên và chuyên đề trong các lĩnh vực như nông, lâm nghiệp, thủy sản, công nghiệp xây dựng, thương mại, dịch vụ, dân số và văn xã Các cán bộ đã chủ động thực hiện điều tra theo kế hoạch và phương án đã định, đồng thời tiến hành kiểm tra, giám sát tại các xã, thị trấn để kịp thời khắc phục khó khăn Nghiệp vụ điều tra tuân thủ quy định của Cục Thống kê tỉnh, và sau mỗi cuộc điều tra, các xã, thị trấn đều được đánh giá để rút kinh nghiệm cho các cuộc điều tra sau Nhờ đó, chất lượng thông tin thu thập được đảm bảo cao, với tỷ lệ sai sót thấp và chế độ báo cáo được thực hiện đầy đủ và đúng hạn.
Công tác xử lý thông tin từ các cuộc điều tra là rất quan trọng trong ngành Thống kê, đóng vai trò chủ chốt trong việc thu thập số liệu để đánh giá tình hình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương Chi cục Thống kê huyện đã tuân thủ quy trình xử lý số liệu một cách nghiêm ngặt, sử dụng kết quả từ các cuộc điều tra để tổng hợp, phân tích và đưa ra nhận định, từ đó thực hiện các báo cáo nhanh hàng tháng, quý, 6 tháng và năm.
Chi cục Thống kê huyện Nghĩa Đàn đã đạt được nhiều thành tích xuất sắc trong suốt những năm qua, trở thành một trong những đơn vị hàng đầu của toàn ngành và được Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư tặng bằng khen Hoạt động quản lý nhà nước về thống kê của đơn vị này đã đóng góp tích cực vào việc hoạch định các chủ trương, đường lối và quyết sách của cấp ủy, chính quyền địa phương, góp phần quan trọng trong việc đưa Nghĩa Đàn trở thành huyện nông thôn mới.
2.2.2 Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Tân Kỳ trong nâng cao chất lượng công tác thống kê
Qua nghiên cứu lý luận về chất lượng công tác thống kê và kinh nghiệm của một số quốc gia, Chi cục thống kê huyện Tân Kỳ đã rút ra những bài học quan trọng để nâng cao chất lượng công tác thống kê tại địa phương Những kinh nghiệm này không chỉ giúp cải thiện độ chính xác và tin cậy của dữ liệu thống kê, mà còn nâng cao hiệu quả trong việc ra quyết định dựa trên thông tin thống kê.
- Bám sát nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của huyện.
- Thực hiện kế hoạch báo cáo do Cục Thống kê tỉnh giao, hàng năm.
- Cụ thể hóa từng nội dung từng phần việc, công tác chỉ đạo công chức của Chi cục một cách nghiêm túc, chủ động thực hiện.
Cần tăng cường công tác tuyên truyền và giáo dục pháp luật về thống kê nhằm nâng cao nhận thức của người dân cũng như kiến thức cho đội ngũ cán bộ thống kê từ cấp huyện đến cơ sở.
2.2.3 Những nghiên cứu liên quan đến đềtài
Quản lý chất lượng thống kê tại Cơ quan thống kê quốc gia Slovenia đã đánh dấu những bước khởi đầu quan trọng và đạt được nhiều thành tựu đáng kể Bài viết của TS Vũ Thanh Liêm và Ths Hoàng Thu Hiền nêu rõ những phương pháp và chiến lược được áp dụng để cải thiện chất lượng dữ liệu thống kê, từ đó nâng cao độ tin cậy và hiệu quả trong công tác thống kê quốc gia.
- Quản lý chất lượng tại cơ quan thống kê – con đường khó khăn Tác giả Ths Hoàng Thu Hiền.
- Tổng quan về chất lượng thông tin thống kê Tác giả Nguyễn Bích Lâm- Phó Tổng cục Trưởng Tổng cục Thống kê.
- Hướng dẫn các phương pháp trong thống kê nhànước, tác giả: Viêṇkhoa hocc̣thống kê
-Từ điển thống kê, tác giả: Tổng cucc̣thống kê
-Kiến thức thống kê thông dụng, tác giả: Tổng cucc̣thống kê
- Phương pháp và quy trình tính chỉ số phát triển con người cấp quốc gia, cấp tỉnh, thành phố của Việt Nam, tác giả: Viêṇkhoa hocc̣thống kê.
-Một số vấn đề phương pháp luận thống kê, tác giả:Viêṇkhoa hocc̣thống kê.
- Đổi mới quy trình biên soạn số liệu thống kê vốn đầu tư phát triển tại Việt Nam; tác giả: ThS Nguyễn ViêṭPhong.
- Nghiên cứu áp dụng kinh nghiệm quốc tế trong việc tính chỉ số giá tiền lương ở Việt Nam, tác giả: TS Đinh Thi Thụ́y Phương.
-Nghiên cứu phương pháp đánh giá chất lượng thống kê định kỳ áp dụng ở Việt Nam, tác giả:ThS HàManḥ Hùng.
- Nghiên cứu đề xuất hệ thống đào tạo thống kê trực tuyến cho Tổng cục Thống kê, tác giả:ThS Phaṃ Anh Tuấn.